Grupowa

Grupowa

natura świata

natura świata

społecznego

społecznego

Sytuacje

Sytuacje

społeczne

społeczne

Współczesny człowiek niemal zawsze znajduje się w

sytuacjach społecznych.

Są to takie sytuacje, w których inni ludzie przez

swoją obecność w zasadniczy sposób modyfikują

zachowania poszczególnych jednostek.

Każda jednostka uczestniczy w życiu grupowym. To,

jak się zachowuje, nie zależy jedynie od tego, kim

jest, ale też od tego, do jakiej grupy należy, jaką ma

w niej pozycję.

Działania jednostek są więc wyznaczone przez

szeroki kontekst społeczny.

Możemy mówić o kontekście społecznym:

1. Bezpośrednim
2. Pośrednim

– obecnym za sprawą materialnych i

niematerialnych produktów ludzkich działań

Kilka pojęć socjologicznych

Kilka pojęć socjologicznych

á propos

á propos

kontekstu społecznego

kontekstu społecznego

Kategoria statystyczna:

zbiór jednostek

podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy i

różniących się pod tym względem od innych.

Kategoria socjologiczna:

zbiór ludzi podobnych

pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje

realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów,

szans.

Kategoria społeczna:

zbiór ludzi podobnych pod

względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są

świadomi tego podobieństwa (ta cecha ma dla nich

znaczenie, jest wartością) i swojej odrębności od

innych.

Czym jest grupa?

Co to takiego?

Definicja grupy

Grupa społeczna:

zbiór jednostek, w

którym wspólnota pewnych istotnych

społecznie cech wyraża się w tożsamości

zbiorowej i towarzyszą temu kontakty,

interakcje i stosunki społeczne w jej

obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z

osobami z zewnątrz.

Inaczej:

to zbiorowość ludzi, pomiędzy

którymi występuje

więź obiektywna,

subiektywna i behawioralna

Społeczeństwo

= kompleks grup

społecznych podporządkowanych

określonej grupie nadrzędnej

Założenia dotyczące grup społecznych

Założenia dotyczące grup społecznych

•

Grupy są zjawiskiem powszechnym,

istnieją zawsze i wszędzie,

są wszechobecne. Liczba grup, w których uczestniczymy, jest

wskaźnikiem naszej aktywności społecznej.

•

Wszechobecne grupy wywierają bardzo silny wpływ

na swoich

członów, głównie na procesy poznawcze, zachowania, postawy

jednostek.

•

Istnieją grupy odniesienia

, tzn. takie, do których odnosimy swój

status (pozycję społeczną), z których czerpiemy wzory

postępowania, wartości (bądź je odrzucamy); to grupy

odniesienia porównawczego bądź normatywnego

•

Wpływ grupy na jednostkę, ze względu na interes społeczny,

może być bądź pozytywny, bądź negatywny.

•

Zrozumienie procesów grupowych

może pozwolić danej grupie

na zwiększenie jej pozytywnych wpływów na jednostkę i

zmniejszenie wpływów negatywnych.

Typy grup i kryteria ich wyodrębnienia

Typy grup i kryteria ich wyodrębnienia

1. Kryteria obiektywne

a. liczebności

(małe – duże);

b. trwałości

(grupy przelotne i trwałe);

c. sposobu rekrutacji

/przypisania, zapisania się

(ekskluzywne, inkluzywne);

d. intensywności uczestnictwa

(jednofunkcyjne, wielofunkcyjne; żarłoczne,

totalitarne – o rozbudowanym rygoryzmie,

zakresie kontroli);

e. korzyści

(autoteliczność-instrumentalność-

heteroteliczność);

f. zorganizowania

(zorganizowane–

niezorganizowane);

2. Kryteria subiektywne (związane z

identyfikacją, solidaryzowaniem się, zaufaniem

lub brakiem tego typu odniesień

Typy grup – ujęcia syntetyczne

Typy grup – ujęcia syntetyczne

Charles Cooley:

