Pictogram Ideogram

Communication

Magdalena Libera

Katarzyna Opioła

Piktogram

- przedstawienie wyrazu za pomocą

obrazka
w oderwaniu od zapisu.
Piktogramami są np. hieroglify, znaki drogowe i
ostrzegawcze, oznaczenia przeciwpożarowe.
Formą piktogramu jest również ideogram.

Ideogram (z łac. idea - prawzór; gr. idea -
kształt, wyobrażenie, gr. grámma - litera, pismo)
- umowny znak graficzny lub pisemny wyrażający
określoną treść bez użycia liter.

Ideogramami posługuje się współcześnie język
chiński.
W przeszłości używano ich przede wszystkim w
starożytnym Egipcie i wśród kultur
prekolumbijskich.

Piktogramy  są systemem znaków

obrazkowych służących do rozwijania
komunikacji

Dla kogo jest przeznaczony
system?

„(...) dla osób niepełnosprawnych umysłowo i
fizycznie oraz dla osób z poważnymi problemami
w zakresie rozumienia języka i posługiwania się
mową dźwiękową.”

„(...) dla wszystkich osób niemówiących wokalnie
w celu ułatwienia im kontaktu i komunikacji z
otoczeniem.”

Ze względu na stopień rozumienia systemu językowego przez
osoby niemówiące wokalnie oraz umiejętność tworzenia przez
nie i przekazywanie wypowiedzi (komunikacji) można wyróżnić
dwie grupy użytkowników systemu Piktogramy:

1. osoby rozumiejące mowę wokalną - identyfikują one
struktury dźwiękowe słów z ich treściami i znają zasady
tworzenia ze słów wypowiedzi

2. osoby, których rozumienie dźwięków mowy, identyfikacja
treści i formy wyrazów jest niewykształcona, zaburzona; te
osoby muszą uczyć się rozumienia treści mowy i znaków

Procedury wprowadzenia systemu Piktogramy do komunikacji
i edukacji tych dwóch grup użytkowników są odmienne i
wymagają przygotowania od nauczyciela, terapeuty, rodziny.

Jak powstał system Piktogramy?



Podstawą były znaki kanadyjskiego programu PIC -
system. Przetłumaczone zostały one na szwedzki w 1980
r. przez logopedę Subhas Maharaj. Pracując w instytucie
dla niepełnosprawnych dzieci i dorosłych w Saskatchewen
zastosował on początkowo w swojej pracy 400 znaków.
Pierwsza szwedzka wersja Piktogramów przetłumaczona
przez RPH-Sär w Umeå (dzisiejsze SIH) ukazała się w
1985. Obecnie system zawiera ok. 1000 piktogramów
symboli i w takiej postaci rozpowszechniany jest na
świecie.



Do Polski trafił poprzez Centrum Metod
Alternatywnych w Szczecinie - gdzie podobnie jak
wcześniej w Szwecji- próbowano zastosować w pracy z
niemówiącymi dziećmi znaki szwedzkiej wersji
Piktogramów.

c.d.



W 1991 r. Maria Podeszewska-Mateńko po
wcześniejszej kilkuletniej pracy logopedycznej z
zastosowaniem tych znaków - w imieniu Centrum
Metod Alternatywnych podpisała cesję ze
szwedzkim SIH-Läromedel praw autorskich
piktogramów. Zezwala ona Centrum Metod
Alternatywnych jako jedynemu przedstawicielowi
SIH w Polsce na tłumaczenie, rozpowszechnianie i
ochronę praw autorskich producenta i dystrybutora.

Centrum Metod Alternatywnych w

porozumieniu z SIH w Umeå prowadzi szkolenia
przygotowujące do pracy nad wykorzystaniem
Piktogramów w terapii osób niemówiących,
niepełnosprawnych poznawczo, emocjonalnie i
ruchowo.

