Poznanie

Poznanie

społeczne

społeczne

Czym jest poznanie

Czym jest poznanie

społeczne?

społeczne?

Poznanie społeczne jest to sposób, w

Poznanie społeczne jest to sposób, w

jaki ludzie myślą o sobie samym i o

jaki ludzie myślą o sobie samym i o

świecie społecznym.

świecie społecznym.

A dokładniej – jak selekcjonują

A dokładniej – jak selekcjonują

interpretują, zapamiętują i

interpretują, zapamiętują i

wykorzystują informację społeczną do

wykorzystują informację społeczną do

wydawania sądów i w podejmowaniu

wydawania sądów i w podejmowaniu

decyzji.

decyzji.

Oszczędność poznawcza

Oszczędność poznawcza

Z olbrzymią liczbą danych, które do nas stale
docierają, radzimy sobie, stosując metodę
oszczędności poznawczej.

Oszczędność poznawcza: teza

mówiąca, że

ludzie uczą się stosować

efektywne

uproszczenia myślowe

i praktyczne reguły

zdroworozsądkowe,

które pomagają im

zrozumieć

rzeczywistość społeczną,

ponieważ

nie są zdolni przetwarzać całej
oddziałującej na

nich informacji

społecznej

Schematy i ich

Schematy i ich

oddziaływanie

oddziaływanie

Nasze teorie

Nasze teorie

dotyczące

dotyczące

rzeczywistości

rzeczywistości

społecznej,

społecznej,

nazywane są

nazywane są

schematami

schematami

Schematy i ich

Schematy i ich

oddziaływanie

oddziaływanie

Schematy

Schematy

: struktury

: struktury

poznawcze, za pomocą których

poznawcze, za pomocą których

ludzie organizują swoją wiedzę

ludzie organizują swoją wiedzę

o świecie według pewnych

o świecie według pewnych

tematów; schematy silnie

tematów; schematy silnie

wpływają na to, co / otrzymanej

wpływają na to, co / otrzymanej

informacji zauważamy, o czym

informacji zauważamy, o czym

myślimy i co później pamiętamy

myślimy i co później pamiętamy

Badania Ciaudii Cohen

Badania Ciaudii Cohen

1.

1.

Jakiej

Jakiej

muzyki

muzyki

słuchała

słuchała

bibliotekarka?

bibliotekarka?

2.

2.

Co piła

Co piła

biblotekarka?

biblotekarka?

Badania Ciaudii Cohen

Badania Ciaudii Cohen

1.

1.

Jakiej

Jakiej

muzyki

muzyki

słuchała

słuchała

kelnerka?

kelnerka?

2.

2.

Co piła kelnerka?

Co piła kelnerka?

Funkcja schematów

Funkcja schematów

1.Budowanie bardzo spójnego

1.Budowanie bardzo spójnego

zasobu wiedzy ogólnej o

zasobu wiedzy ogólnej o

ludziach (exp. Harolda Kelly –

ludziach (exp. Harolda Kelly –

Nowy profesor);

Nowy profesor);

Funkcja schematów

Funkcja schematów

2.Pomoc w kategoryzacji bodźców-

2.Pomoc w kategoryzacji bodźców-

pomagają odpowiedzieć na

pomagają odpowiedzieć na

pytanie,:”co to jest?” gdy napotykamy

pytanie,:”co to jest?” gdy napotykamy

na jakąś przeszkodę, coś nieznanego,

na jakąś przeszkodę, coś nieznanego,

niejednoznacznego i trudnego do

niejednoznacznego i trudnego do

rozszyfrowania;

rozszyfrowania;

Procedura jest zupełnie prosta. Najpierw posortuj rzeczy na

Procedura jest zupełnie prosta. Najpierw posortuj rzeczy na

różne grupy. Oczywiście jeden stos może wystarczyć, to

różne grupy. Oczywiście jeden stos może wystarczyć, to

zależy, ile jest do zrobienia. Jeżeli musisz iść gdzie indziej, bo

zależy, ile jest do zrobienia. Jeżeli musisz iść gdzie indziej, bo

sam nie masz odpowiednich udogodnień, to jest to następny

sam nie masz odpowiednich udogodnień, to jest to następny

krok; jeżeli nie, jesteś już dość dobrze przygotowany

krok; jeżeli nie, jesteś już dość dobrze przygotowany

Funkcja schematów

Funkcja schematów

3.Dostarczają

3.Dostarczają

użytecznych

użytecznych

wskazówek

wskazówek

dotyczących naszego

dotyczących naszego

działania, tak że nie

działania, tak że nie

musimy zatrzymywać

musimy zatrzymywać

się i zastanawiać nad

się i zastanawiać nad

każdym kolejnym

każdym kolejnym

krokiem (np.. schemat

krokiem (np.. schemat

„w restauracji”).

