Zagadnienia do kolokwium zaliczeniowego:

1. Pojęcie wychowania i jego cechy.

Pojęcie wychowania- proces polegający na przygotowaniu dziecka do dorosłego życia; dot. przekazywania wzorów kulturowych i intelektualnych rozwoju osobowości, umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowy, wpajanie norm i zasad

*Gurycka- dynamiczny złożony układ oddziaływań społecznych, wywołując zmiany w osobowości człowieka tym działaniom poddawanego

*Durkhein- oddziaływania pokoleń dorosłych na te które nie dojrzały jeszcze do życia społecznego

*Szczepański- intencjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między N a U wg przyjętego w grupie ideału wychowania

Cechy wychowania:

*intencjonalność-wiemy co chcemy osiągnąć, świadomość celów wychowania

*interakcyjność- proces wychowawczy ma miejsce w sytuacji interakcji tj. współdziałanie W i w, W⇔w

*długotrwałość- wychowanie trwa przez całe życie

*relatywność- trudność w przewidywaniu skutków wychowania (nie wiadomo co ogląda czyta, rodzina)

*systematyczność- wychowanie ciągłe rozłożone w czasie

*złożoność- wielorakie uwarunkowania zewnętrzne (typ rodziny, miejscowość, status) i wewnętrzne (temperament, potrzeby, aspiracje); wychowanek nabywa zasady i wprowadza je z życie

2.Rodzaje wychowania: wychowanie dyrektywne, wychowanie niedyrektywne.

Rodzaje wychowania:

dyrektywne- bezpośrednie dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków, zakłada wywołanie wpływu na owe zmiany głownie przez osoby dorosłe, wychowanie odbywa się bez czynnego udziału wychowanków, odpowiedzialność za rozwój ponoszą rodzice

niedyrektywne- wspomaganie rozwoju wychowanków, dyskretne dopingowanie ich do osobistego angażowania się w proces samowychowania

3. Pseudowychowanie - pojęcie, rodzaje.

Pseudowychowanie: wszystko to co przyjmuje wymiar przeciwieństwa wynaturzenia czy pozorności wychowania; wychowanie toksyczne

Rodzaje pseudowychowania:

a)nieadekwatne-nie uwzględnienie polityki <wbrew wychowankom>; niedostosowanie W do w

b)fikcyjne-brak autentyczności, „W” nie sprzyja wychowaniu; brak współdziałania

c)wyobcowane-wykorzystanie „w” do własnych celów; np. teatrzyki

d)ujarzmiające- wykorzystanie władzy przez „W”

4. Określenie wartości - pojęcie.

WARTOŚCI-wszystko co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa i jest godne pożądania

*Nowak-Wartości- to co być powinno i czego pragniemy; ukazują co naprawdę istotne i do czego warto dążyć

5. Klasyfikacja wartości - wg Jedlińskiego.

*transcendentne-odnoszą się do wartości związanych z osobowością danego człowieka <Bóg , Wiara, Zbawienie>

*uniwersalne- (dobro, prawda)

*estetyczne <przeżywanie dobra i piękna>

*poznawcze- <wiedza, mądrość, refleksyjność>

*moralne <bohaterstwo, godność, honor, miłość>

*społeczne <demokracja, patriotyzm>

*witalne- <siła, zdrowie, życie>

*pragmatyczne <praca, spryt, talent>

*prestiżowe <kariera, sława>

*hedonistyczne <zabawa>

6. Rola wartości w wychowaniu.

Nadają sens życiu; wskazują jak powinniśmy postępować; są kierunkowskazem dla młodzieży; mówią co dobre a co złe

7.Wartości uniwersalne (ponadczasowe).

*wg Jedlińskiego:-dobro i prawda

*solidarność w obliczu klęsk żywiołowych, terroryzmu; stosunek do słabych i pokrzywdzonych; umiłowanie wolności; patriotyzm

8.Wartości preferowane w wychowaniu: altruizm, odpowiedzialność, sprawiedliwość, wolność, tolerancja.

