PowerPoint Presentation

Jakie kryteria twórczości
obejmuje triadowe ujęcie
Nęcki?

Cechy wytworu

Reakcję psychiczną odbiorcy

Cechy procesu myślenia

Co wchodzi w skład kryteriów
mieszczących się w reakcji psychicznej
odbiorcy?

Kryteria subiektywno emocjonalne:

1. „skuteczne zdziwienie”
2. Początkowa nieufność
3. Efekt powtórnej oceny
4. „Nigdy bym na to nie wpadł!”
5. „Tak bym właśnie zrobił!”

Jakie cechy wytworu wg Nęcki
należy brać pod uwagę w
kryteriach oceniania twórczości?

1. Trafność
2. Oryginalność
3. Niezwykłość
4. Konieczność
5. Wartość estetyczną

Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako trafność?

Sensowność

Zaspokojenie istniejącej potrzeby

Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako oryginalność?

Wolność od

Naśladownictwa
Plagiatu

W tym: autoplagiatu

Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako niezwykłość?

Statystyczna rzadkość
występowania podobnych
wytworów w danym kontekście:

Społecznym
histtorycznym

Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako konieczność?

Nieuchronność pojawienia się
podobnego wytworu

Ale niekoniecznie w tej postaci/czy w
wyniku aktywności konkretnej osoby

Co kryje się pod cechą wytworu
oznaczoną jako wartość
estetyczna?

Wewnętrzna spójność
Elegancja
Prostota

(wytworu)

Jak można podzielić kryteria dotyczące
cech wytworu, by odnosiły się do dwóch
podstawowych rodzajów twórczości?

Twórczość wszelkiego rodzaju
• Trafność
• Oryginalność

• Niezwykłość

Twórczość wysokiego lotu
4.

Konieczność

Wartość estetyczna

Czy Nęcka kierował się poglądem
Guilforda dokonując rozróżnienia
pomiędzy oryginalnością i
niezwykłością?

NIE -> dla Guliforda Oryginalność i
Niezwykłość to dokładnie to samo

Która grupa kryteriów w ujęciu
triadowym Nęcki budzi
największe wątpliwości?
Dlaczego?

Cechy procesu myślenia
Trudności z przekształceniem na
wskaźniki operacyjne do badań
empirycznych

Jakie cechy procesu myślenia
wyróżnia Nęcka w ujęciu
triadowym?

1. Ruchliwość
2. Syntezę
3. Aktywny stosunek do tworzywa
4. Przełamanie bloku mentalnego
5. Działanie w sytuacji niedoboru

Co oznacza synteza rozumiana
jako atrybut procesu myślenia?

Łączenie różnych:

Wątków
Faktów
Idei

Do jakiej kategorii i którego z
atrybutów zaliczymy rozwiązywanie
problemów w warunkach
suboptymalnych?

Do cech procesu myślenia

Inaczej: działanie w sytuacji
niedoboru (środków
materialnych/intelektualnych)

Rozdział 2. Struktura procesu twórczego.

Co nazywamy procesem
twórczym?

Proces psychiczny prowadzący
do wytworzenia nowej i
wartościowej idei

Jak jest opisywany umysł w
ujęciu asocjacyjnym?

Jako mozaika przedstawień, które
łączą się wg pewnych reguł

Prawa asocjacji:

Podobieństwo cech
Kontrast
Przestrzeń i czas

Myślenie = ciąg idei połączonych
prawami asocjacji

Co mówi Mednick o
mechanizmie twórczości?

Twórczość, to odległe kojarzenie,
Polega na połączeniu dwóch idei,
które zazwyczaj występują
oddzielnie

Dlaczego mogą pojawiać się
odległe skojarzenia?

Mediacyjna rola skojarzeń
pośrednich (w łańcuchu)
Podobieństwo ukryte (cech
drugorzędnych) – np.: homonimy
Przypadkowe zestawienia
bodźców (przez jedność miejsca i
czasu)

Skąd, wg Mednicka, biorą się
różnice indywidualne w
kreatywności?

Z różnic w rozkładzie siły
skojarzeń (hierarchii skojarzeń)

Hierarchia stroma vs hierarchia
płaska

Czy stwierdzenie: „osoby o
płaskiej hierarchii skojarzeń nie
posiadają skojarzeń
dominujących” jest
stwierdzeniem prawdziwym?

NIE

W przypadku płaskiej hierarchii

skojarzeniowej rozkład

prawdopodobieństw jest bardziej

zbliżony do normalnego (więc dalej

występuje skojarzenie dominujące), ale

te niedominujące są na tyle silne, by

mogły wyjść na jaw od czasu do czasu

Czym się charakteryzuje test
RAT?

30 jednostek (tri-bound’y)

Można pomiędzy nimi dokonać

jednoznacznego skojarzenia odległego

Słowo-klucz kojarzy się z wszystkimi

trzema, ale na odmiennych zasadach

40 minut na rozwiązanie

Wynik = ilość poprawnie odkrytych

skojarzeń

Na czym polega proces
rozwiązywania problemu wg
podejścia postaciowego?

Próba „domknięcia figury” –
uzupełnienia brakujących elementów
sytuacji problemowej

Zamiana figury na tło (i na odwrót)

Rozwiązywanie problemu to zmiana jego

struktury!

Jakie czynniki odgrywają
kluczową rolę w postaciowym
podejściu do twórczości?

Rola wglądu (po chwili impasu)

Czynnik estetyczny – dążenie do
dobrej figury jako czynnik
motywacyjny procesu myślenia

Pojęcie myślenia produktywnego

Czy wg Freuda sublimacja
może by podstawą dojrzałej
aktywności twórczej?

Początkowo – tak sądził

Później – tylko do młodzieńczej

Jakie procesy myślenia
(pierwotne vs wtórne) mają wg
Freuda odpowiadać za proces
twórczy? Dlaczego?

Początkowo – pierwotne

Artysta rozwiązuje swoje wew.
Konflikty i godzi wzajemnie sprzeczne
motywy

Później – rolę mają też procesy
wtórne

Pomoc w świadomej i intencjonalnej
ekspresji twórczej

Freud uważał twórczość za:
(wybierz jedną ;-) )

a) Symboliczną ekspresję

konfliktów rozgrywających się w

sferze nieświadomej

b) Wynik wyłącznie pierwotnych

procesów myślenia

c) Wynik procesów głównie

przedświadomych

d) Działanie regresji w służbie ego

Prawidłowa – a -> reszta nieprawidłowa

Jaki pogląd na procesy twórcze
głosił Kubie (1958)?

