Wywiad został przeprowadzony z czteroletnią Polą.  Dziewczynka jest pierwszym dzieckiem rodziców. Mieszka w Lublinie. Uczęszcza do przedszkola od trzeciego  roku życia. Mama dziewczynki jest nauczycielką matematyki. Tata jest strażakiem.

Dialog przeprowadziła ciocia dziewczynki.

Załączony dialog został przeanalizowany pod względem następujących punktów: 

• intertekstualność dialogu.

• powielanie kwestii dialogowych:

• odpowiedzi pełnym zdaniem

• powielanie kwestii dialogowych połączone ze zmianą intonacji

• podpowiadanie i dopełnianie kwestii dialogowych 

• podpowiedź a prośba o dopełnienie

• powielanie częściowe

• komentarze językowe.

INTERTEKSTUALNOŚĆ

Dialog jest formą, której podstawową cechą jest intertekstualność- swoista niejednolitość wypowiedzi, różnorodność. Zachodzi wówczas, gdy jakiś tekst prezentuje w obrębie swojej struktury inny tekst. 

Intertekstualność stanowi istotę odpowiedzi. Odpowiedzi natomiast ściśle wiążą się z dialogowym charakterem potocznych wysłowień. Pytania i odpowiedzi są treściowo zorganizowane, że można je traktować jako wzajemne punkty odniesienia.  Stanowią formę dialogu i warunkują się wzajemnie. Wiedza o świecie osoby odpowiadającej jest połączona z wiedzą prezentowaną przez osobę pytającą. 

Np. Ciocia: -I róża ładnie pachnie? Jak wygląda róża? Jaki ma kolor?

Pola -Taki fajny.

[ osoba pytająca wie, że dziewczynka rozróżnia kwiaty]

Forma i treść pytania wyznacza zazwyczaj zakres i treść odpowiedzi:

Np.

-Pola, a wiesz co to jest miecz?

-Nie wiem.

(Możliwe są dwie odpowiedzi w tym przypadku: wiem, bądź nie wiem).

Treść odpowiedzi zależy również od: 

- poziomu wiedzy pytanej osoby. 

-Co to jest?

-Ile ma tych ogonów?

-Jeden, dwa, trzy . To jest osioł.

-No . Gdzie mieszka osioł?

-W dębie.

Dziewczynka nie potrafi dokładnie odpowiedzieć na pytanie, ale w celu podtrzymania dyskusji podaje odpowiedź nieadekwatną do zaistniałej sytuacji. Odpowiedź ta wynika z braku wiedzy o przedstawionym desygnacie.

Należy pamiętać, że do końca 6 roku życia dziecko nie odnosi się w pełni świadomie do języka jako narzędzia myślenia i nie dba o ścisłość oraz przejrzystość wyrażania swych myśli. Dziecko w wieku przedszkolnym z pewnością nie uświadamia sobie do czego mu służy język i mowa, nie zmienia to jednak faktu, że system językowy, zarówno jego strona semantyczna jak i strukturalna, stanowią proces poznawczy.

ODPOWIEDZI PEŁNYM ZDANIEM:

Typowe dla potocznej wymiany zdań są dialogi złożone z pytań i odpowiedzi realizujących zasadę składniowego paralelizmu. 

W momencie kiedy osobą pytającą jest dorosły, a odpowiadającą dziecko, łatwo jest zauważyć sposób motywowania odpowiedzi stosowany przez dorosłego rozmówcę. Osoba zadająca pytanie stwarza partnerowi  dogodne warunki do dłuższej wypowiedzi. Odpowiedź jest wzorem całej kwestii, którą ma zamiar poruszyć rozmówca. Przykładem takiej taktyki w wymianie zdań są m.in. odpowiedzi pełnym zdaniem. Powielają one schemat pytania, czyniąc to niejako od końca. 

-Gdzie w domu?
-W domu. Robią sobie takie małe dziurki i zjadają serki. O sowy mieszkają w dębach. No właśnie. A zjadają mrówki.

-A co on ma na nogach? 
-Nie wolno nosić buty, nie wolno mu założyć tylko może chodzić na łapkach albo słodyczy, słyczy można mu założyć.