*altruizm- A. Comte; troska o dobro osoby lub grupy osób, polega na świadomym świadczeniu jakiejś przysługi nie oczekując niczego w zamian, bezinteresownie, dobrowolnie; potrzeba troski o innych. Bezinteresowność w sferze materialnej i cielesnej

*odpowiedzialność- gdy ktoś jest za coś odpowiedzialny lub ponosi odpowiedzialność za coś; jest pociągnięty do odpowiedzialności za coś; działa odpowiedzialnie; o. Umożliwia poprawne współżycie z ludźmi

*sprawiedliwość- gotowość oddania każdemu tego co mu się należy, traktowanie każdego zgodnie z jego uprawnieniami

Rodz Sprawoedlow:

-wymienna <zamienna>-każdemu to samo

-rozdzielcza <dystrybutywna>- każdemu wg jego zasług

*wolność- nie umożliwia zaspokajania wszystkich swoich potrzeb, może być od czegoś <negatywna> lub do czegoś <pozytywna, realizacja celów pożądanych społecznie i moralnie>

*tolerancja- skłonność do zgody na myślenie działanie uczucia inne niż nasze lub przyznanie innym prawa do własnych poglądów

9. Struktura procesu wychowania: warstwa aksjologiczna i warstwa operacyjna.

Warstwa aksjologiczna- a-ideał wychowania b-cele wychowania

Warstwa operacyjna <pragmatyczna>- a)metody b)formy c)środki d)zasady

10. Cele wychowania. Pojęcie. Klasyfikacje wg K. Sośnickiego, wg A. Guryckiej. Źródła wywodu celów wychowania.

Cele wychowania- postulowany stan osiągany w wyniku oddziaływania wychowawczego tzw standardy

Wg. Sośnickiego:

-ostateczne- finalne do których dążymy

-etapowe- pośrednie na drodze do realizacji celu ostatecznego

Wg Guryckiej:

1.kreatywne-wywołać ukształtować-zainteresować

2.optymalizujące-zwiększyć wzmóc-wrażliwość

3.minimalizujące-osłabić ograniczyć-agresja

4.korekcyjne-przeksztalcić zmienić-postawa

wg Guryckiej:

-oficjalne

-osobiste

Źródła celów wychowania:

Religia; ideologia państwa; natura człowieka i jego rozwój; osobowość wychowawcy

11. Ideał wychowania. Pojęcie. Cechy. Redukcja ideału wychowania wg H. Muszyńskiego. Zależność celów wychowania i ideału wychowania. Kulturowy wzór osobowości.

Ideał Wychowania- opis doskonałej i pożądanej lecz realnie nieistniejącej osobowości człowieka. Ideał to finalny etap dążeń wychowawczych. To uogólnienie najbardziej pozytywnych cech abstrakcyjnej jednostki odznaczających się praktycznie nieosiągalnym stopniem doskonałości. To modelowy ideał człowieka do którego dąży się w wychowaniu. To także określony wzór osobowy, którego cechy uważa się za doskonałe. Może to być postać historyczna, obecnie żyjący człowiek, postać fikcyjna

Redukcja Ideału Wychowania wg Muszyńskiego:

Ideał wych <cel naczelny>⇒cele nadrzędne <wartości uniwersalne: prawda, dobro, piękno>⇒c. Kierunkowe <dyspozycje, zdolności wychowanków>⇒c. Etapowe <poziom rozw osobowosci wychowanka>⇒c. Operacyjne <konkretne działania do wykonania dla wychowanka.

12. Metody wychowania: karania, nagradzania, modelowania, perswazji, zadaniowa, oddziaływań grupowych. Inne klasyfikacje. Istota, warunki skuteczności, wady i zalety każdej metody.

Metody Wychowania: systematycznie stosowane sposoby postępowania wychowawczego zmierzające do urzeczywistnienia celów jakie stawia sobie wychowawca

Metoda Karania:

Oddziaływanie wychowawcze za pomocą świadomie stosowanych kar, celem zapobieżenia powtórzeń, zachowań negatywnych poprzez wyrażenie dezaprobaty, upomnienia, nagany, wykluczenia udziału w zabawie.

Nie może być poniżaniem godności karanego, nie wolno stosować kar fizycznych, nie karać w gniewie, nie odwoływać się w przyszłości, uważać na niesprawiedliwe karanie.

Metoda ta raczej tłumi niż gasi niepożądane zachowanie, wychowanek chwilowo przestaje robić to co się nam nie podoba

Warunki skuteczności:

*pozytywny stosunek karanego do każącego

*akceptacja norm przez ukaranego, za które został ukarany

*dyskretne wymierzanie kary

*wstrzemięźliwość w stosowaniu kar

Metoda Nagradzania:

Promowanie zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia za pomocą pochwał <ustne, pisemne>, gestów, nagród o charakterze materialnych wzmocnień <pieniądze> i niematerialnych

Nagradzamy zachowania ale nie bezpośrednio po ich wystąpieniu, nie utrwalamy postaw utrwalonych, nie wymierzać w sposób ciągły, nie gwarantuje natychmiastowego sukcesu

Metoda Modelowania:

Metoda przykładu, b. Skuteczna, samo spostrzeganie zachowań sprawia że jednostka upodabnia się do nich; wzorem są rodzice i wychowawcy

Uczenie przez naśladownictwo- obserwowanie modela pociąga upodabnianie się do niego w sposób odwzorowujący go

Uczenie przez modelowanie- upodabnianie się do modela w sposób różny ale w granicach tej samej klasy zachowań

Czynniki ułatwiajace:

*wiek- skuteczniejsza u dzieci starszycg

*płeć- chłopcy upodabniają się do zachowań męskich

*osoby znaczące- rodzice, starsi koledzy

*ważna jest jednolitość oddziaływań

Metoda perswazji:

Mało skuteczna- uświadomienie wychowankom obowiązków i powinności jakie mają wobec siebie, innych i społeczeństwa, zapoznanie ich z przysługującymi im prawami. Polega na przekonywaniu, tłumaczeniu, gdzy chcemy spowodować zmianę przekonań, postaw; należy używać argumentów za i przeciw; skuteczna z m modelowania i zadaniową

Metoda zadaniowa- b. Skuteczna; powierzanie konkretnych zadań do wykonania wychowankowi, wzbogaca wiedzę i doświadczenia wychowanka, uczy obowiązku, odpowiedzialności

Zadania muszą być z wyboru nie przymusu, przekonanie o potrzebie działania, zadania na miarę możliwości ucznia

Metody oddziaływań grupowych:

Tj metoda organizowania działalności zespołowej i samorządowej oraz metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji i metoda kształtowania norm i wartości grupowych, metoda restrukturyzacji ukształtowanych w grupie relacji interpersonalnych opartych na zasadzie atrakcyjności poszczególnych członków i tworzących określoną strukturę socjometryczną, metoda kreowania przywództwa grupowego

Klasyfikacja Metod Wychowania::

*Konaszewski: metody indywidualne i grupowe

*Krawczyk: metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego

*Muszyński: metody wpływu osobistego(modelowanie, perswazja), sytuacyjnego (karanie, nagradzanie), społecznego (grupowe, zmiana przywództwa, struktury grupy) oraz kierowania samowychowaniem

*Konarzewski: metody strukturalne(nauczanie obyczajów) i sytuacyjne (karanie, nagradzanie)

13. Formy wychowania. Pojęcie. Klasyfikacje. Kształtowane cechy osobowości.

Formy wych wg Górniewicza: działanie celowo zorganizowane przez wychowawcę aby wychowankowie przejawiali oczekiwane rodzaje aktywności

a)ze względu na przedmiot aktywności:

*przez działalność wytwórczą <pracę>- systematyczność, odpowiedzialność,

*przez zabawę- współdziałanie, pomysłowość

*sztukę- wrażliwość, zdolności manualne

*naukę- systematyczność, samodzielność

*działalność usługową- uczynność, samodzielność

*działalność społeczną- wrażliwość, altruizm

b)ze względu na relacje wychowanka z innymi osobami:

*indywidualne

*zespołowe

*zbiorowe (współdziałanie, rywalizacja, zwalczanie)

14. Środki wychowania. Pojęcie. Zależność z metodami wychowania.

Środki wychowania- odnoszą się do metod indywidualnych, są elementem który porusza porusza drogą postępowania wychowawcy z wychowankiem

Metoda perswazji- środek = słowo

Metoda karania- środek = kara

Metoda wynagradzania- środek = nagroda

Metoda modelowania- środek = model i jego cechy osobowości, popędy, wolności, zwyczaje, postawy jakie przyjmuje,

Metoda zadaniowa- środek = konkretne zadanie i czynności które ma wykonać wychowanek

15. Zasady wychowania. Pojęcie. Przykłady zasad wychowania.

Zasady wychowania- normy reguły wychowania, jakie stosuje i przestrzega wychowawca w kontakcie z wychowankiem, normy określają jak powinien postępować wychowawca w określonej sytuacji

*wg Autrata:

-wychowuj naturalnie! -z miłością! -do życia! -szczerze! -indywidualnie! -patriotycznie!

