UPRAWNIENIA

UPRAWNIENIA

PRACOWNIKA

PRACOWNIKA

- CZAS PRACY

- CZAS PRACY

i URLOPY

i URLOPY

PRACOWNICZE

PRACOWNICZE

–

–

Prof. WSAP dr Tomasz Mordel

Prof. WSAP dr Tomasz Mordel

Wyższa Szkoła Administracji Publicznej

Wyższa Szkoła Administracji Publicznej

w Łodzi

w Łodzi

rok akademicki 2008/2009

rok akademicki 2008/2009

Studia niestacjonarne

Studia niestacjonarne

Czas pracy (art..128

Czas pracy (art..128

§

§

1)

1)

:

:

•

wykazywanie woli wykonywania pracy, której nie

wykazywanie woli wykonywania pracy, której nie

można wykonywać z przyczyn niezależnych od

można wykonywać z przyczyn niezależnych od

pracownika

pracownika

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik

pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie

pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie

pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do

pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do

wykonywania pracy.

wykonywania pracy.

Pozostawanie w dyspozycji

Pozostawanie w dyspozycji

oznacza

oznacza

rzeczywistą

rzeczywistą

gotowość do pracy

gotowość do pracy

tj. znajdowanie się w miejscu

tj. znajdowanie się w miejscu

wyznaczonym do wykonywania pracy w stanie

wyznaczonym do wykonywania pracy w stanie

psychofizycznym umożliwiającym wykonywanie

psychofizycznym umożliwiającym wykonywanie

pracy oraz:

pracy oraz:

•

rzeczywiste wykonywanie pracy

rzeczywiste wykonywanie pracy

Czas pracy (wliczane okresy):

Czas pracy (wliczane okresy):

•

wykonywania pracy

wykonywania pracy

•

oczekiwania na przydział pracy

oczekiwania na przydział pracy

•

przerwy w świadczeniu pracy:

przerwy w świadczeniu pracy:

•

pogotowia do pracy i dyżurów - z tym, że dla

pogotowia do pracy i dyżurów - z tym, że dla

dyżurów poza normalnym czasem pracy tylko

dyżurów poza normalnym czasem pracy tylko

wówczas, gdy pracownik wykonywał pracę w

wówczas, gdy pracownik wykonywał pracę w

czasie dyżuru (art.151

czasie dyżuru (art.151

5

5

§

§

2)

2)

•

czas uczestnictwa w szkoleniu, konferencji lub

czas uczestnictwa w szkoleniu, konferencji lub

targach – zasadniczo w godzinach pracy

targach – zasadniczo w godzinach pracy



z przyczyny po stronie pracodawcy np. art.. 81

z przyczyny po stronie pracodawcy np. art.. 81

§

§

2

2



z przyczyny określonej w ustawie np.. art.. 134,

z przyczyny określonej w ustawie np.. art.. 134,

145

145

§

§

1, 187

1, 187

Wymiar i rozkład czasu pracy

Wymiar i rozkład czasu pracy

Wymiar czasu pracy

Wymiar czasu pracy

to czas, w którym pracownik

to czas, w którym pracownik

jest zobowiązany pozostawać w dyspozycji

jest zobowiązany pozostawać w dyspozycji

pracodawcy w ciągu dnia roboczego i tygodnia

pracodawcy w ciągu dnia roboczego i tygodnia

pracy. Określają to dzienne i miesięczne

pracy. Określają to dzienne i miesięczne

normy

normy

czasu pracy.

czasu pracy.

•

podstawowy

podstawowy

czas pracy wynosi do 8 godzin dziennie i

czas pracy wynosi do 8 godzin dziennie i

przeciętnie 40 godzin tygodniowo, w okresie

przeciętnie 40 godzin tygodniowo, w okresie

rozliczeniowym nie dłuższym niż 4 m-ce (art. 129).

rozliczeniowym nie dłuższym niż 4 m-ce (art. 129).

Zasadą jest pięciodniowy tydzień pracy.

Zasadą jest pięciodniowy tydzień pracy.

•

skrócony

skrócony

czas pracy jest stosowany dla pracowników

czas pracy jest stosowany dla pracowników

zatrudnionych w warunkach szczególnie szkodliwych lub

zatrudnionych w warunkach szczególnie szkodliwych lub

uciążliwych dla zdrowia, młodocianych do lat 16 oraz

uciążliwych dla zdrowia, młodocianych do lat 16 oraz

pracowników wobec których przepisy szczególne

pracowników wobec których przepisy szczególne

przewidują niższą normę czasu pracy (np. inwalidzi I i II

przewidują niższą normę czasu pracy (np. inwalidzi I i II

grupy). Skrócenie czasu pracy polega bądź na obniżeniu

grupy). Skrócenie czasu pracy polega bądź na obniżeniu

normy czasu pracy, bądź na dodatkowych przerwach w

normy czasu pracy, bądź na dodatkowych przerwach w

pracy, bądź wreszcie na dodatkowych dniach wolnych od

pracy, bądź wreszcie na dodatkowych dniach wolnych od

pracy.

pracy.