-W dębie? Osioł? 
-O. miski hodowane są w afryke. A to jest tak, ze przywiązani i ten ptak, który pod myszka jest 
i ten ptak może nagrywać.

Dziewczynka  podczas całości dialogu zachowuje formę odpowiedzi pełnym zdaniem. Tylko nieliczne wypowiedzenia ograniczają się do jednowyrazowych stwierdzeń lub zaprzeczeń, ale są zazwyczaj opatrzone komentarzem. 

Np. -A jakie jeszcze zwierzątka znasz?

-O ptaszku; Ptaszek mieszka tez w Afryce.

POWIELANIE KWESTII DIALOGOWYCH: 

- Powielanie kwestii wypowiedzeniowych w formie dialogu ma dwa szczególne znaczenia:

1. wyrażenie specjalnego zainteresowania.

-Co? Co Ania rysowała?

-Wla, wla.

-Jak on się nazywa?

-Wla.

-Lwa?

-Lwa.

-To w końcu kogo?

-Wla.

-Lwa.

-Wlwa.

-Lew.

-Wlew.

-Lew.

-Lew.

-Lew.

-Lew.

-I co on ma ten lew? On jest jakiś dziwny.

Ciocia powtarza wielokrotnie pytanie oraz prawidłową formę w celu uzyskania prawidłowej wypowiedzi oraz uzyskania większej liczby informacji na prowadzony temat. Dziewczynka pod wpływem aluzji cioci o nieprawidłowym wypowiedzeniu wyrazu „lew”, poprawia się, ale nie wykazuje chęci dalszej rozmowy o wspomnianym obrazku.

2.  Podtrzymanie tematu.

Rozmówca zadaje dodatkowe pytania, w celu kontynuacji rozmowy jak np. I co ma ten lew?

Dodatkowym potwierdzeniem spełnienia aktu mowy byłaby odpowiedź na zadane pytanie. 

Powielanie wypowiedzi partnera świadczy o utrwaleniu pewnej wiedzy, zdobytej w trakcie rozmowy. Rozmówca używa formy, z którą został zapoznany w formie odpowiedzi, w momencie formułowania kolejnego pytania.  Ma to zazwyczaj miejsce podczas wypytywania o nowe, nieznane partnerowi rozmowy rzeczy. 

ODMIENNOŚĆ INTONACYJNA: 

Dialog jest formą nie wymagającą zbytniego wysiłku intelektualnego. Użycie tej formy można tłumaczyć machialnością pewnych językowych potocznych wystąpień. 

Tak jest m.in. wtedy gdy, mówi się o czymś, co jest obu rozmówcom- a na pewno inicjatorowi słownego kontaktu- całkowicie znane.  Pola samodzielnie inicjuje rozszerzenie toku rozmowy np. rozszerzając wypowiedź informacją o kontynencie, na którym żyje żółw.

-O a znasz to zwierzątko?

-Co to jest?

-Żółw. Znasz takie zwierzątko?

-Żółw hodowane są w erłopie.

-A co on tutaj nosi na górze? To jest jego?

--Dąp.

-Dąp czy dom?

-Dap.

-A to?

-Ślimak. Ślimaki są hodowane w ogródku i one jedzą sałatę.

-A ty masz ogródek u siebie w domu?

-Nie mam .

Dorosły, powielając tok wypowiedzi dziecka, nadaje nowy kształt wypowiedzi. Dzieje się tak m.in. po to ułatwić właściwy odbiór wypowiedzi osobom postronnym. 

PODPOWIADANIE I DOPEŁNIANIE KWESTII DIALOGOWYCH. 

Z kontaktów dorosłych z dziećmi wydobywa się jeszcze jeden rodzaj powieleń kwestii współpartnera. 

Chodzi o powielenie w całej replice podpowiedzi skierowanych przez nadawcę lub o dopełnienie odpowiedzi tylko rozpoczętej. Do wspólego konstuowania tekstu dochodzi głównie między dorosłymi, a małymi dziećmi. 

-Tak? I jak się nazywa?

-Prosiak.

-A w Polsce nie mieszka taki prosiak? Musisz chyba wujka Błażka odwiedzić. O, a co hoduje wujek Błażek? Byłaś kiedyś u niego na ranczu, nie? I co tam było?

