Rozwój mowy

Rozwój mowy

dziecka

dziecka

od 24 do 36

od 24 do 36

miesiąca

miesiąca

życia

życia

Okresy w rozwoju mowy dziecka

Podział wg Leona

Kaczmarka

I. okres melodii → od urodzenia

do 1 roku życia

II. okres wyrazu → od ukończenia

1 do 2 roku życia

III. okres zdania → od

ukończenia 2 do 3

roku

życia

IV. okres swoistej mowy dziecięcej

→ od ukończenia 3 do 7 roku

życia

Okres zdania

• Przypada

on na trzeci rok życia. Wówczas to zlepki

wyrazowe przekształcają się w równoważniki, a te

w zdania trzy i więcej wyrazowe. Oprócz zdania

pojedynczego rozwiniętego pojawiają się

stopniowo zdania złożone, początkowo złożone

współrzędnie, potem podrzędnie. W

wypowiedziach nadal utrzymują się agromatyzmy,

choć następuje bujny rozwój form fleksyjnych. W

zakresie słownictwa obserwuje się znaczny

przyrost ilościowy od 300 słów w wieku 2 lat do

około 1000 w wieku 3 lat. Zachodzą także zmiany

jakościowe. Wypowiedź zmienia się również od

strony fonetycznej. Staje się coraz bardziej

zrozumiała i przybliża do wzorca fonetycznego

poszczególnych wyrazów.

Podział wg Idy Kurcz

I. 1 rok życia dziecka – faza

przedjęzykowa

II. od 10 do 20 miesiąca życia – faza

wypowiedzi jednowyrazowych

III. od końca 2 r.ż. do 3 r.ż. – faza

wypowiedzi

dwuwyrazowych

IV. od 3 do 4 r.ż. – faza używania

pełnych zdań

V. od 4 do 9 r.ż – faza opanowywania

pełnej kompetencji językowej

Podział wg Jane

Aitchison

I.

od urodzenia do 6 tygodnia życia - okres

krzyku

II. od 6 tyg. życia - wokalizacja, głurzenie

(gruchanie)

III. od 6 miesiąca życia - gaworzenie
IV. od 8 miesiąca - początki intonacji
V. koniec 1 r.ż. - wypowiedzi jednowyrazowe

VI. od 18 miesiąca życia – wypowiedzi

dwuwyrazowe

VII. od końca 2 r.ż. – początki odmiany

wyrazów

VIII. od ukończenia 2 lat i 3 m-cy – zdania

pytające i przeczące

IX. od 5 r.ż. – rzadsze i złożone konstrukcje

wyrazowe

X. od 10 r.ż. – mowa jak u osób dorosłych

Ogólna

Ogólna

charakterystyka

charakterystyka



Wg

Wg

M. Ligęzy

M. Ligęzy

,

,

Podstawy psycholingwistyki

Podstawy psycholingwistyki

rozwojowej,

rozwojowej,

w:

w:

Logopedia. Pytania i odpowiedzi,

Logopedia. Pytania i odpowiedzi,

T.

T.

I, 2003:

I, 2003:

o

na początku tego etapu mowy ma ona

na początku tego etapu mowy ma ona

charakter

„telegraficzny”

