Slajd 1

Anatomia Człowieka–Adam Bochenek

Tom 1,2,3,4,5

2. Grant–Atlas Anatomii–Ann M.r.

Agur

3. Prometeusz Atlas Anatomii

Człowieka Tom 1,2,3

4. Atlas Anatomii Człowieka-

Sobotta /Netter

Termin anatomia pochodzi od

greckiego słowa

Anatemno

– co

oznacza rozcinać, rozczłonkować,

dzielić - sugeruje to, że chodzi tu

jedynie o spostrzeżenia dotyczące

organizmu, które możemy badać

jedynie w trakcie krajania zwłok

Stosowana powszechnie w anatomii

technika badawcza polegająca na

dysekcji zwłok jest bardzo starą

metodą, jest ona jednak nadal

aktualną i wręcz niezastąpioną.

Zabiegi preparacyjne mają służyć

zasadniczemu celowi – poznaniu

budowy i funkcji organizmu jako

harmonijnej całości.

Z anatomii w pierwotnym tego słowa

znaczeniu wyodrębniła się z czasem

anatomia mikroskopowa, a ta z kolei

podzieliła się na naukę o budowie

komórki –

cytologię

, oraz naukę o

tkankach –

histologię.

Płaszczyzny ciała

ludzkiego:

czołowa (

łac.

planum

frontale

ang.

plane

coronal

strzałkowa (łac.

planum

sagittale

, ang.

plane

sagittal

poprzeczna (łac.

planum horizontale

ang.

plane axial

plane

horizontal

Osie ciała ludzkiego:

pionowa (łac.

axis verticalis

) - na

przecięciu płaszczyzny czołowej i

strzałkowej,

poprzeczna (pozioma) (łac.

axis

transversalis

) - na przecięciu

płaszczyzny czołowej i poprzecznej,

strzałkowa (łac.

axis sagittalis

) - na

przecięciu płaszczyzny strzałkowej i

poprzecznej.

x -

oś pozioma

czyli

poprzeczna

(

axis horizontalis sive

transversalis

) -

biegnąca z lewa na prawo

y -

oś pionowa

czyli

długa

(

axis verticalis sive longitudinalis

)

biegnąca z dołu do góry

z -

oś strzałkowa

(

axis sagittalis

) -

biegnąca od przodu ku tyłowi

W odniesieniu do

osi pionowej

używa się

następujących określeń:

górny (

superior

) dolny (

inferior

)

czaszkowy (

cranialis

) ogonowy (

caudalis

)

szczytowy (

apicalis

) podstawny (

basalis

);

podstawowy (

basilaris

)

W odniesieniu do

osi

poprzecznej

używa się

następujących określeń:

prawy (

dexter

) lewy

(

sinister

)

przyśrodkowy (

medialis

leżący bliżej płaszczyzny

pośrodkowej

pośrodkowy (

medianus

leżący w płaszczyźnie

pośrodkowej

boczny (

lateralis

)- leżący

dalej od płaszczyzny

pośrodkowej

W odniesieniu do

osi

strzałkowej

używa

się następujących

określeń:

przedni (

anterior

) -

tylny (

posterior

)

brzuszny (

ventralis

) -

grzbietowy (

dorsalis

)

czołowy (

frontalis

) -

potyliczny (

occipitalis

)

dziobowy (

rostralis

)

Pozycja anatomiczna

postawa stojąca,

wyprostowana,

kończyny górne

zwisające

swobodnie po obu stronach

tułowia,

powierzchnia dłoniowa

zwrócone są do przodu,

głowa

oczy

zwrócone do

przodu, pięty złączone,

śródstopie

wraz z palcami

odwiedzione nieco na

zewnątrz,

Elementom ciała ludzkiego nadaje się określone i

precyzyjne nazwy, opierając się na ich położeniu np.

względem osi i płaszczyzn.

Wszystkie miana anatomiczne dzieli się na 4 grupy:

Ogólne najczęściej rzeczowniki określające rodzaj części

ciała np. dołek, guzek, bruzda, otwór …

Kierunkowe czyli przymiotniki umiejscawiające elementy

względem innych np. górny, dolny

Kończynowe – przyjmujące za punkt odniesienia odległość

od przyczepu kończyn do tułowia np. bliższy, dalszy

Szczegółowe – tworzone z pozostałych

W zależności od budowy położenia i funkcji ciele człowieka

wyróżniamy następujące układy oraz badające je dziedziny

nauki:

Układ kostny – osteologia

Połączenia kości – arthrologia, syndesmologia - tworzą bierny

układ ruchu

Układ mięśniowy – miologia

Układ krwionośny, układ limfatyczny – angiologia

Układ pokarmowy -

Układ oddechowy -

Układ moczowo –płciowy - nauka o trzewiach splanchnologia

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze – endokrynologia

Układ nerwowy – neurologia,

Ciało ludzkie składa się z głowy, szyi ,

tułowia i kończyn.

