Zmiana społeczna, rozwój

i postęp

Zmiana społeczna

• Różnica między stanem systemu

społecznego (grupy, organizacji) w
jednym momencie czasu i stanem
tego systemu w innym momencie
czasu.

Różnice w stanie

wcześniejszym i późniejszym

1. Może nastąpić zmiana składu systemu

(imigranci, nowi członkowie partii)

2. Zmiana struktury systemu- modyfikacja

czworakich sieci powiązań między

elementami: interakcjami, interesami,

normami i ideami

3. Zmiana funkcji (tradycyjna w wielofunkcyjną)
4. Zmiana granicy systemu (łączenie dwóch

partii, korporacji)

5. Zmiany w otoczeniu (powódź niszczy sieć

dróg)

Proces społeczny

• Pojęcie procesu służy do opisania ciągu,

sekwencji następujących po sobie i
przyczynowo uwarunkowanych zmian
systemu (nazywamy je wtedy fazami lub
etapami). Aby można mówić o jednym
procesie, system pomimo tych zmian
zachowywać musi podstawową tożsamość
(np. za pojedynczy proces może być
uważany powolny rozpad rodziny, kryzysy
ekonomiczne)

Procesy kierunkowe

• Wyróżniają się one tym, że po pierwsze,

żadna faza procesu nie jest identyczna z
jakąkolwiek inną (a więc proces jest
nieodwracalny), oraz po drugie, że każda
faza późniejsza w czasie przybliża
(upodabnia) stan systemu do pewnego
stanu wyróżnionego: preferowanego,
upragnionego, lub przeciwnie postrzeganego
negatywnie (wzrost organizmu, dojrzewania,
starzenie się, śmierć

• Przez długi czas sądzono, że główne

procesy historyczne mają właśnie
charakter kierunkowy (np. wzrost
ludnościowy, industrializacja,
urbanizacja, procesy cywilizacyjne,
wzrost przestępczości). Dopiero dziś
dostrzega się coraz wyraźniej
cykliczność, powtarzalność pewnych
procesów historycznych, a także
całkowitą dowolność, przypadkowość,
chaotyczność innych.

Procesy cykliczne

• Przeciwieństwem procesów

kierunkowych sa procesy cykliczne,
które cechują się tym, że po pewnym
czasie stan systemu powraca do
punktu wyjścia, stanu początkowego
(cykle koniunkturalne)

Rozwój społeczny

• Charakteryzuje się, w porównaniu z

innymi procesami kierunkowymi,
dwiema dodatkowymi cechami:

1.Kierunek procesu jest pozytywny
2.Kierunkowa sekwencja zmian

społecznych jest uruchomiona,
popychana przez mechanizmy
wewnątrzspołeczne

Rodzaje rozwoju

społecznego

• Rozwój jednoliniowy (unilinearny),

sekwencja zmian biegnie tym samym,
jednym torem, po regularnej, wyznaczonej
trajektorii (historia postrzegana przez
ewolucjonistów – od Spensera do T.
Parsonsa)

• Rozwój wieloliniowy (multilinearny), gdy

różne sekwencje zmian mają jedynie
zbliżony ogólny kierunek, ale przebiegają
w różny sposób (neoewolucjoniści)

• Rozwój skokowy- różniący się w

swoim przebiegu od liniowego, choć
dający w ostatecznym efekcie
podobne skutki; kumulowanie się
zmian ilościowych, cząstkowych,
dochodzi do pewnego progu
nasycenia, po którego minięciu
występuje zasadnicza zmiana
jakościowa (rozwój społeczeństwa
wd. Karola Marksa)

Postęp społeczny

• To taki proces rozwojowy, którego

kierunek jest wartościowany,
oceniany pozytywnie. Postęp
przybliża nas do takiego stanu
społeczeństwa, który realizuje jakieś
wazne społeczne wartości

• Przeciwieństwem jest regres

• Żadna zmiana nie jest postępem (ani

regresem) sama w sobie; może
natomiast uzyskać klasyfikacje
postepu, gdy stanie się przedmiotem
rozpowszechnionej w jakiejś
zbiorowości pozytywnej oceny,
dokonanej w myśl pewnych kryteriów.

• zasady czy postęp czy regres musza

być zrelatywizowana przez jakąś
zbiorowość

• Społeczny konsensus- czym jest postęp