1
Jakie kryteria twórczości
obejmuje triadowe ujęcie
Nęcki?
Cechy wytworu
Reakcję psychiczną odbiorcy
Cechy procesu myślenia
2
Co wchodzi w skład kryteriów
mieszczących się w reakcji psychicznej
odbiorcy?
Kryteria subiektywno emocjonalne:
1. „skuteczne zdziwienie”
2. Początkowa nieufność
3. Efekt powtórnej oceny
4. „Nigdy bym na to nie wpadł!”
5. „Tak bym właśnie zrobił!”
3
Jakie cechy wytworu wg Nęcki
należy brać pod uwagę w
kryteriach oceniania twórczości?
1. Trafność
2. Oryginalność
3. Niezwykłość
4. Konieczność
5. Wartość estetyczną
4
Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako trafność?
Sensowność
Zaspokojenie istniejącej potrzeby
5
Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako oryginalność?
Wolność od
Naśladownictwa
Plagiatu
W tym: autoplagiatu
6
Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako niezwykłość?
Statystyczna rzadkość
występowania podobnych
wytworów w danym kontekście:
Społecznym
histtorycznym
7
Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako konieczność?
Nieuchronność pojawienia się
podobnego wytworu
Ale niekoniecznie w tej postaci/czy w
wyniku aktywności konkretnej osoby
8
Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako wartość
estetyczna?
Wewnętrzna spójność
Elegancja
Prostota
(wytworu)
9
Jak można podzielić kryteria dotyczące
cech wytworu, by odnosiły się do dwóch
podstawowych rodzajów twórczości?
Twórczość wszelkiego rodzaju
• Trafność
• Oryginalność
• Niezwykłość
Twórczość wysokiego lotu
4.
Konieczność
5.
Wartość estetyczna
10
Czy Nęcka kierował się poglądem
Guilforda dokonując rozróżnienia
pomiędzy oryginalnością i
niezwykłością?
NIE -> dla Guliforda Oryginalność i
Niezwykłość to dokładnie to samo
11
Która grupa kryteriów w ujęciu
triadowym Nęcki budzi
największe wątpliwości?
Dlaczego?
Cechy procesu myślenia
Trudności z przekształceniem na
wskaźniki operacyjne do badań
empirycznych
12
Jakie cechy procesu myślenia
wyróżnia Nęcka w ujęciu
triadowym?
1. Ruchliwość
2. Syntezę
3. Aktywny stosunek do tworzywa
4. Przełamanie bloku mentalnego
5. Działanie w sytuacji niedoboru
13
Co kryje się hasłem
ruchliwości?
Skłonności do zmiany kierunku
myślenia
Łatwość dokonania tej zmiany
14
Co oznacza synteza rozumiana
jako atrybut procesu myślenia?
Łączenie różnych:
Wątków
Faktów
Idei
15
Co oznacza aktywny stosunek do
tworzywa rozumiany jako atrybut
procesu myślenia?
Aktywny stosunek do
tworzywa/zadania
16
Co oznacza przełamanie bloku
mentalnego rozumiane jako
atrybut procesu myślenia?
Samodzielne zneutralizowanie
przeszkody/bariery w myśleniu
twórczym
17
Do jakiej kategorii i którego z
atrybutów zaliczymy rozwiązywanie
problemów w warunkach
suboptymalnych?
Do cech procesu myślenia
Inaczej: działanie w sytuacji
niedoboru (środków
materialnych/intelektualnych)
Rozdział 2. Struktura procesu twórczego.
18
Co nazywamy procesem
twórczym?
Proces psychiczny prowadzący
do wytworzenia nowej i
wartościowej idei
19
Jak jest opisywany umysł w
ujęciu asocjacyjnym?
Jako mozaika przedstawień, które
łączą się wg pewnych reguł
Prawa asocjacji:
Podobieństwo cech
Kontrast
Przestrzeń i czas
Myślenie = ciąg idei połączonych
prawami asocjacji
20
Kto jest twórcą asocjacyjnej
koncepcji twórczości?
Mednick (1962)
21
Co mówi Mednick o
mechanizmie twórczości?
Twórczość, to odległe kojarzenie,
Polega na połączeniu dwóch idei,
które zazwyczaj występują
oddzielnie
22
Dlaczego mogą pojawiać się
odległe skojarzenia?
Mediacyjna rola skojarzeń
pośrednich (w łańcuchu)
Podobieństwo ukryte (cech
drugorzędnych) – np.: homonimy
Przypadkowe zestawienia
bodźców (przez jedność miejsca i
czasu)
23
Skąd, wg Mednicka, biorą się
różnice indywidualne w
kreatywności?
Z różnic w rozkładzie siły
skojarzeń (hierarchii skojarzeń)
Hierarchia stroma vs hierarchia
płaska
24
Co to jest „hierarchia
skojarzeń”?
Zróżnicowana gotowość do
reagowania pewnymi
skojarzeniami na zadany bodziec
25
Jaką hierarchią skojarzeń mają
się wg Mednicka
charakteryzować osoby bardziej
kreatywne?
płaską
26
Czy stwierdzenie: „osoby o
płaskiej hierarchii skojarzeń nie
posiadają skojarzeń
dominujących” jest
stwierdzeniem prawdziwym?
NIE
W przypadku płaskiej hierarchii
skojarzeniowej rozkład
prawdopodobieństw jest bardziej
zbliżony do normalnego (więc dalej
występuje skojarzenie dominujące), ale
te niedominujące są na tyle silne, by
mogły wyjść na jaw od czasu do czasu
27
W powiązaniu z jakim
podejściem do twórczości
został stworzony test RAT?
Z podejściem asocjacyjnym
28
Czym się charakteryzuje test
RAT?
30 jednostek (tri-bound’y)
Można pomiędzy nimi dokonać
jednoznacznego skojarzenia odległego
Słowo-klucz kojarzy się z wszystkimi
trzema, ale na odmiennych zasadach
40 minut na rozwiązanie
Wynik = ilość poprawnie odkrytych
skojarzeń
29
Jakie podejście w psychologii
rozpatruje proces twórczy jako
dążenie do zmiany struktury
sytuacji problemowej?
Gestalt (podejście postaciowe)
30
Jakich dwóch psychologów
przyczyniło się do przeniesienia
postaciowego sposobu
interpretacji na procesy
myślenia?
Duncker i Wertheimer (1945)
31
Na czym polega proces
rozwiązywania problemu wg
podejścia postaciowego?
Próba „domknięcia figury” –
uzupełnienia brakujących elementów
sytuacji problemowej
Zamiana figury na tło (i na odwrót)
Rozwiązywanie problemu to zmiana jego
struktury!
32
Jakie czynniki odgrywają
kluczową rolę w postaciowym
podejściu do twórczości?
Rola wglądu (po chwili impasu)
Czynnik estetyczny – dążenie do
dobrej figury jako czynnik
motywacyjny procesu myślenia
Pojęcie myślenia produktywnego
33
Czym jest myślenie
produktywne?
Proces przynoszący nowe efekty
Wystarczy, że nowe dla podmiotu!
34
Co jest ważnym elementem
wglądu?