-

dziecko pomija przyimki, spójniki i

dziecko pomija przyimki, spójniki i

końcówki fleksyjne,

końcówki fleksyjne,

o

najwcześniejsze wypowiedzi zdaniowe mają charakter

najwcześniejsze wypowiedzi zdaniowe mają charakter

prostego zdania pojedynczego, a następnie

prostego zdania pojedynczego, a następnie

rozwiniętego,

rozwiniętego,

o

miarą sprawności językowej dziecka jest średnia

miarą sprawności językowej dziecka jest średnia

długość wypowiedzi

długość wypowiedzi

o

liczba użytych wyrazów oraz zróżnicowanie funkcji

liczba użytych wyrazów oraz zróżnicowanie funkcji

wypowiedzi ,

wypowiedzi ,

o

zanika język autonomiczny,

zanika język autonomiczny,

o

coraz poprawniejsza staje się artykulacja wypowiedzi,

coraz poprawniejsza staje się artykulacja wypowiedzi,

o

mowa staje się kontekstowa – zrozumiała na podstawie

mowa staje się kontekstowa – zrozumiała na podstawie

treści i formy danej wypowiedzi i ją poprzedzających,

treści i formy danej wypowiedzi i ją poprzedzających,

o

precyzują się znaczenia używanych słów,

precyzują się znaczenia używanych słów,

o

wzrasta zasób słownictwa,

wzrasta zasób słownictwa,

o

dziecko zaczyna opanowywać gramatyczne podstawy

dziecko zaczyna opanowywać gramatyczne podstawy

mowy.

mowy.

Okres ten jest przełomowy w rozwoju

Okres ten jest przełomowy w rozwoju

mowy, ponieważ dziecko przyswaja sobie

mowy, ponieważ dziecko przyswaja sobie

wtedy podstawy systemu leksykalnego,

wtedy podstawy systemu leksykalnego,

fonetycznego i morfologicznego języka,

fonetycznego i morfologicznego języka,

jakim mówi jego otoczenie, a dalsze lata

jakim mówi jego otoczenie, a dalsze lata

przynoszą tylko jego doskonalenie

przynoszą tylko jego doskonalenie

(zwiększenie zasobu słownictwa,

(zwiększenie zasobu słownictwa,

umiejętności stosowania odpowiednich

umiejętności stosowania odpowiednich

form gramatycznych oraz lepsze

form gramatycznych oraz lepsze

odtwarzanie brzmienia wyrazów).

odtwarzanie brzmienia wyrazów).

(I. Styczek,

(I. Styczek,

Logopedia

Logopedia

, 1979)

, 1979)

Rozwój poznawczy i fizyczny

Rozwój czynności

poznawczych

Funkcja symboliczna:

zdolność do przywoływania
nieobecnych przedmiotów i zjawisk
za pośrednictwem symboli
i znaków. Wg Piageta pierwsze jej
przejawy to :

– przyswajanie mowy
– pojawienie się zabawy symbolicznej,
– naśladownictwo
– pierwsze przejawy wyobrażeń;

•

W wieku poniemowlęcym dziecko

opanowuje różne symbole.Można powiedzieć,

że dziecko jest zafascynowane światem symboli

i szybko uczy się nimi posługiwać, co przyczynia

się do przejścia na wyższy poziom rozwoju.

• Najwyraźniej proces ten można obserwować

w odniesieniu do języka.

• W ciągu 3 pierwszych lat dziecko opanowuje
język na poziomie podstawowym, zna około

tysiąca słów

i

podstawowe reguły

gramatyczne,

co pozwala mu porozumiewać się w sprawach
codziennych a nawet zrozumieć proste historie
i opowiadać o zdarzeniach, w których

uczestniczyło.

• Obok języka dziecko opanowuje takie systemy
symboliczne jak muzyka, rysunek, gesty czy

liczby.

Dziecięca teoria umysłu

• 28 miesiąc życia jest to ważny moment

w nabywaniu przez dziecko wiedzy na

temat stanów mentalnych, czyli

dziecięcej teorii umysłu

;

• dziecko staje się wtedy zdolne do

myślenia i mówienia o rzeczach

nieobecnych (poszukiwanie ukrytych

przedmiotów) i możliwych

wyobrażonych zdarzeniach;

• mówienie o przeszłości, planowanie

przyszłości, przejawy zadowolenia, gdy

plan się powiódł i niezadowolenie,

rozczarowanie, gdy nie został

zrealizowany dowodzą, że dzieci

myślą

a także mówią o nieobecnych i

hipotetycznych sytuacjach.