Piktogramy – charakterystyka ogólna

•

zasadą konstrukcji znaków jest czarne

tło

i biała figura

•

mają kształt kwadratu o rozmiarach

10x10 cm, są wydrukowane na kartonie,

często dla zabezpieczenia zalaminowane

•

znaczenie każdego obrazka jest opisane

słownie – pismem drukowanym w formie

wyrazu znajdującego się nad

wizerunkiem symbolu

•

sylwetka postaci jest uproszczona,

pozbawiona szczegółów

•

rysunek przedmiotów i obiektów jest

schematyczny przez wypełnienie białą

plamą

Kategorie Piktogramów

(26 kategorii słownych)

Wtorek

Formy obrazowania
Piktogramów

1. Znaki arbitralne (abstrakcyjne)

2. Znaki ikoniczne (konkretne)

Sposoby wizualnej konstrukcji
Piktogramów

ZNAKI PIKTOGRAMÓW

I.

OBRAZY

1.

WYSOKO-IKONICZNE

2.

NISKO-IKONICZNE

II.

SYMBOLE

1.

ASOCJACYJNE (KOJARZENIOWE)

2.

PODOBIEŃSTWA

- ideomorficzne (podobieństwo myśli)
-

izomorficzne (podobieństwo formy)

3. ARBITRALNE

OBRAZY

WYSOKO-IKONICZNE – są bardzo podobne do
obiektu

NISKO-IKONICZNE – są mniej lub bardziej
uproszczone

SYMBOLE

ASOCJACYJNE (KOJARZENIOWE) – pokazują coś, co w
pewien sposób kojarzymy z pojęciem

PODOBIEŃSTWA

– powodują, że kojarzymy je z

pojęciami poprzez analogię, czyli pewną zgodność
pomiędzy symbolem i jego znaczeniem w naszej
świadomości

ideomorficzne (podobieństwo myśli)- symbol pokazuje coś, co z
kolei jest związane z czymś, co faktycznie chcemy zaprezentować

izomorficzne (podobieństwo formy)- forma optyczna daje nam
skojarzenie z pojęciem

ARBITRALNE

- nie posiadają wizualnego połączenia z

pojęciem, tzn. tworzą obraz i nadają mu pewne znaczenie

Zabiegi graficzne zastosowane przy

projektowaniu piktogramów

w celu wskazania na określoną interpretację

znaków

1. użycie kontrastu czarno – białego

2. wielkość użytych elementów

3. wypełnienie postaci w znakach

4. zastosowanie konwencji pochodzących z
kultury komiksu

5. zastosowanie wiernej ilustracji
przedstawionych obiektów
poprzez graficzne wyróżnianie typowych cech
przedmiotów, obiektów, postaci

6. postacie pozbawione szczegółów
przedstawione przez
różne przekształcenia sylwetki

7. użycie zamkniętej przestrzeni przy
przedstawianiu miejsc

8. użycie form geometrycznych: kół, kwadratów,
prostokątów,
strzałek, z których zbudowane są znaki stosunków
przestrzennych, cech i właściwości przedmiotów

9. grubość linii – wskazaniem dominanty
kompozycyjnej
i znaczeniowej

10. rodzaj linii (ciągła, przerywana) – wskaźnikiem
kierunku

11. sylwetka ukazana w całości lub we fragmencie

12. sprawca czynności niewidoczny na obrazku
(uniwersalizm interpretacyjny przedstawionej
czynności)

13. Użycie linii, kropek, plam, refleksów,
cieniowania w celu
ukazania struktury materiału, jego faktury,
jakości surowca

Funkcje mowy, a formy pomocy

dydaktycznych

z użyciem Piktogramów

Funkcja
Instrument
alna

Funkcja
regulacyjn
a

Funkcja
międzyosobni
cza

Funkcja
osobnicza

Funkcja
pytająca

Funkcja
wyobrażenio
wa

Funkcja
informują
ca

 wyrażenie
swoich potrzeb

„ja chcę...”

 kontakt
z innymi
osobami

„zrób...”

 wejście
w interakcje
społeczne

„porozmawiajm
y...”

 wyrażenie
swojego
indywidualiz
mu

„jestem…
lubię…”



poznanie
świata i
otoczenia

„dlaczego
...”

 wyobrażenie

czegoś

„wyobrażam
sobie...”



komunikowa
nie się
z innymi

„dzisiaj
będę
robił...”

