Gospodarka wapniowo -

fosforanowa



Dzienne zapotrzebowanie na wapń

25

mmol/dobę

Regulacja stężenia wapnia

-

Dieta

-

Regulacja hormonalna

-parathormon
-kalcytonina
- estrogeny
- wit. 1,25(OH)2D3

Gospodarka wapniowo -

fosforanowa



Wapń

-

Udział w procesach krzepnięcia

-

Kofaktor enzymów

-

Regulator aktywności ATP-az

-

Reakcja uwalniania płytek krwi z ziarnistości

-

Powstawanie potencjałów czynnościowych

-

Przewodzenie bodżców nerwowych

-

Udział w skurczu mięśni

Gospodarka wapniowo -

fosforanowa



Stężenie fosforu nieorganicznego w osoczu:

2,8

- 4 mg/dl

-

Wykazuje zmienność dobową

-

Występuje w osoczu głównie w formie anionów
nieorganicznych (HPO4, H2PO4)

-

12-15% występuje w formie związanej z białkami

Gospodarka wapniowo -

fosforanowa



Regulacja metabolizmu wapnia i fosforu

Hormon

Kości

Nerki

Jelito

PTH



Resorpcji Ca

2+



Resorpcji PO3

3-



Resorpcji zwrotnej Ca

2+



Resorpcji zwrotnej

PO4

3-



Wchłaniania Ca

2+



Wchłaniania Mg

2+



Wchłaniania PO4

3-

Witamina

D3



Resorpcji Ca

2+



Resorpcji PO4

3-



Resorpcji zwrotnej Ca

2+



Resorpcji zwrotnej

PO4

3-



Wchłaniania Ca

2+



Wchłaniania Mg

2+



Wchłaniania PO4

3-

Kalcytonin

a



Resorpcji Ca

2+



Resorpcji PO4

3-



Resorpcji zwrotnej Ca

2+



Resorpcji zwrotnej

PO4

3-

Nie wpływa

Gospodarka wapniowo -

fosforanowa



Udział tkanki kostnej w regulacji stężenia wapnia i

fosforu



Osteoblasty

- wytwarzają macierz kostną
- kolagen 85-90%macierzy organicznej
- białka:osteocalcyna, osteonektyna,

osteospontyna

- proteoglikany, czynniki wzrostu
- enzym markerowy - izoenzym fosfatazy

zasadowej

Gospodarka wapniowo -

fosforanowa



Udział tkanki kostnej w regulacji stężenia wapnia i

fosforu



Osteoklasty

- proces destrukcji kości i osteoporoza

- duże komórki umiejscowione na umineralizowanej

powierzchni kości

- zawierają fosfatazę kwaśną i cytryniany

- zdolność rozkładu hydroksyapatytu i uwalniania

wapnia i fosforanu

Gospodarka wapniowo -

fosforanowa



Udział tkanki kostnej w regulacji stężenia

wapnia i fosforu



Osteocyty

- usadowione w jamkach kostnych
- syncytium pokrywające powierzchnię
tkanki kostnej

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hiperkalcemia

-

Stężenie Ca 2+ powyżej wartości referencyjnej - 2,6 mmol/l

(10,5mg/dl)

- kilkakrotne pomiary stężenia Ca

-

Objawy kliniczne

- brak charakterystycznych objawów
- może wystąpić nadwrażliwość komórek nerwowych i
mięśniowych (objawy ze strony OUN)
- objawy ze strony układu moczowego
- odkładanie złogów wapnia w tkankach miękkich, naczyniach,
siatkówce oka

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



1. Związane z przytarczycami

A. Pierwotna nadczynność przytarczyc

- pojedyńcze gruczolaki
- zespoły mnogiej gruczolakowatości
wewnątrzwydzielniczej (MEN)
B. Leczenie litem
C. Rodzinna hiperkalcemia hipokalciuryczna

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



1. Związane z przytarczycami



A. Pierwotna nadczynność przytarczyc

-

uogólnione zaburzenie metabolizmu wapnia

fosforanów i kości na skutek zwiększonego
wydzielania parathormonu

Objawy kliniczne

-

niecharakterystyczne, często bezobjawowo

- nawracająca kamica nerkowa,
- wrzody trawienne, niesprecyzowane dolegliwości brzuszne
- zmiany psychiczne
- rzadko uogólniona resorpcja kości, osteitis fibrosa cystica

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



1. Związane z przytarczycami



A. Pierwotna nadczynność przytarczyc

Diagnostyka biochemiczna
- ↑

stężenie wapnia

- podwyższone wartości immunoreaktywnego PTH
Testy odpowiedzi nerek na nadmiar PTH
- klirens nerkowy wapnia i fosforanów
- stężenie fosforanów, chlorków, Mg we krwi
- zawartość cyklicznego AMP w moczu

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



1. Związane z przytarczycami



B. Leczenie litem

- podawanie związków litu prowadzi do

nadczynności

gruczołu przytarczycznego



C. Rodzinna hiperkalcemia hipokalciuryczna

- cecha autosomalna dominująca

-bezobjawowa hiperkalcemia
- ↑ PTH
- mutacje receptora

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



2. Związane z nowotworami złośliwymi



A. Guzy lite z przerzutami (rak sutka)



B. Guzy lite przebiegające z hiperkalcemią w

powstawaniu której pośredniczą czynniki
humoralne

(rak płuca, rak nerki)



C. Hematologiczne nowotwory złośliwe (szpiczak

mnogi, chłoniaki, białaczki)

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



3. Związane z witaminą D



A. Zatrucie witaminą D



B. ↑ 1,25(OH)2D, sarkoidoza, inne

ch.ziarniniakowe



C. idiopatyczna hiperkalcemia noworodków

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



4.

