Anatomia i fizjologia

Anatomia i fizjologia

człowieka

człowieka

Anatomia Człowieka–Adam Bochenek

Anatomia Człowieka–Adam Bochenek

Tom 1,2,3,4,5

Tom 1,2,3,4,5

2. Grant–Atlas Anatomii–Ann M.r.

2. Grant–Atlas Anatomii–Ann M.r.

Agur

Agur

3. Prometeusz Atlas Anatomii

3. Prometeusz Atlas Anatomii

Człowieka Tom 1,2,3

Człowieka Tom 1,2,3

4. Atlas Anatomii Człowieka-

4. Atlas Anatomii Człowieka-

Sobotta /Netter

Sobotta /Netter

Termin anatomia pochodzi od

Termin anatomia pochodzi od

greckiego słowa

greckiego słowa

Anatemno

Anatemno

– co

– co

oznacza rozcinać, rozczłonkować,

oznacza rozcinać, rozczłonkować,

dzielić - sugeruje to, że chodzi tu

dzielić - sugeruje to, że chodzi tu

jedynie o spostrzeżenia dotyczące

jedynie o spostrzeżenia dotyczące

organizmu, które możemy badać

organizmu, które możemy badać

jedynie w trakcie krajania zwłok

jedynie w trakcie krajania zwłok

Stosowana powszechnie w anatomii

Stosowana powszechnie w anatomii

technika badawcza polegająca na

technika badawcza polegająca na

dysekcji zwłok jest bardzo starą

dysekcji zwłok jest bardzo starą

metodą, jest ona jednak nadal

metodą, jest ona jednak nadal

aktualną i wręcz niezastąpioną.

aktualną i wręcz niezastąpioną.

Zabiegi preparacyjne mają służyć

Zabiegi preparacyjne mają służyć

zasadniczemu celowi – poznaniu

zasadniczemu celowi – poznaniu

budowy i funkcji organizmu jako

budowy i funkcji organizmu jako

harmonijnej całości.

harmonijnej całości.

Z anatomii w pierwotnym tego słowa

Z anatomii w pierwotnym tego słowa

znaczeniu wyodrębniła się z czasem

znaczeniu wyodrębniła się z czasem

anatomia mikroskopowa, a ta z kolei

anatomia mikroskopowa, a ta z kolei

podzieliła się na naukę o budowie

podzieliła się na naukę o budowie

komórki –

komórki –

cytologię

cytologię

, oraz naukę o

, oraz naukę o

tkankach –

tkankach –

histologię.

histologię.

Osie, płaszczyzny,

Osie, płaszczyzny,

określanie kierunku i

określanie kierunku i

położenia

położenia

Płaszczyzny ciała

Płaszczyzny ciała

ludzkiego:

ludzkiego:

czołowa (

czołowa (

łac.

łac.

planum

planum

frontale

frontale

,

,

ang.

ang.

plane

plane

coronal

coronal

),

),

strzałkowa (łac.

strzałkowa (łac.

planum

planum

sagittale

sagittale

, ang.

, ang.

plane

plane

sagittal

sagittal

),

),

poprzeczna (łac.

poprzeczna (łac.

planum horizontale

planum horizontale

,

,

ang.

ang.

plane axial

plane axial

,

,

plane

plane

horizontal

horizontal

),

),

Osie ciała ludzkiego:

Osie ciała ludzkiego:

pionowa (łac.

pionowa (łac.

axis verticalis

axis verticalis

) - na

) - na

przecięciu płaszczyzny czołowej i

przecięciu płaszczyzny czołowej i

strzałkowej,

strzałkowej,

poprzeczna (pozioma) (łac.

poprzeczna (pozioma) (łac.

axis

axis

transversalis

transversalis

) - na przecięciu

) - na przecięciu

płaszczyzny czołowej i poprzecznej,

płaszczyzny czołowej i poprzecznej,

strzałkowa (łac.

strzałkowa (łac.

axis sagittalis

axis sagittalis

) - na

) - na

przecięciu płaszczyzny strzałkowej i

przecięciu płaszczyzny strzałkowej i

poprzecznej.

poprzecznej.

x -

x -

oś pozioma

oś pozioma

czyli

czyli

poprzeczna

poprzeczna

(

(

axis horizontalis sive

axis horizontalis sive

transversalis

transversalis

) -

) -

biegnąca z lewa na prawo

biegnąca z lewa na prawo

y -

y -

oś pionowa

oś pionowa

czyli

czyli

długa

długa

(

(

axis verticalis sive longitudinalis

axis verticalis sive longitudinalis

)

)

-

-

biegnąca z dołu do góry

biegnąca z dołu do góry

z -

z -

oś strzałkowa

oś strzałkowa

(

(

axis sagittalis

axis sagittalis

) -

) -

biegnąca od przodu ku tyłowi

biegnąca od przodu ku tyłowi

W odniesieniu do

W odniesieniu do

osi pionowej

osi pionowej

używa się

używa się

następujących określeń:

następujących określeń:

górny (

górny (

superior

superior

) dolny (

) dolny (

inferior

inferior

)

)

czaszkowy (

czaszkowy (

cranialis

cranialis

) ogonowy (

) ogonowy (

caudalis

caudalis

)

)

szczytowy (

szczytowy (

apicalis

apicalis

) podstawny (

) podstawny (

basalis

basalis

);

);

podstawowy (

podstawowy (

basilaris

basilaris

)

)

W odniesieniu do

W odniesieniu do

osi

osi

poprzecznej

poprzecznej

używa się

używa się

następujących określeń:

następujących określeń:

prawy (

prawy (

dexter

dexter

) lewy

) lewy

(

(

sinister

sinister

)

)

przyśrodkowy (

przyśrodkowy (

medialis

medialis

)-

)-

leżący bliżej płaszczyzny

leżący bliżej płaszczyzny

pośrodkowej

pośrodkowej

pośrodkowy (

pośrodkowy (

medianus

medianus

)-

)-

leżący w płaszczyźnie

leżący w płaszczyźnie

pośrodkowej

pośrodkowej

boczny (

boczny (

lateralis

lateralis

)- leżący

)- leżący

dalej od płaszczyzny

dalej od płaszczyzny

pośrodkowej

pośrodkowej

W odniesieniu do

W odniesieniu do

osi

osi

strzałkowej

strzałkowej

używa

używa

się następujących

się następujących

określeń:

określeń:

przedni (

przedni (

anterior

anterior

) -

) -

tylny (

tylny (

posterior

posterior

)

)

brzuszny (

brzuszny (

ventralis

ventralis

) -

) -

grzbietowy (

grzbietowy (

dorsalis

dorsalis

)

)

czołowy (

czołowy (

frontalis

frontalis

) -

) -

potyliczny (

potyliczny (

occipitalis

occipitalis

)

)

dziobowy (

dziobowy (

rostralis

rostralis

)  

)  

Pozycja anatomiczna

Pozycja anatomiczna

postawa stojąca,

postawa stojąca,

wyprostowana,

wyprostowana,

kończyny górne

kończyny górne

zwisające

zwisające

swobodnie po obu stronach

swobodnie po obu stronach

tułowia,

tułowia,

powierzchnia dłoniowa

powierzchnia dłoniowa

zwrócone są do przodu,

zwrócone są do przodu,

głowa

głowa

i

i

oczy

oczy

zwrócone do

zwrócone do

przodu, pięty złączone,

przodu, pięty złączone,

śródstopie

śródstopie

wraz z palcami

wraz z palcami

odwiedzione nieco na

odwiedzione nieco na

zewnątrz,

zewnątrz,

Elementom ciała ludzkiego nadaje się określone i

Elementom ciała ludzkiego nadaje się określone i

precyzyjne nazwy, opierając się na ich położeniu np.

precyzyjne nazwy, opierając się na ich położeniu np.

względem osi i płaszczyzn.

względem osi i płaszczyzn.

Wszystkie miana anatomiczne dzieli się na 4 grupy:

Wszystkie miana anatomiczne dzieli się na 4 grupy:

Ogólne najczęściej rzeczowniki określające rodzaj części

Ogólne najczęściej rzeczowniki określające rodzaj części

ciała np. dołek, guzek, bruzda, otwór …

ciała np. dołek, guzek, bruzda, otwór …

Kierunkowe czyli przymiotniki umiejscawiające elementy

Kierunkowe czyli przymiotniki umiejscawiające elementy

względem innych np. górny, dolny

względem innych np. górny, dolny

Kończynowe – przyjmujące za punkt odniesienia odległość

Kończynowe – przyjmujące za punkt odniesienia odległość

od przyczepu kończyn do tułowia np. bliższy, dalszy

od przyczepu kończyn do tułowia np. bliższy, dalszy

Szczegółowe – tworzone z pozostałych

Szczegółowe – tworzone z pozostałych

W zależności od budowy położenia i funkcji ciele człowieka

W zależności od budowy położenia i funkcji ciele człowieka

wyróżniamy następujące układy oraz badające je dziedziny

wyróżniamy następujące układy oraz badające je dziedziny

nauki:

nauki:

Układ kostny – osteologia

Układ kostny – osteologia

Połączenia kości – arthrologia, syndesmologia - tworzą bierny

Połączenia kości – arthrologia, syndesmologia - tworzą bierny

układ ruchu

układ ruchu

Układ mięśniowy – miologia

Układ mięśniowy – miologia

Układ krwionośny, układ limfatyczny – angiologia

Układ krwionośny, układ limfatyczny – angiologia

Układ pokarmowy -

Układ pokarmowy -

Układ oddechowy -

Układ oddechowy -

Układ moczowo –płciowy - nauka o trzewiach splanchnologia

Układ moczowo –płciowy - nauka o trzewiach splanchnologia

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze – endokrynologia

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze – endokrynologia

Układ nerwowy – neurologia,

Układ nerwowy – neurologia,

Ciało ludzkie składa się z głowy, szyi ,

Ciało ludzkie składa się z głowy, szyi ,

tułowia i kończyn.

tułowia i kończyn.