Na głowie mamy czaszkę i twarz.

Na czaszce obecne są okolice:

czołowa, ciemieniowa, potyliczna,

skroniowa oraz ucho z małżowiną

uszną.

Na twarzy mamy

okolice: oczodołową,

podoczodołową,

nosową, ustną,

bródkową,

policzkowa,

jarzmowa,

przyuszno-żwaczową

okolica szyi

okolica przednia

2 okolice boczne

Okolica mostkowo-

sutkowo-obojczykowa

okolice grzbietu

okolica kręgowa ( wzdłuż

kręgosłupa )

okolice łopatkowe

okolica podłopatkowe

okolica lędźwiowe

okolice krzyżowe

okolice brzucha

okolica nadbrzuszna

( nad pępkiem )

okolica śródbrzusza

( okolica pępkowa )

okolica podbrzuszna ( pod

pępkiem )

okolice krocza

okolice

moczowo-

płciowe

okolica

odbytnicza

(odbytowa)

okolica kończyny górnej

okolica naramienna

okolica ramienna przednia

i tylna (ramieniowa)

okolica łokciowa przednia i

tylna

okolica przedramienia

okolica ręki

grzbietowa

dłoni

okolica kończyny dolnej

okolica pośladkowa prawa i

lewa

okolica udowa przednia i

tylna

okolica kończyny dolnej

okolica kolanowa

przednia i tylna

(podkolanowa)

okolica goleniowa

przednia i tylna

okolica stopy

okolica grzbietowa

okolica podeszwowa

okolica piętowa

Zespół narządów ruchu

narządy ruchu bierne: kości i

więzadła

narządy ruchu czynne: mięśnie

wraz z ich narządami

pomocniczymi

Podstawowym materiałem

budulcowym szkieletu człowieka jest

tkanka kostna

oraz w mniejszym

stopniu chrzęstna. Ze względu na

budowę zewnętrzną kości podzielono

na kilka grup:

kości długie (łac.

ossa longa

), np.

kość udowa, ramienna

kości płaskie (łac.

ossa plana

), np.

kości czaszki, łopatka

kości krótkie (łac.

ossa brevia

), np.

kości nadgarstka, stępu

kości różnokształtne (łac.

ossa

multiformia

), np. kręgi

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości

zbudowana jest z istoty zbitej (łac.

substantia

compacta

). Ponadto kości długie również w

swoim trzonie (łac.

corpus

) zawierają istotę

zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne

kości są wewnątrz zbudowane z istoty

gąbczastej (łac.

substantia spongiosa

). Istota

gąbczasta zbudowana jest z beleczek

kostnych (łac.

trabeculae osseae

). Szkielet

zawiera około 1,5 kg szpiku kostnego (łac.

medulla ossium

OKOSTNA

błona łącznotkankowa pokrywająca

powierzchnię kości z wyjątkiem stawów.

Zawiera liczne naczynia krwionośne i nerwy,

dlatego pełni funkcje odżywcze i regulacyjne

w stosunku do kości. Ponadto występują w

niej komórki kościotwórcze (osteoblasty),

które odgrywają rolę we wzroście i regeneracji

kości. Obecne również komórki kościogubne

(osteoklasty), umożliwiają niszczenie starych,

zniszczonych elementów tkanki kostnej lub

modelowanie kości.

Ukształtowanie powierzchni kości jest

zwykle urozmaicone i zależy od miejsca

przymocowania do nich mięśni, ich siły,

kierunku działania. Na kościach

występują wyniosłości jak: guzowatość,

guz, guzek, grzebień, kolec, kresa,

wyrostek, głowa, główka. Zagłębienia

mogą występować w postaci: dołu, dołka,

dołeczka, bruzdy, rowka. Mogą też być

wcięcia, szczeliny, otwory.

Skład chemiczny kości

Świeże kości zawierają w przybliżeniu 50% wody,

15% tłuszczu, 12% substancji białkowych – osseiny,

21% składników mineralnych. Kości wymacerowane

, pozbawione wody i tłuszczu składają się w 30-40%

z osseiny i 60-70% składników mineralnych.

Wśród składników mineralnych

fosforan wapnia (85%),

węglan wapnia (9%),

fluorek wapnia (3%),

fosforan magnezu (1,7%),

żelazo (0,6%),

chlor (0,2%).

Większość kości powstaje na podłożu

chrzęstnym, jako tzw. kości zastępcze,

w swym rozwoju przechodzą trzy

stadia: błoniaste, chrzęstne, kostne

(k. tułowia, kończyn, podstawa czaszki).

Część kości powstaje bezpośrednio na

podłożu błoniastym, są to tzw. kości

pokrywowe (okładzinowe) (k. czołowe,

ciemieniowe, szczęka).