Wymiar i rozkład czasu pracy

Wymiar i rozkład czasu pracy

Rozkład czasu pracy to ustalony układ godzin i

Rozkład czasu pracy to ustalony układ godzin i

dni, w których pracownik pozostaje w dyspozycji

dni, w których pracownik pozostaje w dyspozycji

pracodawcy.

pracodawcy.

Obejmuje:

Obejmuje:

* rozkład dni roboczych i dni wolnych od pracy

* rozkład dni roboczych i dni wolnych od pracy

* rozkład dnia roboczego (początek i koniec,

* rozkład dnia roboczego (początek i koniec,

przerwy w pracy i t.d.)

przerwy w pracy i t.d.)

Rozkład czasu pracy wynika z u.z.p, regulaminu

Rozkład czasu pracy wynika z u.z.p, regulaminu

pracy lub jest określany przez pracodawcę..

pracy lub jest określany przez pracodawcę..

Okresy odpoczynku

Okresy odpoczynku

Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co

Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co

najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku

najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku

Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co

Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co

najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku,

najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku,

obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego

obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego

odpoczynku dobowego.

odpoczynku dobowego.

Odpoczynek ten powinien przypadać w niedzielę. Niedziela

Odpoczynek ten powinien przypadać w niedzielę. Niedziela

obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w

obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w

tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona

tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona

inna godzina.

inna godzina.

Praca w godzinach

Praca w godzinach

nadliczbowych

nadliczbowych

Praca wykonywana ponad obowiązujące

Praca wykonywana ponad obowiązujące

pracownika normy czasu pracy, a także praca

pracownika normy czasu pracy, a także praca

wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar

wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar

czasu pracy, wynikający z obowiązującego

czasu pracy, wynikający z obowiązującego

pracownika systemu i rozkładu czasu pracy,

pracownika systemu i rozkładu czasu pracy,

stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

Liczba godzin nadliczbowych nie może

Liczba godzin nadliczbowych nie może

przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150

przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150

godzin w roku kalendarzowym.

godzin w roku kalendarzowym.

Praca w godzinach

Praca w godzinach

nadliczbowych

nadliczbowych

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz

normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek

normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek

w wysokości:

w wysokości:

1)

1)

100 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach

100 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach

nadliczbowych przypadających:

nadliczbowych przypadających:

a)

a)

w nocy,

w nocy,

b)

b)

w niedziele i święta niebędące dla

w niedziele i święta niebędące dla

pracownika dniami pracy, zgodnie z

pracownika dniami pracy, zgodnie z

obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

c)

c)

w dniu wolnym od pracy udzielonym

w dniu wolnym od pracy udzielonym

pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę

pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę

lub w święto, zgodnie z obowiązującym go

lub w święto, zgodnie z obowiązującym go

rozkładem czasu pracy,

rozkładem czasu pracy,

2)

2)

50 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach

50 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach

nadliczbowych przypadających w każdym innym

nadliczbowych przypadających w każdym innym

dniu

dniu

Rodzaje urlopów:

Rodzaje urlopów:

•

Szkoleniowe

Szkoleniowe

– w celu podnoszenia kwalifikacji

– w celu podnoszenia kwalifikacji

•

Wypoczynkowy

Wypoczynkowy

– w celu wypoczynku i regeneracji

– w celu wypoczynku i regeneracji

sił

sił

•

Rodzicielskie (macierzyński, wychowawczy,

Rodzicielskie (macierzyński, wychowawczy,

opiekuńczy)

opiekuńczy)

– w celu opieki nad dzieckiem

– w celu opieki nad dzieckiem

•

Okolicznościowe

Okolicznościowe

– w celu załatwienia spraw

– w celu załatwienia spraw

osobistych lub rodzinnych

osobistych lub rodzinnych

Urlop wypoczynkowy

Urlop wypoczynkowy

•

Instrument realizacji prawa do wypoczynku

Instrument realizacji prawa do wypoczynku

•

Prawa do urlopu wypoczynkowego nie można

Prawa do urlopu wypoczynkowego nie można

się zrzec (art..152

się zrzec (art..152

§

§

2)

2)