Zmiana struktury problemu
(np.: dostrzeżenie jego ukrytych
aspektów)
35
Do jakiego głównego pojęcia
odwołują się
psychodynamiczne koncepcje
twórczości?
nieświadomość
36
Co, wg. Freuda, miało być
podstawą procesu twórczego?
Libido = energia seksualna; która
nie została zużytkowana w akcie
seksualnym
37
Co Freud nazwał
sublimacją?
Transformację niespożytkowanej
energii seksualnej w aktywność
twórczą
38
Czy wg Freuda sublimacja
może by podstawą dojrzałej
aktywności twórczej?
Początkowo – tak sądził
Później – tylko do młodzieńczej
39
Co wg Freuda miało iść w parze
z eksplozja twórczej aktywności
artysty?
Wzrost libido w wieku dojrzałym
40
Jakie procesy myślenia
(pierwotne vs wtórne) mają wg
Freuda odpowiadać za proces
twórczy? Dlaczego?
Początkowo – pierwotne
Artysta rozwiązuje swoje wew.
Konflikty i godzi wzajemnie sprzeczne
motywy
Później – rolę mają też procesy
wtórne
Pomoc w świadomej i intencjonalnej
ekspresji twórczej
41
Freud uważał twórczość za:
(wybierz jedną ;-) )
a) Symboliczną ekspresję
konfliktów rozgrywających się w
sferze nieświadomej
b) Wynik wyłącznie pierwotnych
procesów myślenia
c) Wynik procesów głównie
przedświadomych
d) Działanie regresji w służbie ego
Prawidłowa – a -> reszta nieprawidłowa
42
Jaki pogląd na procesy twórcze
głosił Kubie (1958)?
Dzieją się w przedświadomości
(nieświadomości latentnej)
Mają być wolne od sztywności
wynikającej zarówno z procesów
pierwotnych jak i wtórnych
43
Kto jest autorem koncepcji, ze
twórczość to regresja w służbie
ego?
Kris (1952)
44
Dlaczego regresja miałaby być
podstawą twórczości?
Żeby tworzyć, trzeba umieć
spojrzeć na świat bez
ograniczeń, oczami dziecka
Ale – nie można w tym stanie
pozostać, trzeba wrócić do
dorosłości, by móc wykorzystać
swoje spostrzeżenia
45
Wymień dwóch zwolenników
teorii inkubacji.
Patrick
Wallas
46
Jakie etapy obejmuje
kkoncepcja 4 etapów procesu
myślenia Wallas’a?
1. Preparacja
2. Inkubacja
3. Iluminacja
4. Weryfikacja
47
Etap inkubacji obejmuje
(wybierz prawidłową ;-) )
:
a)
Sprawdzenie, czy wyinkubowany
pomysł spełnia oczekiwane kryteria
b)
Przygotowanie – zbieranie danych,
definiowanie problemu, etc
(czynności wstępne)
c)
Samoistne, nieświadome
generowanie pomysłów – świadomy
umysł wykonuje zupełnie
niezwiązane z problemem czynności
d)
Olśnienie – nagłe zrozumienie istoty
problemu i dostrzeżenie rozwiązania
a- weryfikacja, b-preparacja, c-inkubacja, d-iluminacja
48
Jak behawioryzm rozumie
twórczość?
Jako proces generowania nowych
forma zachowania (Maltzman,
Ray)
49
Co jest, wg Berlyne, związane z
myśleniem produktywnym?
Produkowanie nietypowych lub
nowych reakcji symbolicznych
50
Kiedy myślenie produktywne
może być nazwane twórczym?
Gdy przynosi użyteczne
społecznie efekty
51
Kto jest twórcą teorii
generatywności? Z jakiego
podejścia się ona wywodzi?
Epstein
Z behawioryzmu
52
O czym mówi teoria
generatywności?
Nowe formy zachowania =
synteza wcześniej utworzonych
nawyków
Sytuacja problemowa – brak
odpowiednich form zachowania –
dynamiczne współzawodnictwo
między wyuczonymi nawykami
53
Do czego może prowadzić
dynamiczne współzawodnictwo
między nawykami?
Wygaszenie jednych nawyków i
wzmocnienie innych
Wskrzeszenie dawno
wygaszonych nawyków
Łączenie znanych form
zachowania w nowe zestawienia,
kombinacje, łańcuchy
54
Wg Epsteina, jakimi cechami
charakteryzują się mechanizmy
generowania nowych
zachowań? Dlaczego?
Powszechne i uniwersalne
Inaczej nie można by było poradzić
sobie w nowych/zmieniajacych się
sytuacjach
55
Dlaczego twórczość zdaniem
Epsteina występuje rzadko?
Nadmiar bodźców awersyjnych
(socjalizacja)
Niedobór pozytywnych
wzmocnień (nie uczymy się
ekspresji twórczych idei)
Nieumiejętność ekspresji = brak
twórczości
56
Jakie wnioski płyną z podejścia
behawiorystycznego do
twórczości?
Twórczość to rodzaj zachowania
sprawczego, więc możemy ją:
Wyuczyć,
Wzmacniać,
Modelować
57
Jakie są 3 cechy
charakterystyczne
współczesnych teorii procesu
twórczego?
Eklektyzm teoretyczno-
metodologiczny
Rewizją wcześniejszych
poglądów
Poszukiwanie bazy empirycznej
w badaniach poznawczych
58
Co charakteryzuje
rewizjonistyczne koncepcje
twórczości?
Główny cel -> obalenie mitów o
twórczości
Perkins - koncpecja „nic
nadzwyczajnego”
Obala: poznanie „egzotyczne”
Weisberg – teoria stopniowego
przyrostu
Obala: mit „genialności”, wgląd – jako
olśnienie
59
Jakie sa założenia koncepcji
„nic nadzwyczajnego”
Perkinsa?
Proces twórczy składa się z tych
samych cegiełek poznawczych co
nietwórczy
Różnica – cel
Cel jako czynnik organizujący
przebieg poznania
60
Jakie cechy procesu twórczego
wskazuje Weisberg?
Potrzebna jest długa i wytrwała
praca, by zostać uznanym twórcą
Wgląd nie musi być konieczny –
rola wskazówek i pytań
naprowadzających = skuteczne
rozwiązanie problemu wymaga
przywołania z pamięci określonej
wiedzy
Teoria stopniowego przyrostu
61
Jak proces twórczy traktuje
Weisberg w swojej teorii
stopniowego przyrostu?
Twórczość polega na rozwiązywaniu
problemu, który jest procesem stopniowego
nabywania wiedzy i umiejętności
Model procesów twórczych – krzywa
uczenia się
Przyszły wybitny twórca potrzebuje około
10 lat na „zanurzanie się” – wtedy
dochodzi do stopniowego przyrostu ->
twórca staje się ekspertem w wymyślaniu
idei uznawanych przez otoczenie za nowe i
wartościowe
62
Czy wg Weisberga nadmierna
wiedza (wiedza ekspercka)
hamuje procesy twórcze?
Nie, wręcz przeciwnie –
pozytywny transfer wiedzy w
wypadku wynalazców i
odkrywców
63
Kto jest autorem koncepcji
interakcji twórczej?