Połączenia kości

Wyróżnia się połączenia kości pełne i ruchome.

Połączenia pełne – występują wtedy, kiedy

spoidłem łączącym sąsiadujące ze sobą kości

są określone rodzaje tkanki łącznej lub

tkanka mięśniowa. Do tkanek łącznych

tworzących spoidła międzykostne zaliczamy:

tkankę łączną włóknistą zbitą,

tkankę łączną zbita sprężystą,

tkankę chrzęstną

tkankę kostną

Więzozrosty

utworzone są z tkanki łącznej włóknistej

(więzozrosty włókniste) lub sprężystej

(więzozrosty sprężyste). Powierzchnie

łączonych kości nie stykają się ze sobą.

Pełnią funkcje wzmacniające i ochronne,

nie ograniczając przy tym ruchliwości.

Występują w kręgosłupie (więzadła

włókniste podłużne, więzadła

międzykolcowe kręgosłupa; sprężyste

więzadła karkowe – w odcinku szyjnym).

Chrząstkozrosty

– kości połączone są

za pomocą tkanki chrzęstnej, np.

spojenie łonowe, tarcze

międzykręgowe. Chrząstkozrosty

obficie występują w szkielecie

płodów i młodych osobników.

Kościozrosty

zbudowane są z

tkanki kostnej. Udział w szkielecie

wzrasta wraz z upływem wieku

osobnika, np. kostnienie czaszki, czy

mostka.

Szwy

– to ścisłe połączenia kości czaszki.

Wyróżnia się szwy zębate (stykające się

powierzchnie są ząbkowane i zazębiają się, np.

miedzy kością potyliczną i ciemieniową), szwy

dachówkowate czyli łuskowate (powierzchnie

ścięcia są skośne i dzięki temu nachodzą na siebie,

np. połączenie kości skroniowej z ciemieniową),

szwy zgodne, harmonijne czyli równoległe

(powierzchnie są równoległe w stosunku do siebie,

np. połączenia kości nosowych), szwy klinowate –

jedna kość wklinowuje się w inną kość (np. zęby w

szczęce).

szew prosty (szew płaski)

(

sutura plana

syn.

sutura levis

) - najprostszy z szwów, łączący kości

których brzegi są (lub niemal są) proste

szew łuskowy

(

sutura squamosa

) - łączy skośne,

zachodzące na siebie dachówkowato

powierzchnie kości

szew piłowaty

(

sutura serrata

) - krawędzie kości

łączą się w sposób podobny jak zamek

błyskawiczny lub puzzle, często w takim szwie

znajdują się dodatkowe, drobne kosteczki

wklinowanie

(

gomphosis

) - przez niektórych

anatomów wydzielane jako osobny typ

więzozrostu. Jest to sposób umocowania zęba w

dole zębodołowym przy użyciu włókien tkanki

łącznej

szew rowkowy (szew rozczepiony)

(

schindyles

) - podtyp wklinowania, ostry brzeg

jednej kości obejmują elementy drugiej kości

tworzące odpowiedni rowek, podobnie jak

łączenie między poszczególnymi deskami

boazerii.

Mięśniozrosty

– to połączenia

kości za pomocą mięśni, np. łopatka

połączona jest z tułowiem za pomocą

obojczyka i mięśni.

Połączenia przerywane, czyli

stawowe są ruchomymi połączeniami

co najmniej dwóch kości,

posiadającymi powierzchnie

chrzęstne, pomiędzy którymi znajduje

się włosowata szczelina wypełniona

płynem maziowym, a całość otoczona

jest torebka stawową, w której panuje

ciśnienie ujemne.

Biorąc pod uwagę liczbę kości

tworzących staw, liczbę osi, kształt

powierzchni stawowych i ruchomość, stawy

dzielimy na:

Stawy jednoosiowe: staw zawiasowy, staw

obrotowy;

Stawy dwuosiowe: staw kłykciowy, staw

siodełkowy;

Stawy wieloosiowe: staw kulisty, staw

panewkowy.

Staw zawierający krążek

stawowy nosi nazwę stawu

zespolonego. Staw utworzony z co

najmniej trzech kości jest stawem

złożonym.

Torebka stawowa zamyka jamę

stawową, utrzymuje kości w stawie;

często jest wzmocniona więzadłami i

stanowi miejsce przyczepu ścięgien.

Składa się z dwóch warstw: zewnętrznej –

włóknistej i wewnętrznej – maziowej.

Warstwa zewnętrzna zbudowana jest z

włókien kolagenowych, fibroblastów i

fibrocytów. Jest grubsza w miejscach

przyczepu więzadeł.