Grupy pierwotne: niewielkie, nieformalne,
spontaniczne, o bezpośrednich kontaktach i
interakcjach (face to face) członków
rozpoznających się nawzajem,
podejmujących zróżnicowane działania,
częściowo z pobudek autotelicznych
(rodzina, wspólnota sąsiedzka)

Grupy wtórne: liczą wielu członków, w
większości wzajemnie anonimowych,
pomiędzy którymi zachodzą sformalizowane
i pośrednie stosunki realizujące się w
wysoce wyspecjalizowanych działaniach

Cechy konstytuujące grupę społeczną

Cechy konstytuujące grupę społeczną

1. Zbiór osób
2. Identyczność wskazująca na

odrębność grupy

3. Wartości wspólnogrupowe
4. Więź społeczna
5. Struktura (struktury)/organizacja
(pojęcia roli społecznej, pozycji

społecznej)

Grupa społeczna a liczebność

Grupa społeczna a liczebność

• Już dwie osoby tworzą grupę, ale trzy

lepiej –

• bo generują 3 stosunki

interpersonalne, a nie jeden

• im większa liczba członków, tym mniej

aktywny udział w działaniach grupy

• im większa liczba, tym mniejsza

jednolitość, większe różnice poglądów

• im więcej członków, tym potrzebne jest

większe zorganizowanie

Identyczność

Identyczność

Identyczność

- zapewnia zadośćuczynienie

zasadzie odrębności - przez pewne

wartości materialne, duchowe i symbole.

Grupa ustala pewne wzory zachowania, a

czasem nawet wzory fizyczne /np. wygląd,

strój/. Ważność wzoru polega na tym, że

pełni on rolę środka identyfikacji

jednostki jako członka grupy. Jest więc

środkiem utożsamiania się i

wyodrębniania.

Wartości

Wartości

1.Często stwierdza się, że grupa społeczna polega na
skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości
(celów, zadań, wspólnego dobra).
CEL

- to punkt o wartości pozytywnej, do którego

prowadzi określony ciąg działań zmierzających do jego
osiągnięcia, np. otrzymanie stypendium.

Cele:

wyznaczają organizację wewnątrz grupy, wynikają z

wzajemnych interakcji pomiędzy członkami, motywują
członków grupy do działania. Szczególnie pożądane są
cele, które są wartościowane przez członków pozytywnie,
wynikają z osobistych motywów, są podobne u większości
członków grupy.

Więź społeczna

Więź społeczna

Wg Jana Turowskiego:

Więź społeczna (grupowa)

to ogół stosunków

społecznych wiążących członków w danym zbiorze

ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako

całości.

Etapy kształtowania się więzi:

- styczność przestrzenna

– jednostki spostrzegają innych

ludzi, lokalizują ich w przestrzeni i uświadamiają sobie

ich obecność. Spoiwem jest wspólnie użytkowana

przestrzeń (np. stołówka, sala wykładowa)

- styczność psychiczna

– zaczynamy czuć

zainteresowanie innymi, ponieważ dostrzegamy, że inni

mogą zaspokoić nasze potrzeby.

- styczność społeczna

– kiedy wystąpi wspólne

przebywanie i zainteresowanie, osoby zaczynają na

siebie oddziaływać, komunikować się, podejmować

wspólne działania.

Więź społeczna

Więź społeczna

Więź społeczna występuje w rozumieniu:

- psychospołecznym

– świadomość grupowa i

zbiorowa, poczucie

łączności, solidarności, identyfikacja,

utożsamianie się

- strukturalnym

– wynika z podziału ról w grupie

- dwuaspektowym

- strukturalno-

psychospołecznym (obiektywno-subiektywnym)

Wg Pawła Rybickiego można wyróżnić więzi:

• naturalną – wynikającą z pochodzenia,

pokrewieństwa

• zrzeszeniową – z dobrowolnych związków

• stanowioną – więzi narzucone

Więź społeczna

Stosunek społeczny to, wg Jana Szczepańskiego:

Układ zawierający następujące elementy: dwóch

partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik, czyli

przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi

„platformę” tego stosunku, dalej pewien układ

powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności,

które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać;

