TERAPIA

TERAPIA

poznawczo-behawioralnej

poznawczo-behawioralnej

Norma i patologia

Norma i patologia



Interakcja czynników biologicznych,
środowiskowych i psychologicznych
warunkuje powstanie dezadaptacyjnych
wzorców zachowania - symptomów np.
depresji czy fobii



Osobowość to zbiór przekonań, które
definiuje się jako „osobiste teorie/koncepcje
rzeczywistości” zewnętrznej i osobistej
(Alford, Beck, 1997)

Założenia ogólne o

Założenia ogólne o

determinantach zachowania:

determinantach zachowania:



Najistotniejsze są struktury poznawcze odpowiedzialne

za „

nadawanie znaczenia

”, znaczenie odnosi się do

subiektywnej interpretacji kontekstu sytuacyjnego oraz

relacji między osobą a tym kontekstem



Nadawanie znaczenia (na poziomie procesów

automatycznych i świadomie podejmowanych decyzji)

pełni funkcję kontrolującą

funkcję kontrolującą

wobec innych systemów

psychicznych np. emocji, zachowania, uwagi, pamięci



Znaczenie aktywizuje strategie adaptacji

aktywizuje strategie adaptacji

, które składają

się ze specyficznych emocji, zachowań, pamięci, uwagi

– przejawiających w postaci ucieczki lub konfrontacji



Znaczenia mogą być albo właściwe, albo niewłaściwe ze

względu na relację do danego kontekstu lub celu –

zniekształcenia poznawcze

zniekształcenia poznawcze

Zniekształcenia poznawcze:

Zniekształcenia poznawcze:



Obejmują błędy w

poznawczej treści

(znaczeniu),

poznawczym przetwarzaniu informacji

(opracowaniu znaczenia) lub oba rodzaje błędów



Jednostki mają

predyspozycje biologiczne

do

tworzenia specyficznych, błędnych konstruktów
poznawczych (zniekształceń poznawczych)



Zespoły objawów

to konsekwencja

poznawczej

specyficzności i poznawczej podatności, które
pozostają we wzajemnych związkach

Psychopatologia:

Psychopatologia:



To rezultat skonstruowania przez osobę

dezadaptacyjnych znaczeń, tworzących

specyficzne triady poznawczo-emocjonalne



Triada poznawcza

zawiera znaczenia odnoszące

się do samego siebie (self), kontekstu

środowiskowego (doświadczenie osobiste) i

przyszłości (możliwości osiągnięcia celów)



Każdy zespół kliniczny charakteryzuje się

specyficznymi znaczeniami, które istnieją na

poziomie przedświadomym i świadomym

Przykłady specyficznych

Przykłady specyficznych

znaczeń:

znaczeń:



Osobowość schizoidalna

Osobowość schizoidalna

– negatywne

wartościowanie siebie(n

ie podejmowanie

ie podejmowanie

kontaktów z innymi ludźmi)

kontaktów z innymi ludźmi), negatywne
wartościowanie innych, przyszłości
kontaktów z innymi niepewna



Depresja

Depresja

– negatywna ocena siebie,

spostrzeganie otoczenia jako
niesprzyjającego i negatywna percepcja
zdarzeń w przyszłości

Jak powstają zaburzenia w

Jak powstają zaburzenia w

relacjach :

relacjach :

1.

Wczesne doświadczenia (w każdym typie

zaburzeń osobowości inne)

2.

Kluczowe przekonania o sobie i o innych

3.

Przekonania warunkowe (pośredniczące) „jeśli

spróbuję, to kobiety/mężczyźni...”

4.

Czynniki wyzwalające,

uruchamiające

przekonania

– nakłanianie ze strony otoczenia do

inicjowania kontaktów z K/M

5.