Dzieją się w przedświadomości
(nieświadomości latentnej)
Mają być wolne od sztywności
wynikającej zarówno z procesów
pierwotnych jak i wtórnych

Dlaczego regresja miałaby być
podstawą twórczości?

Żeby tworzyć, trzeba umieć
spojrzeć na świat bez
ograniczeń, oczami dziecka
Ale – nie można w tym stanie
pozostać, trzeba wrócić do
dorosłości, by móc wykorzystać
swoje spostrzeżenia

Jakie etapy obejmuje
kkoncepcja 4 etapów procesu
myślenia Wallas’a?

1. Preparacja

2. Inkubacja

3. Iluminacja

4. Weryfikacja

Etap inkubacji obejmuje

(wybierz prawidłową ;-) )

Sprawdzenie, czy wyinkubowany

pomysł spełnia oczekiwane kryteria

Przygotowanie – zbieranie danych,

definiowanie problemu, etc

(czynności wstępne)

Samoistne, nieświadome

generowanie pomysłów – świadomy

umysł wykonuje zupełnie

niezwiązane z problemem czynności

Olśnienie – nagłe zrozumienie istoty

problemu i dostrzeżenie rozwiązania

a- weryfikacja, b-preparacja, c-inkubacja, d-iluminacja

O czym mówi teoria
generatywności?

Nowe formy zachowania =
synteza wcześniej utworzonych
nawyków
Sytuacja problemowa – brak
odpowiednich form zachowania –
dynamiczne współzawodnictwo
między wyuczonymi nawykami

Do czego może prowadzić
dynamiczne współzawodnictwo
między nawykami?

Wygaszenie jednych nawyków i
wzmocnienie innych
Wskrzeszenie dawno
wygaszonych nawyków
Łączenie znanych form
zachowania w nowe zestawienia,
kombinacje, łańcuchy

Wg Epsteina, jakimi cechami
charakteryzują się mechanizmy
generowania nowych
zachowań? Dlaczego?

Powszechne i uniwersalne

Inaczej nie można by było poradzić
sobie w nowych/zmieniajacych się
sytuacjach

Dlaczego twórczość zdaniem
Epsteina występuje rzadko?

Nadmiar bodźców awersyjnych
(socjalizacja)
Niedobór pozytywnych
wzmocnień (nie uczymy się
ekspresji twórczych idei)

Nieumiejętność ekspresji = brak
twórczości

Jakie wnioski płyną z podejścia
behawiorystycznego do
twórczości?

Twórczość to rodzaj zachowania
sprawczego, więc możemy ją:

Wyuczyć,
Wzmacniać,
Modelować

Jakie są 3 cechy
charakterystyczne
współczesnych teorii procesu
twórczego?

Eklektyzm teoretyczno-
metodologiczny
Rewizją wcześniejszych
poglądów
Poszukiwanie bazy empirycznej
w badaniach poznawczych

Co charakteryzuje
rewizjonistyczne koncepcje
twórczości?

Główny cel -> obalenie mitów o

twórczości

Perkins - koncpecja „nic

nadzwyczajnego”

Obala: poznanie „egzotyczne”

Weisberg – teoria stopniowego

przyrostu

Obala: mit „genialności”, wgląd – jako

olśnienie

Jakie sa założenia koncepcji
„nic nadzwyczajnego”
Perkinsa?

Proces twórczy składa się z tych
samych cegiełek poznawczych co
nietwórczy

Różnica – cel

Cel jako czynnik organizujący
przebieg poznania

Jakie cechy procesu twórczego
wskazuje Weisberg?

Potrzebna jest długa i wytrwała
praca, by zostać uznanym twórcą
Wgląd nie musi być konieczny –
rola wskazówek i pytań
naprowadzających = skuteczne
rozwiązanie problemu wymaga
przywołania z pamięci określonej
wiedzy
Teoria stopniowego przyrostu

Jak proces twórczy traktuje
Weisberg w swojej teorii
stopniowego przyrostu?

Twórczość polega na rozwiązywaniu

problemu, który jest procesem stopniowego

nabywania wiedzy i umiejętności
Model procesów twórczych – krzywa

uczenia się
Przyszły wybitny twórca potrzebuje około

10 lat na „zanurzanie się” – wtedy

dochodzi do stopniowego przyrostu ->

twórca staje się ekspertem w wymyślaniu

idei uznawanych przez otoczenie za nowe i

wartościowe

Czy wg Weisberga nadmierna
wiedza (wiedza ekspercka)
hamuje procesy twórcze?

Nie, wręcz przeciwnie –
pozytywny transfer wiedzy w
wypadku wynalazców i
odkrywców

W opozycji do jakiego podejścia
powstała koncepcja interakcji
twórczej?

W opozycji do fazowych teorii
procesu twórczego (sztywna
sekwencja etapów myślenia nad
problemem)

Czym jest twórcza
interakcja?

Proces

Dwa elementy: Cel aktywności
twórczej i struktury próbne

Ciągle i wzajemnie oddziałują na
siebie

Czym jest struktura próbna?

Każdy wytwór, który powstaje w
odpowiedzi na cel; np.:

Akord, skojarzenie, wyobrażenie
obiektu, przywołanie fragmentu
wiedzy

Cel i struktura próbna – co
wpływa na co i dlaczego?

Cel na struktury próbne – te drugie

mają spełniać wymagania

stawiane przez cel

Struktury próbne

mogą powołać do życia cel –

przypadkowe skojarzenie pomysłem

na napisanie książki
Zmiana celu na bardziej/mniej ogólny
Uświadomienie sobie celu
Porzucenie celu jako nieważnego

Jaki jest idealny wynik twórczej
interakcji?

Cel zostaje utożsamiony z
ostatnią strukturą próbną,

Struktura próbna = dzieło, idealnie
spełniające przyjęte kryteria

Jaka jest rola strategii
twórczych w procesie interakcji
twórczej?

Nadają kierunek procesowi
Dzięki nim możliwe
przekształcanie struktur
poznawczych/dostrzeganie
podobieństw między strukturami

Redukcja rozbieżności (cel vs

wersja struktury próbnej)

Ile wyróżniono strategii
twórczych i czym się one
charakteryzują?