Nęcka Edward
64
W opozycji do jakiego podejścia
powstała koncepcja interakcji
twórczej?
W opozycji do fazowych teorii
procesu twórczego (sztywna
sekwencja etapów myślenia nad
problemem)
65
Czym jest twórcza
interakcja?
Proces
Dwa elementy: Cel aktywności
twórczej i struktury próbne
Ciągle i wzajemnie oddziałują na
siebie
66
Czym jest struktura próbna?
Każdy wytwór, który powstaje w
odpowiedzi na cel; np.:
Akord, skojarzenie, wyobrażenie
obiektu, przywołanie fragmentu
wiedzy
67
Cel i struktura próbna – co
wpływa na co i dlaczego?
Cel na struktury próbne – te drugie
mają spełniać wymagania
stawiane przez cel
Struktury próbne
mogą powołać do życia cel –
przypadkowe skojarzenie pomysłem
na napisanie książki
Zmiana celu na bardziej/mniej ogólny
Uświadomienie sobie celu
Porzucenie celu jako nieważnego
68
Jaki jest idealny wynik twórczej
interakcji?
Cel zostaje utożsamiony z
ostatnią strukturą próbną,
Struktura próbna = dzieło, idealnie
spełniające przyjęte kryteria
69
Bez czego nie mogłoby dojść
do procesu interakcji twórczej?
Specyficznych strategii
twórczych
Operacji wykonawczych
70
Jaka jest rola strategii
twórczych w procesie interakcji
twórczej?
Nadają kierunek procesowi
Dzięki nim możliwe
przekształcanie struktur
poznawczych/dostrzeganie
podobieństw między strukturami
Redukcja rozbieżności (cel vs
wersja struktury próbnej)
71
Ile wyróżniono strategii
twórczych i czym się one
charakteryzują?
9
Najczęściej używane
automatycznie i nawykowo
Czasami wyk. do konstrukcji
systemów heurytycznych
72
Czym są operacje wykonawcze
dla teorii twórczej interakcji?
Procesy poznawcze, biorące
bezpośredni udział w
redukowaniu rozbieżności między
celem a strukturami próbnymi
O ich twórczym charakterze
decyduje sposób przebiegu
73
Jakie operacje wykonawcze dla
procesu twórczej interakcji
wyróżnia Nęcka?
1. Rozumowanie dedukcyjne
2. Rozumowanie indukcyjne (gł.
analogie)
3. Metaforyzowanie
4. Skojarzenia
5. Abstrahowanie
6. Transformacje
74
Bez jakiego elementu, proces
twórczej interakcji nie mógłby
doprowadzić do wytworzenia
liczącego się dzieła?
Bez myślenia krytycznego
Procesy ewaluacji i oceny
Procesy waluacji (nadawanie
większej wartości, uszlachetnianie)
75
Z czyimi poglądami jest spójna
koncepcja twórczej interakcji
Nęcki?
Perkinsa i Weisberga (koncepcje
rewizjonistyczne)
76
Kto stworzył podejście
nazywane twórczym
poznaniem i model genploracji?
Finke, Ward i Smith
77
Jakie są założenia twórczego
poznania?
Generatywność –
charakterystyczna cecha umysłu
ludzkiego
Zdolność do produkowania nowych
jednostek wiedzy
Jej podłożem zwyczajne procesy
poznawcze
78
Jak opisuje proces twórczy
model genploracji?
Obejmuje dwa główne etapy:
1.
Wytwarzanie wstępnych
idei/pomysłów
2.
Interpretowanie ich/sprawdzanie
tkwiących w nich możliwości
Zakłada istnienie: Ograniczeń
nakładanych na produkt
końcowy
79
Co to są struktury
przedtwórcze?
Wstępnie wygenerowane idee
80
Jakie procesy generatywne
mogą doprowadzić do
wytworzenia struktur
przedtwóczych?
1. Przywołanie z pamięci trwałej porcji wiedzy
2. Skojarzenie (zwł odległe/nietypowe)
3. Synteza znanych el wiedzy w nową
mieszankę (kot ze skrzydłami)
4. Przekształcenie struktur pojęciowych w
nową jakość
5. Przeniesienie informacji z jednej dziedziny
do innej dzięki użyciu analogii
6. Redukcja kategorialna (sprowadzeni obiektu
do jego niektórych cech elementarnych –
róża jako generator zapachu)
81
Jakie są cechy struktur
przedtwórczych?
Nowość
Wieloznaczność
Nowe znaczenie
Niespójność/dywergencyjność
(możliwość wielokrotnego użycia)
Dzięki temu mogą zostać
wewnętrznymi prekursorami
końcowego dzieła
82
Jakie operacje intelektualne
może obejmować druga faza
procesu twórczego w modelu
genploracji?
Poszukiwanie nowej/pożądanej cechy
struktury poznawczej
Poszukiwanie uogólnionego/metaforycznego
znaczenia wygenerowanej struktury
Poszukiwanie możliwej do wykorzystania
funkcji nowej struktury
Ocena możliwości zastosowania nowej
struktury w nowym/nietypowym kontekście
Ocena możliwości wyk. do rozwiązania
problemu
Analiza istniejących/możliwych ograniczeń
(kiedy na pewno nie można zastosować)
83
Jakie postacie może
przyjmować modyfikowanie
struktury przedtwórczej?
Uszczegółowienie
Skupienie się na danym aspekcie
struktury z pominięciem innych
Poszerzenie znaczenia pojęć
Poszerzenie możliwości tkwiących w
pomyśle
84
Na co oddziaływują
ograniczenia w heurystycznym
modelu genploracji?
Na procesy generatywne (np.:
nie obejmuje pewnego rodzaju
procesów poznawczych)
Na interpretację struktur
przedtwórczych/badanie
tkwiących w nich możliwości
(wykluczenie pewnego rodzaju
interpretacji)
85
Wg których koncepcji procesu
twórczego pomysł nie musi być
odpowiedzią na problem?
Teoria genploracji
Teoria twórczej interakcji
86
Jakie są związki uwagi z
twórczością?
Dane introspekcyjne: rozproszona
->zrównoważona/poszukująca ->
jasna/intensywna
Mendelsohn – osoby twórcze częściej
wykorzystują incydentalne wskazówki
Twórczość skutkiem mechanizmu poszerzania pola
uwagi
Kasof – niska skuteczność habituacji
sensorycznej + niska odporność na biały
szum => uwaga permamentnie poszerzona
+ pozytywna korelacja z twórczością
Kolańczyk –uwaga ekstensywna z motywacją
parateliczną (nienakierowaną na cel) sprzyja
stanom intuicji twórczej (wgląd)
87
Jakie są związki uwagi z
twórczością? cd
Rawlings, Shaw -> gorsze funkcjonowanie
filtra uwagi u osób bardziej twórczych
Nęcka – u osób twórczych występuje
upośledzenie mechanizmu uwagi podzielnej
(DIVA)
Słabosz – osoby twórcze charakteryzuje
osłabiony mechanizm hamowania
poznawczego
Bardziej ulegają efektowi interferencji (trudność w
ignorowaniu nieistotnych aspektów symulacji)
Mniej ulegają efektowi uprzedzania negatywnego
(mniej skłonne do przenoszenia nastawienia
percepcyjnego z jednej próby na drugą)
88
Jakie są związki percepcji z
twórczością? (Poglądy
nieweryfikowane)
Schachtel – allocentryczna
percepcja obiektów
Widzenie przedmiotu z jego
perspektywy
Percepcja fizjonomiczna
Przypisywanie obiektom
martwym/abstrakcyjnym znaczeń
metaforycznych/animizacja
89
Jakie są związki postrzegania z
twórczością?