Na głowie mamy czaszkę i twarz.

Na głowie mamy czaszkę i twarz.

Na czaszce obecne są okolice:

Na czaszce obecne są okolice:

czołowa, ciemieniowa, potyliczna,

czołowa, ciemieniowa, potyliczna,

skroniowa oraz ucho z małżowiną

skroniowa oraz ucho z małżowiną

uszną.

uszną.

Ciało ludzkie

Ciało ludzkie

składa się z

składa się z

głowy, szyi ,

głowy, szyi ,

tułowia i

tułowia i

kończyn.

kończyn.

Na twarzy mamy

Na twarzy mamy

okolice: oczodołową,

okolice: oczodołową,

podoczodołową,

podoczodołową,

nosową, ustną,

nosową, ustną,

bródkową,

bródkową,

policzkowa,

policzkowa,

jarzmowa,

jarzmowa,

przyuszno-żwaczową

przyuszno-żwaczową

okolica szyi

okolica szyi

 

 

okolica przednia

okolica przednia

2 okolice boczne

2 okolice boczne

Okolica mostkowo-

Okolica mostkowo-

sutkowo-obojczykowa

sutkowo-obojczykowa

Okolice klatki

Okolice klatki

piersiowej

piersiowej

Okolice podobojczykowe

Okolice podobojczykowe

okolice sutkowe

okolice sutkowe

okolice pachowe

okolice pachowe

okolice grzbietu

okolice grzbietu

okolica kręgowa ( wzdłuż

okolica kręgowa ( wzdłuż

kręgosłupa )

kręgosłupa )

okolice łopatkowe

okolice łopatkowe

okolica podłopatkowe

okolica podłopatkowe

okolica lędźwiowe

okolica lędźwiowe

okolice krzyżowe

okolice krzyżowe

okolice brzucha

okolice brzucha

okolica nadbrzuszna

okolica nadbrzuszna

( nad pępkiem )

( nad pępkiem )

 

 

okolica śródbrzusza

okolica śródbrzusza

( okolica pępkowa )

( okolica pępkowa )

okolica podbrzuszna ( pod

okolica podbrzuszna ( pod

pępkiem )

pępkiem )

okolice krocza

okolice krocza

   

   

okolice

okolice

moczowo-

moczowo-

płciowe

płciowe

okolica

okolica

odbytnicza

odbytnicza

(odbytowa)

(odbytowa)

okolica kończyny górnej

okolica kończyny górnej

okolica naramienna

okolica naramienna

okolica ramienna przednia

okolica ramienna przednia

i tylna (ramieniowa)

i tylna (ramieniowa)

okolica łokciowa przednia i

okolica łokciowa przednia i

tylna

tylna

okolica przedramienia

okolica przedramienia

okolica ręki

okolica ręki

       

       

grzbietowa

grzbietowa

      

      

dłoni

dłoni

okolica kończyny dolnej

okolica kończyny dolnej

okolica pośladkowa prawa i

okolica pośladkowa prawa i

lewa

lewa

okolica udowa przednia i

okolica udowa przednia i

tylna

tylna

    

    

okolica kończyny dolnej

okolica kończyny dolnej

       

       

okolica kolanowa

okolica kolanowa

przednia i tylna

przednia i tylna

(podkolanowa)

(podkolanowa)

      

      

okolica goleniowa

okolica goleniowa

przednia i tylna

przednia i tylna

       

       

okolica stopy

okolica stopy

       

       

okolica grzbietowa

okolica grzbietowa

       

       

okolica podeszwowa

okolica podeszwowa

        

        

okolica piętowa

okolica piętowa

Zespół narządów ruchu

Zespół narządów ruchu

narządy ruchu bierne: kości i

narządy ruchu bierne: kości i

więzadła

więzadła

narządy ruchu czynne: mięśnie

narządy ruchu czynne: mięśnie

wraz z ich narządami

wraz z ich narządami

pomocniczymi

pomocniczymi

.

.

Podstawowym materiałem

Podstawowym materiałem

budulcowym szkieletu człowieka jest

budulcowym szkieletu człowieka jest

tkanka kostna

tkanka kostna

oraz w mniejszym

oraz w mniejszym

stopniu chrzęstna. Ze względu na

stopniu chrzęstna. Ze względu na

budowę zewnętrzną kości podzielono

budowę zewnętrzną kości podzielono

na kilka grup:

na kilka grup:

kości długie (łac.

kości długie (łac.

ossa longa

ossa longa

), np.

), np.

kość udowa, ramienna

kość udowa, ramienna

kości płaskie (łac.

kości płaskie (łac.

ossa plana

ossa plana

), np.

), np.

kości czaszki, łopatka

kości czaszki, łopatka

kości krótkie (łac.

kości krótkie (łac.

ossa brevia

ossa brevia

), np.

), np.

kości nadgarstka, stępu

kości nadgarstka, stępu

kości różnokształtne (łac.

kości różnokształtne (łac.

ossa

ossa

multiformia

multiformia

), np. kręgi

), np. kręgi

Kość długa

Kość długa

Kość krótka

Kość krótka

Kość płaska

Kość płaska

Kości różnokształtne

Kości różnokształtne

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości

zbudowana jest z istoty zbitej (łac.

zbudowana jest z istoty zbitej (łac.

substantia

substantia

compacta

compacta

). Ponadto kości długie również w

). Ponadto kości długie również w

swoim trzonie (łac.

swoim trzonie (łac.

corpus

corpus

) zawierają istotę

) zawierają istotę

zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne

zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne

kości są wewnątrz zbudowane z istoty

kości są wewnątrz zbudowane z istoty

gąbczastej (łac.

gąbczastej (łac.

substantia spongiosa

substantia spongiosa

). Istota

). Istota

gąbczasta zbudowana jest z beleczek

gąbczasta zbudowana jest z beleczek

kostnych (łac.

kostnych (łac.

trabeculae osseae

trabeculae osseae

). Szkielet

). Szkielet

zawiera około 1,5 kg szpiku kostnego (łac.

zawiera około 1,5 kg szpiku kostnego (łac.

medulla ossium

medulla ossium

).

).

OKOSTNA

OKOSTNA

błona łącznotkankowa pokrywająca

błona łącznotkankowa pokrywająca

powierzchnię kości z wyjątkiem stawów.

powierzchnię kości z wyjątkiem stawów.

Zawiera liczne naczynia krwionośne i nerwy,

Zawiera liczne naczynia krwionośne i nerwy,

dlatego pełni funkcje odżywcze i regulacyjne

dlatego pełni funkcje odżywcze i regulacyjne

w stosunku do kości. Ponadto występują w

w stosunku do kości. Ponadto występują w

niej komórki kościotwórcze (osteoblasty),

niej komórki kościotwórcze (osteoblasty),

które odgrywają rolę we wzroście i regeneracji

które odgrywają rolę we wzroście i regeneracji

kości. Obecne również komórki kościogubne

kości. Obecne również komórki kościogubne

(osteoklasty), umożliwiają niszczenie starych,

(osteoklasty), umożliwiają niszczenie starych,

zniszczonych elementów tkanki kostnej lub

zniszczonych elementów tkanki kostnej lub

modelowanie kości.

modelowanie kości.

Kości pokrywa łącznotkankowa

Kości pokrywa łącznotkankowa

błona nazywana okostną

błona nazywana okostną

Ukształtowanie powierzchni kości jest

Ukształtowanie powierzchni kości jest

zwykle urozmaicone i zależy od miejsca

zwykle urozmaicone i zależy od miejsca

przymocowania do nich mięśni, ich siły,

przymocowania do nich mięśni, ich siły,

kierunku działania. Na kościach

kierunku działania. Na kościach

występują wyniosłości jak: guzowatość,

występują wyniosłości jak: guzowatość,

guz, guzek, grzebień, kolec, kresa,

guz, guzek, grzebień, kolec, kresa,

wyrostek, głowa, główka. Zagłębienia

wyrostek, głowa, główka. Zagłębienia

mogą występować w postaci: dołu, dołka,

mogą występować w postaci: dołu, dołka,

dołeczka, bruzdy, rowka. Mogą też być

dołeczka, bruzdy, rowka. Mogą też być

wcięcia, szczeliny, otwory.

wcięcia, szczeliny, otwory.

Skład chemiczny kości

Skład chemiczny kości

Świeże kości zawierają w przybliżeniu 50% wody,

Świeże kości zawierają w przybliżeniu 50% wody,

15% tłuszczu, 12% substancji białkowych – osseiny,

15% tłuszczu, 12% substancji białkowych – osseiny,

21% składników mineralnych. Kości wymacerowane

21% składników mineralnych. Kości wymacerowane

, pozbawione wody i tłuszczu składają się w 30-40%

, pozbawione wody i tłuszczu składają się w 30-40%

z osseiny i 60-70% składników mineralnych.

z osseiny i 60-70% składników mineralnych.

Wśród składników mineralnych

Wśród składników mineralnych

fosforan wapnia (85%),

fosforan wapnia (85%),

węglan wapnia (9%),

węglan wapnia (9%),

fluorek wapnia (3%),

fluorek wapnia (3%),

fosforan magnezu (1,7%),

fosforan magnezu (1,7%),

żelazo (0,6%),

żelazo (0,6%),

chlor (0,2%).

chlor (0,2%).