Błona maziowa wyściela jamę stawową, nie posiada błony

podstawnej, tworzy fałdy i kosmki co zwiększa jej

powierzchnie (np. w stawie kolanowym powierzchnia ma

110 cm kwadratowych). Błona maziowa obejmuje dwie

warstwy:

→

synowialna (stratum synoviale) czyli wyściółkowa

zbudowana z 2-3 warstw komórek synowialnych

=synoviocyty(owalne komórki z wypustkami, z dużym

centralnie umieszczonym jądrem; dzieli się je na komórki

A=M. – fagocyty z licznymi lizosomami; oraz komórki B=F

przypominające fibroblasty, maja zdolność sekrecji białek i

kwasu hialuronowego). W stanach zapalnych wzrasta ilość

komórek A, czyli M.

→

subsynovialna (podwyściółkowa)

zbudowana z komórek

łącznotkankowych (fibroblasty,

histiocyty, komórki tuczne), włókien

kolagenowych i sprężystych

zatopionych w substancji

podstawowej.

Do warstwy podwyściółkowej wnikają

naczynia krwionośne i limfatyczne.

Wyróżnia się błonę maziową

siateczkowatą (w stawach nie narażonych na

ucisk),

włóknistą (w okolicach narażonych na duże

obciążenia)

tłuszczową (z wtrętami tkanki

tłuszczowej).

Błona maziowa ma zdolność regeneracji,

nawet po operacyjnym usunięciu (ok. 2-3

miesiące).

Jama stawowa wypełniona jest mazią – synovia

(nazwę wprowadził Paracelsus). Maź to przesącz

osocza krwi (pozbawiony fibrynogenu). Kwas

hialuronowy łączy się z tym przesączem tworząc maź.

W stawie kolanowym występuje do 3,5 ml mazi.

Lepkość mazi zapewnia mucyna produkowana przez

synoviocyty. pH mazi wynosi 7,2-7,4. Jest płynem

klarownym, bezbarwnym lub słomkowym. Odżywia

chrząstkę (dyfuzja, aktywny transport przez

chondrocyty i wtłaczanie przez ucisk), zmniejsza

tarcie, zapewnia przyleganie powierzchni chrzęstnych.

Temperatura w stawie kolanowym wynosi 34 stopnie

Celsjusza.

Gdy staw intensywnie pracuje temperatura

podnosi się o 1 stopień. W stanach zapalnych

temperatura wzrasta do 37 stopni i więcej.

Wysoka temperatura przyspiesza niszczenie

włókien kolagenowych. Ciśnienie wewnątrz

stawu jest niższe (ujemne) od ciśnienia

atmosferycznego, dzięki czemu powierzchnie

stawowe przywierają do siebie. Stany zapalne

powodują wzrost ciśnienia i uszkodzenie stawu

(bóle, obrzęk, wysięk).

W więzadłach i w torebce znajdują się

zakończenia bólowe i proprioceptywne (ciałka

Ruffiniego).

Łąkotki (menisci) to struktury okrągłe,

owalne lub półksiężycowate, grubsze na

obwodzie niż w centrum, zbudowane z tkanki

łącznej włóknistej. Obok chondrocytów

zawierają fibroblasty. Znajdują się pomiędzy

przeciwległymi chrząstkami stawowymi.

Amortyzują wstrząsy i stabilizują staw,

równomiernie rozkładają siły nacisku w stawie.

Obrąbek stawowy to pasmo chrząstki

włóknistej otaczające brzeg

powierzchni stawowej typu panewki.

Kaletki maziowe (

bursae

synoviales

) to uchyłki błony maziowej

sięgające poza obręb jamy stawowej.

Leżą w miejscach, do których docierają

więzadła i ścięgna, umożliwiając

swobodne ślizganie się tych elementów.

Więzadła wewnątrzstawowe

zbudowane są tkanki łącznej

włóknistej. Wzmacniają staw.

Krążki stawowe (

disci

articulares

) to chrząstki włókniste

pomiędzy powierzchniami

stawowymi. Na obwodzie są zrośnięte

z torebką stawową. Amortyzują

wstrząsy.

Krążek międzykręgowy

w połączeniu z kręgami i więzadłami stanowi najmnieszą

jednostkę funkcjonalną kręgosłupa, czyli segment ruchowy.

Pojedyńczy segment jest tylko w niewielkim stopniu ruchomy,

dopiero idealne współgranie wszystkich segmentów

ruchowych daje znaczną ruchomość kręgosłupa. Przednia

część segmentu ruchowego pełni funkcję podporową i

dźwigającą, tylny zaś odcinek segmentu ruchowego pełni

funkcję sterującą. Z wyjątkiem dwóch pierwszych kręgów

szyjnych, pomiędzy pojedyńczymi trzonami znajdują się krążki

międzykręgowe, zrośnięte na stałe z zakończeniami trzonów

kręgowych. Krążki międzykręgowe pełnią potrójną funkcję:

łączą poszczególne trzony kręgowe, są częścią stawów

międzyczłonowych oraz przenoszą masę ciała, amortyzują

wstrząsy i umożliwiają wielokierunkowe ruchy kręgów.