Kreatywni mają dobrą organizację
percepcji (spostrzeganie rzeczywistości w
sposób całościowy i uporządkowany)
Stein i Meer (1954) – tachistoskopowa prezentacja
plam Roschacha
Wysoki poziom organizacji spostrzegania –
wysoka dodatnia korelacja z kreatywnością
(0.88)
Smith – miarą kreatywności stopień, w jakim
osoba nadaje idiosynkratyczne, subiektywne
interpretacje zwykłym bodźcom
Preferencja rysunków złożonych i
niesymetrycznych (Barron i Welsch)
Wprowadzenie porządku wyższego rzędu + unikanie
narzucających się porządków i interpretacji
90
Co nazywamy wyobraźnią?
Zdolność umysłu ludzkiego do
tworzenia wyobrażeń i
posługiwania się nimi
91
Jakie dwa rodzaje wyobraźni
zazwyczaj się wyróżnia?
Odtwórczą
Większość codziennych czynności
poznawczych, głównie odtwarzanie
Twórczą
Tworzenie nowych przedstawień
92
Do czego wg Finkego potrzebna
jest twórcza wyobraźnia?
Do eksploracji potencjału tkwiącego w
przedmiotach (manipulacja
prawdziwym obiektem może być
niemożliwa z rożnych przyczyn)
Twórcze produkty jako skutek
swobodnego badania możliwości
tkwiących w przedmiotach
Bawimy się wyobrażeniami ->(np.:
twórcza synteza wyobrażeń)->
wymyślamy do czego można tego użyć
93
Jakie procesy twórczego
kategoryzowania możemy
wyróżnić?
1. Otwarcie granic kategorii
2. Poszerzenie pola semantycznego (wrotki
jako pojazd)
3. Redefinicja obiektu (u Finke: redukcja
kategorialna)
4. Synteza pojęciowa (nowa kategoria z
wykorzystaniem znanych pojęć – lekcja
naturalna)
5. Zmiana kontekstu użycia kategorii
pojęciowej (falsyfikowanie cudów)
6. Rewolucja pojęciowa (zasadnicza zmiana
zakresu pojęć i ich wzajemnych relacji w jakiejś
dziedzinie, np.. Zmiana paradygmatu w nauce)
94
Pod względem tworzenia
kategorii, czym charakteryzują
się osoby twórcze?
Tendencją do tworzenia szerokich,
pojemnych i rozmytych kategorii
pojęciowych (jak osoby cierpiące na
schizofrenię i psychozę dwubiegunową)
Częsta zmiana zasady klasyfikacji
Posługiwanie się nietypowymi
klasyfikacjami obiektów
Dysponują plastycznymi rdzeniami
pojęciowymi (Trzebiński)
95
Czym jest błąd „nadmiernego
włączania”?
Tworzenie pojęć zbyt szerokich,
nieadekwatnych do opisu
rzeczywistości (szczególnie
często u pacjentów
psychotycznych)
96
Co wg Eysencka umożliwia
tworzenie odległych skojarzeń?
posiadanie i tworzenie rozległych
kategorii pojęciowych
97
Co to jest rdzeń pojęciowy?
Uśredniony/najczęściej spotykany
syndrom pojedynczych wartości na
każdym z istotnych wymiarów pojęcia
Podobny do prototypu z podejścia
Rosch
Identyfikacja obiektu (zaliczenie go do
kategorii) wymaga transformacji
rdzenia (nagięcia pojęcia)
Rdzenie mogą się różnic plastycznością
między sobą
98
Co to znaczy, że ktoś ma
plastyczne rdzenie pojęciowe?
Ma skłonność do naginania
znaczenia pojęć i poszerzania ich
zakresu
99
Co wynika z eksperymentów
Trzebińskiego nad manipulacją
plastycznością rdzeni
pojęciowych?
Im większa plastyczność
rdzeni – tym większa skłonność
do twórczego myślenia
Procesy twórcze zależą od budowy
i funkcjonowania kategorii
pojęciowych!
100
Co ma przypuszczalnie
decydować o twórczym
charakterze procesów
pamięciowych?
Zawartość treściowa
Organizacja wiedzy przechowywana w
strukturach pojęciowych
Kodowanie powinno być:
nietypowe – nadanie idiosynkratycznej
etykiety (papuga jako budzik)
Alternatywne (wiele etykiet dla jednego
obiektu)
Selektywne (zwg na wybraną cechę, np.:
zapach)
101
Jakie procesy działające
podczas przechowywania
wiedzy mogą sprzyjać
twórczości?
Selektywne zapominanie
Osłabienie sztywnego
nastawienia/uproszczenie struktury
problemu
możliwe podłoże wglądu
Spontaniczna zmiana struktury wiedzy
efekt reminescencji (po pewnym czasie
pamiętamy więcej niż od razu po
zakończeniu zapamiętywania)
Możliwe, że odpowiada za olśnienie
102
Jakie procesy/elementy są
potrzebne do procesu
twórczego w fazie przywołania
pamięciowego?
Uzyskanie dostępu do informacji
przechowywanych w pamięci
trwałej
Rozwiązywanie problemu może
wymagać globalnego
przeszukiwania magazynu
pamięciowego
103
Jakie poglądy prezentowała
psychologia kiedyś w
odniesieniu do twórczego
myślenia?
(Newell i Simon) Myślenie twórcze –
heurystyki – droga na skróty;
nietwórcze – algorytmy – niezawodne,
systematyczne poszukiwanie rozwiązań
(Guilford) twórcze – dywergencyjne,
nietwórcze – konwergencyjne
Teraz raczej odnosi się tę klasyfikację do
typów zadań (otwarte/zamknięte)
104
Jakie są cechy myślenia
twórczego?
Aktywne podejście do problemu
Dlatego często jest on modyfikowany/redefiniowany
etc
Użycie analogii
Warunkiem: dostrzeżenie podobieństwa wyższego
rzędu między obiektem porównywanym a
porównującym/lub i niższego rzędu (szczegółów, np.:
konkretny cel poznawczy)
Jeśli nie wiemy o możliwości skorzystania z analogii –
najprawdopodobniej z niej nie skorzystamy
Myślenie metaforyczne
Pomaga zrozumieć złożony problem, ułatwia transfer
wiedzy
Przezwyciężanie sztywnych nawyków i
nastawień
Operacje uwalniające od sztywnych nawyków i
nastawień
105
Jak miałaby funkcjonować
pamięć semantyczna u osób
twórczych?
częściej dostrzegają związek między słowami –
szczególnie odlegle kojarzonymi, ale zajmuje
im to dość dużo czasu
Działanie bodźcem poprzedzającym zwiększa
gotowość do zaakceptowania odległego
skojarzenia
bezsensowny zlepek liter/bliskie skoj. z pierwszym
słowem pary
Pobudzenie semantyczne wywołane pierwszym
słowem z danej pary częściej dochodzi do
węzła sieci odpowiadającemu drugiemu słowu!