Negatywne myśli automatyczne------zachowania

----- emocje (fizjologiczne reakcje)

Na przykład wzorce zachowań unikania, atakowania,

kontrolowania

Przykład wypowiedzi

Przykład wypowiedzi

pacjenta:

pacjenta:

Pan Marcin, 36 lat, zgłosił się do terapii z powodu zaburzeń nerwowych.

Od kilku lat żyje w przekonaniu, że ma jakąś „chorobę neurologiczną”
albo, że jest chory na raka. Badania specjalistyczne nic nie wykazują

.

Jest kawalerem, bo nigdy nie miał czasu żeby zająć się sprawami

osobistymi. Jest bardzo zapracowany, sprawuje funkcję głównego

księgowego w jednej z zagranicznych firm. Często nie śpi po nocach,

bo wydaje mu się, że powinien jeszcze bardziej zgłębić ciągle

zmieniające się przepisy. Boi się popełnić błąd. Uważa, że każdy błąd

to katastrofa. Gdy budzi się rano, to na samą myśl, że ma iść do

pracy czuje się fatalnie.

Pochodzi z wielodzietnej rodziny, bracia traktowali go zawsze jako

„mądrego”, co tak naprawdę znaczyło „głupiego życiowo”. Był

najzdolniejszy z rodzeństwa, skończył studia i stoi najlepiej

finansowo, ale to mu jakoś nie pomaga w nawiązywaniu znajomości.

Gdy podejrzewa, że jest chory, to wtedy nie chodzi do pracy tylko

leży w łóżku i nic mu się nie chce.

WCZESNE DOŚWIADCZENIA

WCZESNE DOŚWIADCZENIA

Wyśmiewany przez ojca, odrzucony

przez rówieśników

PRZEKONANIA KLUCZOWE

PRZEKONANIA KLUCZOWE

Jestem

gorszy od innych

PRZEKONANIA WARUNKOWE

PRZEKONANIA WARUNKOWE

Jeśli spróbuję się zbliżyć do ludzi, to...

Jeśli spróbuję się zbliżyć do ludzi, to...

URUCHOMIONE PRZEKONANIA

URUCHOMIONE PRZEKONANIA

CZYNNIK WYZWALAJĄCY

CZYNNIK WYZWALAJĄCY

NEGATYWNE MYŚLI

NEGATYWNE MYŚLI

AUTOMATYCZNE

AUTOMATYCZNE

Emocje: lęk, dyskomfort,

Emocje: lęk, dyskomfort,

Złość, niechęć

Złość, niechęć

Reakcje fizjologiczne

Reakcje fizjologiczne

ZACHOWANIA

ZACHOWANIA

Unikanie kontaktów z kobietami

Unikanie kontaktów z kobietami

i innymi ludźmi

i innymi ludźmi

1. Automatyczna myśl -

konceptualizacja

Jestem
chory

Budzi się

rano

Znowu

mogę

nawalić

napięcie

Ból głowy

mroczki

Spotkania z kobietami

Spotkanie z

kobietą

Muszę

być

ostrożny

napięcie

Ból głowy

mroczki

Nie ma
porządnych
kobiet

Przekonania kluczowe:



Jestem do niczego



Jestem bezwartościowy



Nikt nie zwraca na mnie uwagi

Przekonania warunkowe:



Muszę siebie ciągle sprawdzać
żeby nie popełnić błędu



Jeśli coś będę robić, to się
ośmieszę



Gdy zbliżę się kogoś, on(-a) mnie
wyśmieje

Cechy myślenia w

Cechy myślenia w

zaburzeniach:

zaburzeniach:



Selektywna abstrakcja

– wybiórcza koncentracja na aspektach

rzeczywistości potwierdzających przekonania kluczowe



Nadgeneralizacja

– jednostkowe wydarzenia stanowią o

całości



Minimalizowania lub wyolbrzymianie

znaczenia faktów



Personalizacja

– wiązanie wszystkich negatywnych zdarzeń ze

sobą (ksobność)