Większość kości powstaje na podłożu

Większość kości powstaje na podłożu

chrzęstnym, jako tzw. kości zastępcze,

chrzęstnym, jako tzw. kości zastępcze,

w swym rozwoju przechodzą trzy

w swym rozwoju przechodzą trzy

stadia: błoniaste, chrzęstne, kostne

stadia: błoniaste, chrzęstne, kostne

(k. tułowia, kończyn, podstawa czaszki).

(k. tułowia, kończyn, podstawa czaszki).

Część kości powstaje bezpośrednio na

Część kości powstaje bezpośrednio na

podłożu błoniastym, są to tzw. kości

podłożu błoniastym, są to tzw. kości

pokrywowe (okładzinowe) (k. czołowe,

pokrywowe (okładzinowe) (k. czołowe,

ciemieniowe, szczęka).

ciemieniowe, szczęka).

Połączenia kości

Połączenia kości

Wyróżnia się połączenia kości pełne i ruchome.

Wyróżnia się połączenia kości pełne i ruchome.

Połączenia pełne – występują wtedy, kiedy

Połączenia pełne – występują wtedy, kiedy

spoidłem łączącym sąsiadujące ze sobą kości

spoidłem łączącym sąsiadujące ze sobą kości

są określone rodzaje tkanki łącznej lub

są określone rodzaje tkanki łącznej lub

tkanka mięśniowa. Do tkanek łącznych

tkanka mięśniowa. Do tkanek łącznych

tworzących spoidła międzykostne zaliczamy:

tworzących spoidła międzykostne zaliczamy:

tkankę łączną włóknistą zbitą,

tkankę łączną włóknistą zbitą,

tkankę łączną zbita sprężystą,

tkankę łączną zbita sprężystą,

tkankę chrzęstną

tkankę chrzęstną

tkankę kostną

tkankę kostną

Więzozrosty

Więzozrosty

 

 

utworzone są z tkanki łącznej włóknistej

utworzone są z tkanki łącznej włóknistej

(więzozrosty włókniste) lub sprężystej

(więzozrosty włókniste) lub sprężystej

(więzozrosty sprężyste). Powierzchnie

(więzozrosty sprężyste). Powierzchnie

łączonych kości nie stykają się ze sobą.

łączonych kości nie stykają się ze sobą.

Pełnią funkcje wzmacniające i ochronne,

Pełnią funkcje wzmacniające i ochronne,

nie ograniczając przy tym ruchliwości.

nie ograniczając przy tym ruchliwości.

Występują w kręgosłupie (więzadła

Występują w kręgosłupie (więzadła

włókniste podłużne, więzadła

włókniste podłużne, więzadła

międzykolcowe kręgosłupa; sprężyste

międzykolcowe kręgosłupa; sprężyste

więzadła karkowe – w odcinku szyjnym).

więzadła karkowe – w odcinku szyjnym).

Chrząstkozrosty

Chrząstkozrosty

– kości połączone są

– kości połączone są

za pomocą tkanki chrzęstnej, np.

za pomocą tkanki chrzęstnej, np.

spojenie łonowe, tarcze

spojenie łonowe, tarcze

międzykręgowe. Chrząstkozrosty

międzykręgowe. Chrząstkozrosty

obficie występują w szkielecie

obficie występują w szkielecie

płodów i młodych osobników.

płodów i młodych osobników.

         

         

Kościozrosty

Kościozrosty

zbudowane są z

zbudowane są z

tkanki kostnej. Udział w szkielecie

tkanki kostnej. Udział w szkielecie

wzrasta wraz z upływem wieku

wzrasta wraz z upływem wieku

osobnika, np. kostnienie czaszki, czy

osobnika, np. kostnienie czaszki, czy

mostka.

mostka.

  

  

       

       

Szwy

Szwy

– to ścisłe połączenia kości czaszki.

– to ścisłe połączenia kości czaszki.

Wyróżnia się szwy zębate (stykające się

Wyróżnia się szwy zębate (stykające się

powierzchnie są ząbkowane i zazębiają się, np.

powierzchnie są ząbkowane i zazębiają się, np.

miedzy kością potyliczną i ciemieniową), szwy

miedzy kością potyliczną i ciemieniową), szwy

dachówkowate czyli łuskowate (powierzchnie

dachówkowate czyli łuskowate (powierzchnie

ścięcia są skośne i dzięki temu nachodzą na siebie,

ścięcia są skośne i dzięki temu nachodzą na siebie,

np. połączenie kości skroniowej z ciemieniową),

np. połączenie kości skroniowej z ciemieniową),

szwy zgodne, harmonijne czyli równoległe

szwy zgodne, harmonijne czyli równoległe

(powierzchnie są równoległe w stosunku do siebie,

(powierzchnie są równoległe w stosunku do siebie,

np. połączenia kości nosowych), szwy klinowate –

np. połączenia kości nosowych), szwy klinowate –

jedna kość wklinowuje się w inną kość (np. zęby w

jedna kość wklinowuje się w inną kość (np. zęby w

szczęce).

szczęce).

szew prosty (szew płaski)

szew prosty (szew płaski)

(

(

sutura plana

sutura plana

syn.

syn.

sutura levis

sutura levis

) - najprostszy z szwów, łączący kości

) - najprostszy z szwów, łączący kości

których brzegi są (lub niemal są) proste

których brzegi są (lub niemal są) proste

szew łuskowy

szew łuskowy

(

(

sutura squamosa

sutura squamosa

) - łączy skośne,

) - łączy skośne,

zachodzące na siebie dachówkowato

zachodzące na siebie dachówkowato

powierzchnie kości

powierzchnie kości

szew piłowaty

szew piłowaty

(

(

sutura serrata

sutura serrata

) - krawędzie kości

) - krawędzie kości

łączą się w sposób podobny jak zamek

łączą się w sposób podobny jak zamek

błyskawiczny lub puzzle, często w takim szwie

błyskawiczny lub puzzle, często w takim szwie

znajdują się dodatkowe, drobne kosteczki

znajdują się dodatkowe, drobne kosteczki

wklinowanie

wklinowanie

(

(

gomphosis

gomphosis

) - przez niektórych

) - przez niektórych

anatomów wydzielane jako osobny typ

anatomów wydzielane jako osobny typ

więzozrostu. Jest to sposób umocowania zęba w

więzozrostu. Jest to sposób umocowania zęba w

dole zębodołowym przy użyciu włókien tkanki

dole zębodołowym przy użyciu włókien tkanki

łącznej

łącznej

szew rowkowy (szew rozczepiony)

szew rowkowy (szew rozczepiony)

(

(

schindyles

schindyles

) - podtyp wklinowania, ostry brzeg

) - podtyp wklinowania, ostry brzeg

jednej kości obejmują elementy drugiej kości

jednej kości obejmują elementy drugiej kości

tworzące odpowiedni rowek, podobnie jak

tworzące odpowiedni rowek, podobnie jak

łączenie między poszczególnymi deskami

łączenie między poszczególnymi deskami

boazerii.

boazerii.

         

         

Mięśniozrosty

Mięśniozrosty

– to połączenia

– to połączenia

kości za pomocą mięśni, np. łopatka

kości za pomocą mięśni, np. łopatka

połączona jest z tułowiem za pomocą

połączona jest z tułowiem za pomocą

obojczyka i mięśni.

obojczyka i mięśni.

         

         

Połączenia przerywane, czyli

Połączenia przerywane, czyli

stawowe są ruchomymi połączeniami

stawowe są ruchomymi połączeniami

co najmniej dwóch kości,

co najmniej dwóch kości,

posiadającymi powierzchnie

posiadającymi powierzchnie

chrzęstne, pomiędzy którymi znajduje

chrzęstne, pomiędzy którymi znajduje

się włosowata szczelina wypełniona

się włosowata szczelina wypełniona

płynem maziowym, a całość otoczona

płynem maziowym, a całość otoczona

jest torebka stawową, w której panuje

jest torebka stawową, w której panuje

ciśnienie ujemne.

ciśnienie ujemne.

         

         

Biorąc pod uwagę liczbę kości

Biorąc pod uwagę liczbę kości

tworzących staw, liczbę osi, kształt

tworzących staw, liczbę osi, kształt

powierzchni stawowych i ruchomość, stawy

powierzchni stawowych i ruchomość, stawy

dzielimy na:

dzielimy na:

Stawy jednoosiowe: staw zawiasowy, staw

Stawy jednoosiowe: staw zawiasowy, staw

obrotowy;

obrotowy;

Stawy dwuosiowe: staw kłykciowy, staw

Stawy dwuosiowe: staw kłykciowy, staw

siodełkowy;

siodełkowy;

Stawy wieloosiowe: staw kulisty, staw

Stawy wieloosiowe: staw kulisty, staw

panewkowy.

panewkowy.

         

         

Staw zawierający krążek

Staw zawierający krążek

stawowy nosi nazwę stawu

stawowy nosi nazwę stawu

zespolonego. Staw utworzony z co

zespolonego. Staw utworzony z co

najmniej trzech kości jest stawem

najmniej trzech kości jest stawem

złożonym.

złożonym.

         

         

Torebka stawowa zamyka jamę

Torebka stawowa zamyka jamę

stawową, utrzymuje kości w stawie;

stawową, utrzymuje kości w stawie;

często jest wzmocniona więzadłami i

często jest wzmocniona więzadłami i

stanowi miejsce przyczepu ścięgien.

stanowi miejsce przyczepu ścięgien.

Składa się z dwóch warstw: zewnętrznej –

Składa się z dwóch warstw: zewnętrznej –

włóknistej i wewnętrznej – maziowej.

włóknistej i wewnętrznej – maziowej.