Zbudowane są z silnych pierścieni włóknistych,

łączących trzony sąsiednich kręgów. Są na tyle

elastyczne ,że utrzymują pod napięciem

galaretowate jądro. Sprężystość krążków to

zdolność do amortyzowania nacisków i wstrząsów

,jakim poddawany jest kręgosłup w trakcie

poruszania się. W ciągu dnia w wyniku stałego

nacisku (najczęściej pod ciężarem własnego ciała)

krążki tracą wodę, woda jest bowiem ich głównym

składnikiem. Podczas wypoczynku(snu) kiedy

nacisk tułowia nie następuje, na zasadzie dyfuzji

zasysają wodę i stają się na powrót sprężyste.

Krążki międzykręgowe są nieco większe od trzonów

dlatego wychodzą nieznacznie poza obrys(wyglądem

przypominają bambus). Odżywianie krążków

międzykręgowych odbywa się przez mechnizm ssąco-

tłoczący(dyfuzję). Warunkiem jest ruch , stała zmiana

między obciążeniem a odciążeniem. Niczym gąbka

tkanka krążka międzykręgowego nasiąka w stanie

odciążonym a oddaje płyn w stanie obciążonym. Jądro

miażdżyste to ruchoma część dysku zajmująca ponad

połowę objętości krążka w wymiarze poprzecznym

położona bliżej tylnego odcinka kręgu. Przemieszcza

się we wszystkich kierunkach reagując na wszelkie

ruchy kręgosłupa.

Tylne i przednie odcinki pierścieni są dwukrotnie grubsze

niż odcinki boczne. Jądro stanowi najbardziej

wyspecjalizowany i czynnościowo najważniejszy element

krążka międzykręgowego. Nie jest ono nieściśliwe , jak

sądzą niektórzy, gdyż wskutek utraty wody pod

wpływem znacznego nacisku zmniejsza swój kształt i

objętość. Jądro miażdżyste spełnia następujące funkcje:

- stanowi punkt podparcia dla kręgu leżącego wyżej,

utrata zdolności stanowi początek

całego łańcucha patologii kręgosłupa

- amortyzuje napięcia i naciski oraz przenosi je

równomiernie na wszystkie strony

Staw mostkowo-

obojczykowy

–

łączy mostek z obojczykiem. Zawiera krążek

stawowy

discus articularis

, wyrównujący słabo

dopasowane do siebie powierzchnie stawowe.

Chrząstki stawowe są grube i amortyzują nacisk

obojczyka na mostek, zwłaszcza przy podnoszeniu

ciężarów. Amortyzację umożliwia także esowato

wygięty obojczyk. Staw jest wzmocniony więzadłami:

więzadło międzyobojczykowe (łączące mostkowe

końce obu obojczyków), więzadło mostkowo-

obojczykowe przednie i tylne (wzmacniają torebki

stawowej), więzadło żebrowo-obojczykowe (łączy I

żebro z obojczykiem). Jest to staw wieloosiowy ale o

ograniczonej ruchliwości.

Staw barkowo-

obojczykowy

–

łączy wyrostek barkowy łopatki z

barkowym końcem obojczyka. Połączenie

łopatki z obojczykiem wzmacnia więzadło

kruczo-obojczykowe rozpięte między

wyrostkiem kruczym i barkowym;

zapobiega wysuwaniu się głowy kości

ramieniowej ku górze. Działa sprzęgająco,

uniesienie łopatki w górę podnosi również

obojczyk, podobnie ruch łopatki do przodu.

Zawiera łąkotkę lub krążek stawowy

Staw ramienny

–

łączy łopatkę z kością ramieniową. Płytka

panewka stawowa jest powiększona przez

chrzęstny kołnierz – obrąbek stawowy (chrząstka

włóknista). Jest to staw kulisty, wieloosiowy

(ruchy zginania, prostowania, odwodzenia,

przywodzenia, obroty). Torebka stawowa luźna, z

zachyłkiem pachowym. Nad stawem leżą

wyrostki: kruczy i barkowy, między którymi

rozpięte jest więzadło kruczo-barkowe. Torebkę

wzmacnia więzadło kruczo-ramienne, biegnące

od dolnej powierzchni wyrostka kruczego do

guzków kości ramieniowej.

Staw łokciowy

–

obejmuje staw ramienno-łokciowy, ramienno-

promieniowy i promieniowo-łokciowy bliższy. Staw

ramienno-łokciowy to staw zawiasowy utworzony

przez bloczek kości ramieniowej i wcięcie bloczkowe

kości łokciowej (ruchy zginania i prostowania).