Rozumowanie w

kategoriach

czarno-białych



Katastrofizacja

– ujmowanie wszystkiego w kategoriach

ostatecznych



arbitralne wnioskowanie

– konkluzja nie wynikająca z

przesłanek a raczej z wczesnych doświadczeń

Cele terapii to:

Cele terapii to:



Przekształcanie automatycznych myśli i
towarzyszących im emocji oraz zachowań



Redukowanie, przekształcenie dysfunkcjonalnych
przekonań kluczowych i warunkowych pacjenta
przy użyciu specyficznych technik nacelowanych
na ten poziom zniekształceń



Modyfikowanie mechanizmów przekształcania
informacji (mechanizmy obronne)



Rozwijanie naturalnych możliwości adaptacyjnych

Warunki konieczne to:

Warunki konieczne to:



Wysoki poziom profesjonalizmu, pozwalający na 1)

empatyczne poznawanie świata znaczeń pacjenta

(terapeuta-konstruktywista), 2) racjonalna analiza

przekonań i znaczeń zawartych w przekonaniach



Prowadzenie procesu terapii według poprawnego

schematu badawczego, czyli powinien formułować

problem, stawiać hipotezy oraz na ich podstawie

dobierać efektywne techniki oddziaływań



W procesie terapii terapeuta powinien przechodzić

od pozycji eksperta do konsultanta

Terapia rozpoczyna się od

określenia problemu:



Różne sposoby określania problemu (-
ów) – od pytań wprost po pytania o „cud”



Na każdej sesji ustala się z pacjentem
problem nad którym jest gotowy
pracować



Sprawdza się się gotowość pacjenta do
zmiany w zakresie wskazanego problemu

Odkrywanie automatycznych

Odkrywanie automatycznych

myśli:

myśli:

np. trzeba być ostrożnym wobec innych

np. trzeba być ostrożnym wobec innych

(kobiet), nigdy nie wiadomo, co zrobią

(kobiet), nigdy nie wiadomo, co zrobią

1.

Skupić się na ujawnionej automatycznej myśli

: Jak

bardzo jest Pan przekonany w prawdziwość tej

myśli?, Jakie emocje w Panu wywołały?, Co Pan

zrobił, gdy ta myśl przyszła Panu do głowy?

2.

Dowiedzieć się więcej o sytuacji związanej z odkrytą

myślą

. Proszę opowiedzieć więcej o tym spotkaniu z

Anią?, Co ona wtedy powiedziała? Kiedy Panu

przyszła ta myśl do głowy?

3.

Sprawdzić, czy analizowana myśl jest dla pacjenta

typowa.

Jak często w kontaktach z ludźmi ma Pan

takie myśli? Czy powstają w spotkaniach z każdą

kobietą, bez względu na wiek?

Automatyczne myśli cd.

Automatyczne myśli cd.

4.

Rozpoznać inne automatyczne myśli i

wyobrażenia, które pojawiły się w tej

sytuacji

.Czy inne myśli przychodzą Panu do

głowy w spotkaniu z Ania? Jakie sytuacje

zmniejszają intensywność, siłę tych myśli?

5.

Zastosować nową strategię rozwiązywania

problemów wobec sytuacji, w której

wystąpiła analizowana myśl automatyczna

.

Co chciałby Pan myśleć podczas spotkań z

kobietami? Jak można rozwiązać tą sytuację i

inne związane ze spotkaniami z kobietami?,

Automatyczne myśli cd.

Automatyczne myśli cd.

6.

Przeanalizować przekonania, które leżą u

podstaw automatycznej myśli

. Gdyby ta myśl była

zgodna z prawdą, co by to dla Pana oznaczało?