9
Najczęściej używane
automatycznie i nawykowo
Czasami wyk. do konstrukcji
systemów heurytycznych

Czym są operacje wykonawcze
dla teorii twórczej interakcji?

Procesy poznawcze, biorące
bezpośredni udział w
redukowaniu rozbieżności między
celem a strukturami próbnymi
O ich twórczym charakterze
decyduje sposób przebiegu

Jakie operacje wykonawcze dla
procesu twórczej interakcji
wyróżnia Nęcka?

1. Rozumowanie dedukcyjne
2. Rozumowanie indukcyjne (gł.

analogie)

3. Metaforyzowanie
4. Skojarzenia
5. Abstrahowanie
6. Transformacje

Bez jakiego elementu, proces
twórczej interakcji nie mógłby
doprowadzić do wytworzenia
liczącego się dzieła?

Bez myślenia krytycznego

Procesy ewaluacji i oceny
Procesy waluacji (nadawanie
większej wartości, uszlachetnianie)

Jakie są założenia twórczego
poznania?

Generatywność –
charakterystyczna cecha umysłu
ludzkiego

Zdolność do produkowania nowych
jednostek wiedzy
Jej podłożem zwyczajne procesy
poznawcze

Jak opisuje proces twórczy
model genploracji?

Obejmuje dwa główne etapy:

Wytwarzanie wstępnych
idei/pomysłów

Interpretowanie ich/sprawdzanie
tkwiących w nich możliwości

Zakłada istnienie: Ograniczeń
nakładanych na produkt
końcowy

Jakie procesy generatywne
mogą doprowadzić do
wytworzenia struktur
przedtwóczych?

1. Przywołanie z pamięci trwałej porcji wiedzy
2. Skojarzenie (zwł odległe/nietypowe)
3. Synteza znanych el wiedzy w nową

mieszankę (kot ze skrzydłami)

4. Przekształcenie struktur pojęciowych w

nową jakość

5. Przeniesienie informacji z jednej dziedziny

do innej dzięki użyciu analogii

6. Redukcja kategorialna (sprowadzeni obiektu

do jego niektórych cech elementarnych –

róża jako generator zapachu)

Jakie są cechy struktur
przedtwórczych?

Nowość

Wieloznaczność

Nowe znaczenie

Niespójność/dywergencyjność

(możliwość wielokrotnego użycia)

Dzięki temu mogą zostać

wewnętrznymi prekursorami

końcowego dzieła

Jakie operacje intelektualne
może obejmować druga faza
procesu twórczego w modelu
genploracji?

Poszukiwanie nowej/pożądanej cechy

struktury poznawczej
Poszukiwanie uogólnionego/metaforycznego

znaczenia wygenerowanej struktury
Poszukiwanie możliwej do wykorzystania

funkcji nowej struktury
Ocena możliwości zastosowania nowej

struktury w nowym/nietypowym kontekście
Ocena możliwości wyk. do rozwiązania

problemu
Analiza istniejących/możliwych ograniczeń

(kiedy na pewno nie można zastosować)

Jakie postacie może
przyjmować modyfikowanie
struktury przedtwórczej?

Uszczegółowienie

Skupienie się na danym aspekcie
struktury z pominięciem innych

Poszerzenie znaczenia pojęć

Poszerzenie możliwości tkwiących w
pomyśle

Na co oddziaływują
ograniczenia w heurystycznym
modelu genploracji?

Na procesy generatywne (np.:
nie obejmuje pewnego rodzaju
procesów poznawczych)
Na interpretację struktur
przedtwórczych/badanie
tkwiących w nich możliwości
(wykluczenie pewnego rodzaju
interpretacji)

Jakie są związki uwagi z
twórczością?

Dane introspekcyjne: rozproszona

->zrównoważona/poszukująca ->

jasna/intensywna
Mendelsohn – osoby twórcze częściej

wykorzystują incydentalne wskazówki

Twórczość skutkiem mechanizmu poszerzania pola

uwagi

Kasof – niska skuteczność habituacji

sensorycznej + niska odporność na biały

szum => uwaga permamentnie poszerzona

+ pozytywna korelacja z twórczością
Kolańczyk –uwaga ekstensywna z motywacją

parateliczną (nienakierowaną na cel) sprzyja

stanom intuicji twórczej (wgląd)

Jakie są związki uwagi z
twórczością? cd

Rawlings, Shaw -> gorsze funkcjonowanie

filtra uwagi u osób bardziej twórczych
Nęcka – u osób twórczych występuje

upośledzenie mechanizmu uwagi podzielnej

(DIVA)
Słabosz – osoby twórcze charakteryzuje

osłabiony mechanizm hamowania

poznawczego

Bardziej ulegają efektowi interferencji (trudność w

ignorowaniu nieistotnych aspektów symulacji)
Mniej ulegają efektowi uprzedzania negatywnego

(mniej skłonne do przenoszenia nastawienia

percepcyjnego z jednej próby na drugą)

Jakie są związki percepcji z
twórczością? (Poglądy
nieweryfikowane)

Schachtel – allocentryczna
percepcja obiektów
Widzenie przedmiotu z jego
perspektywy
Percepcja fizjonomiczna
Przypisywanie obiektom
martwym/abstrakcyjnym znaczeń
metaforycznych/animizacja

Jakie są związki postrzegania z
twórczością?

Kreatywni mają dobrą organizację

percepcji (spostrzeganie rzeczywistości w

sposób całościowy i uporządkowany)

Stein i Meer (1954) – tachistoskopowa prezentacja

plam Roschacha

Wysoki poziom organizacji spostrzegania –

wysoka dodatnia korelacja z kreatywnością

(0.88)

Smith – miarą kreatywności stopień, w jakim

osoba nadaje idiosynkratyczne, subiektywne

interpretacje zwykłym bodźcom

Preferencja rysunków złożonych i

niesymetrycznych (Barron i Welsch)

Wprowadzenie porządku wyższego rzędu + unikanie

narzucających się porządków i interpretacji

Jakie dwa rodzaje wyobraźni
zazwyczaj się wyróżnia?

Odtwórczą

Większość codziennych czynności
poznawczych, głównie odtwarzanie

Twórczą

Tworzenie nowych przedstawień

Do czego wg Finkego potrzebna
jest twórcza wyobraźnia?