Rozwój emocjonalny i

społeczny:

• Między 24. a 36. miesiącem życia dziecko pragnie

przebywać z dorosłymi, szczególnie z osobami

znanymi, które wzbudzają w nim pozytywne

przeżycia;

• porozumiewając się z dorosłymi dziecko wprost

wyraża swoje pragnienia i potrzeby, rozumie

również pragnienia innych osób, w różnych

sytuacjach społecznych;

• zdaniem K. Bartsch i H. Wellmana dzieci często

mówią

o pragnieniach swoich i innych osób, o tym,

czego chcą,

co lubią; odnosząc się do pragnień, wyjaśniają

działania, emocje, interakcje, faza ta jest

charakterystyczna dla 3. roku życia.

Skłonność dziecka do
mówienia o własnych
emocjach i refleksjach
nad nimi a wreszcie
rozumienie emocji
innych osób sprzyja
nawiązywaniu
kontaktów społecznych
i umożliwia mu
dzielenie się własnym
doświadczeniem.

Język a rozwój (Shugar)

24 miesiąc:

– rozwój ruchowy: dziecko biega, ale przewraca się przy

gwałtownych zwrotach; może szybko przechodzić od
siedzenia do stania i odwrotnie; chodzi po schodach w
górę i w dół, ale tylko dostawiając jedną nogę do drugiej,

– rozwój języka:

• słownik zawiera więcej niż 50 wyrazów (niektóre dzieci

potrafią nazwać wszystkie przedmioty z otoczenia);

• dziecko zaczyna spontanicznie łączyć elementy swego

słownika w kombinacje dwuwyrazowe; wszystkie te
kombinacje wydają się tworami własnymi;

• wyraźny wzrost liczby zachowań związanych z

komunikowaniem się i zainteresowania językiem.

30 miesiąc:

– rozwój ruchowy: maluch podskakuje do góry na obu nogach; stoi na jednej nodze ok. 2

sekund; robi kilka kroków na palcach; zeskakuje z krzesła; dobra koordynacja ruchów
rąk i palców; może poruszać poszczególnymi palcami; znacznie udoskonalona
manipulacja przedmiotami; buduje wieże z ok.. 6 klocków,

– rozwój języka:

• najszybszy wzrost słownika, który znacznie powiększa się z dnia na dzień;
• całkowity zanik gaworzenia;
• wypowiedzi są nastawione na komunikowanie się z innymi;
• brak zrozumienia przez dorosłych jest dla dziecka frustrujący;
• wypowiedzi zawierają co najmniej 2 wyrazy, wiele składa się z 3 czy nawet 5

wyrazów;

• zdania i frazy cechuje charakterystyczna dziecięca gramatyka, tzn. rzadko są one

dosłownym powtórzeniem wypowiedzi dorosłego;

• mowa jest jeszcze niezbyt zrozumiała, chociaż są pod tym względem znaczne różnice

między dziećmi;

• dziecko wydaje się rozumieć wszystko, co się do niego mówi.

Ewolucja

wypowiedzi

językowych

Opanowywanie nowych

umiejętności

Sprawności w stosowaniu reguł gramatycznych

• zdania

- wykrzyknikowe (2;0)
- współrzędne wynikowe (2;0)

• zdrobnienia np. bapciento – bebcieńko (2;1)

• uogólnienie e ruchomego w temacie rzeczownika np. piesia–psa (2;1)

• neologizm czasownikowy np. szuruburamy – mówimy szuruburu

• zgrubienia np. jedelo – wiaderko (2;2)

• zdania

- podrzędne okolicznikowe przyczyny (2;2)
- współrzędne przeciwstawne (2;2)

• formy trybu przypuszczającego jeszcze niepoprawne np.

gdyby nie jadom siamochoty moźna na jezdni chodzić (2;3)

• imiesłów bierny (2;3)

• formy czasu teraźniejszego (2;3)

• neologizm rzeczownikowy np. paziula – górka (2;4)
cytat np. je jat dupi mydło - jest głupi jak mydło (2;4)

• wytwory gwar ludowych np. śiadanto – śniadanko (2;5)

• formy czasu przeszłego (2;5)

• stopniowanie przymiotnika np. masz lepsiejsiom [poduszkę] (2;6)

sprawność w stosowaniu samodzielnych symboli językowych

•

rzeczownik: użycie końcówki z innej deklinacji (męskie), np. idziemy z bapciem

(2;0)