Związane ze zwiększonym obrotem

kostnym



A. Nadczynność tarczycy



B. Unieruchomienie



C. Stosowanie tiazydów



D. Zatrucie witaminą A

Klasyfikacja przyczyn

hiperkalcemii



5. Związane z niewydolnością nerek



A. Ciężka wtórna nadczynność przytarczyc



B. Zatrucie glinem



C. Nadmierne spożywanie mleka i środków

alkalizujących

(milk - alkali syndrom)

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hipokalcemia

Stężenie Ca 2+ poniżej wartości referencyjnej 2,25

mmol/l (8,5mg/dl)

- stężenie albumin
- równowaga kwasowo - zasadowa

-

Objawy kliniczne

- tężyczka
-skurcz nadgarstka, stopy
- skurcz krtani, drgawki
- może wystąpić zatrzymanie oddechu

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hipokalcemia

Pierwotna niedoczynność przytarczyc
-chirurgiczne usunięcie tkanki gruczołowej
- uszkodzenie w wyniku procesu

chorobowego,

urazu
- choroby auoimmunologiczne
- obniżone wydzielanie PTH lub wydzielaniem
nieaktywnej formy PTH

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hipokalcemia

Wtórna niedoczynność przytarczyc
- toksyczne działanie wit.D3
- przewlekła niewydolność nerek
- brak aktywnej formy wit.D
- zaburzenia wchłaniania jelitowego

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hipokalcemia

Rzekoma niedoczynność przytarczyc
- objawy podobne jak w pierwotnej niedoczynności
- obniżony poziom Ca lecz podwyższony PTH
- defekt receptora w tkankach docelowych dla PTH
Dodatkowe zaburzenia

- zaburzenia neuropsychiatryczne
- zburzenia w budowie kości:

charakterystyczny owal twarzy, niski wzrost, skrócenie
pomiędzy 4 i 5 kością śródręcza

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hipokalcemia

Niedobór witaminy D
- niewystarczająca podaż w diecie
- zmniejszonym wchłanianiem z p.pokarmowego
- niewystarczająca ekspozycja na promieniowanie
ultrafioletowe
- upośledzona biosynteza aktywnych metabolitów
(stany zapalne wątroby) i w nerkach
- przyspieszony metabolizm ( podawanie leków
p/ padaczkowych

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej

Jednostka

chorobowa

Ca

w

surowicy

PO4

W

surowicy

PTH

W

surowicy

Ca

W moczu

Pierwotna

niedoczynn.

przytarczyc









Wtórna

niedoczynn.

przytarczyc









Pseudohypo.

przytarczyc









Brak wit.D









Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Metaboliczne choroby kości

Osteoporoza
Termin ten jest używany w odniesieniu do tych

chorób które powodują obniżenie masy kostnej na
jednostkę objętości

-

zmniejszenie grubości pokrywy kostnej

- ↓ liczby i wielkości beleczek kości gąbczastej

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Metaboliczne choroby kości

Osteoporoza

Objawy kliniczne- podatność na złamania

Badania laboratoryjne
- poziom wapnia i fosforu
- fosfataza zasadowa oraz izoenzym kostny
- poziom hydroksyproliny
- osteokalcyna, peptydy prokolagenu
- pirydynolina wolna i całk.,

- metody radiologiczne

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Osteoporoza - klasyfikacja

*

bez powiązań z innymi chorobami

-

osteoporoza idiopatyczna

- osteoporoza typu I i II
* towarzysząca innym chorobom
- hipogonadyzm
- ch.Cushinga
- przewlekłe podawanie glukokortykosteroidów
- nadcz.przytarczyc, zaburzenia wchłaniania….
* dziedziczne zburzenia tkanki łącznej
* bez znanej patogenezy

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Metabolizm fosforu

-fosfor jest składnikiem anionów które najobficiej występują w

środowisku wewnątrzkomórkowym

Fosfor jest :
- niezbędny do zapewnienia prawidłowej struktury błon

komórkowych

- procesów transportu oraz magazynowania energii

Spożycie dzienne fosforu – ok.1 g
w największym stężeniu występuje w : -mleko mięso
-jarzyny nasiona

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hiperfosfatemia

określana u osób dorosłych jako podwyższenie

stężenia powyżej 1,67 mmol/l ( 5 md/dl)

- zmniejszone wydalanie nerkowe

niewydolność nerek, niedoczynność przytarczyc,…
- zwiększenie wchłaniania jelitowego
środki przeczyszczające zaw.fosfor, spożywanie wit.D,

ch.ziarniniakowe

- wewnętrzna redystrybucja (na skutek zaburzeń RKZ)
- uwalnianie z komórek (rozpad m.poprz.prąż.,zawał

narządu..)

Zaburzenia gospodarki wapniowo -
fosforanowej



Hipofosfatemia

-

Zmniejszone spożycie w diecie

-

zmniejszenie wchłaniania jelitowego

(zaburzenia wchłaniania, biegunki tłuszczowe…)

-

Zwiększone wydalanie z moczem ( nadczynność
przytarczyc, nerkowe zaburzenia cewkowe..

-

Przesunięcia z płynu zewnątrzkomórkowego do komórek

(zasadowica oddechowa, skutki działania hormonów

:insulina,glukagon, adrenalina…)