Do eksploracji potencjału tkwiącego w

przedmiotach (manipulacja

prawdziwym obiektem może być

niemożliwa z rożnych przyczyn)
Twórcze produkty jako skutek

swobodnego badania możliwości

tkwiących w przedmiotach
Bawimy się wyobrażeniami ->(np.:

twórcza synteza wyobrażeń)->

wymyślamy do czego można tego użyć

Jakie procesy twórczego
kategoryzowania możemy
wyróżnić?

1. Otwarcie granic kategorii
2. Poszerzenie pola semantycznego (wrotki

jako pojazd)

3. Redefinicja obiektu (u Finke: redukcja

kategorialna)

4. Synteza pojęciowa (nowa kategoria z

wykorzystaniem znanych pojęć – lekcja

naturalna)

5. Zmiana kontekstu użycia kategorii

pojęciowej (falsyfikowanie cudów)

6. Rewolucja pojęciowa (zasadnicza zmiana

zakresu pojęć i ich wzajemnych relacji w jakiejś

dziedzinie, np.. Zmiana paradygmatu w nauce)

Pod względem tworzenia
kategorii, czym charakteryzują
się osoby twórcze?

Tendencją do tworzenia szerokich,

pojemnych i rozmytych kategorii

pojęciowych (jak osoby cierpiące na

schizofrenię i psychozę dwubiegunową)
Częsta zmiana zasady klasyfikacji
Posługiwanie się nietypowymi

klasyfikacjami obiektów
Dysponują plastycznymi rdzeniami

pojęciowymi (Trzebiński)

Czym jest błąd „nadmiernego
włączania”?

Tworzenie pojęć zbyt szerokich,
nieadekwatnych do opisu
rzeczywistości (szczególnie
często u pacjentów
psychotycznych)

Co to jest rdzeń pojęciowy?

Uśredniony/najczęściej spotykany
syndrom pojedynczych wartości na
każdym z istotnych wymiarów pojęcia
Podobny do prototypu z podejścia
Rosch
Identyfikacja obiektu (zaliczenie go do
kategorii) wymaga transformacji
rdzenia (nagięcia pojęcia)
Rdzenie mogą się różnic plastycznością
między sobą

Co wynika z eksperymentów
Trzebińskiego nad manipulacją
plastycznością rdzeni
pojęciowych?

Im większa plastyczność

rdzeni – tym większa skłonność

do twórczego myślenia

Procesy twórcze zależą od budowy

i funkcjonowania kategorii

pojęciowych!

100

Co ma przypuszczalnie
decydować o twórczym
charakterze procesów
pamięciowych?

Zawartość treściowa
Organizacja wiedzy przechowywana w

strukturach pojęciowych

Kodowanie powinno być:

nietypowe – nadanie idiosynkratycznej

etykiety (papuga jako budzik)
Alternatywne (wiele etykiet dla jednego

obiektu)
Selektywne (zwg na wybraną cechę, np.:

zapach)

101

Jakie procesy działające
podczas przechowywania
wiedzy mogą sprzyjać
twórczości?

Selektywne zapominanie

Osłabienie sztywnego
nastawienia/uproszczenie struktury
problemu
możliwe podłoże wglądu

Spontaniczna zmiana struktury wiedzy

efekt reminescencji (po pewnym czasie
pamiętamy więcej niż od razu po
zakończeniu zapamiętywania)
Możliwe, że odpowiada za olśnienie

102

Jakie procesy/elementy są
potrzebne do procesu
twórczego w fazie przywołania
pamięciowego?

Uzyskanie dostępu do informacji
przechowywanych w pamięci
trwałej
Rozwiązywanie problemu może
wymagać globalnego
przeszukiwania magazynu
pamięciowego

103

Jakie poglądy prezentowała
psychologia kiedyś w
odniesieniu do twórczego
myślenia?

(Newell i Simon) Myślenie twórcze –
heurystyki – droga na skróty;
nietwórcze – algorytmy – niezawodne,
systematyczne poszukiwanie rozwiązań
(Guilford) twórcze – dywergencyjne,
nietwórcze – konwergencyjne

Teraz raczej odnosi się tę klasyfikację do
typów zadań (otwarte/zamknięte)

104

Jakie są cechy myślenia
twórczego?

Aktywne podejście do problemu

Dlatego często jest on modyfikowany/redefiniowany

etc

Użycie analogii

Warunkiem: dostrzeżenie podobieństwa wyższego

rzędu między obiektem porównywanym a

porównującym/lub i niższego rzędu (szczegółów, np.:

konkretny cel poznawczy)
Jeśli nie wiemy o możliwości skorzystania z analogii –

najprawdopodobniej z niej nie skorzystamy

Myślenie metaforyczne

Pomaga zrozumieć złożony problem, ułatwia transfer

wiedzy

Przezwyciężanie sztywnych nawyków i

nastawień

Operacje uwalniające od sztywnych nawyków i

nastawień

105

Jak miałaby funkcjonować
pamięć semantyczna u osób
twórczych?

częściej dostrzegają związek między słowami –

szczególnie odlegle kojarzonymi, ale zajmuje

im to dość dużo czasu
Działanie bodźcem poprzedzającym zwiększa

gotowość do zaakceptowania odległego

skojarzenia

bezsensowny zlepek liter/bliskie skoj. z pierwszym

słowem pary

Pobudzenie semantyczne wywołane pierwszym

słowem z danej pary częściej dochodzi do

węzła sieci odpowiadającemu drugiemu słowu!

Może: wspomagające działanie węzłów

pośrednich – pobudzenie wielu węzłów wymaga

czasu, więc mamy wydłużenie latencji (czasu

oczekiwania na zaakceptowanie bodźca)

106

Kiedy występuje sztywność
myślenia?

Praktycznie zawsze i u wszystkich
Nawet w zadaniach otwartych
Czasami wystarczy sugestia/przykład
Prawie nieunikniona – gdy wiele

podobnych problemów i trafimy na

kolejny, tylko pozornie podobny

ALE – sztywność reakcji jest stosunkowo

niewielka i nigdy w eksperymentach

Smitha, Warda i Schumachera nie

przekroczyła 50%!

108

Za co mają odpowiadać
procesy metapoznawcze?

Planowanie
Nadzór i kontrola

czynności poznawczych niższego
rzędu

Analiza informacji zwrotnej
Wyciąganie wniosków

109

Jakie płyną wnioski z badań
Harringtona nad testami
twórczego myślenia?