W każdym stosunku występuje określona:

podstawa zależności (stosunek służbowy wynika ze

stanowiska w strukturze hierarchicznej, stosunek

pokrewieństwa z pochodzenia – biologicznego lub

społecznego, stosunki sąsiedzkie – z bliskości

zamieszkania); wynikający z niej...

układ wzajemnych uprawnień i obowiązków

(oczekiwań)

system wzajemnych czynności

regulowanych

(oczekiwanych) przez partnerów interakcji

Wewnętrzna organizacja grupy

To system pozycji i ról społecznych oraz instytucji grupowych
podporządkowanych instytucji władzy grupowej (lub
stanowisku), realizujący jakieś istotne społecznie funkcje.

Pozycja (Ralph Linton)

– wiązka uprawnień i obowiązków

(oczekiwań)

Rola społeczna

– rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka

wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy,
wynikające z zajmowanej przez nią pozycji społecznej (źródła ról:
charakter grupy, jej funkcje)

Instytucje (grupowe, społeczne)

- (pierwsze rozumienie) trwały sposób postępowania
- (drugie rozumienie, powszechniejsze) zespoły ról i stanowisk,
obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do
realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te
sprawujących za pomocą urządzeń i środków rzeczowych

Organizacja wewnątrz grupy

Organizacja wewnątrz grupy

Pozycja może być

• przypisana

- jest to pozycja w środowisku

pracy, miejscem hierarchicznym w układzie

stanowisk wraz z przypadającym zakresem

władzy, praw i obowiązków

• osiągnięta

- wiąże się z autorytetem

osobistym jednostki pełniącej określoną role

Jednostka zajmuje tyle pozycji, ile pełni

ról.

• organizacja umożliwia współdziałanie,

funkcjonowanie grupy tu i teraz

• więź społeczna – trwanie i rozwój grupy

Organizacja wewnątrz grupy

Organizacja wewnątrz grupy

Jądrem organizacji jest struktura, tj. forma

wielokierunkowych stosunków społecznych. W

zależności od tych „kierunków” można wyróżnić...

...cztery rodzaje struktur:

1. władzy
2. socjometryczną (wzajemnej atrakcyjności)
3. komunikowania się
4. awansu – powiązania uwarunkowane są

możliwością obejmowania wyższych pozycji w

strukturze grupy

Struktura może być nadawana lub powstawać w

wyniku interakcji. Może być formalna (ujęta w

przepisach) lub nieformalna (socjometryczna).

Struktura władzy

Struktura władzy

Władza

to możliwość podejmowania decyzji o zachowaniu

innych ludzi i stosowanie względem nich systemu nagród i

kar, to możliwość narzucenia innym własnej woli.

Typy panowania wg Maksa Webera z uwagi na źródło

władzy:

a. Legalne (oparte na ustanowieniach prawnych)
b. Tradycjonalistyczne (oparte na tradycji uznającej daną

warstwę, ród jako uprawnione do sprawowania władzy)

c. Charyzmatyczne (władza przyznawana jednostce ze względu

na jej szczególne przymioty, talenty itp.)

Władza może być również oparta na: wiedzy (władza eksperta),

na możliwości nagradzania i karania, na identyfikacji.

Kurt Lewin wyróżnił trzy modele sprawowania władzy:

• autorytarny

• demokratyczny

• liberalny

Komunikacja

Komunikacja

Komunikacja polega na przekazywaniu informacji

pomiędzy uczestnikami życia społecznego, które

dokonuje się za pomocą rożnego rodzaju znaków,

symboli, a głównie za pomocą języka.

W systemie łączności występują elementy:

nadawca, środki, drogi (tzw. kanały

komunikacyjne), odbiorca.