Warstwa zewnętrzna zbudowana jest z

Warstwa zewnętrzna zbudowana jest z

włókien kolagenowych, fibroblastów i

włókien kolagenowych, fibroblastów i

fibrocytów. Jest grubsza w miejscach

fibrocytów. Jest grubsza w miejscach

przyczepu więzadeł.

przyczepu więzadeł.

Błona maziowa wyściela jamę stawową, nie posiada błony

Błona maziowa wyściela jamę stawową, nie posiada błony

podstawnej, tworzy fałdy i kosmki co zwiększa jej

podstawnej, tworzy fałdy i kosmki co zwiększa jej

powierzchnie (np. w stawie kolanowym powierzchnia ma

powierzchnie (np. w stawie kolanowym powierzchnia ma

110 cm kwadratowych). Błona maziowa obejmuje dwie

110 cm kwadratowych). Błona maziowa obejmuje dwie

warstwy:

warstwy:

→

→

synowialna (stratum synoviale) czyli wyściółkowa

synowialna (stratum synoviale) czyli wyściółkowa

zbudowana z 2-3 warstw komórek synowialnych

zbudowana z 2-3 warstw komórek synowialnych

=synoviocyty(owalne komórki z wypustkami, z dużym

=synoviocyty(owalne komórki z wypustkami, z dużym

centralnie umieszczonym jądrem; dzieli się je na komórki

centralnie umieszczonym jądrem; dzieli się je na komórki

A=M. – fagocyty z licznymi lizosomami; oraz komórki B=F

A=M. – fagocyty z licznymi lizosomami; oraz komórki B=F

przypominające fibroblasty, maja zdolność sekrecji białek i

przypominające fibroblasty, maja zdolność sekrecji białek i

kwasu hialuronowego). W stanach zapalnych wzrasta ilość

kwasu hialuronowego). W stanach zapalnych wzrasta ilość

komórek A, czyli M.

komórek A, czyli M.

→

→

subsynovialna (podwyściółkowa)

subsynovialna (podwyściółkowa)

zbudowana z komórek

zbudowana z komórek

łącznotkankowych (fibroblasty,

łącznotkankowych (fibroblasty,

histiocyty, komórki tuczne), włókien

histiocyty, komórki tuczne), włókien

kolagenowych i sprężystych

kolagenowych i sprężystych

zatopionych w substancji

zatopionych w substancji

podstawowej.

podstawowej.

Do warstwy podwyściółkowej wnikają

Do warstwy podwyściółkowej wnikają

naczynia krwionośne i limfatyczne.

naczynia krwionośne i limfatyczne.

Wyróżnia się błonę maziową

Wyróżnia się błonę maziową

siateczkowatą (w stawach nie narażonych na

siateczkowatą (w stawach nie narażonych na

ucisk),

ucisk),

włóknistą (w okolicach narażonych na duże

włóknistą (w okolicach narażonych na duże

obciążenia)

obciążenia)

tłuszczową (z wtrętami tkanki

tłuszczową (z wtrętami tkanki

tłuszczowej).   

tłuszczowej).   

 

 

Błona maziowa ma zdolność regeneracji,

Błona maziowa ma zdolność regeneracji,

nawet po operacyjnym usunięciu (ok. 2-3

nawet po operacyjnym usunięciu (ok. 2-3

miesiące).

miesiące).

Jama stawowa wypełniona jest mazią – synovia

Jama stawowa wypełniona jest mazią – synovia

(nazwę wprowadził Paracelsus). Maź to przesącz

(nazwę wprowadził Paracelsus). Maź to przesącz

osocza krwi (pozbawiony fibrynogenu). Kwas

osocza krwi (pozbawiony fibrynogenu). Kwas

hialuronowy łączy się z tym przesączem tworząc maź.

hialuronowy łączy się z tym przesączem tworząc maź.

W stawie kolanowym występuje do 3,5 ml mazi.

W stawie kolanowym występuje do 3,5 ml mazi.

Lepkość mazi zapewnia mucyna produkowana przez

Lepkość mazi zapewnia mucyna produkowana przez

synoviocyty. pH mazi wynosi 7,2-7,4. Jest płynem

synoviocyty. pH mazi wynosi 7,2-7,4. Jest płynem

klarownym, bezbarwnym lub słomkowym. Odżywia

klarownym, bezbarwnym lub słomkowym. Odżywia

chrząstkę (dyfuzja, aktywny transport przez

chrząstkę (dyfuzja, aktywny transport przez

chondrocyty i wtłaczanie przez ucisk), zmniejsza

chondrocyty i wtłaczanie przez ucisk), zmniejsza

tarcie, zapewnia przyleganie powierzchni chrzęstnych.

tarcie, zapewnia przyleganie powierzchni chrzęstnych.

Temperatura w stawie kolanowym wynosi 34 stopnie

Temperatura w stawie kolanowym wynosi 34 stopnie

Celsjusza.

Celsjusza.

Gdy staw intensywnie pracuje temperatura

Gdy staw intensywnie pracuje temperatura

podnosi się o 1 stopień. W stanach zapalnych

podnosi się o 1 stopień. W stanach zapalnych

temperatura wzrasta do 37 stopni i więcej.

temperatura wzrasta do 37 stopni i więcej.

Wysoka temperatura przyspiesza niszczenie

Wysoka temperatura przyspiesza niszczenie

włókien kolagenowych. Ciśnienie wewnątrz

włókien kolagenowych. Ciśnienie wewnątrz

stawu jest niższe (ujemne) od ciśnienia

stawu jest niższe (ujemne) od ciśnienia

atmosferycznego, dzięki czemu powierzchnie

atmosferycznego, dzięki czemu powierzchnie

stawowe przywierają do siebie. Stany zapalne

stawowe przywierają do siebie. Stany zapalne

powodują wzrost ciśnienia i uszkodzenie stawu

powodują wzrost ciśnienia i uszkodzenie stawu

(bóle, obrzęk, wysięk).

(bóle, obrzęk, wysięk).

W więzadłach i w torebce znajdują się

W więzadłach i w torebce znajdują się

zakończenia bólowe i proprioceptywne (ciałka

zakończenia bólowe i proprioceptywne (ciałka

Ruffiniego).

Ruffiniego).

         

         

Łąkotki (menisci) to struktury okrągłe,

Łąkotki (menisci) to struktury okrągłe,

owalne lub półksiężycowate, grubsze na

owalne lub półksiężycowate, grubsze na

obwodzie niż w centrum, zbudowane z tkanki

obwodzie niż w centrum, zbudowane z tkanki

łącznej włóknistej. Obok chondrocytów

łącznej włóknistej. Obok chondrocytów

zawierają fibroblasty. Znajdują się pomiędzy

zawierają fibroblasty. Znajdują się pomiędzy

przeciwległymi chrząstkami stawowymi.

przeciwległymi chrząstkami stawowymi.

Amortyzują wstrząsy i stabilizują staw,

Amortyzują wstrząsy i stabilizują staw,

równomiernie rozkładają siły nacisku w stawie.

równomiernie rozkładają siły nacisku w stawie.

Obrąbek stawowy to pasmo chrząstki

Obrąbek stawowy to pasmo chrząstki

włóknistej otaczające brzeg

włóknistej otaczające brzeg

powierzchni stawowej typu panewki.

powierzchni stawowej typu panewki.

         

         

Kaletki maziowe (

Kaletki maziowe (

bursae

bursae

synoviales

synoviales

) to uchyłki błony maziowej

) to uchyłki błony maziowej

sięgające poza obręb jamy stawowej.

sięgające poza obręb jamy stawowej.

Leżą w miejscach, do których docierają

Leżą w miejscach, do których docierają

więzadła i ścięgna, umożliwiając

więzadła i ścięgna, umożliwiając

swobodne ślizganie się tych elementów.

swobodne ślizganie się tych elementów.

Więzadła wewnątrzstawowe

Więzadła wewnątrzstawowe

zbudowane są tkanki łącznej

zbudowane są tkanki łącznej

włóknistej. Wzmacniają staw.

włóknistej. Wzmacniają staw.

         

         

Krążki stawowe (

Krążki stawowe (

disci

disci

articulares

articulares

) to chrząstki włókniste

) to chrząstki włókniste

pomiędzy powierzchniami

pomiędzy powierzchniami

stawowymi. Na obwodzie są zrośnięte

stawowymi. Na obwodzie są zrośnięte

z torebką stawową. Amortyzują

z torebką stawową. Amortyzują

wstrząsy.

wstrząsy.

Krążek międzykręgowy

Krążek międzykręgowy

 

 

w połączeniu z kręgami i więzadłami stanowi najmnieszą

w połączeniu z kręgami i więzadłami stanowi najmnieszą

jednostkę funkcjonalną kręgosłupa, czyli segment ruchowy.

jednostkę funkcjonalną kręgosłupa, czyli segment ruchowy.