-Krowy.

I co dają krowy?

-Mleko.

W celu uzyskania pełnej odpowiedzi, została przywołana sytuacja z życia dziecka, która miała charakter naprowadzający. Dopełnienie kwestii dialogowej zostało dokonane dzięki odwołaniu się do doświadczeń dziecka z przeszłości.

PODPOWIEDŹ A PROŚBA O DOPEŁNIENIE WYPOWIEDZI

Podpowiedź należy odróżnić od prośby o dopełnienie wypowiedzi poprzednika, o czym mógłby świadczyć użycie spójnika ‚i’

Np. Ciocia: - I róża ładnie pachnie?

Spójnik „i“ używany z antykadencją może posłużyć w celu naprowadzenia rozmówcy na właściwy tok myślenia. (Wskazanie odpowiedzi, sugestia. )

INTENCYJNOŚĆ

Zazwyczaj odpowiedzi dzieci, na pytania lub inne formy zagajania rozmowy są odpowiednie do intencji osób inicjujących kontakt. Dzieciom często zdarzają się stosowne reakcje na wypowiedzi implikujące pytania.

-No to opowiedz mi co tu jest narysowane.

-Słonie mieszkają w Afryce. A konie też.

-Konie też w Afryce? A jak się nazywają takie konie, które mieszkają w Afryce, wiesz?

-Biegają, a słonie tuppają, tup tum, a krokodyle to łapią.

-Co łapią?

-Zjadają

-Co zjadają?

-Zjadają zwierzęta.

-A czemu zjadają zwierzęta?

-Bo one są groźne.

Pytania intencyjne mają za zadanie wymusić na rozmówcy zaplanowany wcześniej schemat odpowiedzi, który będzie odpowiadał oczekiwaniom osoby implikującej pytanie. Pytania zadawane dzieciom nie zawsze odnoszą oczekiwany skutek, ponieważ dzieci posługują się inną kategoryzacją świata. Nie potrafią również zaplanować toku odpowiedzi, aby uzyskać wypowiedź poprawną składniowo i semantycznie.

KOMENTARZE

Intertekstualny charakter mają wszelkie komentarze prowadzone przez nadawcę do własnej lub cudzej wypowiedzi. Swoją wagę mają także komentarze do relacji między partnerami rozmowy. Ich obecność sprawia, że rozmowa może zmienić np. swój kierunek.

-No czekaj, czekaj, czekaj, nie, nie, nie ruszaj, musisz mi opowiedzieć co to jest, jaki obrazek wybierasz. O zobacz, tutaj popatrz.

-Hodowane są konie w Afrykach .

-W Afrykach? W ilu Afrykach?

-We wszystkich stron gdzie mamy to jest daleko, możemy nagrywać.

-No ale nagrywamy cały czas, wiesz?

Komentarze są zazwyczaj nieprzewidywalne, a więc informacyjnie nowe. W analizowanym tekście nie występowały dodatkowe komentarze, dziewczynka nie miała świadomości, że jest nagrywana, ale nie zwracała się bezpośrednio do innych osób znajdujących się w pomieszczeniu. Zdarza się jednak, że komentarze przyczyniają się do zakończenia dialogu.

Komentarze metatekstowe są to komentarze do samej organizacji wypowiedzi. Mogą dotyczyć: sposobu artykułowania, poprawności formy językowej, komunikatu na różnych poziomach  (fonetycznym, morfologicznych, semantyczno-leksykalnym, składniowym) oraz doboru tematu.

Komentarze dostarczają informacji o wadze jaką przywiązują rozmówcy do wyboru określonych typów wypowiedzi. Rozmówcy może nie odpowiadać forma wywiadu. (lub może okazywać znudzenie)

Niektóre komentarze mają na celu ujawnienie planu tekstu oraz sygnalizację kolejnych etapów tworzenia. Komentarze świadczą o żywiołowości zachowań interakcji.

Kończenie następuje zwykle z pojawieniem się mniej lub bardziej zkonwencjonalizowanych formuł, które nie wystąpiły ze względu na dalszą zabawę z dzieckiem, ale mogą to być takie zwroty jak: do zobaczenia, do widzenia, dziękuję za wywiad.