Może: wspomagające działanie węzłów
pośrednich – pobudzenie wielu węzłów wymaga
czasu, więc mamy wydłużenie latencji (czasu
oczekiwania na zaakceptowanie bodźca)
106
Kiedy występuje sztywność
myślenia?
Praktycznie zawsze i u wszystkich
Nawet w zadaniach otwartych
Czasami wystarczy sugestia/przykład
Prawie nieunikniona – gdy wiele
podobnych problemów i trafimy na
kolejny, tylko pozornie podobny
ALE – sztywność reakcji jest stosunkowo
niewielka i nigdy w eksperymentach
Smitha, Warda i Schumachera nie
przekroczyła 50%!
107
Co kryje się pod pojęciem
„metapoznanie”?
Wiedza o własnych procesach i
strukturach poznawczych
108
Za co mają odpowiadać
procesy metapoznawcze?
Planowanie
Nadzór i kontrola
czynności poznawczych niższego
rzędu
Analiza informacji zwrotnej
Wyciąganie wniosków
109
Jakie płyną wnioski z badań
Harringtona nad testami
twórczego myślenia?
Są podatne na rodzaj podanej instrukcji
wskazówka: „pomysły, na które nikt inny
by nie wpadł” zwiększa oryginalność i
giętkość, zmniejsza płynność
Nie mogą być interpretowane jako
rzetelny wskaźnik poziomu
kreatywności osób badanych
Wiedza o tym, jak sobie z problemem
podnosi skuteczność działania
110
Jakie wnioski można wyciągnąć
z badań Jaušovec?
Wskaźnik metapoznania korelował:
Ze skutecznością rozwiązywania
problemów dobrze określonych =.57
Źle określonych =.31
Szkolenie w zakresie metapoznania
zwiększa ilość skutecznych
rozwiązań problemu
111
Jakie funkcje mogą pełnić
emocje w procesie twórczym?
Motywujące
Pobudzające
Quasi-poznawcze (sterowanie
procesem twórczym)
Wpływają na przebieg
112
Jakie emocje (w badaniach
introspekcyjnych) były wymieniane
przez badanych jako występujące w
procesie twórczym?
Przed rozwiązaniem problemu:
emocje negatywne (napięcie, niepokój,
podenerwowanie)
W trakcie wglądu: szczęście, zachwyt,
ubogacenie
Po wglądzie: odprężenie, spokój i
satysfakcja
Prawie brak różnic między bardziej i mniej
twórczymi naukowcami w tym zakresie
(odwrotnie niż w przypadku uwagi)
113
Kto wprowadził pojęcie emocji
filoreaktywnych?
Kocowski Tomasz (1991)
114
Co to są emocje
filoreaktywne?
Emocje przyczyniające się do
wytworzenia nowych pomysłów
Np.: zaciekawienie, radość, sympatia
interpersonalna; ogólnie emocje o znaku
pozytywnym
Hipoteza o facylitującym
oddziaływaniu emocji pozytywnych
na proces wytwarzania pomysłów
Ale – nie można wykluczyć takiego
wpływu emocji negatywnych!
115
Jak się ma zasada Yerkesa-
Dodsona do aktywności
twórczej?
Najlepsze efekty twórcze pojawiają
się w stanach niskiego i wysokiego
pobudzenia emocjonalnego
Niskie – zmniejszona mobilizacja osłabia
działanie autocenzury?
Wysoki – sprzyja tworzeniu się licznych
skojarzeń w sieci semantycznej?
Możliwe, że wpływ na przebieg procesu
twórczego ma samo pobudzenie emocjonalne
Ale – pobudzenie związane np.. Z
hałasem ma wpływ negatywny (patrz:
Kasof, badania nad uwagą)
116
Jaki może być poznawczy
mechanizm pozytywnego wpływu
emocji + na proces wytwarzania
idei?
Obuchowski – ułatwione przejście
na bardziej abstrakcyjny poziom
wiedzy pojęciowej
częściej dostrzegamy podobieństwa
i kojarzymy
Isen – łatwiejszy dostęp do
zasobów pamięci
117
Jaki wpływ ma nastrój na
rozwiązywanie problemów
wymagających wglądu?
Negatywny – brak wpływu
Pozytywny – słaba ujemna korelacja
-.21, gdy indukownay -.31
118
Jaki wpływ ma nastrój na
rozwiązywanie problemów
otwartych?
Pozytywny
Sprzyja płynności i giętkości myślenia
Brak wpływu na użyteczność i
oryginalność
sprzyja myśleniu dywergencyjnemu,
negatywny – przeszkadza (ale raczej jako
brak pozyt)
119
Jakie wnioski płyną z badań
Vosburg nad wpływem nastroju
na rozwiązywanie problemów?
Nastrój pozytywny pomaga obniżyć
kryteria akceptowalności
Wiele pomysłów bez zwracania uwagi na
jakość
Nastrój negatywny przyczynia się do
podwyższenia kryteriów
akceptowalności
Najlepsze, najbardziej optymalne rozwiązanie
120
Jakie dwa typy twórczości
wyróżnił Heinzen?
Proaktywną
Reaktywną
121
Czym ma być twórczość
proaktywna wg Heinzena?
Charakter dążeniowy
Motywacja wewnętrzna
Sterowana pozytywnymi
emocjami
Osoba korzysta z dostrzeżonych
możliwości działania
122
Czym ma być twórczość
reaktywna wg Heinzena?
Charakter unikowy
Reagujemy na pojawiający się
problem
Motywacja zewnętrzna
(uniknięcie „kary”)
Sterowana emocjami
negatywnymi – głównie lęk
* Pojawia się częściej niż proaktywna
123
Czy twórczość może być
odpowiedzią na frustrację?
Może - jeśli przeszkodę
spostrzegamy jako możliwą do
usunięcia
124
Na czym polega reakcja
hedoniczna opisana przez
Gordona?
Na odczuwaniu pozytywnego
afektu, gdy zbliżamy się do
rozwiązania/wytworzenia
ważnych półproduktów
(nie mówi nic o emocjach
negatywnych!!!)
125
U podstaw jakie strategii twórczego
myślenia wg Nęcki mógłby leżeć
afekt pozytywny reakcji
hedonicznej?
Strategia ukierunkowanej emocji
Informacja udzielana procesom
poznawczym przez układy
afektywne
126
Jakie wyniki uzyskał Blatt w
badaniu nad rolą emocji w
procesie twórczym?
Wzrost fizjologicznych
wskaźników pobudzenia
emocjonalnego trochę wyprzedza
kluczowe momenty procesu
rozwiązywania problemów
127
Jakie wnioski płyną z badań
Metcalfe nad FOW (feeling of
warmth)?