„w restauracji”).

Wybór schematu: rola

Wybór schematu: rola

dostępności i zdarzeń

dostępności i zdarzeń

poprzedzających

poprzedzających

Dostępność: łatwość, z jaką możemy

Dostępność: łatwość, z jaką możemy

sobie uświadomić rozmaite myśli i

sobie uświadomić rozmaite myśli i

idee;

idee;

Idea dostępna to taka, która jest

Idea dostępna to taka, która jest

obecnie uświadamiana albo która

obecnie uświadamiana albo która

może zostać łatwo przywołana do

może zostać łatwo przywołana do

świadomości

świadomości

Wybór schematu: rola

Wybór schematu: rola

dostępności i zdarzeń

dostępności i zdarzeń

poprzedzających

poprzedzających

-

„

„

Lot nad kukułczym gniazdem”

Lot nad kukułczym gniazdem”

-

Widok alkoholika wspartego o

Widok alkoholika wspartego o

budynek i pijącego wino z butelki

budynek i pijącego wino z butelki

Zmienianie schematów: jak łatwo

Zmienianie schematów: jak łatwo

ludzie modyfikują swoje poglądy?

ludzie modyfikują swoje poglądy?

Ludzie trwają przy swoich z góry

Ludzie trwają przy swoich z góry

przyjętych założeniach, nawet gdy mają

przyjętych założeniach, nawet gdy mają

do czynienia z wyraźnie niezgodną z

do czynienia z wyraźnie niezgodną z

nimi informacją.

nimi informacją.

Dlaczego?

Dlaczego?



U

U

znanie, że nie mamy racji, wzbudza dysonans, a spostrzeganie

znanie, że nie mamy racji, wzbudza dysonans, a spostrzeganie

rzeczywistości jako zgodnej z naszymi potrzebami, życzeniami i przekonaniami

rzeczywistości jako zgodnej z naszymi potrzebami, życzeniami i przekonaniami

przynosi naszemu ego satysfakcję

przynosi naszemu ego satysfakcję



Decyduje tu także sposób funkcjonowania umysłu. Dane

Decyduje tu także sposób funkcjonowania umysłu. Dane

potwierdzające nasze przekonania są przez nas łatwiej zauważane,

potwierdzające nasze przekonania są przez nas łatwiej zauważane,

lepiej pamiętane i uznawane za ważniejsze. Informacja niezgodna z

lepiej pamiętane i uznawane za ważniejsze. Informacja niezgodna z

przekonaniami częściej zostaje przeoczona, zapomniana i częściej

przekonaniami częściej zostaje przeoczona, zapomniana i częściej

jest uznawana za nieistotną, nawet gdy nie jest ważna dla naszej

jest uznawana za nieistotną, nawet gdy nie jest ważna dla naszej

samooceny

samooceny

Ludzie spostrzegają nowe dane

Ludzie spostrzegają nowe dane

przez pryzmat schematów.

przez pryzmat schematów.

Gdy posługujemy się schematami w

Gdy posługujemy się schematami w

celu zinterpretowania zachowania

celu zinterpretowania zachowania

wieloznacznego, to schematy dyktują

wieloznacznego, to schematy dyktują

treść spostrzeżeń.

treść spostrzeżeń.

Jeżeli zniekształcamy dane, by stały

Jeżeli zniekształcamy dane, by stały

się zgodne z naszymi schematami,

się zgodne z naszymi schematami,

niewielkie są szanse, że zostanie

niewielkie są szanse, że zostanie

zarejestrowana jakakolwiek

zarejestrowana jakakolwiek

prawdziwie niezgodna z tymi

prawdziwie niezgodna z tymi

schematami informacja.

schematami informacja.

