SKAŁOTWÓRCZE MINERAŁY WĘGLANOWE

(MINERAŁY TWORZĄCE SKAŁY WĘGLANOWE)

Minerały węglanowe należą do najważniejszych
minerałów autogenicznych skał osadowych.
Minerały te zbudowane są z anionu (CO

3

)

-

,

który tworzy w węglanach połączenia
z kationami takich metali jak:

•Wapń Ca

•Magnez Mg

•Żelazo Fe

•Cynk Zn

•Mangan Mn

•Ołów Pb

•Miedź Cu

Do

najważniejszych

przedstawicieli

węglanów należy zaliczyć:

•Kalcyt

•Aragonit

•Dolomit

•Syderyt

•Magnezyt

Kalcyt CaCO

3

(Układ trygonalny)

Cechy makroskopowe:
Pokrój kryształów: kryształy zwykle zbliżone do izometrycznych,
często krótkosłupkowe lub grubo tabliczkowe, występują w postaci skalenoedru
i romboedru, dobrze wykształcone, nieraz znacznych rozmiarów.
Barwa: przeźroczysty, w miarę wzrostu zanieczyszczeń
może być biały, żółty, różowy.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 3,0 – wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: doskonała w trzech kierunkach - wg ścianek romboedru.
Gęstość: 2,6-2,8 [g/cm

3

].

Inne właściwości: rozpuszcza się gwałtownie w zimnych kwasach.

Kalcyt jest przeważnie pochodzenia organicznego, utworzony
został z organizmów, których szkielety i skorupki zbudowane
były z kalcytu. Jest to podstawowy minerał skałotwórczy takich
skał jak wapienie i margle.

Aragonit CaCO

3

(układ rombowy)

Cechy makroskopowe:
Pokrój kryształów: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe.
Barwa: czysty jest bezbarwny, powszechnie spotykany wykazuje barwę białą,
szarą lub żółtą.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 3,5 - 4.
Łupliwość: wyraźna jednokierunkowa.
Gęstość: 2,9 [g/cm

3

].

Inne właściwości: rozkłada się gwałtownie w zimnych kwasach.

Aragonit jest minerałem nietrwałym przechodzącym w kalcyt. Krystalizuje
z wodnych roztworów o temp. 50-80[

o

C], a także z wody morskiej. Minerał ten

pospolicie występuje w szkieletach i skorupach współczesnych organizmów,
które gromadzą się w osady. W osadach ze starszych okresów geologicznych
spotkać można kalcyt, który powstał z przeobrażenia aragonitu.

Dolomit CaMg(CO

3

)

2

(Układ trygonalny)

Cechy makroskopowe:
Pokrój kryształów: kryształy w przybliżeniu izometryczne, występują w postaci
romboedru, a także tworzą drobnokrystaliczne lub mikrokrystaliczne skupienia.
Barwa: czysty chemicznie jest bezbarwny, lecz najczęściej ma barwę białą,
szarą lub żółtawą.
Połysk: szklisty, rzadziej perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 3,5 - 4,0.
Łupliwość: doskonała w trzech kierunkach.
Gęstość: 2,85-2,95 [g/cm

3

].

Inne właściwości: rozpuszcza się w HCl po 4 minutach gotowania.

Dolomit jest minerałem skałotwórczym szeroko rozpowszechnionym, występuje
w skałach o tej samej nazwie, a także wchodzi w skład wielu innych skał
osadowych. Najczęściej tworzy się w efekcie dolomityzacji osadów wapiennych
lub też w wyniku bezpośredniej krystalizacji w silnie zasolonej wodzie morskiej

.

Syderyt FeCO

3

(Układ trygonalny)

Cechy makroskopowe:
Pokrój kryształów: kryształy izometryczne, rzadziej krótkosłupkowe, syderyt
tworzy romboedry, często występuje w formach mikrokrystalicznych, zbitych
lub oolitowych.
Barwa: jasnożółta do brunatnej, w płytce cienkiej bezbarwny lub brunatnawy
(intensywność zabarwienia wzrasta wraz z utlenieniem minerału).
Połysk: szklisty lub perłowy.
Rysa: szara.
Twardość: 4 – 4,5.
Łupliwość: doskonała w trzech kierunkach.
Gęstość: 4,0 [g/cm

3

].

Inne właściwości: rozkłada się w gorącym HCl, po wyprażeniu staje się
magnetyczny.

Syderyt tworzy się głównie w skałach osadowych. Najczęściej powstaje
w wyniku krystalizacji z roztworów rzeczywistych i koloidalnych jak również
w wyniku zastąpienia kationów lub innych węglanów przez żelazo

.

Magnezyt MgCO

3

(Układ trygonalny)

Cechy makroskopowe:
Pokrój kryształów: Występuje w drobnoziarnistych zbitych skupieniach,
rzadziej tworzy prawidłowe większe romboedry.
Barwa: biała do brunatnej, w płytce cienkiej bezbarwny.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 4 – 4,5.
Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
Gęstość: 3[g/cm

3

].

Inne właściwości: rozpuszcza się w HCl po 15 min. gotowania.

Magnezyt występuje w skałach powstałych przez wyparowanie wody morskiej.
Tworzy się w wyniku reakcji solanek zawierających MgSO

4

z dolomitami jak

również w czasie metamorfozy minerałów bogatych w magnez np. oliwinu

.

Dziękuję za uwagę

Kmiecik
Sylwester
Kaczor Andrzej