Poznanie społeczne: zrozumienie siebie i innych

Poznanie świata społecznego

Poznanie społeczne – proces myślenia o sobie i innych

Motywowanie taktyków – ludzie dostosowują swoje style myślenia do zmieniających się celów

Procesy społeczno-poznawcze

Uwaga – proces świadomego skupienia się na określonych właściwościach otoczenia lub nas samych

Wpływając na informacje, jakie otrzymujemy, uwaga wywiera wpływ również na to, co zapamiętujemy, spostrzegamy oraz jakie podejmujemy decyzje.

Interpretacja – proces nadawania znaczenia doświadczanym wydarzeniom,

Ponieważ większość wydarzeń można interpretować na wiele sposobów, to samo wydarzenie może spowodować odmienną reakcję u różnych ludzi.

Sąd – proces, w którym wykorzystujemy interpretację dostępnych nam informacji, by formować spostrzeżenia i podejmować decyzje

Pamięć – służy do przechowywania i odzyskiwania naszych wcześniejszych doświadczeń, służących jako wskazówki dla uwagi, sądu i interpretacji

Wpływ na nasze procesy myślowe ma kilka celów, wśród nich: pragnienie zminimalizowania wysiłku umysłowego, zarządzanie wizerunkiem własnej osoby oraz właściwe zrozumienia wydarzeń.

Zminimalizowanie wysiłku umysłowego

Samospełniające się proroctwo – zjawisko zachodzące wtedy, kiedy początkowo błędne oczekiwanie prowadzi do działań powodujących, że staje się ono prawdziwe

Wnioskowanie o dyspozycyjnych cechach osobowości – sąd, że zachowanie danej osoby wynika z jej cech osobowościowych

Błąd korespondencji – skłonność obserwatorów do przeceniania przyczynowego wpływu czynników osobowościowych na zachowanie i do niedoceniania przyczynowej roli czynników sytuacyjnych

Podstawowy błąd atrybucji – podobnie jak błąd korespondencji, termin ten odnosi się do skłonności obserwatorów do przeceniania przyczynowego wpływu czynników osobowościowych na zachowanie, a niedoceniania przyczynowej roli czynników sytuacyjnych

Asymetria aktor-obserwator – skłonność ludzi do określania własnych zachowań jako powodowanych przez czynniki sytuacyjne, a zachowań innych ludzi – jako wynikających z cech osobowości

Heurystyka poznawcza – upraszczająca strategia umysłowa używana w formułowaniu sądów

Heurystyka reprezentatywności – upraszczająca strategia umysłowa polegająca na klasyfikowaniu jakiegoś zjawiska do danej kategorii na podstawie tego, że przypomina ona typowy przykład z tej kategorii

Heurystyka dostępności – upraszczająca strategia umysłowa polegająca na tym, że ludzie oceniają prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zdarzenia na podstawie tego, z jaką łatwością przychodzą im na myśl przykłady tego wydarzenia

Efekt fałszywej powszechności – tendencja do przeceniania stopnia, w jakim inni zgadzają się z nami

Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania – upraszczająca strategia umysłowa polegająca na tym, że ludzie najpierw ogólnie oceniają sytuację, a następnie dostosowują tę ocenę, biorąc pod uwagę szczególne cechy danej sytuacji

Otoczenie społeczne jest niezwykle złożone, a ludzie dysponują ograniczonymi zasobami poznawczymi. W rezultacie często stosujemy strategie upraszczające, które wymagają niewielkich nakładów poznawczych i umożliwiają formułowanie „wystarczająco trafnych sądów”.

Ludzie używają własnych poglądów jako oczekiwać, co ułatwia im zrozumienie nowych wydarzeń. Gdy nasze oczekiwania są prawidłowe, korzystanie z nich prowadzi do formułowania trafnych sądów małym kosztem. Gdy są one błędne, mogą prowadzić do błędnych ocen i samospełniających się proroctw.

Ludzie – przynajmniej ci, którzy wywodzą się z kultur zachodnich, indywidualistycznych – wnioskują o dyspozycyjnych cechach osobowości, aby łatwiej zrozumieć przyczyny zachowań innych ludzi.

Ludzie dysponują też innymi uproszczeniami poznawczymi, takimi jak: heurystyka reprezentatywności, heurystyka dostępności, heurystyka zakotwiczenia i dostosowania oraz strategia używania uczuć jako informacji.

