Organizacja dystrybucji żywności

Prof. SGGW dr hab. Wacław

Szymanowski

9 listopada 2009, Warszawa

Giełdy towarowe

Plan wystąpienia

1. Czym są giełdy towarowe?

2. Cele giełd towarowych

3. Rodzaje giełd towarowych

4. Przedmioty transakcji

5. Rodzaje transakcji giełdowych

6. Giełdy towarowe w Polsce

7. Warszawska giełda towarowa

8. Poznańska giełda towarowa

1. Czym są giełdy towarowe?

Giełdy towarowe to takie rynki formalne, na których w
określonym

czasie

i

miejscu

dochodzi

do

przeciwstawienia się podaży i popytu oraz do kupna-
sprzedaży towarów masowych wysoko ujednoliconych
pod względem jakości, a także ogłaszania kształtujących
się na nich cen.
Giełda oprócz wyżej wymienionych zadań przyczynia się
również do standaryzacji towarów. Polega to na
nadawaniu im ściśle określonych cech odnoszących się
do jakości, gatunku, wagi, klasy. Umożliwia to
przeprowadzanie

transakcji

giełdowych

bez

konieczności fizycznej obecności towarów na giełdzie.
Giełdy towarowe dzielimy na korporacyjne czyli
organizowane przez zrzeszenie kupców lub samorząd
miejski i organizowane przez państwo.

2. Cele giełd towarowych

• usprawnianie obrotu krajowego i międzynarodowego,

• zapewnienie rynku i regulowanie go tak, by jego
uczestnicy korzystali z udogodnień w prowadzeniu handlu
poszczególnymi towarami,

• ustanawianie słusznych zasad kupieckiego postępowania
(etyki kupieckiej),

• organizowanie działań rynku poprzez ustalanie
jednolitych reguł i standardów prowadzenia handlu
(określanie przedmiotu transakcji, czasu prowadzenia
operacji itp.),

• organizowanie dla zainteresowanych systemu informacji
rynkowej,

• wprowadzanie mechanizmów rozstrzygania sporów,
rozliczania transakcji i płatności zobowiązań,

• ustanawianie transakcji standardowych,

• kreowanie atrakcyjnych form inwestowania.

3. Rodzaje giełd towarowych

Kryteria

Kryteria

klasyfikacji

klasyfikacji

Charakterystyka

Charakterystyka

1. Przedmiot obrotu

1. Przedmiot obrotu

Giełdy towarowe, giełdy usług, giełdy

Giełdy towarowe, giełdy usług, giełdy

papierów wartościowych, giełdy towarowo-

papierów wartościowych, giełdy towarowo-

pieniężne

pieniężne

2. Skala działania

2. Skala działania

Giełdy ogólnoświatowe (amer.:LCE, MATLF)

Giełdy ogólnoświatowe (amer.:LCE, MATLF)

Giełdy regionalne (HonkongHKFE,

Giełdy regionalne (HonkongHKFE,

Singapur-SIMEX), Giełdy lokalne

Singapur-SIMEX), Giełdy lokalne

(ziemniaki-Lille)

(ziemniaki-Lille)

3. Formy prawne

3. Formy prawne

Giełdy korporacyjne (model amerykański),

Giełdy korporacyjne (model amerykański),

Giełdy organizowane przez państwo (model

Giełdy organizowane przez państwo (model

niemiecki)

niemiecki)

4. Charakter operacji

4. Charakter operacji

Giełdy otwarte i zamknięte, Giełdy

Giełdy otwarte i zamknięte, Giełdy

uniwersalne (Chicago-CBT), Giełdy

uniwersalne (Chicago-CBT), Giełdy

wyspecjalizowane (np. zboża w

wyspecjalizowane (np. zboża w

Minneapolis)

Minneapolis)

5. Przedmiot

5. Przedmiot

transakcji

transakcji

Giełdy towarowe, giełdy usług, giełdy

Giełdy towarowe, giełdy usług, giełdy

finansowe

finansowe

Źródło: Opracowanie własne: M. Drewiński: Giełdy
towarowe, PWE, Warszawa, 1997 s. 29.

4. Przedmioty transakcji

Do towarów będących przedmiotem obrotu giełd
towarowych należą:

•produkty roślinne m.in.: pszenica, jęczmień, owies, proso,
kukurydza, żyto, nasiona roślin oleistych(soja, orzeszki ziemne,
konopia, słonecznik), tłuszcze roślinne, kakao, kawa, cukier,

•bawełna, juta, kauczuk,

•metale m.in. aluminium, cynk, miedź, ołów, nikiel, srebro,
wolfram

•chemikalia np. alkohol etylowy i metylowy, kamfora,
gliceryna, soda kaustyczna

•materiały pędne

•smary

4. Przedmioty transakcji

Towary dopuszczone do obrotu handlowego muszą
spełniać określone wymogi, aby można było
dokonywać transakcji przez upoważnionych
pośredników (maklerów), bez okazywania produktu
oraz bez obecności sprzedających i kupujących.
Zatem towary te muszą być:
- masowe ( ze względu na podaż i popyt)
- jednorodne ( ze względu na tworzenie standardów
jakościowych),
- trwałe ( dlatego owoce i warzywa nie mogą być
przedmiotem obrotu),
- charakteryzować się nadwyżką podaży nad
popytem,
- charakteryzować się rozproszoną podażą i
popytem,
- dotyczyć rynków o niepewnej wielkości popytu i
podaży