7. Zmienić temat lub wprowadzić strategię „dialogu

sokratejskiego”

Zanim nastąpi wybór terapeuta powinien

Zanim nastąpi wybór terapeuta powinien

odpowiedzieć sobie na następujące pytania: Co

odpowiedzieć sobie na następujące pytania: Co

chcę osiągnąć z pacjentem na tej sesji?, Czy

chcę osiągnąć z pacjentem na tej sesji?, Czy

skupienie się na tej myśli dotyczy zgłoszonego

skupienie się na tej myśli dotyczy zgłoszonego

przez pacjenta problemu? Czy będzie ze mną

przez pacjenta problemu? Czy będzie ze mną

współpracować w badaniu prawdziwości tej myśli?

współpracować w badaniu prawdziwości tej myśli?

Dialog sokratejski – akuszer
wiedzy



Przez umiejętne zadawanie pytań
doprowadzenie rozmówcy do nabrania
wątpliwości względem pierwotnych
założeń



Przekonania odkrywane w dialogu
sokratejskim są odzwierciedlone w
automatycznych myślach dotyczących
konkretnych wydarzeń i sytuacji

Cel dialogu sokratejskiego:



Diagnoza obszarów trudności w systemie

poznawczym (nieprzystosowawcze

przekonania),



Zrozumienie przez pacjenta zależności

między myślami, emocjami i

zachowaniami,



Sformułowanie nowych alternatywnych

sposobów myślenia, pomocnych w

testowaniu rzeczywistości

Dialog sokratejski – warunki

konieczne

do efektywnego

przeprowadzenia



Pytania mające na celu uzyskanie
informacji



Empatyczne słuchanie



Częste podsumowywanie



Pytania o syntezę i odniesienie do
sytuacji pacjenta

Weryfikacja przekonania „na

ludzi (kobiety) trzeba uważać”

1.

1.

Jakie są dowody? Jakie argumenty przemawiają

Jakie są dowody? Jakie argumenty przemawiają

za prawdziwością i fałszywością przekonania?

za prawdziwością i fałszywością przekonania?

2.

2.

Czy istnieją inne alternatywne wytłumaczenia?

Czy istnieją inne alternatywne wytłumaczenia?

3.

3.

Co może się zdarzyć w najgorszym przypadku?

Co może się zdarzyć w najgorszym przypadku?

Czy dam radę to przeżyć?

Czy dam radę to przeżyć?



Co mogłoby się zdarzyć w najlepszym wypadku

Co mogłoby się zdarzyć w najlepszym wypadku



Jakie są najbardziej realistyczne rozwiązania?

Jakie są najbardziej realistyczne rozwiązania?

4.

4.

Co wynika z mojej wiary w prawdziwość

Co wynika z mojej wiary w prawdziwość

automatycznej myśli?

automatycznej myśli?



Jaki mógłby być rezultat zmiany myślenia?

Jaki mógłby być rezultat zmiany myślenia?

Dialog sokratejski -

Dialog sokratejski -

weryfikacja

weryfikacja

5. Co należy z tym zrobić?

5. Co należy z tym zrobić?

6. Co powiedziałabym/powiedział

6. Co powiedziałabym/powiedział

przyjacielowi gdyby on znalazł się w

przyjacielowi gdyby on znalazł się w

takiej sytuacji

takiej sytuacji

Metody wspomagające



Klaryfikacja – zdefiniowanie pojęć

używanych przez pacjenta



Metoda sondowania - odkrywanie

systemu znaczeń procedurą „strzałki w

dół” (jeśli by to było prawdziwe, to co by

znaczyło?”



Skalowanie – intensywność emocji,

wielkości zniekształceń poznawczych,

monitorowanie zmian zachowania

Jestem dziś bardzo zły.
Proszę określić jak bardzo?

Brak złości

Najsilniejsza w

życiu złość

X

Metody wspomagające



Poszukiwanie dowodów prawdziwości sądów –

stymulowanie autorefleksji i modyfikacja

przekonań („nie można mnie lubić”)



Dekatastrofizacja – co najgorszego może się

zdarzyć



Rozpoznawanie zniekształceń – Pacjent uczy

się je rozpoznawać we własnych

wypowiedziach



Karty radzenia sobie – awers (stare sposoby,

myśli) i rewers (nowe sposoby, myśli)

Przyczyny nieskutecznej

Przyczyny nieskutecznej

analizy:

analizy:

1.

