Makroekonomia - literatura

Literatura podstawowa:
1.Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Ekonomia. Makroekonomia, PWE, Warszawa 2007.
2.Samuelson P. A., Nordhaus W. D, Ekonomia. Tom 2, PWN, Warszawa 2004.
3.Milewski R., Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2002.
4.Czarny B., Rapacki R., Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa 2002.

Literatura uzupełniająca:
1.Hall R. E., Taylor J. B., Makroekonomia, PWN, Warszawa 2000.
2.Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN,
Warszawa 1998.
3.Nasiłowski M., Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
1998.
4.Kaźmierczak A., Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej, PWN, Warszawa 2002.
5.Bożyk P., Misala J., Puławski M., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE,
Warszawa 2001.
6.Bartkowiak R., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2003.

Przedmiot makroekonomii

Makroekonomia jest działem ekonomii, który zajmuje się
badaniem gospodarki narodowej jako całości.

Makroekonomia zajmuje się badaniem agregatowych
(wielkości agregatowe rozumiane są jako wielkości zbiorcze, np.
produkcja jako suma różnych rodzajów produkcji rolnej,
przemysłowej, rzemieślniczej) zmiennych ekonomicznych,
dotyczących całej gospodarki, a w szczególności:

•produkcji,

•zatrudnienia,

•popytu,

•inwestycji,

•ogólnego poziomu cen itd.,
a także próbuje zidentyfikować siły i czynniki określające
kształtowanie się poziomów i zmian tych agregatów.

W makroekonomii stosuje się uproszczone elementy
konstrukcyjne przy budowie różnych modeli, aby móc
wyjaśnić, jak pasują one do siebie i w jaki sposób
wzajemnie na siebie wpływają.

Konstruuje się szerokie agregaty, tj.

• zagregowana podaż,

• zagregowany popyt,

• popyt na pieniądz,

• dochód narodowy,

• konsumpcja, inwestycje, oszczędności,

• zasób kapitału,

• budżet państwa itp.

Makroekonomia ma do spełnienia dwie podstawowe

funkcje:

• poznawczą - próbuje określić, wyjaśnić i przewidzieć

występowanie i przebieg zjawisk i procesów
gospodarczych.

• aplikacyjną - usiłuje określić skuteczne sposoby

oddziaływania rządu na przebieg procesów gospodarczych.

Makroekonomia stara się odpowiedzieć na wiele kluczowych pytań:

• Jakie czynniki określają dochód narodowy i poziom

produkcji?

• Co określa ogólny poziom cen i jaki jest wskaźnik inflacji?

• Jakie determinanty określają zatrudnienie w gospodarce i

poziom bez robocia w danym kraju?

• Jakie decyzje powinien podjąć rząd, aby przeciwdziałać

inflacji, bezrobociu i recesji?

• Jak polityka monetarna i fiskalna państwa wpływa na

ogólny poziom cen, dochodu, produkcji, zatrudnienia i
poziomu bezrobocia?

Wzrost gospodarczy

Termin wzrost gospodarczy jest jednym z kluczowych
pojęć makroekonomii i rozumiany jest jako

stale

zwiększająca się zdolność danego kraju do wytwarzania
oraz ciągłego ulepszania dóbr i usług służących do
zaspokojenia określonych potrzeb ludzkich, mająca swój
wyraz we wzroście PKB

.

Wzrost gospodarczy mierzy się przeważnie rocznym
przyrostem

PKBper capita (PKB na 1 mieszkańca)

lub stopą

wzrostu wyrażającą stosunek przyrostu dochodu
narodowego brutto do jego poziomu z roku poprzedniego.

Proces ogólnego wzrostu poziomu cen i kosztów w
gospodarce określamy mianem inflacji

.

•Nie każdy wzrost cen stanowi inflację.

•Zmiany cen na pojedynczym rynku, spowodowane
zmianami warunków funkcjonowania tego rynku, nie są
inflacją.

Podstawowym miernikiem inflacji jest

stopa inflacji

.

Stopa inflacji mierzy zmianę przeciętnego poziomu cen
i zwykle podawana jest w procentach na rok, nawet gdy
jest obliczana częściej, w każdym kwartale czy dla
każdego miesiąca.

