W 1

Teoretyczne podstawy

zarządzania

bezpieczeństwem

i higieną pracy

dr Agata Lulewicz-

Sas

Kilka słów o sobie

Od października 1999 r. – pracownik naukowo-

dydaktyczny Politechniki Białostockiej

2006 r. - dr nauk ekonomicznych
Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Zainteresowania naukowe:

• Ewaluacja przedsięwzięć
• Społeczna odpowiedzialność biznesu
• Zintegrowane systemy zarządzania
• Ekonomia kosztów transakcyjnych
• Ekonomia instytucjonalna

Konsultacje

Studia dzienne
• Czwartekgodz. 10.00 – 12.15
• Piątek

godz. 13.15-14.00

Studia zaoczne
• Piątek godz. 15.05 – 15.50
• Niedziela godz. 11.40 – 12.25

(w terminach zjazdów na Wydziale Zarządzania)

• pokój 32 KS

Warunki zaliczenia wykładu

• Test sprawdzający wiedzę (ostatnie zajęcia,

zajęcia realizowane będą przez 5 tygodni po 2
godz.)

• Test będzie obejmował wiedzę przekazaną

podczas wykładu

• W przypadku niezaliczenia testu – student ma

jedno podejście poprawkowe (w czasie
konsultacji)

• Po otrzymaniu przez Studentów kart

egzaminacyjnych dokonany zostanie wpis ocen do
dokumentów

Program wykładu

• Teoretyczne podstawy zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy

• Podstawy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny

pracy w świetle obowiązujących przepisów prawnych

• Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

• Czynniki zagrożeń zawodowych

• Wypadki przy pracy

• System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

według wymogów normy PN-N-18001

• Ergonomia pracy przy komputerze

Tematy pogrubione – zajęcia realizowane na Wydziale Informatyki

Literatura:

• J.Ejdys, A. Lulewicz, J. Obolewicz, Zarządzanie

bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie, Wyd. Politechniki
Białostockiej, Białystok 2008.

• J. Ejdys, U. Kobylińska, A. Lulewicz, Zintegrowane

systemy zarządzania jakością, środowiskiem i
bezpieczeństwem pracy. Teoria i praktyka, Wyd.
Politechniki Białostockiej, Białystok 2006.

• Podstawy systemowego zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy, red. D. Podgórski, Z. Pawłowska, CIOP,
Warszawa 2004.

• „Inspektor Pracy”, miesięcznik Państwowej Inspekcji

Pracy.

• Czasopisma: „ATEST”, „Praca i zdrowie”.

• Biblioteka Politechniki Białostockiej

http://biblioteka.pb.edu.pl

• PN-N-18001: 2004 System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy. Wymagania. PKN 2004.

• PN-N-18002: 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka

zawodowego. PKN 2000.

• PN-N-18004: 2001 System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy. Wytyczne. PKN, Warszawa 2001.

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy (Dz. U.

nr 21, poz. 94 z 1998 roku tekst jednolity).

• Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki

Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogłoszenia

jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i

higieny pracy (Dz. U. Nr 169, poz. 1650).

Cele przedmiotu:

• Zapoznanie z podstawowymi pojęciami z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

• Przedstawienie obowiązujących przepisów

prawnych dotyczących bezpieczeństwa i
higieny pracy.

• Przegląd nowoczesnych systemów zarządzania

bezpieczeństwem pracy (PN-18001, OHSAS).

• Przedstawienie praktycznych działań

związanych z zarządzaniem
bezpieczeństwem i higieną pracy w
przedsiębiorstwach.

Zakres prowadzonych zajęć nie

obejmuje szczegółowych wymogów z
zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy na konkretnych stanowiskach
pracy.

Nabyte umiejętności

• Identyfikacja zagrożeń występujących

na stanowisku pracy.

• Ocena ryzyka zawodowego na

stanowisku pracy (za pomocą matrycy
ryzyka).

• System prawa w zakresie bhp w Polsce.
• Dokumentacja powypadkowa.
• Praktyczne wdrażanie systemu zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy zgodnego z
normą PN-N-18001.

Światowa Organizacja Zdrowia /WHO/ podaje, że
52% światowej populacji aż jedną trzecią
dorosłego życia przebywa w pracy.

Istnieje zależność pomiędzy stanem zdrowia
pracowników i warunkami w gospodarce a
wielkością PKB.
Im wyższy rozwój gospodarki, charakteryzowany
wskaźnikiem wzrostu PKB, tym wyższe straty
społeczno-ekonomiczne.

Szacuje się, że wypadki przy pracy i choroby
zawodowe powodują obciążenie ekonomiczne
dochodzące nawet do 20% PKB.

Czynniki wpływające na zdrowie

człowieka:

• styl życia – 50-60% (każdy człowiek może go

indywidualnie kształtować);

• środowisko fizyczne oraz społeczne

życia i pracy (około 20%);

• czynniki genetyczne (około 20%);

• służba zdrowia, która może rozwiązać 10-

15% problemów zdrowotnych społeczeństwa.

Raport Europejskiej Agencji

Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy w

Bilbao (2000)

Rodzaj zagrożenia

Procent populacji

pracowniczej UE

narażonej na

zagrożenie

Zbyt duża intensywność

czynności powtarzalnych

57%

Wymuszona pozycja ciała

45%

Obciążenie wynikające z

dźwigania ciężarów

34%

Niekorzystne warunki

mikroklimatu

21%

Niekorzystne czynniki

psychospołeczne

67%

Historyczna perspektywa

„Jeśli budowniczy wybuduje dom i
będzie on miał nietrwałą konstrukcję i
zawali się powodując śmierć
właściciela, budowniczy powinien być
ukamienowany”

Kodeks Hammurabiego, władcy Babilonu 1750

Bezpieczeństwo to stan braku zagrożenia,

stan spokoju i pewności.