•

wykrzyknik ekspresyjny, np. o choloba! Cio to? (2;2)

•

przyimek: użycie poprawne, jednak z nieadekwatnym przypadkiem, np.

poniesieś mnie nad wiśłom tj. nad Wisłę czyli wodę (2;3)

•

niewłaściwe użycie przyimka, np. do pieśta najedzie samochut (2;3)

•

zaimek przymiotnikowy: to moje a to ciebie siom (2;5)

•

rzeczownik: wprowadzenie innego rodzaju, np. nie ma nocia [nie ma nocy] (2;9)

► umiejętności realizacji fonemów

rozwój zaciekawienia i świadomości językowej

•

znajomość swego imienia i nazwiska (2;0)

•

dążenie do ścisłego wyrażania się np. nie ma i jeśt zaraz potem nie było i nie

ma i jeśt (2;0)

•

samorzutne poprawianie własnej mowy = autokorekcja wymawianiowa (2;1)

•

użycie opisu w przypadku nieznajomości nazwy np. dzie jeś ten… do siadania

[chodziło o koc] (2;2)

•

poprawianie we własnej wypowiedzi = autokorekcja językowa:
- czasu, np. beńdzie jechać na pojedzie (2;3)
- osoby, np. a tu jeśt nuśti na som nuśti (2;3)
- postaci czasownika, np. psiewluje sie na psiewlaciełam sie (2;3)
- końcówki rzeczownika w liczbie mnogiej, np. muchy na much (2;3)
- końcówki zaimka, np. nie psuje [parasola] cie na ci (2;4)

•

znajomość synonimów, np. poltaśki – śpodnie (2;3)

•

poprawianie formy językowej wypowiedzi rozmówcy (2;3)

•

zdawanie sobie sprawy z wartości uczuciowej (ujemnej) wyrazu (2;7)

Rzeczowniki

•U 20% dzieci dwuletnich przeważają wyrazy, które
ułatwiają dziecku porozumiewanie się z otoczeniem
i zaspokajanie jego podstawowych potrzeb czyli
imiona własne i imiona pospolite osób, nazwy
pokarmów i napojów oraz nazwy zwierząt
znanych z wyglądu na obrazku lub w naturze.
Stanowią one około 50% rzeczowników.

•Na drugim miejscu występują nazwy części
ubrania, części ciała i przedmiotów
codziennego użytku (każda z tych grup stanowi
około 7% ogółu rzeczowników).

•Na dalszym jeszcze planie występują nazwy
zabawek, urządzenia i wyposażenia mieszkania,
środków lokomocji oraz rzeczy, z którymi dziecko
styka się poza domem (2-4%). BRAK JESZCZE u
dzieci w tym wieku RZECZOWNIKÓW
OZNACZAJĄCYCH POJĘCIA ABSTRAKCYJNE.

Czasowniki, przymiotniki

i przysłówki

• słownik czynny czasowników rozszerza

się od określania za pomocą

najogólniejszych terminów czynności

dotyczących funkcji biologicznych i

bezpośredniej wymiany z otoczeniem oraz

własnych ruchów i czynności dziecka (u

dzieci dwuletnich).

• przymiotniki i przysłówki wchodzą do

słownictwa dziecka nieco później, pod

koniec drugiego roku życia, przy czym

najpierw występują wyrazy

wartościujące (brzydki-ładny,grzeczny-

niegrzeczny itp..), następnie zaś wyrazy

oznaczające rozmaite cechy zmysłowe

(np. barwę, kształt, ciężar,wielkość,

temperaturę).

PRZYMIOTNIKI

• Dzieci w wieku 24-36 miesięcy

używają od 2 do 52
przymiotników.

• Średnio 14-15 przymiotników.
• Najczęściej spotykane

przymiotniki u dwulatków to:

– be; ładny-brzydki; duży-mały;

czysty-brudny; dobry-zły

• 30-45% dzieci zna również

wyrazy takie jak: cacy, śliczny,
kochany, biedny, biały, czarny,
zimny, gorący, ciężki, głodny,
mokry, malutki.