W przypadku, gdy w gospodarce mamy do czynienia z
utrzymującym się spadkiem poziomu cen (czyli sytuacją
odwrotną do inflacji), wtedy określamy ją mianem
deflacji.

Źródeł inflacji można postrzegać w:

•popytowej stronie rynku

,

•w sferze produkcji i sposobie, w jaki zorganizowane są
współczesne społeczeństwa (

podażowa strona rynku

).

Producenci odczuwają inflację poprzez:

•wzrost kosztów produkcji,

•utrudnienie prowadzenia rachunku ekonomicznego,

•zmniejszenie popytu nabywców,
co w konsekwencji prowadzi do obniżenia ilości
wytwarzanych dóbr lub usług,

Konsumenci: spadek zaufania do pieniądza (ludzie starają
się jak najszybciej zamienić posiadane pieniądze na
konkretne towary, ponieważ siła nabywcza pieniądza w
okresie inflacji najczęściej spada).

Pojęcie bezrobocia jest ściśle związane z pojęciem
zasobu pracy lub zasobu siły roboczej.

zasób siły roboczej = liczba osób zatrudnionych + liczba
osób bezrobotnych

Produkt krajowy brutto i dochód narodowy

W statystyce międzynarodowej wyróżnia się dwa

systemy rachunków narodowych:

• System Produkcji Materialnej (ang. Material Product

System - MPS) – gospodarka centralnie planowana

• System Rachunków Narodowych (ang. System of

National Accounts -SNA) – gospodarka rynkowa

Zasadnicza różnica między tymi systemami polega przede

wszystkim na odmiennym określaniu sfery gospodarki
tworzącej nową wartość.

Produkt krajowy brutto (ang. Gross Domestic

Product –GDP) stanowi

miarę produkcji wytworzonej w ciągu roku przez
czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego
kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

.

Produkt krajowy brutto można obliczyć trzema

sposobami:

• poprzez sumowanie produktów,

• poprzez sumowanie dochodów,

• poprzez sumowanie wydatków

.

Metoda sumowania produktów
polega na sumowaniu wartości produkcji dóbr i usług w
różnych gałęziach gospodarki, np. w przemyśle,
budownictwie, rolnictwie, leśnictwie itp. w ciągu roku

.

Metoda sumowania dochodów
polega na zsumowaniu płac i zysków, jakie uzyskiwane
są przez różne podmioty gospodarcze wytwarzające
PKB

.

Metoda sumowania wydatków
polega na sumowaniu wartości pieniężnej wszystkich produktów

finalnych

.

PKB = C + I + G + NX

gdzie:
C - konsumpcja,
I - inwestycje,
G - zakupy rządowe,
NX - eksport netto

Konsumpcja (C)

definiowana jest jako wydatki gospodarstw

domowych na:

• dobra konsumpcyjne trwałego użytku, tj. lodówki, odkurzacze,

jachty, telewizory,

• dobra konsumpcyjne nietrwałego użytku, tj. żywność, odzież i

obuwie,

• usługi, tj. usługi krawieckie, transport publiczny,, usługi medyczne.

Inwestycje

(I)

pojmowane są jako suma wydatków przedsiębiorstw na

zakup dóbr kapitałowych, tj. fabryki, maszyny oraz wydatków
gospodarstw domowych związanych z budową domu lub kupnem
nowego mieszkania.

Zakupy rządowe (G)

definiowane są jako suma wszystkich wydatków

władz centralnych i lokalnych na dobra i usługi przeznaczone na
cele publiczne (np. nabywanie broni i sprzętu wojskowego,
wyposażenie dla policji, budowę autostrad).

Eksport netto (NX)

jest to wartość eksportu pomniejszona o import.

W niektórych krajach (Stany Zjednoczone, Francja, Wielka Brytania

czy kraje Beneluksu) wydatki na konsumpcję dochodzą nawet do
2/3 PKB.

•Podatki pośrednie (Te)

płacone są w cenie nabywanych

produktów (np. podatek od wartości dodanej (VAT), podatek
akcyzowy) i uszczuplają kwoty, jakie przedsiębiorstwa mogą
przeznaczyć na nabywanie czynników produkcji.

•Natomiast

subsydia (B)

otrzymywane przez przedsiębiorstwa z

budżetu państwa powodują zwiększenie przychodów
przedsiębiorstw i w efekcie także wzrost wydatków na czynniki
produkcji.