Ogranicznikami ruchowymi są: wyrostek łokciowy,

który przy prostowaniu wchodzi do dołu łokciowego

kości ramieniowej, uniemożliwiając dalsze

prostowanie; wyrostek dziobiasty podczas zginania

wchodzi do dołu kości ramieniowej. Staw ramienno-

promieniowy utworzony jest przez kość ramieniową i

główkę kości promieniowej, łączy główkę kości

ramieniowej z dołkiem głowy kości promieniowej.

Staw promieniowo-łokciowy bliższy to połączenie

wcięcia promieniowego kości łokciowej z obwodem

stawowym głowy kości promieniowej. Obie kości

wiąże więzadło pierścieniowe przyczepiające się do

krawędzi wcięcia promieniowego kości łokciowej i

obejmujące głowę kości promieniowej. Jest to staw

jednoosiowy obrotowy. Obracanie kości promieniowej

na zewnątrz nazywa się odwracaniem przedramienia,

ruch przeciwny to nawracanie. Odwracanie i

nawracanie odbywa się w stawie promieniowo-

łokciowym bliższym, który jest sprzężony ze stawem

promieniowo-łokciowym dalszym.

Wszystkie 3 stawy są otoczone jedną torebką

stawową. Staw wzmocniony jest więzadłem

pobocznym łokciowym (rozpięte między nadkłykciem

przyśrodkowym kości ramieniowej z kością łokciową)

i promieniowym. Kości przedramienia są połączone

stawami promieniowo-łokciowymi: bliższym i

dalszym, a także błona międzykostna przedramienia.

Staw promieniowo-łokciowy dalszy to wcięcie

łokciowe kości promieniowej i obwód stawowy głowy

kości łokciowej. Jest to staw jednoosiowy. Wcięcie

łokciowe kości promieniowej obraca się dookoła

głowy kości łokciowej.

Staw promieniowo-nadgarstkowy –

łączy

przedramię z ręką. Panewkę stawu tworzy

powierzchnia nadgarstkowa kości promieniowej i

krążek stawowy, leżący w przedłużeniu kości

łokciowej (która jest krótsza od kości

promieniowej). Główka jest utworzona z kości

łódeczkowatej, księżycowatej i trójgraniastej,

połączonych więzadłami międzykostnymi. Jest to

staw eliptyczny, dwuosiowy, złożony, wykonujący

ruchy odwodzenia i przywodzenia, zginania i

prostowania oraz obwodzenia (kombinacje

podstawowych ruchów).

Stawy międzynadgarstkowe –

obejmują stawy między kośćmi

nadgarstka. Wszystkie stawy maja

wspólną torebkę, wzmocnioną

krótkimi więzadłami. Zginanie ręki

jest efektem drobnych przesunięć

między licznymi kośćmi nadgarstka.

Stawy nadgarstkowo-śródręczne -

leżą między kościami nadgarstka i

podstawami kości śródręcza. Stawy

zwarte o małej ruchliwości z wyjątkiem

stawu nadgarstkowo-śródręcznego

kciuka. Staw ten łączy siodełkowate

powierzchnie kości czworobocznej

większej i podstawę I kości śródręcza.

Staw dwuosiowy (przywodzenie,

odwodzenie, zginanie i prostowanie.

Stawy śródręczno-paliczkowe

– leżą

między głowami kości śródręcza a

podstawami bliższych paliczków palców.

Powierzchnie stawowe mają postać

elipsy. Główki stawowe duże, a panewki

są małe. Torebki stawowe wzmocnione

są więzadłami. Są dwuosiowe. Wykonują

ruchy odwodzenia, przywodzenia,

prostowania i zginania.

Stawy międzypaliczkowe

leżą między

paliczkami. W kciuku występuje tylko jeden taki

staw, w pozostałych jest ich dwa: bliższy i dalszy.

Wypukłą powierzchnię stawu międzypaliczkowego

stanowi bloczek. Bloczkom odpowiadają panewki

utworzone przez powierzchnie stawowe paliczków

środkowego i dalszego. Są to stawy jednoosiowe

zawiasowe (zginanie, prostowanie). Ruchom

bocznym zapobiegają więzadła poboczne,

wzmacniające napięte torebki stawowe.

Staw krzyżowo-biodrowy

jest to

połączenie kości krzyżowej z kością

miedniczną. Staw jest wzmocniony

więzadłami krzyżowo biodrowymi

brzusznymi, grzbietowymi i

międzykostnymi oaz więzadłami

biodrowo-lędźwiowymi, więzadłami

krzyżowo-guzowymi i krzyżowo-

kolcowymi.

Staw biodrowy

łączy kość miedniczną z kością udową. Panewka jest

pogłębiona przez obrąbek panewkowy. Głowa kości

udowej posiada dołek w którym znajduje się więzadło

łączące ją z dnem panewki kości miednicznej. U

młodych osobników w więzadle tym biegną naczynia

krwionośne do części głowowej kości udowej. Szyjka

kości udowej objęta jest przez warstwę okrężną

włókien, która przymocowuje kość udowa z panewką.