• słowniki

• albumy
indywidualne

• tablice

• plany
aktywności
-
indywidual
ne

• tablice
(indywidual
ne i
grupowe)

• tablice
dzienne

• tablice
tygodniowe

• tablice
ilustracyjne

• albumy
tematyczne

• tablice
preferencyj
ne

•
indywidual
ne zeszyty
tematyczne

•
uniwersa
lne
tablice
tematycz
ne

• skrypty

•
ilustracje
wizualizu
jące
treści
tekstów
językowy
ch

• zeszyty
szkolne

• kroniki
wydarzeń

• albumy
klasowe

• albumy
rodzinne

• zeszyty
dzienne
ucznia

Pomoce dydaktyczne rozpowszechniane przez

Centrum Metod Alternatywnych w Szczecinie

Centrum Metod
Alternatywnych
ul. Kuśnierska 10
70-536 Szczecin
tel.[phone]
[e-mail]

www.piktogramy.prv.pl

Obrazkowa Baza Piktogramów 4.0

Obrazkowa baza piktogramów, na
dowolny komputer PC, zawiera ok.
1400 znaków
w formacie WMF. Format ten pozwala
edytować piktogramy, zmieniać
rozmiary obrazków przy zachowaniu
najlepszej jakości. Na płycie także
baza obrazków w formatach: BMP,
JPG i GIF, nadających się do publikacji
w Internecie. Piktogramy w polskiej
wersji językowej, a także w 15 innych
językach, m in: angielskim,
niemieckim, francuskim. Płyta
zawiera program segregacyjny
Pictogram Menager do projektowania
tablic obrazkowych
z możliwością edycji, zapisu,
wyszukiwania
i drukowania na domowych
drukarkach.

Cena: 589 zł

Programy komputerowe z Piktogramami na

płycie CD:

program - Zabawy z kalendarzem

Program komputerowy z Piktogramami w
formie prezentacji Power Point (pliki PPT).
Na płycie jest dołączona przeglądarka
plików PPT. Program można uruchomić na
dowolnym komputerze PC za pomocą
dołączonej przeglądarki lub programu
czytającego pliki PPT (np.: Microsoft Power
Point).

Są doskonałą pomocą dydaktyczną dla
nauczycieli prowadzących zajęcia:
reedukacji, zajęcia kompensacyjno-
wyrównawcze oraz terapię mowy.
Zawierają szereg ćwiczeń
usprawniających, począwszy od motoryki
ręki, rebusów, gier dydaktycznych, ćwiczeń
słuchowych rozszerzających rozumienie
treści słownych mowy poprzez ćwiczenia w
oparciu o piktogramy, rysunki i napisy.
Programy zawierają karty pracy
przeznaczone do druku, co niezwykle
ułatwi pracę wszystkim nauczycielom,
zainspiruje do twórczości własnej.
Cena: 100 zł

Programy komputerowe z Piktogramami na

płycie CD:

program - Zwierzęta hodowlane

Program komputerowy z Piktogramami w formie
prezentacji Power Point (pliki PPT). Na płycie jest
dołączona przeglądarka plików PPT. Program
można uruchomić na dowolnym komputerze PC
za pomocą dołączonej przeglądarki lub programu
czytającego pliki PPT (np.: Microsoft Power
Point).

Są doskonałą pomocą dydaktyczną dla nauczycieli
prowadzących zajęcia: reedukacji, zajęcia
kompensacyjno- wyrównawcze oraz terapię mowy.
Zawierają szereg ćwiczeń usprawniających,
począwszy od motoryki ręki, rebusów, gier
dydaktycznych, ćwiczeń słuchowych
rozszerzających rozumienie treści słownych
mowy poprzez ćwiczenia w oparciu o piktogramy,
rysunki i napisy. Programy zawierają karty pracy
przeznaczone do druku, co niezwykle ułatwi
pracę wszystkim nauczycielom, zainspiruje do
twórczości własnej.

Cena: 100 zł

Programy komputerowe z Piktogramami na

płycie CD:

program - Układanki Piktogramowe 1

Płyta zawiera zadania i loteryjki
polegające na szukaniu, znajdowaniu,
dobieraniu, zaznaczaniu, składaniu,
liczeniu, podpisywaniu i łączeniu
Piktogramów i obrazków.