• przyimki pojawiające się

po ukończeniu 2-go roku
życia:

– u - 2; 1
– pod - 2; 2
– od - 2; 2
– przed - 2; 6
– przy - 2; 6
– przez - 2; 6
– bez - 2; 6
– koło - 2; 0
– o - 2; 6

Zasób i treść słownictwa dzieci

(M. Ligęza, Podstawy psycholingwistyki rozwojowej, [w:] Logopedia.

Pytania i odpowiedzi, T. I, 2003)

–

liczba słów rozumianych przez

dziecko, jak i przez dorosłego,

zawsze przewyższa liczbę słów

używanych w wypowiedziach,

–

przeciętny zasób słownika dzieci w

danym wieku nie może być

jednoznacznie określony, ze

względu na znaczne różnice

indywidualne między dziećmi w

tym samym wieku. Różnice te

zależą od:

• ogólnej sprawności umysłowej dziecka,

• właściwości jego procesów

poznawczych,

• warunków środowiskowych,

• warunków wychowawczych,

Statystyka zasobu słownictwa

(„O rozwoju języka i myślenia dziecka” pod red. Szumana.)

RZECZOWNIKI

• 380 - 193 rzeczowników – 5

osób

• 161 – 99 rzeczowników – 9

osób

• 76 – 47 rzeczowników – 6

osób

• Średnia – 125 rzeczowników.

• W sumie – 616 różnych

rzeczowników.

• Treść:

• 21,4% - nazwa osób, imiona,

nazwiska

• 15,9% - pokarmy i napoje

• 13,3% zwierzęta

• 7,5% - przybory do: jedzenia,

pisania, szycia itd.

• 7,0% - części ubrania

• 6,4% - części ciała ludzkiego i

zwierzęta

• 4,7% - zabawki

• 4,6% - świat poza domem

• 4,0% - mieszkanie i jego

urządzenie

• 3,8% - środki lokomocji (także

jako zabawki)

• 3,2% - środki gospodarstwa

domowego

• 2,5% - przedmioty podręczne

dorosłych

• 1,4% - rośliny

• 1-0,5% - nazwy chorób,

lekarstwa, odgłosy, postaci

fantastyczne

• >0,5% - określenia

rzeczownikowe miejsca,

przedmioty martwe, nazwy

czynności

• ----------------

• 50,6% - nazwy osób, potraw i

zwierząt.

CZASOWNIKI

• 195 - 240 czasowników - 3 dzieci

66 - 104 czasowników - 9 dzieci
10 - 54 czasowników - 8 dzieci
Średnia: 72,5
W sumie: 411 różnych

czasowników.

Treść:

• 19,2% - ruch i zmiany położenia:

stać, iść, zejść, latać, rzucać itp.

• 7,5% - oddziaływanie fizyczne i

bezpośrednie: trzymać, dłubać,

urwać, pchnąć.

• 4,0% - oddziaływanie za pomocą

narzędzi: ukroić, pisać, szyć.

• 4,3% - składanie i rozkładanie

przedmiotów: wsadzić, rozwinąć,

mieszać, zapakować.

• 9,4% - pobieranie/przyrządzanie

pokarmów oraz czynności toaletowe i

porządkowe: jeść, gotować, umyć się.

• 6,6% - stany i przeżycia uczuciowe:

bać się, kochać, boleć.

Słownictwo

(M. Zarembina, Kształtowanie się systemu językowego

dziecka, 1965)

• obejmuje 623 wyrazy,

w tym:

– 47% rzeczowników,
– 25,7% czasowników,
– 7,6% przymiotników,
– 5,1% przysłówków,
– 4,9% zaimków,
– 3,9% wykrzykników,
– 2,4% liczebników,
– 1,3% przyimków,
– 1,1% spójników,
– 0,8% partykuł.