Jest to staw wieloosiowy. Torebka stawowa jest

wzmocniona szeregiem więzadeł: więzadło biodrowo-

udowe (od okolicy kolca biodrowego przedniego do

kresy międzykrętarzowej), więzadło kulszowo-udowe,

więzadło łonowo-udowe.

Staw kolanowy

obejmuje powierzchnie stawowe trzech kości: udowej,

piszczelowej i rzepki. Płaska powierzchnie stawowa piszczeli

modyfikują łąkotki półksiężycowate zbudowane z chrząstki

włóknistej: łąkotka przyśrodkowa (jest większa) i łąkotka

boczna. Dzięki łąkotkom, przy zgiętym kolanie podudzie może

obracać się w bok; łąkotki pozostają wówczas nieruchome w

stosunku do kości udowej, a ruch odbywa się między nimi i

kością piszczelową. Łąkotki dzielą staw kolanowy na dwa

pietra: w górnym odbywają się ruchy zginania i prostowania, w

dolnym – ruchy obrotowe. Przy ruchach przystosowują się do

powierzchni kości. Przy prostowaniu stawu wysuwają się ku

przodowi, przy zgięciu – ku tyłowi. Zagłębienia między kośćmi

są wypełnione tkanka tłuszczową, tworzącą fałdy skrzydłowe.

Kość udowa i piszczelowa wyposażone są w więzadła poboczne

i krzyżowe.

Od przodu staw osłania rzepka patella, która jest włączona w

ścięgno mięśnia czworogłowego uda, schodzącego na rzepkę i

dalej ku dołowi, jako więzadło rzepki na guzowatość piszczeli.

Po bokach torebkę stawowa wzmacniają więzadła poboczne

piszczelowe i strzałkowe. Więzadła te napinają się podczas

prostowania stawu kolanowego i zapobiegają zginaniu się

stawu ku przodowi. Kość udowa na dolnym końcu posiada dwa

kłykcie: mniejszy boczny i większy przyśrodkowy. Kłykciom

tym odpowiadają kłykcie kości piszczelowej. Miedzy kłykciami

kości udowej leży dół międzykłykciowy, a między kłykciami

kości piszczelowej leży wyniosłość międzykłykciowa. Twory te

są połączone dwoma więzadłami krzyżowymi kolana:

przednim i tylnym. Więzadła krzyżowe przednie rozpoczynają

się na kłykciu bocznym kości udowej i biegną ku dołowi

przodowi i środkowi i po czym wiążą się z polem

międzykłykciowym przednim kości piszczelowej. Więzadło

krzyżowe tylne biegnie od powierzchni bocznej (wewnętrznej)

kłykcia przyśrodkowego kości udowej do pola

międzykłykciowego tylnego. Torebka stawowa posiada

zachyłki; do największych należy zachyłek nadrzepkowy.

Główkę w stawie kolanowym stanowią kłykcie kości udowej, a

panewkę kłykcie piszczeli. Kłykieć udowy przyśrodkowy jest

większy. Powierzchnie stawowe kłykci kości udowej są

połączone powierzchnią rzepki, która je wiąże ze sobą. Rzepka

to największa trzeszczka człowieka. Po obu stronach rzepki i

jej więzadła przebiegają włókna ścięgniste, łączące się u góry

ze ścięgnem mięśnia czworogłowego uda, a u dołu z kością

piszczelową. Są to troczki przyśrodkowy i boczny rzepki.

Łąkotki stawowe

Mają kształt półksiężyców, zbudowane z chrząstki

włóknistej. Na przekroju poprzecznym mają

kształt trójkąta (klina), stąd wyróżnimy

powierzchnie : górną, dolną i oraz brzegi : górny,

dolny i wewnętrzny. Każda łąkotka ma róg przedni

i tylny (cornu anterius et posterius).

Więzadła

zewnątrzstawowe

Więzadło rzepki (ligamentum patellae)

Troczki rzepki (retinacula patellae) - .

Więzadło poboczne piszczelowe (ligamentum collaterale

tibiale) Więzadło poboczne strzałkowe (ligamentum

collaterale fibulare) Więzadło podkolanowe skośne

(ligamentum popliteum obliquum) . Więzadło podkolanowe

łukowate (ligamentum popliteum arcuatum) jako troczek

więzadła łukowatego (retinaculum ligamenti arcuati).

Więzadła

wewnątrzstawowe

Więzadło krzyżowe przednie (ligamentum

cruciatum anterius)

Więzadło krzyżowe tylne (ligamentum cruciatum

posterius)

Więzadła łąkotkowo-udowe przednie i tylne

(ligamentum meniscofemorale anterius et

posterius) . Więzadło poprzeczne kolana

( ligamentum transversum genus

Mechanika stawu

kolanowego.