Są podatne na rodzaj podanej instrukcji

wskazówka: „pomysły, na które nikt inny
by nie wpadł” zwiększa oryginalność i
giętkość, zmniejsza płynność

Nie mogą być interpretowane jako
rzetelny wskaźnik poziomu
kreatywności osób badanych

Wiedza o tym, jak sobie z problemem
podnosi skuteczność działania

110

Jakie wnioski można wyciągnąć
z badań Jaušovec?

Wskaźnik metapoznania korelował:

Ze skutecznością rozwiązywania
problemów dobrze określonych =.57
Źle określonych =.31

Szkolenie w zakresie metapoznania
zwiększa ilość skutecznych
rozwiązań problemu

111

Jakie funkcje mogą pełnić
emocje w procesie twórczym?

Motywujące
Pobudzające
Quasi-poznawcze (sterowanie
procesem twórczym)
Wpływają na przebieg

112

Jakie emocje (w badaniach
introspekcyjnych) były wymieniane
przez badanych jako występujące w
procesie twórczym?

Przed rozwiązaniem problemu:

emocje negatywne (napięcie, niepokój,

podenerwowanie)
W trakcie wglądu: szczęście, zachwyt,

ubogacenie
Po wglądzie: odprężenie, spokój i

satysfakcja

Prawie brak różnic między bardziej i mniej

twórczymi naukowcami w tym zakresie

(odwrotnie niż w przypadku uwagi)

114

Co to są emocje
filoreaktywne?

Emocje przyczyniające się do
wytworzenia nowych pomysłów

Np.: zaciekawienie, radość, sympatia
interpersonalna; ogólnie emocje o znaku
pozytywnym
Hipoteza o facylitującym
oddziaływaniu emocji pozytywnych
na proces wytwarzania pomysłów

Ale – nie można wykluczyć takiego
wpływu emocji negatywnych!

115

Jak się ma zasada Yerkesa-
Dodsona do aktywności
twórczej?

Najlepsze efekty twórcze pojawiają

się w stanach niskiego i wysokiego

pobudzenia emocjonalnego

Niskie – zmniejszona mobilizacja osłabia

działanie autocenzury?
Wysoki – sprzyja tworzeniu się licznych

skojarzeń w sieci semantycznej?

Możliwe, że wpływ na przebieg procesu

twórczego ma samo pobudzenie emocjonalne

Ale – pobudzenie związane np.. Z

hałasem ma wpływ negatywny (patrz:

Kasof, badania nad uwagą)

116

Jaki może być poznawczy
mechanizm pozytywnego wpływu
emocji + na proces wytwarzania
idei?

Obuchowski – ułatwione przejście
na bardziej abstrakcyjny poziom
wiedzy pojęciowej

częściej dostrzegamy podobieństwa
i kojarzymy

Isen – łatwiejszy dostęp do
zasobów pamięci

117

Jaki wpływ ma nastrój na
rozwiązywanie problemów
wymagających wglądu?

Negatywny – brak wpływu
Pozytywny – słaba ujemna korelacja
-.21, gdy indukownay -.31

118

Jaki wpływ ma nastrój na
rozwiązywanie problemów
otwartych?

Pozytywny

Sprzyja płynności i giętkości myślenia

Brak wpływu na użyteczność i
oryginalność

sprzyja myśleniu dywergencyjnemu,

negatywny – przeszkadza (ale raczej jako
brak pozyt)

119

Jakie wnioski płyną z badań
Vosburg nad wpływem nastroju
na rozwiązywanie problemów?

Nastrój pozytywny pomaga obniżyć
kryteria akceptowalności

Wiele pomysłów bez zwracania uwagi na
jakość

Nastrój negatywny przyczynia się do
podwyższenia kryteriów
akceptowalności

Najlepsze, najbardziej optymalne rozwiązanie

121

Czym ma być twórczość
proaktywna wg Heinzena?

Charakter dążeniowy
Motywacja wewnętrzna
Sterowana pozytywnymi
emocjami
Osoba korzysta z dostrzeżonych
możliwości działania

122

Czym ma być twórczość
reaktywna wg Heinzena?

Charakter unikowy
Reagujemy na pojawiający się
problem
Motywacja zewnętrzna
(uniknięcie „kary”)
Sterowana emocjami
negatywnymi – głównie lęk

* Pojawia się częściej niż proaktywna

124

Na czym polega reakcja
hedoniczna opisana przez
Gordona?

Na odczuwaniu pozytywnego
afektu, gdy zbliżamy się do
rozwiązania/wytworzenia
ważnych półproduktów

(nie mówi nic o emocjach
negatywnych!!!)

125

U podstaw jakie strategii twórczego
myślenia wg Nęcki mógłby leżeć
afekt pozytywny reakcji
hedonicznej?

Strategia ukierunkowanej emocji
Informacja udzielana procesom
poznawczym przez układy
afektywne

126

Jakie wyniki uzyskał Blatt w
badaniu nad rolą emocji w
procesie twórczym?

Wzrost fizjologicznych
wskaźników pobudzenia
emocjonalnego trochę wyprzedza
kluczowe momenty procesu
rozwiązywania problemów

127

Jakie wnioski płyną z badań
Metcalfe nad FOW (feeling of
warmth)?

Problemy wymagajace użycia
posiadanej wiedzy

Subiektywne odczucie ciepła dobrze
koreluje z bliskością rozwiązania

Problemy wymagające wglądu

Praktycznie cały czas odczuwane jest
zimno
Odczucie ciepła pojawia się tuż przed
rozwiązaniem, ale częściej zwiastuje
porażkę

128

Co może skłaniać do wniosku, ze
kierować się emocjami w procesie
rozwiązywania problemów potrafią
tylko nieliczni?

Badania Jaušovec’a:

Bardziej kompetentni uczestnicy
częściej doświadczają
subiektywnej zmiany bliskości
rozwiązania – może kierują się
emocjami

129

Jakie są emocjonalne koszty
twórczości?

Głównie lęk:

Przed odrzuceniem, samotnością,
oceną, niepowodzeniem

Częste i gwałtowne zmiany
nastroju

od hipomanii do przygnębienia

Konieczność ponoszenia ryzyka

Trzeba przeciwstawić się „tłumowi”

130

Jaki jest wpływ nagród na
aktywność twórczą?