W związku z uwzględnieniem podatków pośrednich i
subsydiów wyróżniamy

PKB w cenach rynkowych

i

PKB w

cenach czynników produkcji

.

PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji
krajowej

łącznie

z podatkami pośrednimi na dobra i

usługi.

PKB w cenach rynkowych =

C + I + G + NX

Natomiast PKB w cenach czynników produkcji jest
miarą produkcji krajowej

z pominięciem

podatków

pośrednich (Te) i uwzględnieniem subsydiów (B).

PKB w cenach czynników produkcji =

C + l + G + NX

+ B - Te

Ta właśnie kategoria PKB odpowiada obliczaniu PKB
metodami sumowania produktów i sumowania
dochodów.

Pojęciem szerszym od produktu krajowego brutto i bardziej
zbliżonym do rzeczywistych agregatowych (globalnych)
efektów wytwórczych w gospodarce jest

produkt

narodowy brutto

(ang. Gross National Product - GNP).

Produkt narodowy brutto (PNB)
jest miarą całkowitych dochodów osiąganych przez
obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca
świadczenia usług, czynników produkcji, tzn. zarówno w
kraju jak i za granicą

.

PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności lub
pracy za granicą (Dn).

Dochody netto należy rozumieć jako różnicę między
dochodami obywateli danego kraju uzyskanymi za
granicą (Du) a odpływem dochodów z własności lub
pracy należnych cudzoziemcom (Dz).

PNB można więc zapisać za pomocą następującej
tożsamości:

PNB = PKB + Dn

Du > Dz => PNB > PKB
Du < Dz => PNB < PKB
Du = Dz => PNB = PKB

In = Ib - A
gdzie: A - amortyzacja.

Pomniejszając PNB o wielkość amortyzacji środków trwałych,
otrzymujemy produkt narodowy netto (PNN) w cenach
rynkowych (ang. Net National Product- NNP), co możemy
zapisać:

PNN = PNB - A

A zatem możemy powiedzieć, że:

PNN jest

miarą ilości pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na
wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu niezbędnej ilości
pieniędzy wystarczającej do sfinansowania amortyzacji i
utrzymania istniejącego zasobu kapitału na
dotychczasowym poziomie

.

PNN stanowi zwykle 89-92% PNB.

Z kolei:

Dochód narodowy (DN) (ang. National Income - NI) to
ogół dochodów wypłacanych za wykorzystanie czynników
produkcji w określonym czasie ich właścicielom.

Należy zaznaczyć, że czynnikami produkcji są: kapitał,
ziemia, praca, ich właściciele zaś za korzystanie z tych
czynników otrzymują odpowiednio: procent, rentę i płacę.

Z tego też względu mówimy, że dochód narodowy jest
sumą procentów, rent i płac.

Dochód narodowy obliczamy, odejmując od produktu
narodowego netto w cenach rynkowych podatki pośrednie
(Te). Zatem:

DN = PNN – Te
(Dla PKB w cenach rynkowych)

Możemy mówić o nominalnym i realnym PNB na 1 mieszkańca:

Nominalny PNB per capita

to PNB w cenach bieżących, wytworzony w danym kraju w ciągu
roku, podzielony przez liczbę mieszkańców tego kraju.
Umożliwia on badanie różnic między krajami w danym roku,
wyrażonych w cenach bieżących.

Realny PNB per capita

to iloraz realnego PNB i liczby mieszkańców kraju.
Informuje o wielkości efektu pracy społeczeństwa przypadającej
na 1 mieszkańca

PNB nie jest uznawany za zadowalający miernik poziomu

dobrobytu społecznego.

W celu określenia dokładniejszej miary jakości życia

ludzi, w 1972 roku W. Nordhaus i J. Tobin opracowali
koncepcję miernika, który nazwali

wskaźnikiem

dobrobytu ekonomicznego netto

- DEN (ang. net

economic welfare - NEW).

Wskaźnik ten koryguje PNB przez:
- pomniejszenie o szacunkową wartość wytworzonych w

gospodarce niepożądanych produktów zwanych
społecznymi kosztami lub „antydobrami”;

- dodanie wartości dóbr i usług o charakterze

nierynkowym;

- włączenie wartości czasu wolnego.