*wg Dąbrowskiego:

-wychowuj dziecko tak aby jemu było dobrze i z nim było dobrze innym

-dobre wychowanie kandydatów na rodziców i małżonków należy rozpoczynać od małego dziecka

-postępuj tak jak postępują ci których kochasz i szanujesz

-rozwijaj dziecko wszechstronnie biorąc za podstawę jego zainteresowania i uzdolnienia pozytywne, a nie będziesz musiał go leczyć ze schorzeń psychicznych

*wg Homplewicza:

-zasada prawdy (zgodność słów z czynami)

-zasada dobra dziecka

-z przykładu

-z projekcji pedagogicznej (patrzenie na sprawy dziecka z jego punktu widzenia- empatia)

-z więzi emocjonalnej z wychowankiem

-z poszanowania osobowości wychowanka

-z profesjonalizmu z wychowaniu

16. Dziedziny wychowania. Wychowanie moralne. Cele i zadania. Postawa moralna.

Dziedziny wychowania: specyficzne rodzaje wychowania które wkraczają w różne sfery rzeczywistości

Wychowanie moralne- kształtowanie właściwych, społecznie pożądanych postaw wobec siebie i innych. Celem jest rozwijanie dyspozycji które uniemożliwiają funkcjonowanie człowieka jako członka społeczeństwa. Dotyczy to dążeń do samodoskonalenia, harmonijnego współżycia z innymi ludźmi. Wychowanie to kształtuje takie cechy: uczciwość, prawdomówność, rzetelność, odpowiedzialność. Celem jest kształtowanie sylwetki osobowej uformowanej w stosunku do innych ludzi z uwzględnieniem ich potrzeb, poglądów, postaw, norm i zasad

17. Wychowanie estetyczne. Pojęcie. Cele i zadania.

Wychowanie estetyczne- działania w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębienia życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej oraz umożliwienie kontaktów z różnymi dziedzinami sztuki. Cel-zapewnia wiedzę o rzeczach pięknych, uwrażliwia na piękno

18. Wychowanie umysłowe. Cele i zadania.

Wychowanie umysłowe- wyposażanie w podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze oraz umiejętności stosowania jej w działaniu umysłowym i praktycznym; rozwijanie zdolności, zainteresowań dziecka, rozwijanie intelektualnych czynności tj. myślenie, uwaga umiejętność analizy i syntezy, wnioski i uogólnienia

19. Wychowanie zdrowotne i fizyczne. Cele i zadania.

Wychowanie zdrowotne i fizyczne:

Dostarcza wiedzy o organizmie ludzkim oraz kształtowanie nawyków i przyzwyczajeń zdrowotnych i wykorzystanie ich jako element wychowawczy. Obejmuje wszechstronny rozwój fizyczny wychowanków, kształtuje przyzwyczajenia higieniczne. Cel:dostawrcza wiedzy o zdrowiu i postaw zdrowotnych; przestrzeganie higieny, sposoby odżywiania

20. Integracja w teorii i praktyce dziedzin wychowania - przykłady.

Wych estetyczne i umysłowe- poprzez film, obraz dzieci dowiadują się informacji historycznych o epoce ukazanej w danym filmie

Wych estetyczne i moralne- poprzez pieśni patriotyczne dziecko uczy się postaw obywatelskich i patriotycznych

Wych estetyczne i zdrowotne- podczas lekcji w-f ćwiczenia przy muzyce-aerobik

Wych umysłowe i estetyczne- nauka teorii sztuki uwrażliwia na sztukę

Wych umysłowe i moralne- informacje o społeczeństwie i patriotyzmie mówią co jest ważne

Wych umysłowe i zdrowotne- wiedza o zdrowiu kształtuje nawyki higieniczne, żywieniowe, ruchowe

Wych fizyczne i moralne- biorąc udział w zawodach sportowych reprezentuje szkołę, region

21. Funkcje rodziny i jej typy.

Funkcje rodziny:

*prokreacyjna(biologiczna)-zapewnia ciągłość biologiczną

*opiekuńcza- pomoc i opieka nad członkami rodziny

*ekonomiczna <gospodarcza>- dostarczanie dóbr materialno-bytowych

*wychowawcza <socjalizacyjna>- wprowadzanie członków rodziny w życie społeczne

*rekreacyjna

*stratyfikacyjna-wyznaczanie przynależności

Typy rodzin:

*pełna-cała, rodzice i dzieci połączeni silną więzią emocjonalną

*niepełna- np. bezdzietna

*rozbita- trwała nieobecność jednego z rodziców<rozwód, separacja, śmierć>

*zrekonstruowana-po rozbiciu zawarcie nowego małżeństwa lub adopcja

*zdezorganizowana- członkowie są w ciągłych konfliktach

*zdemoralizowana- ciągły konflikt z prawem lub sąsiadami

*zastępcza- zajmują się rozwojem i wychowaniem dzieci

22. Style wychowania w rodzinie.

a)autokratyczny-duży dystans pomiędzy rodzicami i dziećmi; rodzice podporządkowują sobie dzieci, ważne są tylko ich racje, niedostrzeganie potrzeb dzieci; dzieci są nieśmiałe, żyją w lęku przed karą, uległe, niektóre są agresywne i nienawidzą innych

b)demokratyczny-styl najbardziej optymalny; koleżeńskie i partnerskie kontakty z dziećmi; liczenie się z ich potrzebami i zdaniem w podejmowaniu decyzji domowych; silna więź emocjonalna; dzieci są lepiej przygotowane do życia <niezależne, pomysłowe, poczucie obowiązku>

c)liberalny- niepożądane; polega na pozostawieniu dzieci samym sobie; nie ingerowanie w ich sprawy, tolerancja aspołecznych zachowań; spełnianie zachcianek dzieci- które są oczkiem w głowie rodziców; dzieci przesadnie pewne siebie, egoistyczne, kapryśne; niezdyscyplinowane, nie rozumieją istoty życia

d)wychowania okazjonalnego- brak spójności oddziaływań wychowawczych ze strony rodziców; zmienność i przypadkowość oddziaływań na dziecko, zależne od humoru rodziców

23. Postawy rodziców wg M. Ziemskiej: negatywne i pozytywne. Konsekwencje dla rozwoju dziecka.

*odtrącająca⇒ akceptacja (dziecko jako ciężar, jaki spoczywa na rodzicach)

*nadmiernie wymagająca⇒ uznanie praw dziecka (stawianie dziecku wygórowanych żądań)

*unikająca⇒ współdziałanie( słabe przywiązanie rodziców do dziecka, obojętność uczuciowa)

*nadmiernie chroniąca⇒ rozumna, swobodna (zbyt duża opieka i pobłażliwość)

24. Zjawiska zachodzące w zespole wychowanków: struktura klasy szkolnej - formalna i nieformalna, normy klasy szkolnej, przywództwo, spoistość.

Grupy formalne-zorganizowane są przez odpowiednie instytucje, mają określone zadania i system kontroli. Są nimi np. społeczność szkolna, wchodzące w jej skład klasy, samorząd uczniowski, organizacje dziecięce funkcjonujące zarówno na terenie szkoły, jak też poza nią.

Grupy nieformalne- powstają spontanicznie. Nie są one organizowane w sposób planowy i zamierzony. Spontaniczność tych grup przeważnie przesądza o ich krótkotrwałości; odznaczają się one tym samym niskim stopniem organizacji, tzn. nader prostą strukturą. Niewielkie jest zróżnicowanie ról i pozycji społecznych.

Normy klasy szkolnej- normy wypracowane przez uczniów które są układem odniesienia i reguluje ich zachowanie w różnych sytuacjach.To wspólnie podzielany pogląd uczniów na temat sposobu ich postępowania.

wg Janowskiego: *regulują metody i sposoby postępowania *regulują interakcje w grupie *mówią jakie postawy są pożądane *dotyczą zewnętrznych zachowań

Spoistość- silne poczucie przynależności do grupy, „my” „nasi”; wzajemna życzliwość i serdeczność wszystkich uczestników; dążenie do osiągnięcia tego samego celu i ponoszenie współodpowiedzialności; gotowość do obrony przed atakiem z zewnątrz

25. Style kierowania wychowawczego: autokratyczny, demokratyczny, liberalny.

Styl demokratyczny- przekazywanie przez wychowawcę wielu funkcji do samodzielnego wykonania. Członkowie podejmują decyzje dot. spraw klasy, prowokuje dyskusje, członkowie sami kontrolują wykonywanie zadań. Wychowawca sam jest uczestnikiem zajęć. panują życzliwe i koleżeńskie kontakty a praca wykonywana jest nawet wtedy, gdy wychowawca opuści na chwilę zespół. Występuje też orientacja zespołu na cel

Styl autokratyczny- wychowawca decyduje, sprawuje kontrolę, podkreśla swoją pozycję, rozdziela zadania i sam ocenia ich wykonanie. Stosuje kary, nie nagradza lub czyni to bardzo rzadko. w klasie występuje wiele zachowań agresywnych, które mogą być kierowane na innych członków, przedmioty i co występuje dość często - na wychowawcę. Praca podejmowana jest z nakazu wychowawcy i trwa tak długo jak jest on obecny.

Styl liberalny- wychowawca „powstrzymuje się od wszelkiej ingerencji w sprawy grupy, pozostawia jej członkom całkowitą dowolność, nie aktywizuje ich ani nie kontroluje, ograniczając swoje kontakty z grupą do absolutnie koniecznych.

1

---