Charakterystyka języka dzieci w wieku

24-36 miesięcy wg. H.Zgółkowej, Czym

język za młodu nasiąknie…

• dziecko, sprawia wrażenie, jakby nie

miało problemów ze zrozumieniem

kierowanych do niego komunikatów,

natomiast nie zależy mu na zrozumieniu

ze strony dorosłych,

• dziecko, kończąc 2 lata, wzbogaca swój

słownik o ok. 50 wyrazów,

• od 30 miesiąca:

– zasób słów zwiększa się niemalże

codziennie,

– całkowicie zanika gaworzenie,

– brak zrozumienia przez dorosłych

frustruje malca,

– słownictwo poszerza się o proste, dwu,

trzywyrazowe zdania,

• w wieku 36 miesięcy dziecko włada ok.

1000 wyrazów.

Składnia

(M. Zarembina, Kształtowanie się systemu językowego

dziecka, 1965)

• następuje gwałtowny rozwój składni, która zużytkowuje teraz

wszystkie środki fleksyjne dla wyrażenia stosunków

składniowych,

• pojawia się zdanie najpierw złożone współrzędnie (19 m. ż.) a

potem podrzędnie (22 m. ż.),

• wśród zdań współrzędnych występują kolejno stosunki

zespolenia: łączny, przeciwstawny, wnioskowy, brak rozłącznego,

• połączenia zdań są początkowo bezspójnikowe,

• wśród zdań złożonych podrzędnie pierwsze pojawiają się zdania

okolicznikowe przyczyny, a następnie: zdania dopełnieniowe, a

następnie zdania okolicznikowe warunku, celu, czasu.

Wymowa:

Wymowa:

(L. Kaczmarek)

(L. Kaczmarek)

• Wymowa dziecka wykazuje w porównaniu

z okresem poprzednim znaczny postęp

• Zdarzają się nieporozumienia, np. dziecko

mówi: dieczinka ńde mamusi, a opiekun

powtórzy: „Tak dziecinka idzie” – wówczas

dziecko gorąco poprawia: nie dietinka,

dieczinka!. Zapytanie „dziewczynka?”

uznaje za właściwe.

• DYGRESJA: Identycznie brzmiące dla otoczenia

dziecięce l, używane zamiast r, oraz l normalne są
dla dziecka głoskami różnymi, są realizacjami dwu
różnych fonemów, mianowicie R oraz L. Dziecko
wie, jak dana głoska powinna brzmieć, nie każdą
jednak umie właściwie wymówić, dlatego tez
protestuje, gdy otoczenie naśladuje jego wymowę.

Wzrastanie ciekawości

umysłowej

•

pytania o przyczynę, np.
dlaczego pani poszła,
dlaczego ma chłopców?
(2,1,17); dlaczego niektóre
kwiaty są nieładne? (2,1,19);
dlaczego spotkana
dziewczynka chodzi boso?
(2,2,14); dlaczego jest wiatr?
(2,2,23)

•

pytania inne, z życia
codziennego, jak: ile kosztują
pewne przedmioty? (2,3); z
czego są zrobione i kto je
zrobił? (2,9);itd.

Narodziny rymowanki

•

wygłaszanie przejętych od

wygłaszanie przejętych od

otoczenia wierszyków (2,1,6)

otoczenia wierszyków (2,1,6)

•

powtarzanie części własnej

powtarzanie części własnej

wypowiedzi, np.

wypowiedzi, np.

ide do

ide do

domu, bo boji mnie nuśta, bo

domu, bo boji mnie nuśta, bo

boji mie nuśta, bo boji mie

boji mie nuśta, bo boji mie

nuśt, abo boji mie buśta

nuśt, abo boji mie buśta

!

!

