PSYCHOLOGIASPOŁECZNE_TREŚCI SLAJDÓW, CZ. I, Wprowadzenie do psychologii społecznej, przedmiot i główne perspektywy badań w psychologii społecznej, poznanie społeczne, stereotypy, atrybucje – procesy spostrzegania i ich deformacje, wizerunek własnej osoby i samoocena.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Psychologia społeczna to naukowe badanie sposobu, w jaki rzeczywista bądź wyobrażana obecność innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie (Allport). Ważniejsze od tzw. obiektywnego obrazu świata jest to, jak ludzie subiektywnie postrzegają i interpretują ludzkie intencje, myśli, emocje i zachowania.

Cel badań to: określenie uniwersalnych właściwości natury ludzkiej, które powodują, że każdy jest podatny na wpływ

PROBLEMY BADAWCZE

• Jak inni ludzie oddziałują na pojedynczego człowieka?

• Jak człowiek oddziałuje na tych, z którymi się kontaktuje?

• W jakich warunkach kontakt przebiega? (pytanie o prawidłowości)

SPECYFICZNECECHYPSYCHOLOGIISPOŁECZNEJ

• Indywidualizm

• Pragmatyzm

• Empiryzm

Tradycje myślenia o społecznym zachowaniu człowieka

• Perspektywapoznawcza

Bada procesy umysłowe zachodzące podczas obserwowania, interpretacji, oceniania i zapamiętywania zdarzeń społecznych

Przyczyn zachowania upatruje w bieżących interpretacjach sytuacji

Ludzie działają w świecie przez siebie skonstruowanym (zinterpretowanym) a nie obiektywnym

• Perspektywamotywacyjna

Badanie pobudek działania w różny sposób powiązanych z potrzebami i sytuacją życiową. Zachowanie postrzega przez pryzmat zysków i strat

• Perspektywabehawioralna

Zachowanie się stanowi rezultat uczenia się. Podstawowe mechanizmy uczenia się to:

• Warunkowanieklasyczne

Obejmuje zachowania, na którymi mamy zwykle niewielką lub nie mamy żadnej kontroli

Współwystępowanie bodźca awersyjnego/ przyjemnego z cechą pierwotnie neutralną spowoduje zmianę zachowania, także w sytuacji, gdy pozostawi się tą pierwotnie neutralną cechę

• Warunkowaniesprawcze

Związane z zachowaniami podległymi woli, podejmowane dobrowolnie i wynikające z kontekstu sytuacyjnego.

• Uczeniesięspołeczne

Uczenie się następuje w wyniku obserwacji zachowania innej osoby.

• Perspektywakulturowa

Na zachowanie wywierają wpływ duże grupy społeczne i kultura, w której żyjemy. Człowiek jest wytworem socjalizacji

• Perspektywaewolucjonistyczna

Ludzkie zachowanie jest rezultatem przeszłości całego gatunku

Wyłoniła się z ustaleń teorii Darwina, która przerzuciła pomost między zwierzętami a ludźmi. Przyczyn zachowania upatruje w takich cechach psychicznych i fizycznych, które ułatwiały przodkom przetrwanie i rozmnażanie się (zakodowane w genach, dziedziczone)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

POZNANIE SPOŁECZNE

• Ludzie żyją w świecie przez siebie konstruowanym

• Wyjaśnia dlaczego postępowanie bardziej zależy od tego, jak swój świat rozumiemy, niż od tego, jaki ów świat jest w istocie

Teoria schematów poznawczych

• Schemat poznawczy to wiedza i doświadczenie zakodowanewumyśle

• Współokreślają treść naszego widzenia świata

• Zawierają wiedzęuogólnioną, wyabstrahowaną z konkretnych doświadczeń

• Stanowią reprezentacjęrzeczywistości

• To hipotezynatemat otaczającej nas rzeczywistości

Uniwersalna zasada budowania schematów to prototypowość i hierarchiczność

• prototyp to egzemplarz najbardziej typowy, najbardziej idealny

• prototyp jest najczęściej jakimś wypośrodkowaniem wiedzy o wszystkich napotkanych egzemplarzach schematu

• Wiedza kodowana jest „piętrowo”

• Każdy schemat ma podschemat, te mają swoje podschematy itd.