Skutek pozytywny jeśli:

Zadanie jasno określone
Wymaga zastosowania dobrze

określonych i dobrze wyuczonych

czynności

Nagrody szkodzą zwłaszcza

twórczości przez małe „t” –

utrudniają przejście wyżej, nie

mają większego wpływu na

dojrzałe jednostki

131

Dlaczego, wg Amabile,
zewnętrzne nagrody mają
raczej szkodzić twórczości niż
jej pomagać?

Hipoteza nadmiernego
uzasadnienia (overjustification)
Jeśli motywuje mnie
wystarczająco coś innego (np.
ciekawość), to inne motywy są
mi zbędne

132

Na czym polegać ma
motywacja samoistna wg
Deci’ego?

Na czerpaniu satysfakcji z nagród
zawartych w samej czynności

Podobnie jak: zabawa, eksploracja,
aktywność seksualna
Twórczość jako dojrzała forma
zabawy

133

Co o motywacji samoistnej
mówi Cikszentmihalyi?

Stan przepływu (flow) =

doświadczenie autoteliczne

Subiektywne doznanie
Mieszanka pozytywnych emocji

(podniecenie, radość, zaciekawienie)
Wskaźniki behawioralne:

płynne/kompetentne wykonywanie

skomplikowanych czynności bez

objawów znudzenia, zniechęcenia,

zmęczenia

134

Co musi być spełnione, by
osoba mogła doznać
przepływu?

Warunki:

Równowaga między poziomem
kompetencji a poziomem zadania
Elementy zadania pod kontrolą
Jasność celu
Możliwość natychmiastowego
odbiory informacji zwrotnej

135

Koncepcja Csikszentmihalyi
dobrze nadaje się do opisu:

a) Motywacji do rozpoczęcia procesu

twórczego

b) Motywacji twórczej
c) Dynamiki podjętych czynności

związanych z tworzeniem

d) Przezwyciężania kryzysu i impasu

Jakby ktoś miał wątpliwości – to tylko C !!!

Reszta kompletnie nie ma sensu ;-)

137

Dlaczego ciekawość poznawcza
miałaby mieć związek z
twórczością?

Podejmowanie czynności

eksploracyjnych

Można dostrzec więcej problemów

do rozwiązania

Jeśli powstaje nowe dzieło/wiedza

= proces twórczy

139

Jaka motywacja ma najbardziej
sprzyjać wymyślaniu twórczych
pomysłów?

a) Autonomiczna
b) Instrumentalna
c) Zadaniowa
d) Różnie, w zależności od rodzaju

problemu

e) Wszystkie w podobnym stopniu

Oczywiście – odpowiedź a) autonomiczna (bez względu

na rodzaj problemu – str 94)

140

Jak się ma ciekawość
poznawcza rozumiana jako
cecha do twórczości?

Jest związana z jednostkami
twórczymi
Na jednostkach twórczych można
użyć nowych bodźców jako
wzmocnień pozytywnych w
procesie warunkowania (reszta
jest oporna ;) )

141

Co Amabile określa mianem
synergii motywacyjnej?

Motywacja zewnętrzna może
uaktywnić działalność twórczą, a
w trakcie jej wykonywania
pojawia się otywacja samoistna
-> zmniejsza się rola motywacji
zewnętrznej

142

Jakie rodzaje motywacji mogą
prowadzić do uruchomienia procesu
twórczego?

Każdy rodzaj motywacji

Niektóre są częstsze niż inne
Jedne bardziej służą/inne bardziej
szkodzą
Może być różna w zależności od
rozwoju/zapotrzebowania jednostki

144

Jakie cechy/elementy powinno
zawierać zjawisko poznawcze,
żeby można je było nazwać
wglądem?

Klasycznie:

Nagłość rozwiązania
Zasadnicza zmiana percepcji
problemu

Czasami dodaje się:

Doświadczenie impasu/porażki
Po nim przerwa w zajmowaniu się
problemem

145

Kiedy możemy doznać
wglądu?

Czynności codzienne i proste
problemy
Rozumienie dowcipów
Rozwiązywanie bardziej
skomplikowanych problemów

Zjawisko powszechne!

146

O czym mówi teoria bisocjacji
zaproponowana przez
Koestlera?

Twórcza myśl powstaje w wyniku

nałożenia na siebie dwóch różnych

kontekstów/systemów znaczeń

Idea (np.:słowo) łączy dwa całkiem

odmienne konteksty

Dochodzi do skojarzenia (bisocjacji)

Konsekwencją tego – twórczy pomysł

147

Jakie 3 pierwiastki występują wg
Koestlera w każdym akcie
twórczym?

Estetyczny „ach”
Poznawczy „aha”
Humorystyczny „hahaha”

One są w każdym akcie twórczym,

tylko w nierównych
proporcjach^^

148

Co nam mówi wniosek o nieciągłym,
„katastroficznym” przebiegu
procesów poznawczych
prowadzących do wglądu?

Osoby badane praktycznie cały
czas odczuwają „zimno” przy
rozwiązywaniu takich problemów,
„ciepło” pojawia się na samym
końcu
Skłonność do przeskoków
intuicyjnych (zgadywania np.:
zasady uł. cyfr)

149

Skąd się bierze subiektywne
poczucie nagłości wglądu?

Zwolennicy teorii inkubacji (Wallas)

Twórcza idea powstaje w nieświadomości –

pojawia się w gotowej postaci

Moment pojawienia się dla świadomego umysłu

jest najzupełniej przypadkowy

Zwolennicy podejścia rewizjonistycznego

Z faktu, że pracę nad problemem

wielokrotnie przerywano/wznawiano
Złudzenie – a nie przejaw nieciągłości
Proces zawsze będzie polegał na stopniowym

wzroście wiedzy i kompetencji (Weisberg)

150

Skąd się biorą przeskoki
intuicyjne – tzw zgadywanie?

Ludzie nieświadomie formułują

hipotezy

Krótkotrwała analiza sytuacji

problemowej -> spostrzeżenie

zależności -> postawienie hipotezy

ALE – nie ma pewności, że jest trafne,

więc nie stawia się świadomie hipotezy

Hipoteza może stanowić przesłankę

sądu intuicyjnego – co się przejawia

w zgadywaniu

152

Jakie wyniki uzyskała Patrick
(1937) w badaniach nad
przerwą inkubacyjną?

Inkubacja pojawia się w 85%
wypadków wśród artystów i
nieartystów

Pomysł pojawia się na początku –
potem nic o nim nie słychać – na
koniec staje się głównym motywem
wytworu

153

Kiedy może zadziałać przerwa
inkubacyjna (Ponomaver i
Dreistadt)?