Pojedyńczy segment jest tylko w niewielkim stopniu ruchomy,

Pojedyńczy segment jest tylko w niewielkim stopniu ruchomy,

dopiero idealne współgranie wszystkich segmentów

dopiero idealne współgranie wszystkich segmentów

ruchowych daje znaczną ruchomość kręgosłupa. Przednia

ruchowych daje znaczną ruchomość kręgosłupa. Przednia

część segmentu ruchowego pełni funkcję podporową i

część segmentu ruchowego pełni funkcję podporową i

dźwigającą, tylny zaś odcinek segmentu ruchowego pełni

dźwigającą, tylny zaś odcinek segmentu ruchowego pełni

funkcję sterującą. Z wyjątkiem dwóch pierwszych kręgów

funkcję sterującą. Z wyjątkiem dwóch pierwszych kręgów

szyjnych, pomiędzy pojedyńczymi trzonami znajdują się krążki

szyjnych, pomiędzy pojedyńczymi trzonami znajdują się krążki

międzykręgowe, zrośnięte na stałe z zakończeniami trzonów

międzykręgowe, zrośnięte na stałe z zakończeniami trzonów

kręgowych. Krążki międzykręgowe pełnią potrójną funkcję:

kręgowych. Krążki międzykręgowe pełnią potrójną funkcję:

łączą poszczególne trzony kręgowe, są częścią stawów

łączą poszczególne trzony kręgowe, są częścią stawów

międzyczłonowych oraz przenoszą masę ciała, amortyzują

międzyczłonowych oraz przenoszą masę ciała, amortyzują

wstrząsy i umożliwiają wielokierunkowe ruchy kręgów.

wstrząsy i umożliwiają wielokierunkowe ruchy kręgów.

Zbudowane są z silnych pierścieni włóknistych,

Zbudowane są z silnych pierścieni włóknistych,

łączących trzony sąsiednich kręgów. Są na tyle

łączących trzony sąsiednich kręgów. Są na tyle

elastyczne ,że utrzymują pod napięciem

elastyczne ,że utrzymują pod napięciem

galaretowate jądro. Sprężystość krążków to

galaretowate jądro. Sprężystość krążków to

zdolność do amortyzowania nacisków i wstrząsów

zdolność do amortyzowania nacisków i wstrząsów

,jakim poddawany jest kręgosłup w trakcie

,jakim poddawany jest kręgosłup w trakcie

poruszania się. W ciągu dnia w wyniku stałego

poruszania się. W ciągu dnia w wyniku stałego

nacisku (najczęściej pod ciężarem własnego ciała)

nacisku (najczęściej pod ciężarem własnego ciała)

krążki tracą wodę, woda jest bowiem ich głównym

krążki tracą wodę, woda jest bowiem ich głównym

składnikiem. Podczas wypoczynku(snu) kiedy

składnikiem. Podczas wypoczynku(snu) kiedy

nacisk tułowia nie następuje, na zasadzie dyfuzji

nacisk tułowia nie następuje, na zasadzie dyfuzji

zasysają wodę i stają się na powrót sprężyste.

zasysają wodę i stają się na powrót sprężyste.

Krążki międzykręgowe są nieco większe od trzonów

Krążki międzykręgowe są nieco większe od trzonów

dlatego wychodzą nieznacznie poza obrys(wyglądem

dlatego wychodzą nieznacznie poza obrys(wyglądem

przypominają bambus). Odżywianie krążków

przypominają bambus). Odżywianie krążków

międzykręgowych odbywa się przez mechnizm ssąco-

międzykręgowych odbywa się przez mechnizm ssąco-

tłoczący(dyfuzję). Warunkiem jest ruch , stała zmiana

tłoczący(dyfuzję). Warunkiem jest ruch , stała zmiana

między obciążeniem a odciążeniem. Niczym gąbka

między obciążeniem a odciążeniem. Niczym gąbka

tkanka krążka międzykręgowego nasiąka w stanie

tkanka krążka międzykręgowego nasiąka w stanie

odciążonym a oddaje płyn w stanie obciążonym. Jądro

odciążonym a oddaje płyn w stanie obciążonym. Jądro

miażdżyste to ruchoma część dysku zajmująca ponad

miażdżyste to ruchoma część dysku zajmująca ponad

połowę objętości krążka w wymiarze poprzecznym

połowę objętości krążka w wymiarze poprzecznym

położona bliżej tylnego odcinka kręgu. Przemieszcza

położona bliżej tylnego odcinka kręgu. Przemieszcza

się we wszystkich kierunkach reagując na wszelkie

się we wszystkich kierunkach reagując na wszelkie

ruchy kręgosłupa.

ruchy kręgosłupa.

Tylne i przednie odcinki pierścieni są dwukrotnie grubsze

Tylne i przednie odcinki pierścieni są dwukrotnie grubsze

niż odcinki boczne. Jądro stanowi najbardziej

niż odcinki boczne. Jądro stanowi najbardziej

wyspecjalizowany i czynnościowo najważniejszy element

wyspecjalizowany i czynnościowo najważniejszy element

krążka międzykręgowego. Nie jest ono nieściśliwe , jak

krążka międzykręgowego. Nie jest ono nieściśliwe , jak

sądzą niektórzy, gdyż wskutek utraty wody pod

sądzą niektórzy, gdyż wskutek utraty wody pod

wpływem znacznego nacisku zmniejsza swój kształt i

wpływem znacznego nacisku zmniejsza swój kształt i

objętość. Jądro miażdżyste spełnia następujące funkcje:

objętość. Jądro miażdżyste spełnia następujące funkcje:

 

 

- stanowi punkt podparcia dla kręgu leżącego wyżej,

- stanowi punkt podparcia dla kręgu leżącego wyżej,

utrata zdolności stanowi początek 

utrata zdolności stanowi początek 

    

    

całego łańcucha patologii kręgosłupa

całego łańcucha patologii kręgosłupa

 

 

- amortyzuje napięcia i naciski oraz przenosi je

- amortyzuje napięcia i naciski oraz przenosi je

równomiernie na wszystkie strony

równomiernie na wszystkie strony

Ważniejsze stawy

Ważniejsze stawy

Staw mostkowo-

Staw mostkowo-

obojczykowy

obojczykowy

–

–

łączy mostek z obojczykiem. Zawiera krążek

łączy mostek z obojczykiem. Zawiera krążek

stawowy

stawowy

discus articularis

discus articularis

, wyrównujący słabo

, wyrównujący słabo

dopasowane do siebie powierzchnie stawowe.

dopasowane do siebie powierzchnie stawowe.

Chrząstki stawowe są grube i amortyzują nacisk

Chrząstki stawowe są grube i amortyzują nacisk

obojczyka na mostek, zwłaszcza przy podnoszeniu

obojczyka na mostek, zwłaszcza przy podnoszeniu

ciężarów. Amortyzację umożliwia także esowato

ciężarów. Amortyzację umożliwia także esowato

wygięty obojczyk. Staw jest wzmocniony więzadłami:

wygięty obojczyk. Staw jest wzmocniony więzadłami:

więzadło międzyobojczykowe (łączące mostkowe

więzadło międzyobojczykowe (łączące mostkowe

końce obu obojczyków), więzadło mostkowo-

końce obu obojczyków), więzadło mostkowo-

obojczykowe przednie i tylne (wzmacniają torebki

obojczykowe przednie i tylne (wzmacniają torebki

stawowej), więzadło żebrowo-obojczykowe (łączy I

stawowej), więzadło żebrowo-obojczykowe (łączy I

żebro z obojczykiem). Jest to staw wieloosiowy ale o

żebro z obojczykiem). Jest to staw wieloosiowy ale o

ograniczonej ruchliwości.

ograniczonej ruchliwości.

Staw barkowo-

Staw barkowo-

obojczykowy

obojczykowy

–

–

łączy wyrostek barkowy łopatki z

łączy wyrostek barkowy łopatki z

barkowym końcem obojczyka. Połączenie

barkowym końcem obojczyka. Połączenie

łopatki z obojczykiem wzmacnia więzadło

łopatki z obojczykiem wzmacnia więzadło

kruczo-obojczykowe rozpięte między

kruczo-obojczykowe rozpięte między

wyrostkiem kruczym i barkowym;

wyrostkiem kruczym i barkowym;

zapobiega wysuwaniu się głowy kości

zapobiega wysuwaniu się głowy kości

ramieniowej ku górze. Działa sprzęgająco,

ramieniowej ku górze. Działa sprzęgająco,

uniesienie łopatki w górę podnosi również

uniesienie łopatki w górę podnosi również

obojczyk, podobnie ruch łopatki do przodu.

obojczyk, podobnie ruch łopatki do przodu.

Zawiera łąkotkę lub krążek stawowy

Zawiera łąkotkę lub krążek stawowy

Staw ramienny

Staw ramienny

–

–

łączy łopatkę z kością ramieniową. Płytka

łączy łopatkę z kością ramieniową. Płytka

panewka stawowa jest powiększona przez

panewka stawowa jest powiększona przez

chrzęstny kołnierz – obrąbek stawowy (chrząstka

chrzęstny kołnierz – obrąbek stawowy (chrząstka

włóknista). Jest to staw kulisty, wieloosiowy

włóknista). Jest to staw kulisty, wieloosiowy

(ruchy zginania, prostowania, odwodzenia,

(ruchy zginania, prostowania, odwodzenia,

przywodzenia, obroty). Torebka stawowa luźna, z

przywodzenia, obroty). Torebka stawowa luźna, z

zachyłkiem pachowym. Nad stawem leżą

zachyłkiem pachowym. Nad stawem leżą

wyrostki: kruczy i barkowy, między którymi

wyrostki: kruczy i barkowy, między którymi

rozpięte jest więzadło kruczo-barkowe. Torebkę

rozpięte jest więzadło kruczo-barkowe. Torebkę

wzmacnia więzadło kruczo-ramienne, biegnące

wzmacnia więzadło kruczo-ramienne, biegnące

od dolnej powierzchni wyrostka kruczego do

od dolnej powierzchni wyrostka kruczego do

guzków kości ramieniowej.

guzków kości ramieniowej.

Staw łokciowy

Staw łokciowy

–

–

obejmuje staw ramienno-łokciowy, ramienno-

obejmuje staw ramienno-łokciowy, ramienno-

promieniowy i promieniowo-łokciowy bliższy. Staw

promieniowy i promieniowo-łokciowy bliższy. Staw

ramienno-łokciowy to staw zawiasowy utworzony

ramienno-łokciowy to staw zawiasowy utworzony

przez bloczek kości ramieniowej i wcięcie bloczkowe

przez bloczek kości ramieniowej i wcięcie bloczkowe

kości łokciowej (ruchy zginania i prostowania).

kości łokciowej (ruchy zginania i prostowania).