Problemy wymagajace użycia
posiadanej wiedzy
Subiektywne odczucie ciepła dobrze
koreluje z bliskością rozwiązania
Problemy wymagające wglądu
Praktycznie cały czas odczuwane jest
zimno
Odczucie ciepła pojawia się tuż przed
rozwiązaniem, ale częściej zwiastuje
porażkę
128
Co może skłaniać do wniosku, ze
kierować się emocjami w procesie
rozwiązywania problemów potrafią
tylko nieliczni?
Badania Jaušovec’a:
Bardziej kompetentni uczestnicy
częściej doświadczają
subiektywnej zmiany bliskości
rozwiązania – może kierują się
emocjami
129
Jakie są emocjonalne koszty
twórczości?
Głównie lęk:
Przed odrzuceniem, samotnością,
oceną, niepowodzeniem
Częste i gwałtowne zmiany
nastroju
od hipomanii do przygnębienia
Konieczność ponoszenia ryzyka
Trzeba przeciwstawić się „tłumowi”
130
Jaki jest wpływ nagród na
aktywność twórczą?
Skutek pozytywny jeśli:
Zadanie jasno określone
Wymaga zastosowania dobrze
określonych i dobrze wyuczonych
czynności
Nagrody szkodzą zwłaszcza
twórczości przez małe „t” –
utrudniają przejście wyżej, nie
mają większego wpływu na
dojrzałe jednostki
131
Dlaczego, wg Amabile,
zewnętrzne nagrody mają
raczej szkodzić twórczości niż
jej pomagać?
Hipoteza nadmiernego
uzasadnienia (overjustification)
Jeśli motywuje mnie
wystarczająco coś innego (np.
ciekawość), to inne motywy są
mi zbędne
132
Na czym polegać ma
motywacja samoistna wg
Deci’ego?
Na czerpaniu satysfakcji z nagród
zawartych w samej czynności
Podobnie jak: zabawa, eksploracja,
aktywność seksualna
Twórczość jako dojrzała forma
zabawy
133
Co o motywacji samoistnej
mówi Cikszentmihalyi?
Stan przepływu (flow) =
doświadczenie autoteliczne
Subiektywne doznanie
Mieszanka pozytywnych emocji
(podniecenie, radość, zaciekawienie)
Wskaźniki behawioralne:
płynne/kompetentne wykonywanie
skomplikowanych czynności bez
objawów znudzenia, zniechęcenia,
zmęczenia
134
Co musi być spełnione, by
osoba mogła doznać
przepływu?
Warunki:
Równowaga między poziomem
kompetencji a poziomem zadania
Elementy zadania pod kontrolą
Jasność celu
Możliwość natychmiastowego
odbiory informacji zwrotnej
135
Koncepcja Csikszentmihalyi
dobrze nadaje się do opisu:
a) Motywacji do rozpoczęcia procesu
twórczego
b) Motywacji twórczej
c) Dynamiki podjętych czynności
związanych z tworzeniem
d) Przezwyciężania kryzysu i impasu
Jakby ktoś miał wątpliwości – to tylko C !!!
Reszta kompletnie nie ma sensu ;-)
136
Co jest szczególnym
wypadkiem twórczej motywacji
samoistnej?
Ciekawość poznawcza ^^
137
Dlaczego ciekawość poznawcza
miałaby mieć związek z
twórczością?
Podejmowanie czynności
eksploracyjnych
Można dostrzec więcej problemów
do rozwiązania
Jeśli powstaje nowe dzieło/wiedza
= proces twórczy
138
Jakie cechy powinny posiadać
bodźce, żeby mogły wzbudzać
ciekawość poznawczą?
Nowość
Niespójność
Złożoność
Nieregularność
139
Jaka motywacja ma najbardziej
sprzyjać wymyślaniu twórczych
pomysłów?
a) Autonomiczna
b) Instrumentalna
c) Zadaniowa
d) Różnie, w zależności od rodzaju
problemu
e) Wszystkie w podobnym stopniu
Oczywiście – odpowiedź a) autonomiczna (bez względu
na rodzaj problemu – str 94)
140
Jak się ma ciekawość
poznawcza rozumiana jako
cecha do twórczości?
Jest związana z jednostkami
twórczymi
Na jednostkach twórczych można
użyć nowych bodźców jako
wzmocnień pozytywnych w
procesie warunkowania (reszta
jest oporna ;) )
141
Co Amabile określa mianem
synergii motywacyjnej?
Motywacja zewnętrzna może
uaktywnić działalność twórczą, a
w trakcie jej wykonywania
pojawia się otywacja samoistna
-> zmniejsza się rola motywacji
zewnętrznej
142
Jakie rodzaje motywacji mogą
prowadzić do uruchomienia procesu
twórczego?
Każdy rodzaj motywacji
Niektóre są częstsze niż inne
Jedne bardziej służą/inne bardziej
szkodzą
Może być różna w zależności od
rozwoju/zapotrzebowania jednostki
143
Skąd się wzięło pojęcie
wglądu?
Z psychologii postaci: nagła
zmiana percepcji problemu
144
Jakie cechy/elementy powinno
zawierać zjawisko poznawcze,
żeby można je było nazwać
wglądem?
Klasycznie:
Nagłość rozwiązania
Zasadnicza zmiana percepcji
problemu
Czasami dodaje się:
Doświadczenie impasu/porażki
Po nim przerwa w zajmowaniu się
problemem
145
Kiedy możemy doznać
wglądu?
Czynności codzienne i proste
problemy
Rozumienie dowcipów
Rozwiązywanie bardziej
skomplikowanych problemów
Zjawisko powszechne!
146
O czym mówi teoria bisocjacji
zaproponowana przez
Koestlera?
Twórcza myśl powstaje w wyniku
nałożenia na siebie dwóch różnych
kontekstów/systemów znaczeń
Idea (np.:słowo) łączy dwa całkiem
odmienne konteksty
Dochodzi do skojarzenia (bisocjacji)
Konsekwencją tego – twórczy pomysł
147
Jakie 3 pierwiastki występują wg
Koestlera w każdym akcie
twórczym?
Estetyczny „ach”
Poznawczy „aha”
Humorystyczny „hahaha”
One są w każdym akcie twórczym,
tylko w nierównych
proporcjach^^
148
Co nam mówi wniosek o nieciągłym,
„katastroficznym” przebiegu
procesów poznawczych
prowadzących do wglądu?
Osoby badane praktycznie cały
czas odczuwają „zimno” przy
rozwiązywaniu takich problemów,
„ciepło” pojawia się na samym
końcu
Skłonność do przeskoków
intuicyjnych (zgadywania np.:
zasady uł. cyfr)
149
Skąd się bierze subiektywne
poczucie nagłości wglądu?
Zwolennicy teorii inkubacji (Wallas)
Twórcza idea powstaje w nieświadomości –
pojawia się w gotowej postaci
Moment pojawienia się dla świadomego umysłu
jest najzupełniej przypadkowy
Zwolennicy podejścia rewizjonistycznego
Z faktu, że pracę nad problemem
wielokrotnie przerywano/wznawiano
Złudzenie – a nie przejaw nieciągłości
Proces zawsze będzie polegał na stopniowym
wzroście wiedzy i kompetencji (Weisberg)
150
Skąd się biorą przeskoki
intuicyjne – tzw zgadywanie?