1.

Istnieją inne, ważniejsze automatyczne myśli i/lub

Istnieją inne, ważniejsze automatyczne myśli i/lub

obrazy, które nie zostały jeszcze rozpoznane lub

obrazy, które nie zostały jeszcze rozpoznane lub

zweryfikowane

zweryfikowane

2.

2.

Analiza myśli była niewiarygodna, powierzchowna

Analiza myśli była niewiarygodna, powierzchowna

czy nieadekwatna

czy nieadekwatna

3.

3.

Pacjent nie podał wszystkich powodów, które

Pacjent nie podał wszystkich powodów, które

potwierdzają myśli

potwierdzają myśli

4.

4.

Dana automatyczna myśl jest równocześnie

Dana automatyczna myśl jest równocześnie

przekonaniem kluczowym

przekonaniem kluczowym

5.

5.

Pacjent rozumowo wie, ale emocjonalnie odrzuca

Pacjent rozumowo wie, ale emocjonalnie odrzuca

6.

6.

Pacjent odrzuca weryfikację

Pacjent odrzuca weryfikację

Przekonania kluczowe o

Przekonania kluczowe o

niezasługiwaniu na miłość

niezasługiwaniu na miłość



Nie da się mnie kochać



Nie da się mnie lubić



Nie można mnie pożądać



Jestem nieatrakcyjny



Jestem niechciany



Nikogo nie obchodzę



Na pewno zostanę porzucony



Na pewno zostanę sam

Przekonania kluczowe o

Przekonania kluczowe o

bezradności

bezradności



Straciłam kontrolę



Jestem słaba



Jestem narażona na ciosy



Jestem w potrzebie



Jestem nieadekwatna



Jestem nieskuteczna



Jestem do niczego



Mam wady



Nie jestem dość dobra

Wyjaśnianie pacjentowi

Wyjaśnianie pacjentowi

natury przekonań

natury przekonań



Przekonania kluczowe to koncepcja, która nie

musi być zgodna z prawdą



Choć pacjent mocno w nie wierzy lub nawet

czuje, że są prawdziwe, to jednak musi być

ono w większości lub kompletnie nieprawdziwe



Skoro przekonanie jest koncepcją, to zawsze

możną ją weryfikować



Przekonanie jest zakorzenione w przeżyciach z

dzieciństwa: mogło ale nie musiało się

pokrywać z rzeczywistością

Wyjaśnianie pacjentowi

Wyjaśnianie pacjentowi

natury przekonań

natury przekonań



Jest podtrzymywane przez sposób, w jaki
działają schematy poznawcze, dzięki
którym pacjent z łatwością rozpoznaje
informacje potwierdzające przekonania i
pomija lub lekceważy dane je podważające



Podczas terapii pacjent może korzystać z
wielu strategii, aby zmienić to
przekonanie, co pozwoli mu na bardziej
realistyczny ogląd siebie

Typy eksperymentów w pracy

Typy eksperymentów w pracy

z przekonaniami:

z przekonaniami:



Eksperymenty sprawdzające hipotezy o

procesach i przekonaniach podtrzymujących

problem: „czy to prawda, że w rozmowie z

kobietą najpierw masz myśl, że...potem

czujesz...”