Ogranicznikami ruchowymi są: wyrostek łokciowy,

Ogranicznikami ruchowymi są: wyrostek łokciowy,

który przy prostowaniu wchodzi do dołu łokciowego

który przy prostowaniu wchodzi do dołu łokciowego

kości ramieniowej, uniemożliwiając dalsze

kości ramieniowej, uniemożliwiając dalsze

prostowanie; wyrostek dziobiasty podczas zginania

prostowanie; wyrostek dziobiasty podczas zginania

wchodzi do dołu kości ramieniowej. Staw ramienno-

wchodzi do dołu kości ramieniowej. Staw ramienno-

promieniowy utworzony jest przez kość ramieniową i

promieniowy utworzony jest przez kość ramieniową i

główkę kości promieniowej, łączy główkę kości

główkę kości promieniowej, łączy główkę kości

ramieniowej z dołkiem głowy kości promieniowej.

ramieniowej z dołkiem głowy kości promieniowej.

Staw promieniowo-łokciowy bliższy to połączenie

Staw promieniowo-łokciowy bliższy to połączenie

wcięcia promieniowego kości łokciowej z obwodem

wcięcia promieniowego kości łokciowej z obwodem

stawowym głowy kości promieniowej. Obie kości

stawowym głowy kości promieniowej. Obie kości

wiąże więzadło pierścieniowe przyczepiające się do

wiąże więzadło pierścieniowe przyczepiające się do

krawędzi wcięcia promieniowego kości łokciowej i

krawędzi wcięcia promieniowego kości łokciowej i

obejmujące głowę kości promieniowej. Jest to staw

obejmujące głowę kości promieniowej. Jest to staw

jednoosiowy obrotowy. Obracanie kości promieniowej

jednoosiowy obrotowy. Obracanie kości promieniowej

na zewnątrz nazywa się odwracaniem przedramienia,

na zewnątrz nazywa się odwracaniem przedramienia,

ruch przeciwny to nawracanie. Odwracanie i

ruch przeciwny to nawracanie. Odwracanie i

nawracanie odbywa się w stawie promieniowo-

nawracanie odbywa się w stawie promieniowo-

łokciowym bliższym, który jest sprzężony ze stawem

łokciowym bliższym, który jest sprzężony ze stawem

promieniowo-łokciowym dalszym.

promieniowo-łokciowym dalszym.

.

.

Wszystkie 3 stawy są otoczone jedną torebką

Wszystkie 3 stawy są otoczone jedną torebką

stawową. Staw wzmocniony jest więzadłem

stawową. Staw wzmocniony jest więzadłem

pobocznym łokciowym (rozpięte między nadkłykciem

pobocznym łokciowym (rozpięte między nadkłykciem

przyśrodkowym kości ramieniowej z kością łokciową)

przyśrodkowym kości ramieniowej z kością łokciową)

i promieniowym. Kości przedramienia są połączone

i promieniowym. Kości przedramienia są połączone

stawami promieniowo-łokciowymi: bliższym i

stawami promieniowo-łokciowymi: bliższym i

dalszym, a także błona międzykostna przedramienia.

dalszym, a także błona międzykostna przedramienia.

Staw promieniowo-łokciowy dalszy to wcięcie

Staw promieniowo-łokciowy dalszy to wcięcie

łokciowe kości promieniowej i obwód stawowy głowy

łokciowe kości promieniowej i obwód stawowy głowy

kości łokciowej. Jest to staw jednoosiowy. Wcięcie

kości łokciowej. Jest to staw jednoosiowy. Wcięcie

łokciowe kości promieniowej obraca się dookoła

łokciowe kości promieniowej obraca się dookoła

głowy kości łokciowej.

głowy kości łokciowej.

Staw promieniowo-nadgarstkowy –

Staw promieniowo-nadgarstkowy –

łączy

łączy

przedramię z ręką. Panewkę stawu tworzy

przedramię z ręką. Panewkę stawu tworzy

powierzchnia nadgarstkowa kości promieniowej i

powierzchnia nadgarstkowa kości promieniowej i

krążek stawowy, leżący w przedłużeniu kości

krążek stawowy, leżący w przedłużeniu kości

łokciowej (która jest krótsza od kości

łokciowej (która jest krótsza od kości

promieniowej). Główka jest utworzona z kości

promieniowej). Główka jest utworzona z kości

łódeczkowatej, księżycowatej i trójgraniastej,

łódeczkowatej, księżycowatej i trójgraniastej,

połączonych więzadłami międzykostnymi. Jest to

połączonych więzadłami międzykostnymi. Jest to

staw eliptyczny, dwuosiowy, złożony, wykonujący

staw eliptyczny, dwuosiowy, złożony, wykonujący

ruchy odwodzenia i przywodzenia, zginania i

ruchy odwodzenia i przywodzenia, zginania i

prostowania oraz obwodzenia (kombinacje

prostowania oraz obwodzenia (kombinacje

podstawowych ruchów).

podstawowych ruchów).

Stawy międzynadgarstkowe –

Stawy międzynadgarstkowe –

obejmują stawy między kośćmi

obejmują stawy między kośćmi

nadgarstka. Wszystkie stawy maja

nadgarstka. Wszystkie stawy maja

wspólną torebkę, wzmocnioną

wspólną torebkę, wzmocnioną

krótkimi więzadłami. Zginanie ręki

krótkimi więzadłami. Zginanie ręki

jest efektem drobnych przesunięć

jest efektem drobnych przesunięć

między licznymi kośćmi nadgarstka.

między licznymi kośćmi nadgarstka.

Stawy nadgarstkowo-śródręczne -

Stawy nadgarstkowo-śródręczne -

leżą między kościami nadgarstka i

leżą między kościami nadgarstka i

podstawami kości śródręcza. Stawy

podstawami kości śródręcza. Stawy

zwarte o małej ruchliwości z wyjątkiem

zwarte o małej ruchliwości z wyjątkiem

stawu nadgarstkowo-śródręcznego

stawu nadgarstkowo-śródręcznego

kciuka. Staw ten łączy siodełkowate

kciuka. Staw ten łączy siodełkowate

powierzchnie kości czworobocznej

powierzchnie kości czworobocznej

większej i podstawę I kości śródręcza.

większej i podstawę I kości śródręcza.

Staw dwuosiowy (przywodzenie,

Staw dwuosiowy (przywodzenie,

odwodzenie, zginanie i prostowanie.

odwodzenie, zginanie i prostowanie.

Stawy śródręczno-paliczkowe

Stawy śródręczno-paliczkowe

– leżą

– leżą

między głowami kości śródręcza a

między głowami kości śródręcza a

podstawami bliższych paliczków palców.

podstawami bliższych paliczków palców.

Powierzchnie stawowe mają postać

Powierzchnie stawowe mają postać

elipsy. Główki stawowe duże, a panewki

elipsy. Główki stawowe duże, a panewki

są małe. Torebki stawowe wzmocnione

są małe. Torebki stawowe wzmocnione

są więzadłami. Są dwuosiowe. Wykonują

są więzadłami. Są dwuosiowe. Wykonują

ruchy odwodzenia, przywodzenia,

ruchy odwodzenia, przywodzenia,

prostowania i zginania.

prostowania i zginania.

Stawy międzypaliczkowe

Stawy międzypaliczkowe

leżą między

leżą między

paliczkami. W kciuku występuje tylko jeden taki

paliczkami. W kciuku występuje tylko jeden taki

staw, w pozostałych jest ich dwa: bliższy i dalszy.

staw, w pozostałych jest ich dwa: bliższy i dalszy.

Wypukłą powierzchnię stawu międzypaliczkowego

Wypukłą powierzchnię stawu międzypaliczkowego

stanowi bloczek. Bloczkom odpowiadają panewki

stanowi bloczek. Bloczkom odpowiadają panewki

utworzone przez powierzchnie stawowe paliczków

utworzone przez powierzchnie stawowe paliczków

środkowego i dalszego. Są to stawy jednoosiowe

środkowego i dalszego. Są to stawy jednoosiowe

zawiasowe (zginanie, prostowanie). Ruchom

zawiasowe (zginanie, prostowanie). Ruchom

bocznym zapobiegają więzadła poboczne,

bocznym zapobiegają więzadła poboczne,

wzmacniające napięte torebki stawowe.

wzmacniające napięte torebki stawowe.

Staw krzyżowo-biodrowy

Staw krzyżowo-biodrowy

jest to

jest to

połączenie kości krzyżowej z kością

połączenie kości krzyżowej z kością

miedniczną. Staw jest wzmocniony

miedniczną. Staw jest wzmocniony

więzadłami krzyżowo biodrowymi

więzadłami krzyżowo biodrowymi

brzusznymi, grzbietowymi i

brzusznymi, grzbietowymi i

międzykostnymi oaz więzadłami

międzykostnymi oaz więzadłami

biodrowo-lędźwiowymi, więzadłami

biodrowo-lędźwiowymi, więzadłami

krzyżowo-guzowymi i krzyżowo-

krzyżowo-guzowymi i krzyżowo-

kolcowymi.

kolcowymi.