Wtedy, kiedy badani
otrzymają/znajdą podpowiedzi do
rozwiązania zadania (np.: wzorce
percepcyjne) – co umozłiwi
transfer wiedzy przez analogie
Sama przerwa jest tylko okazją
do znalezienia podpowiedzi

154

Co może się dziać w przerwie
inkubacyjnej?

Okazja do odpoczynku/regeneracji

zasobów organizmu
Okazja do osłabienia błędnych

nawyków/wygaszenia sztywnych

nastawień – wymagane przełamanie

odczucia impasu!

W badaniach eksperymentalnych, tylko tym

o niższych zdolnościach intelektualnych (ale

oni nie odczuwali impasu)

Okazja do znalezienia skutecznej

podpowiedzi

Teoria oportunistycznego korzystania z

okazji

155

W wyniku czego może dojść do
zmiany struktury problemu?

Przeorganizowanie pola
percepcyjnego (figura/tło etc)
Asher i Jackobson: zmiana w
zakresie pojęć opisujących
sytuację problemową podstawą
wglądu
Zmiana poznawczej reprezentacji
problemu w umyśle

156

Wg Ashera na jakiej zasadzie
dochodzi do rozwiązania
problemu przez wgląd?

Dostrzegamy niekompletność w

systemie wyuczonych pojęć

Dążymy do jej usunięcia

(przeobrażenia pól znaczeniowych,

nowe pojęcia etc)

Przywrócenie równowagi w systemie

+ rozległe zmiany jakościowe

Rozwiązanie problemu przez wgląd

157

Z jakich elementów, wg
Holyoaka składa się
reprezentacja problemu w
umyśle (jego model)?

1. Cele do osiągnięcia
2. Ograniczenia nałożone na

przyszłe rozwiązania

3. Możliwe/dopuszczalne strategie

rozwiązania

4. Obiekty/procedury/fragmenty

wiedzy ułatwiające zdefiniowanie

i rozwiązanie problemu

159

Czym jest (jak wygląda) proces
rozwiązywania problemu wg
Ohlssona?

Połączenie podejścia postaciowego z poznawczą teorią Newella i

Simona.
Budowanie przejścia między dwoma stanami wiedzy

(sytuacja docelowa vs wyjściowa):

1. Zazwyczaj – przeszukiwanie przestrzeni problemu

(możliwe sposoby zredukowani rozbieżności)

2. Gdy przeszukiwanie nic nie daje – impas
3. Impas -> poznawcza restrukturyzacja reprezentacji

problemu

Przeszukiwanie przestrzeni opisu – szukanie alternatywnych

przedstawień problemu

4. Po zmianie struktury – znowu przeszukiwanie
5. Jeśli pojawi się rozwiązanie – doznajemy subiektywnego

olśnienia

Ale – najczęściej zmiana struktury nie powoduje takich przeżyć

160

Jakie wnioski nasuwają się z
badań Mumford, Reiter-Palmon
i Redmond?

Żeby rozwiązać problem otwarty
musimy zbudować trafny model sytuacji

Reklama telewizji trójwymiarowej – jeśli
wypisali, co ważne w zadaniu -> lepsze
wyniki w jakości i oryginalności rozwiązań

Zdolność uczestników do konstruowania i
zmiany definicji problemu = większa
jakość i oryginalność tworzonych
pomysłów

161

Wg Gick i Lockharata, co może
być źródłem trudności w
rozwiązywaniu problemów?

Dostęp do posiadanej reprezentacji
problemu

Budowa zupełnie nowej reprezentacji

Wykorzystanie przywołanej z
pamięci/zbudowanej reprezentacji

1 i 2 bardzo trudne, 3 – trywialna -> dla

problemów wymagających wglądu!

162

Skad się bierze reakcja „aha”
dla problemów wymagających
wglądu wg Gick i Lockharat?

Dużo wysiłku w
konstruowanie (1 i 2) a
potem zdumienie/ulga, że to
zastosowanie takie łatwe

Bezpośredni skutek zastosowania
reprezentacji problemu

163

Jakie są 3 podstawowe cechy
rozwiązywania problemów
przez wgląd?

Nagłość

Przerwa inkubacyjna

Zmiana struktury problemu

165

Na czym opiera się koncepcja
Davidson i Sternberga dotycząca
procesów poznawczych
umożliwiających wgląd?

Wgląd nie wymaga „specjalnych”
procesów poznawczych ale ->
szczególnej selektywności
działania

Wybiórczości porównywania,
kodowania i łączenia

166

Na odbiorze wybranych
elementów sytuacji

Zwracanie uwagi na istotne
elementy sytuacji
Ignorowanie elementów
nieistotnych przyciągających uwagę

167

Na czym opiera się selektywne
porównywanie?

Na odkryciu istotnego ale
ukrytego związku między
nowo nabywaną a posiadaną
wiedzą

Podobieństwo
Analogia
Metafora

168

Na czym opiera się selektywne
łączenie?

Na zestawieniu oderwanych
fragmentów wiedzy w nowe
(sensowne) całości

Np. – tworzenie teorii naukowej z
różnych przesłanek

169

Wg teorii Davidson i
Sternberga, procesy
kodowania, łączenia i
porównywania, są:

a) Specyficzne dla wglądu
b) Niespecyficzne dla wglądu – występują u

każdego i w najbardziej zwyczajnych

sytuacjach

c) Specyficzne pod względem wybiórczości

dla wglądu

d) Niespecyficzne pod względem

wybiórczości dla wglądu

e) Prawidłowe b i c
f)

Prawidłowe b i d

Przychylam się do f), ale pewności nie mam – str 111

170

Kiedy wybiórcze
porównywanie, kodowanie lub
łączenie może doprowadzić do
wglądu?