Badania przeprowadzone

Badania przeprowadzone

przez Ala Hastorfa i Hadleya

przez Ala Hastorfa i Hadleya

Cantrila (mecz)

Cantrila (mecz)

Zjawisko wrogich mediów

Zjawisko wrogich mediów

:

:

odkrycie, że każda z

odkrycie, że każda z

antagonistycznych, silnie

antagonistycznych, silnie

zaangażowanych w coś grup

zaangażowanych w coś grup

spostrzega neutralne, zrównoważone

spostrzega neutralne, zrównoważone

przekazy mediów jako sobie wrogie,

przekazy mediów jako sobie wrogie,

ponieważ media nie przedstawiły

ponieważ media nie przedstawiły

faktów  jednostronnym ujęciu, o

faktów  jednostronnym ujęciu, o

którym antagoniści „wiedzą", że jest

którym antagoniści „wiedzą", że jest

prawdą

prawdą

Ludzie spostrzegają nowe dane

Ludzie spostrzegają nowe dane

przez pryzmat schematów.

przez pryzmat schematów.

W pewnych okolicznościach ludzie

W pewnych okolicznościach ludzie

będą interpretowali fakty jako

będą interpretowali fakty jako

zgodne z własnymi schematami i

zgodne z własnymi schematami i

oczekiwaniami, nawet wtedy, gdy nie

oczekiwaniami, nawet wtedy, gdy nie

są zbyt głęboko zaangażowani w

są zbyt głęboko zaangażowani w

sprawę

sprawę

Ludzie spostrzegają nowe dane

Ludzie spostrzegają nowe dane

przez pryzmat schematów.

przez pryzmat schematów.

Efekt pierwszeństwa

Efekt pierwszeństwa

: proces,

: proces,

za sprawą którego nasze

za sprawą którego nasze

pierwsze wrażenie dotyczące

pierwsze wrażenie dotyczące

innej osoby wpływa na to, że jej

innej osoby wpływa na to, że jej

późniejsze zachowanie

późniejsze zachowanie

interpretujemy w sposób zgodny

interpretujemy w sposób zgodny

z tym pierwszym wrażeniem

z tym pierwszym wrażeniem

Badania dotyczące zjawiska

Badania dotyczące zjawiska

nazwanego

nazwanego

efektem

efektem

pierwszeństwa

pierwszeństwa

Pierwsze wrażenia często są bardzo ważne, ponieważ

Pierwsze wrażenia często są bardzo ważne, ponieważ

wpływają na to, jak interpretowana jest informacja

wpływają na to, jak interpretowana jest informacja

napływająca później.

napływająca później.

Efekt pierwszeństwa bierze się stąd, że na podstawie

Efekt pierwszeństwa bierze się stąd, że na podstawie

informacji otrzymanej na początku ludzie tworzą

informacji otrzymanej na początku ludzie tworzą

schematy, a te wpływają na sposób interpretowania

schematy, a te wpływają na sposób interpretowania

dalszej informacji. To znaczy, ludzie często uporczywie

dalszej informacji. To znaczy, ludzie często uporczywie

kierują się swoim pierwszym wrażeniem i późniejsza

kierują się swoim pierwszym wrażeniem i późniejsza

informacja, która mu przeczy, jest ignorowana,

informacja, która mu przeczy, jest ignorowana,

uznawana za nieistotną czy niewiarygodną lub bywa

uznawana za nieistotną czy niewiarygodną lub bywa

reinterpretowana.

reinterpretowana.

Eksperyment Jones, Rock,

Eksperyment Jones, Rock,

Shaver, Goethals i Ward

Shaver, Goethals i Ward

Uczestnicy badania obserwowali studenta, który w teście wielokrotnego

Uczestnicy badania obserwowali studenta, który w teście wielokrotnego

wyboru rozwiązywał trzydzieści problemów dotyczących związków

wyboru rozwiązywał trzydzieści problemów dotyczących związków

analogii. 

analogii. 

Mówiono, że problemy te cechują się jednakowym stopniem trudności. 

Mówiono, że problemy te cechują się jednakowym stopniem trudności. 

Student zawsze rozwiązywał poprawnie połowę z nich.

Student zawsze rozwiązywał poprawnie połowę z nich.