Staw biodrowy

Staw biodrowy

łączy kość miedniczną z kością udową. Panewka jest

łączy kość miedniczną z kością udową. Panewka jest

pogłębiona przez obrąbek panewkowy. Głowa kości

pogłębiona przez obrąbek panewkowy. Głowa kości

udowej posiada dołek w którym znajduje się więzadło

udowej posiada dołek w którym znajduje się więzadło

łączące ją z dnem panewki kości miednicznej. U

łączące ją z dnem panewki kości miednicznej. U

młodych osobników w więzadle tym biegną naczynia

młodych osobników w więzadle tym biegną naczynia

krwionośne do części głowowej kości udowej. Szyjka

krwionośne do części głowowej kości udowej. Szyjka

kości udowej objęta jest przez warstwę okrężną

kości udowej objęta jest przez warstwę okrężną

włókien, która przymocowuje kość udowa z panewką.

włókien, która przymocowuje kość udowa z panewką.

Jest to staw wieloosiowy. Torebka stawowa jest

Jest to staw wieloosiowy. Torebka stawowa jest

wzmocniona szeregiem więzadeł: więzadło biodrowo-

wzmocniona szeregiem więzadeł: więzadło biodrowo-

udowe (od okolicy kolca biodrowego przedniego do

udowe (od okolicy kolca biodrowego przedniego do

kresy międzykrętarzowej), więzadło kulszowo-udowe,

kresy międzykrętarzowej), więzadło kulszowo-udowe,

więzadło łonowo-udowe.

więzadło łonowo-udowe.

Staw kolanowy

Staw kolanowy

obejmuje powierzchnie stawowe trzech kości: udowej,

obejmuje powierzchnie stawowe trzech kości: udowej,

piszczelowej i rzepki. Płaska powierzchnie stawowa piszczeli

piszczelowej i rzepki. Płaska powierzchnie stawowa piszczeli

modyfikują łąkotki półksiężycowate zbudowane z chrząstki

modyfikują łąkotki półksiężycowate zbudowane z chrząstki

włóknistej: łąkotka przyśrodkowa (jest większa) i łąkotka

włóknistej: łąkotka przyśrodkowa (jest większa) i łąkotka

boczna. Dzięki łąkotkom, przy zgiętym kolanie podudzie może

boczna. Dzięki łąkotkom, przy zgiętym kolanie podudzie może

obracać się w bok; łąkotki pozostają wówczas nieruchome w

obracać się w bok; łąkotki pozostają wówczas nieruchome w

stosunku do kości udowej, a ruch odbywa się między nimi i

stosunku do kości udowej, a ruch odbywa się między nimi i

kością piszczelową. Łąkotki dzielą staw kolanowy na dwa

kością piszczelową. Łąkotki dzielą staw kolanowy na dwa

pietra: w górnym odbywają się ruchy zginania i prostowania, w

pietra: w górnym odbywają się ruchy zginania i prostowania, w

dolnym – ruchy obrotowe. Przy ruchach przystosowują się do

dolnym – ruchy obrotowe. Przy ruchach przystosowują się do

powierzchni kości. Przy prostowaniu stawu wysuwają się ku

powierzchni kości. Przy prostowaniu stawu wysuwają się ku

przodowi, przy zgięciu – ku tyłowi. Zagłębienia między kośćmi

przodowi, przy zgięciu – ku tyłowi. Zagłębienia między kośćmi

są wypełnione tkanka tłuszczową, tworzącą fałdy skrzydłowe.

są wypełnione tkanka tłuszczową, tworzącą fałdy skrzydłowe.

Kość udowa i piszczelowa wyposażone są w więzadła poboczne

Kość udowa i piszczelowa wyposażone są w więzadła poboczne

i krzyżowe.

i krzyżowe.

Od przodu staw osłania rzepka patella, która jest włączona w

Od przodu staw osłania rzepka patella, która jest włączona w

ścięgno mięśnia czworogłowego uda, schodzącego na rzepkę i

ścięgno mięśnia czworogłowego uda, schodzącego na rzepkę i

dalej ku dołowi, jako więzadło rzepki na guzowatość piszczeli.

dalej ku dołowi, jako więzadło rzepki na guzowatość piszczeli.

Po bokach torebkę stawowa wzmacniają więzadła poboczne

Po bokach torebkę stawowa wzmacniają więzadła poboczne

piszczelowe i strzałkowe. Więzadła te napinają się podczas

piszczelowe i strzałkowe. Więzadła te napinają się podczas

prostowania stawu kolanowego i zapobiegają zginaniu się

prostowania stawu kolanowego i zapobiegają zginaniu się

stawu ku przodowi. Kość udowa na dolnym końcu posiada dwa

stawu ku przodowi. Kość udowa na dolnym końcu posiada dwa

kłykcie: mniejszy boczny i większy przyśrodkowy. Kłykciom

kłykcie: mniejszy boczny i większy przyśrodkowy. Kłykciom

tym odpowiadają kłykcie kości piszczelowej. Miedzy kłykciami

tym odpowiadają kłykcie kości piszczelowej. Miedzy kłykciami

kości udowej leży dół międzykłykciowy, a między kłykciami

kości udowej leży dół międzykłykciowy, a między kłykciami

kości piszczelowej leży wyniosłość międzykłykciowa. Twory te

kości piszczelowej leży wyniosłość międzykłykciowa. Twory te

są połączone dwoma więzadłami krzyżowymi kolana:

są połączone dwoma więzadłami krzyżowymi kolana:

przednim i tylnym. Więzadła krzyżowe przednie rozpoczynają

przednim i tylnym. Więzadła krzyżowe przednie rozpoczynają

się na kłykciu bocznym kości udowej i biegną ku dołowi

się na kłykciu bocznym kości udowej i biegną ku dołowi

przodowi i środkowi i po czym wiążą się z polem

przodowi i środkowi i po czym wiążą się z polem

międzykłykciowym przednim kości piszczelowej. Więzadło

międzykłykciowym przednim kości piszczelowej. Więzadło

krzyżowe tylne biegnie od powierzchni bocznej (wewnętrznej)

krzyżowe tylne biegnie od powierzchni bocznej (wewnętrznej)

kłykcia przyśrodkowego kości udowej do pola

kłykcia przyśrodkowego kości udowej do pola

międzykłykciowego tylnego. Torebka stawowa posiada

międzykłykciowego tylnego. Torebka stawowa posiada

zachyłki; do największych należy zachyłek nadrzepkowy.

zachyłki; do największych należy zachyłek nadrzepkowy.

Główkę w stawie kolanowym stanowią kłykcie kości udowej, a

Główkę w stawie kolanowym stanowią kłykcie kości udowej, a

panewkę kłykcie piszczeli. Kłykieć udowy przyśrodkowy jest

panewkę kłykcie piszczeli. Kłykieć udowy przyśrodkowy jest

większy. Powierzchnie stawowe kłykci kości udowej są

większy. Powierzchnie stawowe kłykci kości udowej są

połączone powierzchnią rzepki, która je wiąże ze sobą. Rzepka

połączone powierzchnią rzepki, która je wiąże ze sobą. Rzepka

to największa trzeszczka człowieka. Po obu stronach rzepki i

to największa trzeszczka człowieka. Po obu stronach rzepki i

jej więzadła przebiegają włókna ścięgniste, łączące się u góry

jej więzadła przebiegają włókna ścięgniste, łączące się u góry

ze ścięgnem mięśnia czworogłowego uda, a u dołu z kością

ze ścięgnem mięśnia czworogłowego uda, a u dołu z kością

piszczelową. Są to troczki przyśrodkowy i boczny rzepki.

piszczelową. Są to troczki przyśrodkowy i boczny rzepki.

Łąkotki stawowe

Łąkotki stawowe

Mają kształt półksiężyców, zbudowane z chrząstki

Mają kształt półksiężyców, zbudowane z chrząstki

włóknistej. Na przekroju poprzecznym mają

włóknistej. Na przekroju poprzecznym mają

kształt trójkąta (klina), stąd wyróżnimy

kształt trójkąta (klina), stąd wyróżnimy

powierzchnie : górną, dolną i oraz brzegi : górny,

powierzchnie : górną, dolną i oraz brzegi : górny,

dolny i wewnętrzny. Każda łąkotka ma róg przedni

dolny i wewnętrzny. Każda łąkotka ma róg przedni

i tylny (cornu anterius et posterius).

i tylny (cornu anterius et posterius).

Więzadła

Więzadła

zewnątrzstawowe

zewnątrzstawowe

Więzadło rzepki (ligamentum patellae)

Więzadło rzepki (ligamentum patellae)

Troczki rzepki (retinacula patellae) - .

Troczki rzepki (retinacula patellae) - .

Więzadło poboczne piszczelowe (ligamentum collaterale

Więzadło poboczne piszczelowe (ligamentum collaterale

tibiale) Więzadło poboczne strzałkowe (ligamentum

tibiale) Więzadło poboczne strzałkowe (ligamentum

collaterale fibulare) Więzadło podkolanowe skośne

collaterale fibulare) Więzadło podkolanowe skośne

(ligamentum popliteum obliquum) . Więzadło podkolanowe

(ligamentum popliteum obliquum) . Więzadło podkolanowe

łukowate (ligamentum popliteum arcuatum) jako troczek

łukowate (ligamentum popliteum arcuatum) jako troczek

więzadła łukowatego (retinaculum ligamenti arcuati).

więzadła łukowatego (retinaculum ligamenti arcuati).

Więzadła

Więzadła

wewnątrzstawowe

wewnątrzstawowe

Więzadło krzyżowe przednie (ligamentum

Więzadło krzyżowe przednie (ligamentum

cruciatum anterius)

cruciatum anterius)

Więzadło krzyżowe tylne (ligamentum cruciatum

Więzadło krzyżowe tylne (ligamentum cruciatum

posterius)

posterius)

Więzadła łąkotkowo-udowe przednie i tylne

Więzadła łąkotkowo-udowe przednie i tylne

(ligamentum meniscofemorale anterius et

(ligamentum meniscofemorale anterius et

posterius) . Więzadło poprzeczne kolana

posterius) . Więzadło poprzeczne kolana

( ligamentum transversum genus

( ligamentum transversum genus

Mechanika stawu

Mechanika stawu

kolanowego.

kolanowego.