• Hierarchiczność zapewnia ekonomiczność i wybiórczość przypominania

AKTYWIZACJA SCHEMATÓW

• „oddolna” aktywizacja schematu, tj. aktywizowanie schematu całości przez zaktywizowane uprzednio schematy części

• „odgórna” aktywizacja schematu, tj. aktywizowanie przez oczekiwania lub hipotezy

• Wzbudzanieschematów - doświadczenia bezpośrednio wcześniej zwiększa dostępność schematu

• Samospełniające się proroctwo. Proces „panowania błędu

LUDZIE MOGĄ PRZYWOŁYWAĆ TO, CO SIĘ RZECZYWIŚCIE ZDARZYŁO, NA DOWÓD, ŻE OD SAMEGO POCZĄTKU MIELI RACJĘ. WARTO SPRÓBOWAĆ: mając do czynienia z członkiem grupy, której nie lubimy, wyobraźmy sobie, że to najbardziej przyjazna i uprzejma osoba, jaką kiedykolwiek spotkaliśmy. Bądźmy tak przyjacielscy jak tylko potrafimy. OSOBA TA ODPOWIE NA TO ZACHOWANIE – efekty mogą być zaskakujące

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SCHEMATY LUDZI - STEREOTYPY

• Uproszczone, uogólnione sądy o członkach różnych grup społecznych

• Wyodrębniany jest z uwagi na łatwo zauważalną cechę osób/grup/zbiorowości

• Dostarczają wiedzy jak zachowywać się i reagować w obecności innych ludzi

Iluzoryczne korelacje - Chapman (1967)

To systematycznie popełniany błąd; przecenianie współwystępowania bodźców:

• połączonych znaczeniowo

• wyróżniających się jakąś szczególną cechą formalną

Zdaniem Hamiltona i Gifforda u podstaw formowania się stereotypów leżą niezgodne z prawdą przeświadczenia o współwystępowaniu pewnych cech

DWUFAZOWY MODEL POWSTAWANIA STEREOTYPÓW. EFEKT PRZERWY CZASOWEJ - POWSTAWANIE SĄDÓW MORALNYCH - Kofta, Doliński

• Teoriapotrzebyzamknięciapoznawczego (Arie Kruglanski) – podstawy teoretyczne modelu

• Wstępna informacja może indukować pochopne formułowanie sądów, które po upływie czasu stają się oporne na zmianę

• Fazy procesu formułowaniastereotypu

I – wiarygodna osoba informuje jakimi atrybutami cechują się typowi przedstawiciele określonej grupy obcej

II niemożność skonfrontowania tej opinii z rzeczywistością społeczną, bo kontakt z tą grupą nie jest możliwy (w efekcie zamknięciepoznawcze)

III – poznawcze ignorowanie lub reinterpretowanie informacji niezgodnych z przekonaniami

(inne) Źródłastereotypów

• Teoria kategoryzacji społecznej

• Teoria tożsamości społecznej

• Teoria przeniesienia agresji

• Teoria rzeczywistego konfliktu interesów

PARADYGMAT GRUP MINIMALNYCH

Wykazano, że sam fakt podziału na „swoich” i „obcych” jest przyczyną powstawania negatywnych postaw międzygrupowych.

Stereotypduszygrupowej (SDG). Kofta, Sędek

• Spostrzeganie grupy obcej jako silnej i zagrażającej interesom grupy własnej (zbiorowywróg)

• Transformacja grupy obcej w pojedynczy byt intencjonalny

• Przypisywanie grupie obcej:

• niezwykle trwałych właściwości dyspozycyjnych (esencjalizm)

• Dążenia do władzy

• Aktywność spiskową

• Egoizm i solidarność grupowa

• Przyczynowość diaboliczna (Poliakov)

SDG a stereotyp „klasyczny”

Stereotyp duszy grupowej

• Dotyczy grupy jako całości

• Ma treść uniwersalną

• Zawsze jest negatywny

• Jest teorią przyczynową

• Może determinować działania polityczne

Stereotyp „klasyczny”

• Dotyczy typowego członka danej grupy

• Treść zmienia się z grupy na grupę

• Może być pozytywny, negatywny, neutralny

• Jest teorią korelacyjną

• Reguluje sferę kontaktów interpersonalnych z członkami grupy obcej

INFRAHUMANIZACJA–MORALNE WYKLUCZENIE - DELEGITYMIZACJA

Jacques Philippe Leyens sformułował hipotezę, że ludzie mają skłonność do dehumanizowania „obcych”, gdyż człowieczeństwo jest esencją grupy własnej, tylko „swoi” uważani są za ludzi w pełnym tego słowa znaczeniu.

ZMIANA SCHEMATU POZNAWCZEGO

Schematy poznawcze powstają, zmieniają się i rozpadają pod wpływem napływających informacji. Zmiana schematu następuje poprzez:

• Rozbudowę pamięci epizodycznej

• Zmianę wartości rdzeniowej

• Tworzenie nowych schematów wg schematu – wzorca i na podstawie już istniejących schematów

Modyfikowaniestereotypów

• Kontakt w warunkach współpracy i współzależności

• Kontakt osób równych statusem społecznym

• Kontakt wielokrotny i głęboki (wsparty instytucjonalnie)

• Rekategoryzacja

• Dekategoryzacja

• Trening kulturowy

• Świadoma kontrola

SCHEMATY DZIAŁANIA – SKRYPTY

• Umysłowa reprezentacja typowych sekwencji zdarzeń i zachowań

• Zróżnicowane w zależności od kultury, środowiska

• Ma charakter poznawczy i wykonawczy

• Warunki wpływu skryptu na zachowanie:

• Wyuczony

• Zaktywizowany

• Człowiek musi chcieć i umieć wejść w rolę aktora

HEURYSTYKI

• Uproszczone reguły myślenia „na skróty”, bez analizy dostępnych danych

• Sposoby stosowania schematów, którymi posługują się ludzie, aby formułować sądy społeczne szybko i efektywnie

• Warunki sprzyjające użyciu heurystyki

• Brak czasu

• Zbyt duża liczba informacji

• Brak wiedzy

• Intencjonalna aktywizacja

Typyheurystyk: dostępności, reprezentatywności, zakotwiczenia/dostosowania, symulacji

FUNKCJE SCHEMATÓW

• Ułatwiają przetwarzanie danych

• Ułatwiają rozumienie zdarzeń

• Ułatwiają formułowanie sądów

• Wpływają na to co dostrzegamy a czego nie

• Wpływają na selektywność pamięci

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ATRYBUCJE – wnioskowanie na podstawie zachowania -

• Przypisywanie danej osobie lub zachowaniu czynników sprawczych, których nie widzimy, lecz o których wnioskujemy

• atrybucje dyspozycyjne

• atrybucje sytuacyjne

Pierwotny model atrybucji – Fritz Heider

Zachowanie jako konsekwencja czynników zewnętrznych i wewnętrznych

Działanie = f (możność x usiłowanie)

Deformacje procesu atrybucji(błędy percepcyjne)

• Podstawowy błąd atrybucji

• Różnice perspektyw aktor-obserwator

• Egotyzm atrybucyjny

• Egocentryzm atrybucyjny

• Efekt fałszywej powszechności

ASOCJACJE - wnioskowanie na podstawie wiedzy -

• Sposoby formułowania ocen:

• Oddolna integracja danych

• Odgórne wykorzystanie schematów

• Tendencyjne sprawdzanie hipotez

Samospełniające się proroctwo (Rosenthal, Jacobson)

Deformacje w spostrzeganiu ludzi -przykłady

• Tendencja do zgodności informacji percypowanymi a zakodowanymi

• Selekcja informacji zgodnych z nastawieniami

• Projekcja (obronna , nieobronna)

• Fałszywe poczucie powszechności

• Tendencja do ujednolicenia spostrzeżenia

• Wpływ pierwszego wrażenia

• Rola cech centralnych (Asch) i ukrytych teorii osobowości (Bruner i Tagiuri)

• Efekthalo(Thorndike): a) pozytywny (efektemanielskim) i negatywny (efekt diabelski)

• Akcentuacja(Eiser i Stroebe)

• Tendencja do przeceniania związków pomiędzy zachowaniami lub cechami innych

• Iluzoryczne korelacje

• Iluzoryczna kontrola

• Tendencja do pozytywnej oceny własnej osoby

• podwyższanie lub obrona prywatnej samoakceptacji,

• podwyższanie bądź obrona publicznej akceptacji,

• Tendencja do pozytywnej oceny innych osób

(efekt łagodności, błąd pozytywności, inklinację pozytywną, zjawisko Polyanny)

zwłaszcza: a) osóbdosiebiepodobnych; b) pozytywnejocenytych, którzynaslubią; ale też: c) dobezinteresownejpozytywnejoceny innych.

Złudzenie patetyczne (Deutscha, Salomon)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Wizerunek własnej osoby

JA – realne – idealne – powinnościowe

Źródła JA:

• opinie i reakcje innych ludzi

• porównywanie się z innymi ludźmi

• role społeczne

• identyfikacja z modelem

• własne zachowania

Samocena to subiektywny, dynamiczny „składnik” człowieka:

• emocjonalna reakcja człowieka na siebie samego

• rozwija się od chwili, gdy pojawia się poczucie własnej odrębności – kluczową rolę dla procesu jej konstytuowania się odgrywa dzieciństwo

• samoocena jako cecha i samoocena jako stan

Przyczyny zaniżonej samooceny

• ośmieszanie, poniżanie,

• ignorowanie, odrzucanie uczuć,

• odmawianie racjonalnego uzasadnienia decyzji,

• żądanie, aby udawało się kogoś innego,

• zmuszanie do aktywności, do których nie ma się predyspozycji,

• niekorzystne porównywanie z innymi,

• etykietowanie,

• nadopiekuńczość.

Konsekwencje zaniżonej samooceny

• niedocenianie własnych osiągnięć,

• nieznajomość własnych możliwości,

• mała efektywność działań,

• nadmierny krytycyzm,

• niedawanie sobie prawa do błędów,

• niskie poczucie sprawstwa,

• brak pewności siebie,

• poszukiwanie dowodów własnej wartości na zewnątrz,

• unikanie nowych doświadczeń,

• poczucie osamotnienia,

• autoprezentacja defensywna.