Eksperymenty odkrywające istotę problemu, gdy

osoba nie potrafi postawić żadnych hipotez

wyjaśniających: np. proponuje się wspólne z

modelem-kobietą wykonanie zadania, podczas

którego pacjent stwierdza, że skoncentrowanie

się na zadaniu powoduje obniżenie

Typy eksperymentów w pracy

Typy eksperymentów w pracy

z przekonaniami:

z przekonaniami:



Czynne: pacjent w nich odgrywa główną rolę,

Czynne: pacjent w nich odgrywa główną rolę,

która opiera się na przeciwstawnych

która opiera się na przeciwstawnych

przekonaniach do tych odkrytych jako

przekonaniach do tych odkrytych jako

problemowe; przyjmuje na przemian rolę aktora

problemowe; przyjmuje na przemian rolę aktora

i obserwatora

i obserwatora



Obserwacyjne: pacjent obserwuje różny

Obserwacyjne: pacjent obserwuje różny

zachowania modela i zbiera informacje, co

zachowania modela i zbiera informacje, co

dzieje się, gdy model zachowuje się w różny

dzieje się, gdy model zachowuje się w różny

sposób np. w relacji z kobietą;

sposób np. w relacji z kobietą;



Obserwacyjny strukturalizowany przez pacjenta

Obserwacyjny strukturalizowany przez pacjenta

Modyfikowanie przekonań

Dawne



Nie da się mnie
kochać



Jestem zły



Jestem bezsilny



Mam tyle wad

Nowe



Ogólnie, da się mnie
lubić



Jestem wartościową
osobą, która ma
dobre i złe cechy



Nad wieloma
rzeczami mam
kontrolę



Mam wady i zalety

Techniki i procedury

behawioralne :



Techniki restrukturalizacji poznawczej:
treningi instruowania samego siebie, terapia
racjonalno-emotywna,



Techniki uczenia umiejętności adaptacyjnego
radzenia sobie z sytuacjami trudnymi:
treningi asertywności, umiejętności
rodzicielskich, monitorowania siebie



Techniki uczenia się rozwiązywania
problemów małżeńskich

Kryteria (parametry) TP:

Kryteria (parametry) TP:

1.

Interwencje powinny być zgodne z zasadami

terapii poznawczej i mieć logiczny związek z

teorią przemian terapeutycznych

2.

Wybór techniki odbywa się na podstawie

całościowej diagnozy pacjenta – jego

możliwości i ograniczeń

3.

Istnieje współpraca w eksperymentowaniu i

„wspomagane odkrywanie” przez pacjenta

4.

Stosuje się standardową strukturalizację sesji –

sformułowanie problemu, informacja zwrotna i

zadanie domowe

Struktura wywiadu i sesji:

Struktura wywiadu i sesji:



Ustalanie celów (indywidualnych lub w parze)

Ustalanie celów (indywidualnych lub w parze)



Rozczłonkowanie problemów na specyficzne

Rozczłonkowanie problemów na specyficzne

komponenty czy podproblemy (mniejsze cele)

komponenty czy podproblemy (mniejsze cele)



Definiowanie procedur (pacjent aby

Definiowanie procedur (pacjent aby

współpracował musi znać istotę interwencji i

współpracował musi znać istotę interwencji i

logiczne jej uzasadnienie)

logiczne jej uzasadnienie)



Pomiar postępów w terapii

Pomiar postępów w terapii



Ustalanie zadań domowych i sposobów

Ustalanie zadań domowych i sposobów

rozliczania się z wykonania zadań

rozliczania się z wykonania zadań

Przymierze terapeutyczne:

Przymierze terapeutyczne:

1.

Poziom ustalonej więzi i wzajemnej
akceptacji

2.

Stopień uzgodnienia celów i
poddania się określonej
procedurze leczenia

3.

Stopień uzgodnienia, na
poszczególnych etapach pracy,
zadań

Zasady:

Zasady:



Neutralności

Neutralności

– wysoki poziom

profesjonalizmu, polegający na
umiejętnościach doświadczania empatii i
opanowaniu warsztatu naukowego
empirysty i badacza



Wstrzemięźliwości

Wstrzemięźliwości

– podporządkowana

zasadom tworzenia optymalnych
warunków uczenia się np. poprzez
wzmocnienie pozytywne