Program nie wymaga instalacji.
Cena:
55 zł

Programy komputerowe z Piktogramami na

płycie CD:

program - Układanki Piktogramowe 2

Płyta zawiera zadania i loteryjki
polegające na szukaniu, znajdowaniu,
dobieraniu, zaznaczaniu, składaniu,
liczeniu, podpisywaniu i łączeniu
Piktogramów i obrazków.

Program nie wymaga instalacji.

Cena: 55 zł

Programy komputerowe z Piktogramami na

płycie CD:

program - Słownik obrazkowo-

piktogramowy

Słownik obrazkowo - piktogramowy.
Ilustrowana
i udźwiękowiona pomoc do nauki
Piktogramów. Program wyposażony w
lektora.

Program nie wymaga instalacji.

Cena: 80 zł

Aktywna książka edukacyjna

część A : Niezbędne słowa i aktywności

część B : Niezbędne słowa i aktywności

Książeczki edukacyjne uczą rozumienia
świata. Książeczki zawierają: kolorowe
ilustracje, piktogramy, gesty migowe i
podpisy literowe które przygotowują do
czytania.
Książeczki porządkują wiedzę o języku,
ilustrują znaczenie słów i piktogramów,
ułatwiają słyszenie dźwięków w
odczytywanych nazwach poprzez
wskazywanie liter w napisach. Uczą użycia
danego słowa w zdaniu. Wprowadzają
najpotrzebniejsze piktogramy, proste gesty
migowe ilustrujące piktogramy, które
dziecko od razu może zastosować w
komunikacji.
Do osób zaawansowanych komunikacyjnie
skierowane są formy zdań i pytania
wyjaśniające treści każdego słowa w zdaniu.
W ten sposób osoby niepełnosprawne
będące na zróżnicowanym poziomie
komunikacji społecznej mogą rozwijać swoje
kompetencje językowe przy użyciu
Aktywnych książek edukacyjnych.

Cena: 40 zł (za jedną część)

Film instruktażowy VHS/DVD

"PIKTOGRAMY w edukacji dzieci
autystycznych i niesłyszących".

Film instruktażowy, jak używać
systemu piktogramów. Podane są
różne przykłady
i zastosowania. Treść kasety została
przygotowana przez Centrum
Metodyczne Pomocy Psychologiczno-
Pedagogicznej MEN. Scenariusz:
Maria Piszczek.
Realizacja: Maria Podeszewska.
Czas nagrania ok. 50 min.

Cena: 20 zł. (VHS lub DVD)

Tablice tematyczne

12 uniwersalnych tablic
komunikacyjnych dotyczących
najbliższego otoczenia i sytuacji z
którymi najczęściej spotyka się każdy
człowiek niezależnie od wieku.
Zawierają podstawowe słownictwo do
komunikacji i tworzenia dialogów
opisujących sytuacje, wrażenia i
preferencje uczestników rozmowy.
Tablice tematyczne zawierają
podstawowy słownik przeznaczony dla
niemówiącego użytkownika, który po
raz pierwszy rozpoczyna pracę z
symbolami obrazkowo- znakowymi.
Ilustracyjne tablice tematyczne (w
mieszkaniu, na placu zabaw) poprzez
zróżnicowanie wielkości Piktogramów
odzwierciedlają relacje między realną
rzeczywistością a znakami.
Format A4 - karton.

Cena: 48zł.

Arkusze 1-26

Samoprzylepne arkusze z
piktogramami. Małe obrazki na
arkuszach o wymiarach 3x3 cm.
Arkusze formatu A4. Doskonale
nadają się do wycięcia i tworzenia
indywidualnych tablic tematycznych
lub innych tablic użytkowych, tablic
komunikacyjnych, naklejania na
przedmioty itp. 26 arkuszy zawiera
prawie 1400 obrazków, mających
swoje odpowiedniki w zestawach
dużych piktogramów. Ostatnia tablica
zawiera dodatkowy zestaw najczęściej
używanych obrazków.

Cena: 100 zł. (4zł. za arkusz
samoprzylepny + 1 arkusz gratis)

Podstawka ekspozycyjna - mała

Podstawka ekspozycyjna mała na 3
Piktogramy 10x10cm, wykonana z
drewna. Możliwość używania w
pionie i poziomie. Wszechstronne
zastosowanie do czynności i form
komunikacji, czynności planowania,
porządkowania itp.