•

Prawo do „pierwszego” urlopu

Prawo do „pierwszego” urlopu

wypoczynkowego nabywa się w roku pierwszej

wypoczynkowego nabywa się w roku pierwszej

pracy w wymiarze 1/12 należnego rocznego

pracy w wymiarze 1/12 należnego rocznego

urlopu za każdy przepracowany miesiąc

urlopu za każdy przepracowany miesiąc

•

Prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego

Prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego

nabywa się z dniem 1 stycznia każdego roku

nabywa się z dniem 1 stycznia każdego roku

kalendarzowego

kalendarzowego

Urlop wypoczynkowy - wymiar

Urlop wypoczynkowy - wymiar

Roczny wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi

Roczny wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi

20 dni

20 dni

jeżeli pracownik jest zatrudniony

jeżeli pracownik jest zatrudniony

krócej

krócej

niż 10 lat

niż 10 lat

lub

lub

26 dni

26 dni

jeżeli jest zatrudniony

jeżeli jest zatrudniony

co

co

najmniej 10 lat

najmniej 10 lat

(art..154)

(art..154)

Zatrudnienie oznacza

Zatrudnienie oznacza

całkowity staż pracy

całkowity staż pracy

, tzn.

, tzn.

sumę długości wszystkich dotychczasowych

sumę długości wszystkich dotychczasowych

stosunków pracy, bez względu na sposób ich

stosunków pracy, bez względu na sposób ich

ustania i niezależnie od długości przerw w

ustania i niezależnie od długości przerw w

zatrudnieniu.

zatrudnieniu.

W razie pozostawania w więcej aniżeli jednym

W razie pozostawania w więcej aniżeli jednym

stosunku pracy, do okresu zatrudnienia wlicza

stosunku pracy, do okresu zatrudnienia wlicza

się także okres poprzedniego, niezakończonego

się także okres poprzedniego, niezakończonego

zatrudnienia

zatrudnienia

Urlop wypoczynkowy - wymiar

Urlop wypoczynkowy - wymiar

Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy

Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy

zakończonej

zakończonej

nauki w szkołach

nauki w szkołach

ponadgimnazjalnych. Okresów tych się nie

ponadgimnazjalnych. Okresów tych się nie

sumuje.

sumuje.

Jeżeli pracownik równocześnie uczy się i pracuje

Jeżeli pracownik równocześnie uczy się i pracuje

przyjmuje się wariant dla niego korzystniejszy

przyjmuje się wariant dla niego korzystniejszy

Do okresu pracy wlicza się także okresy

Do okresu pracy wlicza się także okresy

zasadniczej i zawodowej służby wojskowej,

zasadniczej i zawodowej służby wojskowej,

służby w Policji, ABW (UOP), PSP, SG i SW, okresy

służby w Policji, ABW (UOP), PSP, SG i SW, okresy

pracy w gospodarstwie rolnym, a także okresy

pracy w gospodarstwie rolnym, a także okresy

pozostawania bez pracy za które sąd pracy

pozostawania bez pracy za które sąd pracy

przyznał wynagrodzenie lub odszkodowanie

przyznał wynagrodzenie lub odszkodowanie

Urlop wypoczynkowy - wymiar

Urlop wypoczynkowy - wymiar

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika

dniami pracy, tzn. dni w które jest obowiązany

dniami pracy, tzn. dni w które jest obowiązany

wykonywać pracę zgodnie z obowiązującym go

wykonywać pracę zgodnie z obowiązującym go

harmonogramem (art..154

harmonogramem (art..154

2

2

)

)

Urlopu udziela się w wymiarze godzinowym

Urlopu udziela się w wymiarze godzinowym

odpowiadającym liczbie godzin przypadających w

odpowiadającym liczbie godzin przypadających w

danym dniu, z tym że przyjmuje się, że dzień

danym dniu, z tym że przyjmuje się, że dzień

pracy odpowiada

pracy odpowiada

8 godzinom

8 godzinom

Pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym

Pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym

wymiarze czasu pracy urlop przysługuje w

wymiarze czasu pracy urlop przysługuje w

wymiarze proporcjonalnym do wymiaru etatu z

wymiarze proporcjonalnym do wymiaru etatu z

tym że nie może być dłuższy aniżeli określony w

tym że nie może być dłuższy aniżeli określony w

art.. 154

art.. 154

§

§

1

1

Urlop wypoczynkowy - termin

Urlop wypoczynkowy - termin

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem

urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc

urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc

pod uwagę wnioski pracowników i konieczność

pod uwagę wnioski pracowników i konieczność

zapewnienia normalnego toku pracy. Pracodawca

zapewnienia normalnego toku pracy. Pracodawca

nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa

nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa

organizacja związkowa wyraziła na to zgodę;

organizacja związkowa wyraziła na to zgodę;

dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa

dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa

zakładowa organizacja związkowa. W takich

zakładowa organizacja związkowa. W takich

przypadkach pracodawca ustala termin urlopu po

przypadkach pracodawca ustala termin urlopu po

porozumieniu z pracownikiem.

porozumieniu z pracownikiem.

Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na

Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na

wniosek pracownika umotywowany ważnymi

wniosek pracownika umotywowany ważnymi

przyczynami lub z powodu szczególnych potrzeb

przyczynami lub z powodu szczególnych potrzeb

pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika

pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika

spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.

spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.

Urlop proporcjonalny

Urlop proporcjonalny



w roku ustania stosunku pracy

w roku ustania stosunku pracy

1)

u

u

dotychczasowego pracodawcy

dotychczasowego pracodawcy

- w wymiarze

- w wymiarze

proporcjonalnym do okresu przepracowanego u

proporcjonalnym do okresu przepracowanego u

tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy,

tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy,

chyba że przed ustaniem tego stosunku

chyba że przed ustaniem tego stosunku

pracownik wykorzystał urlop w przysługującym

pracownik wykorzystał urlop w przysługującym

mu lub w wyższym wymiarze,

mu lub w wyższym wymiarze,

2)

u

u

kolejnego pracodawcy

kolejnego pracodawcy

- w wymiarze:

- w wymiarze:

a)

a)

proporcjonalnym do okresu pozostałego do

proporcjonalnym do okresu pozostałego do

końca danego roku kalendarzowego - w razie

końca danego roku kalendarzowego - w razie

zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca

zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca

danego roku kalendarzowego,

danego roku kalendarzowego,

b)

b)

proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w

proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w

danym roku kalendarzowym - w razie zatrudnienia

danym roku kalendarzowym - w razie zatrudnienia

na czas krótszy niż do końca danego roku

na czas krótszy niż do końca danego roku

kalendarzowego,

kalendarzowego,

Urlop proporcjonalny

Urlop proporcjonalny



Po co najmniej miesięcznej nieobecności z

Po co najmniej miesięcznej nieobecności z

powodu (art..155

powodu (art..155

2

2

):

):

1)

1)

urlopu bezpłatnego,

urlopu bezpłatnego,

2)

2)

urlopu wychowawczego,

urlopu wychowawczego,

3)

3)

odbywania zasadniczej służby wojskowej lub

odbywania zasadniczej służby wojskowej lub

jej form zastępczych, okresowej służby

jej form zastępczych, okresowej służby

wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo

wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo

ćwiczeń wojskowych,

ćwiczeń wojskowych,

4)

4)

tymczasowego aresztowania,

tymczasowego aresztowania,

5)

5)

odbywania kary pozbawienia wolności,

odbywania kary pozbawienia wolności,

6)

6)

nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.

nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.

wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu

wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu

tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu

tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu

obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu

obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu

pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w

pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w

wyższym wymiarze.

wyższym wymiarze.

Podział urlopu:

Podział urlopu:

Na wniosek pracownika urlop może być

Na wniosek pracownika urlop może być

podzielony na części; co najmniej jedna część

podzielony na części; co najmniej jedna część

wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14

wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14

kolejnych dni kalendarzowych (art..162).

kolejnych dni kalendarzowych (art..162).

Urlop na żądanie

Urlop na żądanie

Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie

Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie

pracownika i w terminie przez niego wskazanym

pracownika i w terminie przez niego wskazanym

nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku

nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku

kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie

kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie

udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia

udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia

urlopu (art..167

urlopu (art..167

2

2

).

).

Ekwiwalent i przedawnienie

Ekwiwalent i przedawnienie

prawa do urlopu:

prawa do urlopu:

W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest

W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest

obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym

obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym

okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W takim przypadku

okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W takim przypadku

wymiar udzielonego urlopu, z wyłączeniem urlopu zaległego,

wymiar udzielonego urlopu, z wyłączeniem urlopu zaległego,

nie może przekraczać wymiaru wynikającego z przepisów art.

nie może przekraczać wymiaru wynikającego z przepisów art.

155

155

1

1

(art..167

(art..167

1)

1)

.

.

Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z

Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z

art. 163 należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca

art. 163 należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca

pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego; nie

pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego; nie

dotyczy to części urlopu udzielanego zgodnie z art. 167

dotyczy to części urlopu udzielanego zgodnie z art. 167

2

2

(art..168).

(art..168).

W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w

W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w

całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia

całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia

stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent

stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent

pieniężny (art..171

pieniężny (art..171

§

§

1)

1)

.

.

Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z

Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z

upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się

upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się

wymagalne (art..291).

wymagalne (art..291).