Bezpieczeństwo to jedna z najważniejszych

(podstawowych) potrzeb człowieka.

Najbardziej znaną teorią potrzeb jest

hierarchia potrzeb Abrahama Maslowa.

Maslow zauważył, że człowiek nie odczuwa

potrzeb wyższego rzędu do czasu, gdy nie

zostaną zaspokojone potrzeby znajdujące się

na niższych poziomach potrzeb.

Piramida potrzeb Abrahama
Maslowa

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Według normy PN-N-18001
bezpieczeństwo i higiena pracy to stan
warunków i organizacji pracy oraz
zachowań pracowników
zapewniających wymagany poziom
ochrony zdrowia i życia przed
zagrożeniami występującymi w
środowisku pracy.

W literaturze anglojęzycznej, ale również i
w Polsce rozróżnia się pojęcie
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Bezpieczeństwo związane jest z
ochroną życia, natomiast higiena z
ochroną zdrowia.

Międzynarodowa Organizacja Pracy
ocenia, że w ciągu roku 180 000 osób
traci życie, a ponad 110 mln osób ponosi
urazy w wypadkach przy pracy.

MOP została utworzona w 1919 roku w
Genewie.
W jej skład wchodzi 180 państw, w tym
także Polska.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podstawowym zadaniem MOP jest
poprawa warunków życia i pracy
poprzez ustanowienie wszechstronnego
kodeksu prawa i praktyki.

Przesłanki wskazujące, że zarządzanie

bezpieczeństwem i higieną pracy powinno

być jednym z głównych celów działania

firmy:

• obowiązujące przepisy prawne i sankcje za

nieprzestrzeganie ich;

• brak akceptacji społecznej firm, dla których życie i

zdrowie pracowników jest na dalszym planie;

• „bezpieczeństwo to dobry biznes”; doświadczenia wielu

firm wskazują, że istnieje związek między dobrym

zarządzaniem bezpieczeństwem a dobrym

zarządzaniem biznesem.

Ergonomia

z gr.

ergo – wskazuje na związek znaczeniowy z

pracą

ergon – trud
-nomia – system praw rządzących daną dziedziną,

nauką (zasada, prawo)

Ergonomia to nauka zajmująca się zasadami i
metodami dostosowania urządzeń
technicznych i narzędzi pracy do cech
fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z
wymaganiami fizjologii i psychologii pracy.

Ergonomia

Przedmiotem zainteresowania ergonomii jest
układ:

człowiek - maszyna - warunki otoczenia

Twórcą jest Wojciech Jastrzębski, który
zdefiniował ergonomię jako naukę „o używaniu
nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności”.

W. Jastrzębski - autor pionierskiej rozprawy
ergonomicznej Rys ergonomii czyli nauki o pracy,
opartej na prawdach poczerpniętych z Nauki
Przyrody (1857).

Kierunki działalności

ergonomicznej

• ergonomia koncepcyjna – wprowadza

wytyczne i postulaty ergonomiczne na
etapie projektowania wyrobów, organizacji
stanowisk pracy i kształtowania środowiska
pracy;

• ergonomia korekcyjna – zajmuje się

modernizacją wyrobów, usprawnianiem
stanowisk i środowiska pracy.

Z punktu widzenia przedmiotu

zainteresowania

• ergonomia wyrobu – bada stopień

prawidłowości rozwiązań konstrukcyjnych;

• ergonomia środowiska pracy – zajmuje

się analizą warunków w których wyrób
powstaje.

Pierwszym obowiązkiem biznesu jest
przetrwać, a wiodącą zasadą nie jest
maksymalizacja zysku ale
zapobieganie stratom.

/Peter Drucker/

Cel zarządzania bhp

Minimalizacja strat

Strata

to nieuzasadniona, możliwa do uniknięcia w
świetle znanych i dostępnych rozwiązań
techniczno-organizacyjnych, część kosztów
działania określonego systemu człowiek –
technika - środowisko.

Zapobieganie stratom jest bardziej opłacalne
niż płacenie za niepożądane skutki
działalności.

Zagrożenia w środowisku pracy

prowadzą do strat:

• ludzkich;
• materialnych;
• środowiskowych.

Rodzaje strat:

STRATY ZWIĄZANE Z

DZIAŁALNOŚCIĄ

WYTWÓRCZĄ

Straty
wewnętrzne

Straty zewnętrzne

Straty materialne

Straty
środowiskowe

Straty zdrowotne

Straty społeczne

Straty ciągłe

Straty chwilowe

• ze względu na czasookres występowania strat:
 straty o charakterze ciągłym; występują nieustannie

w toku procesu produkcyjnego; związane są z emisją
lub odprowadzaniem substancji niebezpiecznych do
środowiska pracy i środowiska przyrodniczego;
powodują one choroby zawodowe i skażenie
środowiska;

 straty o charakterze chwilowym; występują w sposób

nagły, incydentalny; są związane z jednoczesnym
występowaniem zagrożeń oraz czynników
aktywizujących te zagrożenia.

Do czynników aktywizujących zalicza się:
• niebezpieczne zachowania
• niebezpieczne warunki

Straty finansowe:

• straty ubezpieczone,
• straty nieubezpieczone.

Straty ubezpieczone:

dla zatrudnionych, produkcji,
społeczeństwa
Straty zdrowotne, majątkowe,
środowiskowe.

1

8 ÷ 36

Straty nieubezpieczone:

-

uszkodzenie produktów i materiałów

-

uszkodzenie budynków i instalacji

-

uszkodzenie wyposażenia i narzędzi

-

koszty sądowe

-

wydatki na akcję ratowniczą i

usuwanie szkód

-

czas badań

-

przerwanie prac