Komunikacji i łączności przypisuje się

funkcje:

- informacyjno-organizatorską
- motywacyjno-inspirującą

Modele łączności w grupie

Modele łączności w grupie

Interakcje wewnątrzgrupowe

Interakcje wewnątrzgrupowe

Robert Bales obserwując grupy społeczne wykonujące zadania,

stwierdził, że posługują się systemem 12 kategorii interakcji:

• solidaryzowanie się z inną osobą, podwyższanie jej pozycji, pomoc,

nagradzanie

• rozładowywanie napięcia emocjonalnego, żartowanie, zadowolenie

• wyrażanie zgody, bierne akceptowanie, rozumienie sugestii,

uleganie

• dawanie sugestii, wskazywanie kierunku, pozostawienie innym

autonomii

• wyrażanie opinii, dokonywanie oceny, wyrażanie życzeń i uczuć

• orientowanie się, udzielanie informacji, powtarzanie, wyjaśnianie

• pytania i prośby o zorientowanie, o informacje, powtarzanie,

potwierdzanie

• pytanie o ocenę, analizę, opinię, wyrażanie uczuć

• prośby o sugestię, o pokierowanie, o możliwe sposoby działania

• niezgadzanie się, bierne odrzucanie sugestii, wstrzymywanie

pomocy

• ujawnianie napięcia emocjonalnego, prośba o pomoc, usuwanie się

z pola

• ujawnianie antagonizmu, obniżanie pozycji innej osoby, bronienie

się, domaganie się uznania

Interakcje wewnątrzgrupowe

Interakcje wewnątrzgrupowe

Bales stwierdził, że

• jeśli przed grupą postawimy zadanie do

wykonania, to w pierwszej fazie dominować będą

reakcje skierowane na orientacje, w drugiej fazie

na ocenę, w trzeciej na kontrolę. W każdej fazie

pojawiają się reakcje pozytywne i negatywne.

• 56 proc. reakcji członków grupy jest

nakierowanych na rozwiązanie problemu,

natomiast 44 proc. reakcji na emocje.

Funkcje interakcji

• pobudzają aktywność grupy

• pomagają grupie w osiągnięciu celu

• prowadzą do pojawienia się takich działań

społecznych, które przyczyniają się do

utworzenia pozytywnych, serdecznych

stosunków wewnątrzgrupowych.

Komunikacja interpersonalna

Komunikacja interpersonalna

Komunikacja interpersonalna (z łaciny

communicatio

- rozmowa, wymiana, łączność), proces, podczas

którego ludzie dążą do dzielenia się znaczeniami za

pośrednictwem symbolicznych (dźwięki, litery, słowa)

informacji (komunikatów).

Komunikowanie się może być realizowane

przez

wypowiedzi ustne, pisemne i rożne formy wizualne

oraz tzw. mowy ciała, np. rożnego rodzaju gesty,

barwę i ton głosu, mimikę twarzy.

Komunikowanie się może być:

- jednokierunkowe - nadawca przekazuje informacje bez

oczekiwania ich potwierdzania przez odbiorcę

- dwukierunkowe - nadawca uzyskuje potwierdzenie

przekazanej informacji, np. w formie pytań

zadawanych przez odbiorcę.

Interakcje społeczne

Interakcje społeczne

Interakcja społeczna

to wzajemne

oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej

jednostek, oddziaływanie grup albo jednostki i

grupy, polegające na obustronnym wpływaniu na

swoje zachowania.

Rodzaje interakcji:

- niezogniskowana

- zogniskowana

- symboliczna

- transakcyjna (oparta na wymianie)

- face to face

- wirtualna

Zbiorowości oparte

Zbiorowości oparte

na podobieństwie zachowań

na podobieństwie zachowań

Publiczność

– w tym samym lub zbliżonym czasie grupa

ludzi odbiera identyczny przekaz. Publiczność może być

zebrana (audytorium), lub rozproszona (np. przed TV)

Zbiegowisko

- przelotne skupienie kilku, kilkunastu

osób, wywołane jakimś zdarzeniem (np. wypadkiem)

Tłum

– zgromadzenie większej liczby osób, raczej

przelotne, spontaniczne, bezpośrednie. Nie jest

zorganizowane, brak w nim kontroli, często towarzyszy

mu gniew.

Rodzaje tłumu: agresywny, terroryzujący, uciekający,

demonstrujący