(2,2,16)

(2,2,16)

 

Wymawiane głoski u progu przedszkola - wiek ok. 3

lat (Kaczmarek):

• wszystkie samogłoski:

i y e ę a o ą u

• spółgłoski:

– wargowe twarde i zmiękczone:

p b p’ b’ m m’

– wargowo-zębowe twarde i zmiękczone:

f v f’ v’

– środkowo-językowe:

ś ź ć dź ń

– tylnojęzykowe zwarte twarde i zmiękczone:

k g k’

g’

– szczelinowa twarda:

ch

– przedniojęzykowe zębowe zwarte:

t d

i półotwarta:

n

– przedniojęzykowe dziąsłowe półotwarte:

l l’

– półsamogłoski:

ł i j

Sporadycznie pojawiają

się:

• przedniojęzykowe zębowe:

s z c dz

• dziąsłowe: sz ż cz dż
• częściej dziecko zamienia je

na środkowojęzykowe: ś ź ć
dź

• Jest to tzw. seplenienie rozwojowe,

np.

ziaba (żaba), siafa (szafa),

chopcik (chłopczyk), ziuty (żółty),

dobzie (dobrze), mozie (może),

ciaćka (ciastka), Ślek (Shrek) 

• Pozostałe głoski odchylają się od

normy w wymowie wskutek braku

wprawy w artykułowaniu (ze względu

na małą sprawność narządów

artykulacyjnych), są zastępowane

głoskami łatwiejszymi o zbliżonym

miejscu artykulacji, np.

r → l, ł, j

co łobisz (co robisz), jobi (robi), alalm

(alarm), culka (córka)

w→ ł

znołu (znowu), łoda (woda), łolno (wolno)

h→ f

fłopak (chłopak), na nogaf (na nogach)

f→ h

buchet (bufet), hotel (fotel)

Nie oznacza to, że dziecko nie
rozróżnia fonemów – dziecko wie,
jak dana głoska powinna brzmieć
(opanowany biernie system
fonologiczny), nie każdą jednak
umie właściwie wymówić.

Wg Jastrzębowskiej, w okresie 0
do 3 lat należy mówić o
kształtowaniu mowy u dziecka,
zaś od 3 do 7 roku życia o jej
rozwoju, czyli doskonaleniu.

Występują:

• zmiękczenia np. noś (nos)

• substytucje głosek np. j, l zamiast r: do

oglutka (od ogródka), Malek (Marek), na

foltypańu

• uproszczenia spółgłoskowe np. tlafka lona

(trawka zielona), kuciusiek (kwiatuszek)

• homonimy dziecięce, które odpowiadają

różnym fonetycznie wyrazom z języka

dorosłych np. kaka = do garnka, daj ciastka,

kaszka, Jaśka, kaczka, gałgan

• sporadycznie metatezy, np. fizilanka

(filizanka), kozielanka (koleżanka)

Podsumowanie

• W rozwoju języka obok narastania

słownika ważnym czynnikiem jest proces

gramatyzacji mowy dziecka.

• W końcu 2 r.ż. dziecko posługuje się

zdaniami pojedynczymi rozwiniętymi,

choć początkowo pojawiają się w nich

liczne błędy składniowe (syntaktyczne).

Błędy, które są dość częste i utrzymują się

w ciągu wieku przedszkolnego to

niewłaściwa forma osobowa czasownika,

gdyż rozwój mowy pod względem składni

wyprzedza rozwój morfologiczny.

• Już w 3 roku życia pojawiają się zdania

złożone, wśród nich przeważają zdania

współrzędnie złożone. Wypowiedzi

podrzędnie złożone rozwijają się nieco

wolniej.

Bibliografia:

Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka,

Warszawa 2007

Illingworth R., Illingworth C., Niemowlęta i małe dzieci. Rady dla

rodziców, Warszawa, 1988

Jastrzębowska G., Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole 1998.

Jurkowski A., Ontogeneza mowy i myślenia, Warszawa 1975.

Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1977.

Ligęza M., Podstawy psycholingwistyki rozwojowej, w: Logopedia.

Pytania i odpowiedzi, red. Gałkowski T., Jastrzębowska G., Opole 2003.

Łuczyński E., Kategoria przypadka w ontogenezie języka polskiego czyli

o wchodzeniu dziecka w rzeczywistość gramatyczną, Gdańsk 2004

Przetacznikowa M., Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży, Warszawa,

1967

Zarębina M., Kształtowanie się systemu językowego dziecka, Wrocław

1965