W stawie kolanowym wykonujemy

W stawie kolanowym wykonujemy

ruchy : zgięcia (flexio), prostowania

ruchy : zgięcia (flexio), prostowania

(extensio), a w pozycjach pośrednich

(extensio), a w pozycjach pośrednich

(nie w maksymalnym zgięciu, bądź

(nie w maksymalnym zgięciu, bądź

wyproście) także ruchy obrotu do

wyproście) także ruchy obrotu do

wewnątrz i na zewnątrz (rotatio

wewnątrz i na zewnątrz (rotatio

interna et externa). Stryker, 2007

interna et externa). Stryker, 2007

Połączenia kości goleni

Połączenia kości goleni

– kość strzałkowa

– kość strzałkowa

posiada głowę, która połączona jest z tylno-

posiada głowę, która połączona jest z tylno-

boczną powierzchnią kłykcia kości piszczelowej.

boczną powierzchnią kłykcia kości piszczelowej.

Powierzchnie stawowe obu kości są spłaszczone i

Powierzchnie stawowe obu kości są spłaszczone i

mają kształt owalny. Torebka stawowa

mają kształt owalny. Torebka stawowa

wzmocniona jest więzadłami głowy strzałki

wzmocniona jest więzadłami głowy strzałki

przednimi i tylnymi. Końce dolne kości goleni

przednimi i tylnymi. Końce dolne kości goleni

połączone są więzozrostem piszczelowo-

połączone są więzozrostem piszczelowo-

strzałkowym. Więzozrostem jest również błona

strzałkowym. Więzozrostem jest również błona

międzykostna goleni, łącząca brzegi obu kości.

międzykostna goleni, łącząca brzegi obu kości.

Ruchy obu kości względem siebie mają charakter

Ruchy obu kości względem siebie mają charakter

niewielkich przesunięć.

niewielkich przesunięć.

Staw skokowo-goleniowy

Staw skokowo-goleniowy

, czyli

, czyli

staw górny

staw górny

jest

jest

połączeniem podudzia z kośćmi stopy. Nasady kości

połączeniem podudzia z kośćmi stopy. Nasady kości

piszczelowej i strzałkowej są połączone

piszczelowej i strzałkowej są połączone

więzozrostem i tworzą klamerkę obejmującą głowę

więzozrostem i tworzą klamerkę obejmującą głowę

kości skokowej. Więzadło przyśrodkowe łączy kostkę

kości skokowej. Więzadło przyśrodkowe łączy kostkę

przyśrodkową piszczeli z kością skokowa, piętową i

przyśrodkową piszczeli z kością skokowa, piętową i

łódkowatą. Kość strzałkowa jest powiązana z kośćmi

łódkowatą. Kość strzałkowa jest powiązana z kośćmi

stopy za pomocą trzech więzadeł bocznych:

stopy za pomocą trzech więzadeł bocznych:

skokowo-strzałkowego (przedniego i tylnego) oraz

skokowo-strzałkowego (przedniego i tylnego) oraz

piętowo-strzałkowego. Torebka stawowa obejmuje

piętowo-strzałkowego. Torebka stawowa obejmuje

głowę kości skokowej i klamrę podudzia. Jest to

głowę kości skokowej i klamrę podudzia. Jest to

staw jednoosiowy (zawiasowy).

staw jednoosiowy (zawiasowy).

Staw skokowy dolny

Staw skokowy dolny

łączy kość skokową,

łączy kość skokową,

piętową i łódkowatą. Wykonuje ruchy nawracania i

piętową i łódkowatą. Wykonuje ruchy nawracania i

odwracania stopy.

odwracania stopy.

Staw Choparta,

Staw Choparta,

czyli

czyli

staw poprzeczny

staw poprzeczny

jest

jest

stawem złożonym obejmującym staw skokowo-

stawem złożonym obejmującym staw skokowo-

łódkowaty oraz staw piętowo-sześcienny. Wykonuje

łódkowaty oraz staw piętowo-sześcienny. Wykonuje

ruchy przywodzenia, odwracania, nawracania i

ruchy przywodzenia, odwracania, nawracania i

odwodzenia.

odwodzenia.

Staw Lisfranca

Staw Lisfranca

obejmuje w rzeczywistości kilka

obejmuje w rzeczywistości kilka

stawów stępowo-śródstopnych, łączących kości

stawów stępowo-śródstopnych, łączących kości

klinowate i kość sześcienną z kośćmi śródstopia.

klinowate i kość sześcienną z kośćmi śródstopia.

Ruchy (przesunięcia) międzykostne są niewielkie.

Ruchy (przesunięcia) międzykostne są niewielkie.

Stawy śródstopno-paliczkowe

Stawy śródstopno-paliczkowe

obejmują połączenia

obejmują połączenia

główek kości śródstopia z wklęsłymi panewkami

główek kości śródstopia z wklęsłymi panewkami

podstaw kości palców. Są to stawy kuliste. Wykonują

podstaw kości palców. Są to stawy kuliste. Wykonują

ruchy zginania i prostowania palców oraz ograniczone

ruchy zginania i prostowania palców oraz ograniczone

ruchy odwodzenia i przywodzenia. Więzadła poboczne

ruchy odwodzenia i przywodzenia. Więzadła poboczne

wzmacniają torebki stawowe.

wzmacniają torebki stawowe.

Stawy międzypalcowe

Stawy międzypalcowe

łączą poszczególne kości

łączą poszczególne kości

palców. Dystalne końce paliczków są bloczkowate i

palców. Dystalne końce paliczków są bloczkowate i

wnikają do proksymalnych końców paliczków. Są to

wnikają do proksymalnych końców paliczków. Są to

stawy zawiasowe, jednoosiowe (ruchy zginania i

stawy zawiasowe, jednoosiowe (ruchy zginania i

prostowania).

prostowania).

   

   

1. połączenia kręgów w kręgosłupie mogą

1. połączenia kręgów w kręgosłupie mogą

być ścisłe lub ruchome

być ścisłe lub ruchome

2. ruchome:

2. ruchome:

połączenia wyrostków stawowych tworzą

połączenia wyrostków stawowych tworzą

stawy międzykręgowe - articuli

stawy międzykręgowe - articuli

intervertebrales, które zamknięte są

intervertebrales, które zamknięte są

torebkami stawowymi. Są to jedyne

torebkami stawowymi. Są to jedyne

połączenia ruchome

połączenia ruchome

3. ścisłe: sąsiednie kręgi połączone są

3. ścisłe: sąsiednie kręgi połączone są

chrząstkozrostami włóknistymi więzozrosty

chrząstkozrostami włóknistymi więzozrosty

łączą ze sobą trzony i łuki

łączą ze sobą trzony i łuki

Więzadła kręgosłupa

Więzadła kręgosłupa

można podzielić na:

można podzielić na:

rozciągające się między dwoma sąsiednimi

rozciągające się między dwoma sąsiednimi

kręgami:

kręgami:

* więzadła międzyłukowe - ligamenta

* więzadła międzyłukowe - ligamenta

interarcularia = flava o żółtym zabarwieniu

interarcularia = flava o żółtym zabarwieniu

* więzadła międzykolcowe - między

* więzadła międzykolcowe - między

sąsiadującymi ze sobą wyrostkami

sąsiadującymi ze sobą wyrostkami

poprzecznymi, są więzozrostami włóknistymi

poprzecznymi, są więzozrostami włóknistymi

w.młuk i w.mkolc są to tzw. więzadłą krótkie

w.młuk i w.mkolc są to tzw. więzadłą krótkie

biegnące wzdłuż całego kręgosłupa

biegnące wzdłuż całego kręgosłupa

:

:

więzadło nadkolcowe - biegnące od 7 kręgu karkowego aż

więzadło nadkolcowe - biegnące od 7 kręgu karkowego aż

do kości krzyżowej po obu stronach wyrostków kolczystych.

do kości krzyżowej po obu stronach wyrostków kolczystych.

Jego przedłużenie w stronę doczaszkową tworzy tzw.

Jego przedłużenie w stronę doczaszkową tworzy tzw.

przegrodę karku - septum nuchae, która wraz z całym

przegrodę karku - septum nuchae, która wraz z całym

więzadłem służy jako miejsce przyczepu mięśni dzieląc je

więzadłem służy jako miejsce przyczepu mięśni dzieląc je

symetrycznie na stronę lewą i prawą

symetrycznie na stronę lewą i prawą

* więzadło podłużne brzuszne - biegnie na brzusznej

* więzadło podłużne brzuszne - biegnie na brzusznej

powierzchni trzonów kręgowych od kości potylicznej aż do

powierzchni trzonów kręgowych od kości potylicznej aż do

kości krzyżowej

kości krzyżowej

* więzadło podłużne grzbietowe - leży na tylnych

* więzadło podłużne grzbietowe - leży na tylnych

powierzchniach trzonów kręgowych łącząc się silnie z

powierzchniach trzonów kręgowych łącząc się silnie z

krążkami międzykręgowymi. Biegnie również od kości

krążkami międzykręgowymi. Biegnie również od kości

potylicznej, ale przechodzi daleko poza kość krzyżową aż na

potylicznej, ale przechodzi daleko poza kość krzyżową aż na

kość ogonową, biegnie w kanale rdzeniowym

kość ogonową, biegnie w kanale rdzeniowym