Ludzie nieświadomie formułują
hipotezy
Krótkotrwała analiza sytuacji
problemowej -> spostrzeżenie
zależności -> postawienie hipotezy
ALE – nie ma pewności, że jest trafne,
więc nie stawia się świadomie hipotezy
Hipoteza może stanowić przesłankę
sądu intuicyjnego – co się przejawia
w zgadywaniu
151
Co to jest przerwa
inkubacyjna?
Przerwa czasowa między
podjęciem problemu a
rozwiązaniem go
152
Jakie wyniki uzyskała Patrick
(1937) w badaniach nad
przerwą inkubacyjną?
Inkubacja pojawia się w 85%
wypadków wśród artystów i
nieartystów
Pomysł pojawia się na początku –
potem nic o nim nie słychać – na
koniec staje się głównym motywem
wytworu
153
Kiedy może zadziałać przerwa
inkubacyjna (Ponomaver i
Dreistadt)?
Wtedy, kiedy badani
otrzymają/znajdą podpowiedzi do
rozwiązania zadania (np.: wzorce
percepcyjne) – co umozłiwi
transfer wiedzy przez analogie
Sama przerwa jest tylko okazją
do znalezienia podpowiedzi
154
Co może się dziać w przerwie
inkubacyjnej?
Okazja do odpoczynku/regeneracji
zasobów organizmu
Okazja do osłabienia błędnych
nawyków/wygaszenia sztywnych
nastawień – wymagane przełamanie
odczucia impasu!
W badaniach eksperymentalnych, tylko tym
o niższych zdolnościach intelektualnych (ale
oni nie odczuwali impasu)
Okazja do znalezienia skutecznej
podpowiedzi
Teoria oportunistycznego korzystania z
okazji
155
W wyniku czego może dojść do
zmiany struktury problemu?
Przeorganizowanie pola
percepcyjnego (figura/tło etc)
Asher i Jackobson: zmiana w
zakresie pojęć opisujących
sytuację problemową podstawą
wglądu
Zmiana poznawczej reprezentacji
problemu w umyśle
156
Wg Ashera na jakiej zasadzie
dochodzi do rozwiązania
problemu przez wgląd?
1.
Dostrzegamy niekompletność w
systemie wyuczonych pojęć
2.
Dążymy do jej usunięcia
(przeobrażenia pól znaczeniowych,
nowe pojęcia etc)
3.
Przywrócenie równowagi w systemie
+ rozległe zmiany jakościowe
4.
Rozwiązanie problemu przez wgląd
157
Z jakich elementów, wg
Holyoaka składa się
reprezentacja problemu w
umyśle (jego model)?
1. Cele do osiągnięcia
2. Ograniczenia nałożone na
przyszłe rozwiązania
3. Możliwe/dopuszczalne strategie
rozwiązania
4. Obiekty/procedury/fragmenty
wiedzy ułatwiające zdefiniowanie
i rozwiązanie problemu
158
Co decyduje o tym, czy
rozwiążemy problem i o jakości
samego rozwiązania?
Sposób umysłowego
przedstawienia sytuacji
problemowej
159
Czym jest (jak wygląda) proces
rozwiązywania problemu wg
Ohlssona?
Połączenie podejścia postaciowego z poznawczą teorią Newella i
Simona.
Budowanie przejścia między dwoma stanami wiedzy
(sytuacja docelowa vs wyjściowa):
1. Zazwyczaj – przeszukiwanie przestrzeni problemu
(możliwe sposoby zredukowani rozbieżności)
2. Gdy przeszukiwanie nic nie daje – impas
3. Impas -> poznawcza restrukturyzacja reprezentacji
problemu
Przeszukiwanie przestrzeni opisu – szukanie alternatywnych
przedstawień problemu
4. Po zmianie struktury – znowu przeszukiwanie
5. Jeśli pojawi się rozwiązanie – doznajemy subiektywnego
olśnienia
Ale – najczęściej zmiana struktury nie powoduje takich przeżyć
160
Jakie wnioski nasuwają się z
badań Mumford, Reiter-Palmon
i Redmond?
Żeby rozwiązać problem otwarty
musimy zbudować trafny model sytuacji
Reklama telewizji trójwymiarowej – jeśli
wypisali, co ważne w zadaniu -> lepsze
wyniki w jakości i oryginalności rozwiązań
Zdolność uczestników do konstruowania i
zmiany definicji problemu = większa
jakość i oryginalność tworzonych
pomysłów
161
Wg Gick i Lockharata, co może
być źródłem trudności w
rozwiązywaniu problemów?
1.
Dostęp do posiadanej reprezentacji
problemu
2.
Budowa zupełnie nowej reprezentacji
3.
Wykorzystanie przywołanej z
pamięci/zbudowanej reprezentacji
1 i 2 bardzo trudne, 3 – trywialna -> dla
problemów wymagających wglądu!
162
Skad się bierze reakcja „aha”
dla problemów wymagających
wglądu wg Gick i Lockharat?
Dużo wysiłku w
konstruowanie (1 i 2) a
potem zdumienie/ulga, że to
zastosowanie takie łatwe
Bezpośredni skutek zastosowania
reprezentacji problemu
163
Jakie są 3 podstawowe cechy
rozwiązywania problemów
przez wgląd?
Nagłość
Przerwa inkubacyjna
Zmiana struktury problemu
164
Dzięki czemu ma się
dokonywać wgląd?
Wybiórczości
Upraszczaniu problemu
Korzystaniu z okazji
165
Na czym opiera się koncepcja
Davidson i Sternberga dotycząca
procesów poznawczych
umożliwiających wgląd?
Wgląd nie wymaga „specjalnych”
procesów poznawczych ale ->
szczególnej selektywności
działania
Wybiórczości porównywania,
kodowania i łączenia
166
Na odbiorze wybranych
elementów sytuacji
Zwracanie uwagi na istotne
elementy sytuacji
Ignorowanie elementów
nieistotnych przyciągających uwagę
167
Na czym opiera się selektywne
porównywanie?
Na odkryciu istotnego ale
ukrytego związku między
nowo nabywaną a posiadaną
wiedzą
Podobieństwo
Analogia
Metafora
168
Na czym opiera się selektywne
łączenie?
Na zestawieniu oderwanych
fragmentów wiedzy w nowe
(sensowne) całości
Np. – tworzenie teorii naukowej z
różnych przesłanek
169
Wg teorii Davidson i
Sternberga, procesy
kodowania, łączenia i
porównywania, są:
a) Specyficzne dla wglądu
b) Niespecyficzne dla wglądu – występują u
każdego i w najbardziej zwyczajnych
sytuacjach
c) Specyficzne pod względem wybiórczości
dla wglądu
d) Niespecyficzne pod względem
wybiórczości dla wglądu
e) Prawidłowe b i c
f)
Prawidłowe b i d
Przychylam się do f), ale pewności nie mam – str 111
170
Kiedy wybiórcze
porównywanie, kodowanie lub
łączenie może doprowadzić do
wglądu?