Jedyna różnica w warunkach eksperymentalnych polegała na tym, że raz

Jedyna różnica w warunkach eksperymentalnych polegała na tym, że raz

zaczynał on bardzo dobrze, rozwiązując poprawnie większość

zaczynał on bardzo dobrze, rozwiązując poprawnie większość

początkowych zadań w teście, a potem następowało pogorszenie i

początkowych zadań w teście, a potem następowało pogorszenie i

rozwiązywał źle większość zadań końcowych, a kiedy indziej ten porządek

rozwiązywał źle większość zadań końcowych, a kiedy indziej ten porządek

był odwrócony: przez większość początkowych pozycji testu popełniał

był odwrócony: przez większość początkowych pozycji testu popełniał

błędy, a potem przy większości pozycji końcowych — odnosił sukces. Po

błędy, a potem przy większości pozycji końcowych — odnosił sukces. Po

zakończonej obserwacji uczestnicy eksperymentu byli proszeni o ocenę

zakończonej obserwacji uczestnicy eksperymentu byli proszeni o ocenę

inteligencji tego studenta i o przypomnienie sobie, jak wiele problemów

inteligencji tego studenta i o przypomnienie sobie, jak wiele problemów

rozwiązał poprawnie.

rozwiązał poprawnie.

Jak przewidywano, badani okazywali się

Jak przewidywano, badani okazywali się

nieprzejednanymi teoretykami, którzy

nieprzejednanymi teoretykami, którzy

zniekształcali dane tak, by pasowały do

zniekształcali dane tak, by pasowały do

pierwszego wrażenia.

pierwszego wrażenia.

Ci, którzy widzieli, jak student rozwiązuje

Ci, którzy widzieli, jak student rozwiązuje

poprawnie większość początkowych problemów,

poprawnie większość początkowych problemów,

w odróżnieniu od tych, którzy widzieli, jak

w odróżnieniu od tych, którzy widzieli, jak

wykonuje je źle, uznawali go za bardziej

wykonuje je źle, uznawali go za bardziej

inteligentnego i pamiętali, że odpowiedział

inteligentnego i pamiętali, że odpowiedział

poprawnie na więcej pytań w teście.

poprawnie na więcej pytań w teście.

Obydwu wypadkach student rozwiązywał

Obydwu wypadkach student rozwiązywał

piętnaście z trzydziestu zadań, z których

piętnaście z trzydziestu zadań, z których

wszystkie były jednakowo trudne.

wszystkie były jednakowo trudne.

Pomimo to u uczestników eksperymentu

Pomimo to u uczestników eksperymentu

wystąpił silny efekt pierwszeństwa: to, co

wystąpił silny efekt pierwszeństwa: to, co

zobaczyli najpierw, zdominowało ich odczucia,

zobaczyli najpierw, zdominowało ich odczucia,

prowadząc do pomniejszenia wagi (i w istocie

prowadząc do pomniejszenia wagi (i w istocie

nietrafnego reprezentowania) tego, co nastąpiło

nietrafnego reprezentowania) tego, co nastąpiło

później

później

Dlaczego tak się działo?

Dlaczego tak się działo?

Raz utworzone schematy zaczynają

Raz utworzone schematy zaczynają

żyć własnym życiem, wpływając na

żyć własnym życiem, wpływając na

spostrzeganie przez nich nowej

spostrzeganie przez nich nowej

informacji, bez względu na to, czy

informacji, bez względu na to, czy

zagraża samoocenie czy też nie.

zagraża samoocenie czy też nie.

Ludzie utrzymują swoje schematy,

Ludzie utrzymują swoje schematy,

nawet gdy pierwotne dane je

nawet gdy pierwotne dane je

wspierające zostały podważone.

wspierające zostały podważone.

efekt uporczywości

efekt uporczywości

: odkrycie,

: odkrycie,

że przekonania ludzi dotyczące

że przekonania ludzi dotyczące

ich samych i świata społecznego

ich samych i świata społecznego

utrzymują się nawet wtedy, gdy

utrzymują się nawet wtedy, gdy

dane wspierające te

dane wspierające te

przekonania zostały podważone

przekonania zostały podważone

Sprawianie, że nasze schematy

Sprawianie, że nasze schematy

stają się prawdą: samospełniające

stają się prawdą: samospełniające

się proroctwo

się proroctwo

Zjawisko polegające na tym, że

Zjawisko polegające na tym, że

ludzie:

ludzie:

(a)

(a)

mają określone oczekiwania

mają określone oczekiwania

dotyczące innej osoby, co

dotyczące innej osoby, co

(b)

(b)

wpływa na ich postępowanie

wpływa na ich postępowanie

względem tej osoby, które

względem tej osoby, które

(c)

(c)

powoduje, że zachowuje się ona w

powoduje, że zachowuje się ona w

sposób zgodny z ich wyjściowymi 

sposób zgodny z ich wyjściowymi 

oczekiwaniami

oczekiwaniami

Eksperyment Roberta

Eksperyment Roberta

Rosenthala i Lenore Jacobson

Rosenthala i Lenore Jacobson

Czy kiedykolwiek uznajemy nasze

Czy kiedykolwiek uznajemy nasze

schematy za nietrafne lub zmieniamy

schematy za nietrafne lub zmieniamy

zdanie

zdanie



w pewnych okolicznościach ludzie

w pewnych okolicznościach ludzie

będą kierowali swoją uwagę na

będą kierowali swoją uwagę na

informację niezgodną z

informację niezgodną z

posiadanymi schematami, a nawet

posiadanymi schematami, a nawet

będą takiej informacji poszukiwali.

będą takiej informacji poszukiwali.

Na przykład, jeżeli jakaś informacja jest do

Na przykład, jeżeli jakaś informacja jest do

tego stopnia niezgodna ze schematem, że

tego stopnia niezgodna ze schematem, że

ludzie poświęcają czas, próbując ją wyjaśnić

ludzie poświęcają czas, próbując ją wyjaśnić

lub pogodzić z uprzednimi przekonaniami, to

lub pogodzić z uprzednimi przekonaniami, to

przypominają sobie później tę informację

przypominają sobie później tę informację

zupełnie trafnie

zupełnie trafnie

Czy kiedykolwiek uznajemy nasze

Czy kiedykolwiek uznajemy nasze

schematy za nietrafne lub zmieniamy

schematy za nietrafne lub zmieniamy

zdanie

zdanie



Jeżeli ludzie znajdują się w sytuacji, w której jest

Jeżeli ludzie znajdują się w sytuacji, w której jest

dla nich ważne, by ich przekonania były trafne i

dla nich ważne, by ich przekonania były trafne i

dawały się obronić (np. jeżeli muszą publicznie

dawały się obronić (np. jeżeli muszą publicznie

uzasadnić, dlaczego wyznają takie, a nie inne

uzasadnić, dlaczego wyznają takie, a nie inne

poglądy), to bardziej prawdopodobne będzie

poglądy), to bardziej prawdopodobne będzie

dostrzeganie i uwzględnianie przez nich

dostrzeganie i uwzględnianie przez nich

informacji niezgodnej, a nie jej ignorowanie i

informacji niezgodnej, a nie jej ignorowanie i

pomniejszanie jej znaczenia

pomniejszanie jej znaczenia

Czy kiedykolwiek uznajemy nasze

Czy kiedykolwiek uznajemy nasze

schematy za nietrafne lub zmieniamy

schematy za nietrafne lub zmieniamy

zdanie

zdanie



Istnieją okoliczności, w których ludzie

Istnieją okoliczności, w których ludzie

poszukują informacji zarówno

poszukują informacji zarówno

mogącej potwierdzić ich hipotezy, jak i

mogącej potwierdzić ich hipotezy, jak i

im zaprzeczyć i unikają przez to

im zaprzeczyć i unikają przez to

samospełniającego się proroctwa.

samospełniającego się proroctwa.

Stwierdzono, że ludzie traktują innych

Stwierdzono, że ludzie traktują innych

w sposób nietendencyjny, jeśli nie są

w sposób nietendencyjny, jeśli nie są

pewni, czy ich schemat jest trafny,

pewni, czy ich schemat jest trafny,

jeśli istnieje dla niego jasna

jeśli istnieje dla niego jasna

alternatywa, albo kiedy są specjalnie

alternatywa, albo kiedy są specjalnie

proszeni o to, by go podważyć

proszeni o to, by go podważyć