W stawie kolanowym wykonujemy

ruchy : zgięcia (flexio), prostowania

(extensio), a w pozycjach pośrednich

(nie w maksymalnym zgięciu, bądź

wyproście) także ruchy obrotu do

wewnątrz i na zewnątrz (rotatio

interna et externa). Stryker, 2007

Połączenia kości goleni

– kość strzałkowa

posiada głowę, która połączona jest z tylno-

boczną powierzchnią kłykcia kości piszczelowej.

Powierzchnie stawowe obu kości są spłaszczone i

mają kształt owalny. Torebka stawowa

wzmocniona jest więzadłami głowy strzałki

przednimi i tylnymi. Końce dolne kości goleni

połączone są więzozrostem piszczelowo-

strzałkowym. Więzozrostem jest również błona

międzykostna goleni, łącząca brzegi obu kości.

Ruchy obu kości względem siebie mają charakter

niewielkich przesunięć.

Staw skokowo-goleniowy

, czyli

staw górny

jest

połączeniem podudzia z kośćmi stopy. Nasady kości

piszczelowej i strzałkowej są połączone

więzozrostem i tworzą klamerkę obejmującą głowę

kości skokowej. Więzadło przyśrodkowe łączy kostkę

przyśrodkową piszczeli z kością skokowa, piętową i

łódkowatą. Kość strzałkowa jest powiązana z kośćmi

stopy za pomocą trzech więzadeł bocznych:

skokowo-strzałkowego (przedniego i tylnego) oraz

piętowo-strzałkowego. Torebka stawowa obejmuje

głowę kości skokowej i klamrę podudzia. Jest to

staw jednoosiowy (zawiasowy).

Staw skokowy dolny

łączy kość skokową,

piętową i łódkowatą. Wykonuje ruchy nawracania i

odwracania stopy.

Staw Choparta,

czyli

staw poprzeczny

jest

stawem złożonym obejmującym staw skokowo-

łódkowaty oraz staw piętowo-sześcienny. Wykonuje

ruchy przywodzenia, odwracania, nawracania i

odwodzenia.

Staw Lisfranca

obejmuje w rzeczywistości kilka

stawów stępowo-śródstopnych, łączących kości

klinowate i kość sześcienną z kośćmi śródstopia.

Ruchy (przesunięcia) międzykostne są niewielkie.

Stawy śródstopno-paliczkowe

obejmują połączenia

główek kości śródstopia z wklęsłymi panewkami

podstaw kości palców. Są to stawy kuliste. Wykonują

ruchy zginania i prostowania palców oraz ograniczone

ruchy odwodzenia i przywodzenia. Więzadła poboczne

wzmacniają torebki stawowe.

Stawy międzypalcowe

łączą poszczególne kości

palców. Dystalne końce paliczków są bloczkowate i

wnikają do proksymalnych końców paliczków. Są to

stawy zawiasowe, jednoosiowe (ruchy zginania i

prostowania).

1. połączenia kręgów w kręgosłupie mogą

być ścisłe lub ruchome

2. ruchome:

połączenia wyrostków stawowych tworzą

stawy międzykręgowe - articuli

intervertebrales, które zamknięte są

torebkami stawowymi. Są to jedyne

połączenia ruchome

3. ścisłe: sąsiednie kręgi połączone są

chrząstkozrostami włóknistymi więzozrosty

łączą ze sobą trzony i łuki

Więzadła kręgosłupa

można podzielić na:

rozciągające się między dwoma sąsiednimi

kręgami:

* więzadła międzyłukowe - ligamenta

interarcularia = flava o żółtym zabarwieniu

* więzadła międzykolcowe - między

sąsiadującymi ze sobą wyrostkami

poprzecznymi, są więzozrostami włóknistymi

w.młuk i w.mkolc są to tzw. więzadłą krótkie

biegnące wzdłuż całego kręgosłupa

więzadło nadkolcowe - biegnące od 7 kręgu karkowego aż

do kości krzyżowej po obu stronach wyrostków kolczystych.

Jego przedłużenie w stronę doczaszkową tworzy tzw.

przegrodę karku - septum nuchae, która wraz z całym

więzadłem służy jako miejsce przyczepu mięśni dzieląc je

symetrycznie na stronę lewą i prawą

* więzadło podłużne brzuszne - biegnie na brzusznej

powierzchni trzonów kręgowych od kości potylicznej aż do

kości krzyżowej

* więzadło podłużne grzbietowe - leży na tylnych

powierzchniach trzonów kręgowych łącząc się silnie z

krążkami międzykręgowymi. Biegnie również od kości

potylicznej, ale przechodzi daleko poza kość krzyżową aż na

kość ogonową, biegnie w kanale rdzeniowym

Document Outline