Muszą spełniać kryteria

fenomenologiczne:

Sprawiają wrażenie nagłości
Nie występują od razu w danej sytuacji

problemowej (przynajmniej nie u

wszystkich ludzi)

W ich wyniku dochodzi do zmiany

poznawczej reprezentacji problemu

171

Weryfikacja teorii wybiórczości
wykazała, że umieszczenie
wskazówki w zadaniu:

a) Pomaga wszystkim badanym
b) Pomaga wszystkim badanym, ale mniej

tym z wyższym poziomem inteligencji

c) Nie pomaga badanym z wyższym

poziomem inteligencji – oni i tak są w

stanie rozwiązać zadanie

d) Pomaga tylko osobom mało

inteligentnym, bo one nie potrafią byś

same z siebie wybiórcze

e) Prawdiłowe c i d

Jakby były wątpliwości – tylko b prawidłowa, ramka na 112

172

Davidson, posługując się
techniką „ciepło-zimno”
wykazał, że:

a) Subiektywne przeczucie nadchodzącego

rozwiązania jest najsłabsze gdy problem

rozwiązany poprawnie bez wskazówki

b) Problemy bez wskazówki + błędnie

rozwiązane i ze wskazówką – najwyższe

przeczucie zbliżania się do rozwiązania

c) Odczucie nagłości charakterystyczne dla

wglądu było najsilniejsze, gdy badani nie

dostali wskazówek

d) Wszystkie poprawne

173

Jakie podejście do procesów
poznawczych leżących u
podłoża wglądu prezentuje
Herbert Simon?

Wgląd jest możliwy, dzięki
aktywnym zabiegom, które
prowadzą do uproszczenia
problemu

174

Jakie są założenia teorii
Simona?

1. Rozpatruje wgląd w odniesieniu do

prawdziwych problemów

2. Problemy te są zazwyczaj b. złożone

3. Rozwiązywanie problemu wymaga operacji

kombinatorycznych w pamięci operacyjnej

4. Pamięć operacyjna jest b. ograniczona pod

względem pojemności

5. Trzeba uprościć strukturę problemu – żeby

można było swobodnie porównywać wszystkie

elementy w pamięci operacyjnej

176

Jakie dwa typy operacji
poznawczych mogą prowadzić
do uproszczenia struktury
problemu?

Oswajanie problemu

Selektywne zapominanie

Oba są automatyczne i zachodzą
bez udziału świadomości (coś w
rodzaju myślenia
nieświadomego)

177

Czym się charakteryzuje
oswajanie problemu w koncepcji
upraszczania ?

Grupowanie elementów tworzących
problem w coraz większe porcje informacji

od pojedynczych obiektów do walizek
(wypełnionych popakowanymi obiektami) –
reprezentacji poznawczych wyższego rzędu

Może trwać latami
Skutek każdego uproszczenia zapisywany
w pamięci trwałej
Zachodzi w fazie przygotowawczej

178

Czym się charakteryzują
procesy selektywnego
zapominania w koncepcji
upraszczania problemu?

Zapominanie elemntów
struktury, których nie da się
upakować (bo nie pasują do
struktury – są nadmiarowe)
Proces uzupełniający do
oswajania
Zachodzi w fazie inkubacji

179

Jakie wnioski płyną z badań
Smitha nad selektywnym
zapominaniem w okresie
inkubacji?

Przerwa inkubacyjna ma funkcje

wygaszające do nawyków/porcji wiedzy

blokujących poprawne rozwiązanie
Sztywność myślenia jako konsekwencja

działania fragmentów wiedzy

blokujących skuteczne poszukiwanie

rozwiązania

Im większe odroczenie – tym mniej

wskazówek błędnych pamiętanych przez

badanych + większa liczba poprawnie

rozwiązanych rebusów

180

Teoria upraszczania Simona
mówi:

a) Najważniejszym warunkiem wglądu jest

silna motywacja, najlepiej poznawcza, do
długotrwałego zmagania się z problemem

b) Wgląd jest skutkiem zrozumienia problemu

w jego złożoności

c) Wgląd następuje w wyniku licznych cykli

oswajania i selektywnego zapominania

d) O wglądzie głównie w odniesieniu do

twórczości naukowej

e) Wszystkie poprawne

Oczywistym jest, że wszystkie poprawne ;)

181

Na czym opiera się teoria
korzystania z okazji dotycząca
wglądu?

Wgląd wynikiem wykorzystania przypadkowo

pojawiających się informacji w polu

percepcyjnym= oportunistyczna asymilacja

Do wykorzystania takich informacji może dojść

tylko wtedy, gdy wcześniej doznaliśmy

impasu – przestawienie umysłu na odbiór

innych informacji

Procesy poznawcze prowadzące do wglądu

niczym nie różnią się od procesów

wykorzystywanych w innych czynnościach – do

wglądu doprowadza ich szczególny układ!

182

Z jakich modeli korzystał
Seifert i współpracownicy
tworząc model
oportunistycznej asymilacji?

4 fazowy model Wallasa
rozwiązywania problemów
Efekt Zeigarnik

184

Co zakłada model
oportunistycznej asymilacji dla
fazy przygotowawczej, by mogło
dojść do wglądu?

Konfrontacja z problemem

Doświadczenie porażki i
zrozumienie, dlaczego

Zapamiętanie i przechowanie
porażki w pamięci trwałej

Zaprzestanie pracy nad problem
= przejście do fazy inkubacji

185

Do czego dochodzi w fazie
inkubacji wg modelu
oportunistycznej asymilacji?

Do wykorzystania zewnętrznej

stymulacji jako źródła nowych i

ważnych informacji (mogą być też

bodźce wewnętrzne)

Odrzucenie występowania selektywnego

zapominania inf usztywniających/hipotezę

regeneracji sił witalnych

Przywołanie z pamięci „wskazówek

porażki” (moment kulminacyjny)

Wynik uaktywnienia przez przypadkowe

bodźce odpowiednich struktur pamięci

trwałej przechowujących informacje o

porażce

186

Co się dzieje w fazie iluminacji
wg modelu Seiferta i
współpracowników?

Wypracowanie poprawnego
rozwiązania
Wzrasta pobudzenie
emocjonalne
Pojawiają się pozytywne stany
afektywne

187

Z jakich faz składać ma się faza
iluminacji w modelu
oportunistycznej asymilacji?

1. Zinterpretowanie i zasymilowanie

informacji ze wskazówek

Napędzane pozytywnymi emocjami

(w końcu trafiliśmy na coś, co nam

pomoże)

2. Pełne zrozumienie problemu

Prowadzi bezpośrednio do

rozwiązania i reakcji „aha”

188

Skąd się bierze odczucie nagłości
zdaniem autorów modelu
oportunistycznej asymilacji?

Bo odbiór wskazówki dokonuje
się w sposób automatyczny

Nie wie, co doprowadziło go do
rozwiązania

Document Outline