Ludzie pobudzeni, w dobrym nastroju lub obdarzeni silną potrzebą struktury, szczególnie często stosują uproszczenia poznawcze.

Osoby pod presją czasu lub znajdujące się w szczególnie złożonej sytuacji, również często stosują uproszczenia poznawcze.

Niekiedy jednak ludzie przestają polegać na tych uproszczeniach, na przykład wówczas, gdy rzeczywistość nie zgadza się z ich oczekiwaniami.

Zarządzanie wizerunkiem własnej osoby

Porównania społeczne w dół – proces porównywania siebie z osobami, które są w gorszej sytuacji

Porównania społeczne w górę – proces porównywania się z osobami, które są lepsze od nas

Atrybucje obronne – skłonność do przypisywania sobie zasługi za odniesione sukcesy oraz do obwiniania czynników zewnętrznych za poniesione porażki

Pozytywny obraz własnej osoby jest ważny, ponieważ dostarcza nam pewności siebie, potrzebnej, by sprostać wyzwaniom, oraz sugeruje, że nasze relacje społeczne są właściwe.

Strategie podtrzymywania lub poprawiania wizerunku własnej osoby, to między innymi: porównania społeczne w górę i w dół, przypisywanie sobie autorstwa sukcesów i pomniejszenie odpowiedzialności za porażki, podkreślenie znaczenia rzeczy, które robimy dobrze i deprecjonowanie znaczenia tych, z którymi sobie nie radzimy oraz przecenianie poczucia kontroli.

Ludzie o wysokiej samoocenie szczególnie często podejmują zdecydowanie działania, mające na celu jej podwyższenie. Osoby o niskiej lub umiarkowanej samoocenie również pragną mieć pozytywny obraz własnej osoby, jednak są bardziej ostrożne w swoich działaniach, skupiając się bardziej na utrzymaniu samooceny na dotychczasowym poziomie.

Sytuacje, które zagrażają samoocenie, zwiększają skłonność do obrony lub podnoszenia poczucia własnej wartości. Do takich sytuacji należą: niska skuteczność w działaniu, negatywne interpersonalne sprzężenie zwrotne, a także rozmyślanie nad własną śmiercią (świadomość własnej śmiertelności).

Wysokość i niestabilność samooceny oraz zagrożenie sytuacyjne wchodzą ze sobą w interakcje, prowadząc do działań mających na celu podtrzymanie i podwyższenie poczucia własnej wartości.

Słuszność

Zasada pomniejszania – zasada głosząca, że w miarę jak rośnie liczba możliwych przyczyn wydarzenia maleje nasza pewność, że którakolwiek z nich jest tą właściwą

Zasada powiększania – zasada głosząca, że jeśli do wydarzenia doszło mimo poważnych przeszkód, to czynniki, które doprowadziły do jego wystąpienia, musiały być szczególnie potężne

Ludzie często pragną, by ich sądy na temat siebie i innych były trafne.

Dążąc do słuszności, ludzie często zbierają więcej bardziej szczegółowych informacji społecznych, przewartościowują wcześniejsze spostrzeżenia i sądy oraz odgrywają rolę „adwokata diabła”, podważając słuszność własnych poglądów.

Pragnienie słuszności może prowadzić do stosowania „racjonalnej” logiki atrybucji, aby można było zrozumieć, dlaczego określone wydarzenie miało taki, a nie inny przebieg. Rozważając wpływ czynników sytuacyjnych i czynników wewnątrz osoby na dane zachowanie, ludzie zadają sobie pytanie, czy było ono zamierzone, a jego konsekwencje możliwe do przewidzenia oraz czy osoba działała w sytuacji wolnego wyboru. Wykorzystują również zasadę powiększania i pomniejszania oraz informacje dotyczące zgodności, wyjątkowości i spójności.

Strategie zorientowane na trafność są częściej stosowane przez ludzi odczuwających smutek, cechujących się silnym pragnieniem kontroli lub silną potrzebą poznania.

Ludzie dążą do słuszności sądów, gdy stoją w obliczu nieoczekiwanych wydarzeń lub gdy są współzależni od innych.

Ponieważ strategie słuszności wymagają stosunkowo wiele wysiłku, osoby w sytuacji dużego obciążenia poznawczego mają trudności z ich stosowaniem.