Muszą spełniać kryteria
fenomenologiczne:
Sprawiają wrażenie nagłości
Nie występują od razu w danej sytuacji
problemowej (przynajmniej nie u
wszystkich ludzi)
+
W ich wyniku dochodzi do zmiany
poznawczej reprezentacji problemu
171
Weryfikacja teorii wybiórczości
wykazała, że umieszczenie
wskazówki w zadaniu:
a) Pomaga wszystkim badanym
b) Pomaga wszystkim badanym, ale mniej
tym z wyższym poziomem inteligencji
c) Nie pomaga badanym z wyższym
poziomem inteligencji – oni i tak są w
stanie rozwiązać zadanie
d) Pomaga tylko osobom mało
inteligentnym, bo one nie potrafią byś
same z siebie wybiórcze
e) Prawdiłowe c i d
Jakby były wątpliwości – tylko b prawidłowa, ramka na 112
172
Davidson, posługując się
techniką „ciepło-zimno”
wykazał, że:
a) Subiektywne przeczucie nadchodzącego
rozwiązania jest najsłabsze gdy problem
rozwiązany poprawnie bez wskazówki
b) Problemy bez wskazówki + błędnie
rozwiązane i ze wskazówką – najwyższe
przeczucie zbliżania się do rozwiązania
c) Odczucie nagłości charakterystyczne dla
wglądu było najsilniejsze, gdy badani nie
dostali wskazówek
d) Wszystkie poprawne
D
173
Jakie podejście do procesów
poznawczych leżących u
podłoża wglądu prezentuje
Herbert Simon?
Wgląd jest możliwy, dzięki
aktywnym zabiegom, które
prowadzą do uproszczenia
problemu
174
Jakie są założenia teorii
Simona?
1. Rozpatruje wgląd w odniesieniu do
prawdziwych problemów
2. Problemy te są zazwyczaj b. złożone
3. Rozwiązywanie problemu wymaga operacji
kombinatorycznych w pamięci operacyjnej
4. Pamięć operacyjna jest b. ograniczona pod
względem pojemności
5. Trzeba uprościć strukturę problemu – żeby
można było swobodnie porównywać wszystkie
elementy w pamięci operacyjnej
175
Na czym polegać ma
rozwiązywanie problemu w
teorii upraszczania Simona?
Na budowaniu ciągu
elementarnych operacji
poznawczych w pamięci
operacyjnej
176
Jakie dwa typy operacji
poznawczych mogą prowadzić
do uproszczenia struktury
problemu?
1.
Oswajanie problemu
2.
Selektywne zapominanie
Oba są automatyczne i zachodzą
bez udziału świadomości (coś w
rodzaju myślenia
nieświadomego)
177
Czym się charakteryzuje
oswajanie problemu w koncepcji
upraszczania ?
Grupowanie elementów tworzących
problem w coraz większe porcje informacji
od pojedynczych obiektów do walizek
(wypełnionych popakowanymi obiektami) –
reprezentacji poznawczych wyższego rzędu
Może trwać latami
Skutek każdego uproszczenia zapisywany
w pamięci trwałej
Zachodzi w fazie przygotowawczej
178
Czym się charakteryzują
procesy selektywnego
zapominania w koncepcji
upraszczania problemu?
Zapominanie elemntów
struktury, których nie da się
upakować (bo nie pasują do
struktury – są nadmiarowe)
Proces uzupełniający do
oswajania
Zachodzi w fazie inkubacji
179
Jakie wnioski płyną z badań
Smitha nad selektywnym
zapominaniem w okresie
inkubacji?
Przerwa inkubacyjna ma funkcje
wygaszające do nawyków/porcji wiedzy
blokujących poprawne rozwiązanie
Sztywność myślenia jako konsekwencja
działania fragmentów wiedzy
blokujących skuteczne poszukiwanie
rozwiązania
Im większe odroczenie – tym mniej
wskazówek błędnych pamiętanych przez
badanych + większa liczba poprawnie
rozwiązanych rebusów
180
Teoria upraszczania Simona
mówi:
a) Najważniejszym warunkiem wglądu jest
silna motywacja, najlepiej poznawcza, do
długotrwałego zmagania się z problemem
b) Wgląd jest skutkiem zrozumienia problemu
w jego złożoności
c) Wgląd następuje w wyniku licznych cykli
oswajania i selektywnego zapominania
d) O wglądzie głównie w odniesieniu do
twórczości naukowej
e) Wszystkie poprawne
Oczywistym jest, że wszystkie poprawne ;)
181
Na czym opiera się teoria
korzystania z okazji dotycząca
wglądu?
Wgląd wynikiem wykorzystania przypadkowo
pojawiających się informacji w polu
percepcyjnym= oportunistyczna asymilacja
Do wykorzystania takich informacji może dojść
tylko wtedy, gdy wcześniej doznaliśmy
impasu – przestawienie umysłu na odbiór
innych informacji
Procesy poznawcze prowadzące do wglądu
niczym nie różnią się od procesów
wykorzystywanych w innych czynnościach – do
wglądu doprowadza ich szczególny układ!
182
Z jakich modeli korzystał
Seifert i współpracownicy
tworząc model
oportunistycznej asymilacji?
4 fazowy model Wallasa
rozwiązywania problemów
Efekt Zeigarnik
183
Jakie fazy obejmuje model
oportunistycznej asymilacji
odnoszący się do wglądu?
Przygotowawczą
Inkubacji
Iluminacji
Rozwiązanie i reakcja „aha!”
184
Co zakłada model
oportunistycznej asymilacji dla
fazy przygotowawczej, by mogło
dojść do wglądu?
1.
Konfrontacja z problemem
2.
Doświadczenie porażki i
zrozumienie, dlaczego
3.
Zapamiętanie i przechowanie
porażki w pamięci trwałej
4.
Zaprzestanie pracy nad problem
= przejście do fazy inkubacji
185
Do czego dochodzi w fazie
inkubacji wg modelu
oportunistycznej asymilacji?
Do wykorzystania zewnętrznej
stymulacji jako źródła nowych i
ważnych informacji (mogą być też
bodźce wewnętrzne)
Odrzucenie występowania selektywnego
zapominania inf usztywniających/hipotezę
regeneracji sił witalnych
Przywołanie z pamięci „wskazówek
porażki” (moment kulminacyjny)
Wynik uaktywnienia przez przypadkowe
bodźce odpowiednich struktur pamięci
trwałej przechowujących informacje o
porażce
186
Co się dzieje w fazie iluminacji
wg modelu Seiferta i
współpracowników?
Wypracowanie poprawnego
rozwiązania
Wzrasta pobudzenie
emocjonalne
Pojawiają się pozytywne stany
afektywne
187
Z jakich faz składać ma się faza
iluminacji w modelu
oportunistycznej asymilacji?
1. Zinterpretowanie i zasymilowanie
informacji ze wskazówek
Napędzane pozytywnymi emocjami
(w końcu trafiliśmy na coś, co nam
pomoże)
2. Pełne zrozumienie problemu
Prowadzi bezpośrednio do
rozwiązania i reakcji „aha”
188
Skąd się bierze odczucie nagłości
zdaniem autorów modelu
oportunistycznej asymilacji?
Bo odbiór wskazówki dokonuje
się w sposób automatyczny
Nie wie, co doprowadziło go do
rozwiązania