Cena: 24zł.

Podstawka ekspozycyjna - duża

Podstawka ekspozycyjna duża na 5
Piktogramów 10x10cm, wykonana z
drewna. Możliwość używania w pionie i
poziomie. Wszechstronne zastosowanie
do czynności i form komunikacji,
czynności planowania, porządkowania
itp.

 

Cena: 40 zł.

Zestaw 1

Zestaw zawiera 528 czarno-białych obrazków o
formacie
10 x 10 cm. Nad każdym obrazkiem jest napis
informujący
o znaczeniu danego znaku. Każdy obrazek jest
foliowany dwustronnie, co gwarantuje jego
trwałość. Po drugiej stronie obrazka znajduje się
litera porządkująca przynależność znaku do
określonej grupy wyrazów. Obrazki posortowane są
w grupy tematyczne i oznaczone kolejnymi literami
alfabetu. Każda grupa obrazków opisana jest w
postaci hasła tematycznego. Odzwierciedla ono
szerokie pole semantyczne hasła, np. hasło ogród
zawiera kilkanaście obrazków przedmiotów,
czynności, miejsc - ilustrujących znaczenie hasła.
Poszczególne piktogramy mimo że należą do
określonej grupy tematycznej, pośrednio związanej
z systemem języka - ale bezpośrednio nie
odzwierciedlają kategorii gramatycznej - mogą być
używane dowolnie. Według klucza dopasowanego
do możliwości użytkownika. Do zestawu dołączona
jest informacja o systemie
i indeks całego kompletu.

Cena: 316 zł (60gr. za obrazek)

Zestaw 2

Zestaw 2 stanowi uzupełnienie o nowe
piktogramy dla zestawu 1. Zestaw 2
zawiera 456 nowych czarno-białych
obrazków o formacie 10 x 10 cm. Nad
każdym obrazkiem jest napis informujący o
znaczeniu danego znaku. Każdy obrazek
jest foliowany dwustronnie. Po drugiej
stronie obrazka znajduje się litera
porządkująca przynależność znaku do
określonej grupy wyrazów. Obrazki
posortowane są w grupy tematyczne i
oznaczone kolejnymi literami alfabetu.
Każda grupa obrazków opisana jest w
postaci hasła tematycznego. Odzwierciedla
ono szerokie pole semantyczne hasła.
Poszczególne piktogramy mimo ze należą
do określonej grupy tematycznej,
pośrednio związanej
z systemem języka - ale bezpośrednio nie
odzwierciedlają kategorii gramatycznej -
mogą być używane dowolnie. Według
klucza dopasowanego do możliwości
użytkownika. Do zestawu dołączona jest
informacja o systemie i indeks całego
kompletu.

Cena: 273 zł. (60gr. za obrazek)

Zestaw 3

Zestaw 3 stanowi uzupełnienie o
nowe piktogramy dla zestawu 1 i 2.
Zestaw 3 zawiera ok. 340 nowych
czarno-białych obrazków o
formacie 10 x 10 cm. Nad każdym
obrazkiem jest napis informujący
o znaczeniu danego znaku. Każdy
obrazek jest foliowany
dwustronnie. Po drugiej stronie
obrazka znajduje się litera
porządkująca przynależność znaku
do określonej grupy wyrazów.
Obrazki posortowane są w grupy
tematyczne i oznaczone kolejnymi
literami alfabetu. Każda grupa
obrazków opisana jest w postaci
hasła tematycznego. Do zestawu
dołączona jest informacja o
systemie i indeks całego kompletu.

Cena: 204 zł. (60gr. za obrazek)

Bibliografia

1.

Błeszyński J.J. (2006), Znaki graficzne – Piktogramy,
[w:] J.J. Błeszyński (red.), Alternatywne i
wspomagające metody komunikacji, Oficyna
Wydawnicza „Impuls”, Kraków

2.

Podeszewska – Mateńko M. (2006), Piktogramy –
istota, charakterystyka ogólna, [w:] J.J. Błeszyński
(red.), Alternatywne i wspomagające metody
komunikacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków

3.

www.piktogramy.prv.pl

4.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Piktogram

5.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ideogram

6.

PICTOGRAM MANAGER - płyta

Dziękujemy za uwagę