5. Rodzaje transakcji giełdowych

Biorąc pod uwagę sposób rozumienia obowiązków stron
zawierających transakcję oraz sposób i skutki jej realizacji,
możemy wyróżnić następujące transakcje giełdowe:

Transakcje rzeczywiste

Transakcje natychmiastowe, gotówkowe (cash, spot)

Transakcje dostawcze (forward)

Transakcje na towar w drodze

Transakcje na załadowanie

Transakcje na dostawę

Transakcje nierzeczywiste

Transakcje terminowe (futures)

Transakcje opcyjne

5. Rodzaje transakcji giełdowych

Biorąc pod uwagę cel zawierania transakcji
giełdowych wyróżniamy:

Transakcje spekulacyjne –kontrahenci,
wykorzystują zmiany cen towarów giełdowych w
czasie, dążą do osiągnięcia zysków poprzez zakup i
sprzedaż kontraktów terminowych. Mogą być
zawierane w ramach gry na zwyżkę cen (long) lub
w ramach gry o zniżkę cen (short).

Transakcje zabezpieczające – są to transakcje
zawierane przez sprzedawców i nabywców towaru
rzeczywistego, których celem jest zabezpieczenie
się przed ryzykiem niekorzystnej zmiany ceny
towarów na rynku.

6. Giełdy towarowe w Polsce

Największe giełdy towarowe w Polsce:

•Warszawska Giełda Towarowa S.A.,

•Giełda Poznańska S.A.,

•Olsztyńska Giełda Zbożowa S.A.,

•Małopolska Giełda Towarowa S.A.,

•Giełda Rolno-Towarowa „Rolmark” S.A. w Szczecinie,

•Wschodnia Giełda Zbożowa i Towarowa Sp.z o.o. w
Lublinie,

•Opolska Giełda Rolno-Towarowa S.A.,

•Gdańska Giełda Towarowa S.A.,

•Giełda Paliwowo - Rolna „Rol-Petrol” w Łodzi,

•Białostocka Giełda Wschodnia S.A..

7. Warszawska giełda towarowa

Warszawska giełda towarowa WGT

•Akt notarialny powołujący do życia Warszawską
Giełdę Towarową podpisano 25 lipca 1995 roku.

•Aktualnie giełda mieści się w Warszawie przy ulicy
Nowy Świat 6/12.

•W chwili powstania giełdy kapitał założycielski spółki
wynosił 17,8 mln zł i dzielił się na 178 akcji po 100 tys.
zł każda. 56 % akcji należało do Fundacji na Rzecz
Giełdy Zbożowo-Paszowej

•Przy powstawaniu WGT S.A. duży udział miała giełda
towarowa z Chicago CBOT, amerykańska giełda była
„projektodawcą” WGT S.A.

•W 2000 roku WGT S.A. została poddana prywatyzacji

7. Warszawska giełda towarowa

Celem spółki jest koncentracja podaży i popytu na
towary będące przedmiotem transakcji giełdowej,
zorganizowanie bezpiecznego sprawnego przebiegu
transakcji giełdowych i rozliczeń realizowanych w
ramach WGT S.A., upowszechnianie informacji
giełdowych, propagowanie odpowiednich norm
zachowań przez uczestników obrotu oraz
odpowiednich reguł i standardów prowadzenia obrotu
towarami giełdowymi.
Celem WGT S.A. jest organizowanie obrotu towarami i
kontraktami w sposób zapewniający wszystkim
uczestnikom obrotu jednakowe warunki zawierania
transakcji, w których cena kształtowana jest w sposób
publiczny, otwarty i konkurencyjny.
Głównymi przedmiotami obrotu Giełdy Warszawskiej
są: zboża, mięso, artykuły mleczarskie, artykuły sypkie,
rośliny oleiste, nawozy i inne.

8. Poznańska giełda towarowa

Giełda Poznańska jako spółka akcyjna powstała w 1991 r. Jej
założycielami byli: Agencja Rynku Rolnego, Wielkopolska
Fundacja Żywnościowa, Gospodarczy Bank Wielkopolski,
Rolniczo – Przemysłowa Izba Gospodarcza oraz Bank
Rozwoju Cukrownictwa. Giełda Poznańska jako pierwsza w
kraju wprowadziła do obrotu opcje towarowe. Są to
transakcje, w których następuj obrót niefizycznym towarem,
lecz możliwością zakupu tego towaru, co zwiększa
stabilność gospodarczą.
Największy obrót w historii, giełda osiągnęła w 2000 roku.
Wynosił on około 1 miliarda złotych.

Głównymi

przedmiotami obrotu Giełdy Poznańskiej są: zboża, mięso,
tłuszcze, cukier, pasze.

Zarówno na rynku zbóż, jak i na

rynku mięsa obserwuje się wahania w wielkości obrotów
towarowych. W obrotach czterema podstawowymi zbożami
dominującą pozycje zajmuje pszenica. W przypadku mięs,
wieprzowina stanowi większy procent obrotów giełdy niż
wołowina.

8. Poznańska giełda towarowa

Od początku istnienia Giełdy Poznańskiej są
opracowywane i wdrażane systemy zabezpieczeń.

Zabezpieczające mechanizmy giełdowe są
wykorzystywane zarówno przez producentów rolnych,
przetwórców jak i handlowców. Istotnym elementem w
działalności Giełdy Poznańskiej jest również
organizacja i przeprowadzanie otwartych licytacji
gwarantujących i zabezpieczających uzyskanie ceny
rynkowej, z których już od dziesięć lat korzystała
Agencja Rynku Rolnego.

Dziękuję za uwagę

Prof. SGGW dr hab. Wacław Szymanowski