WIEK NIEMOWLĘCY CD.

WIEK NIEMOWLĘCY CD.

• Reakcje warunkowe czyli nabyte.
• Reakcje warunkowe o których zaraz

powiemy, tworzą się już we
wczesnym niemowlęctwie i jest to
niezwykle ważna forma uczenia się
oparta o tzw. wyższe czynności
nerwowe.

• Pozwalają one przede wszystkim na

przeżycie, adaptację do środowiska,
a także mogą stanowić pewną formę
wynalazczości.

• U człowieka można wyodrębnić dwa

rodzaje reakcji nabytych:

• -reakcje nabyte na bodźce

bezpośrednie

• - reakcje nabyte na bodźce słowne

• Pierwsze reakcje warunkowe

pojawiają się u dziecka bardzo
wcześnie.

• Aby wyjaśnić co to są reakcje

warunkowe nabyte posłużę się
przykładem zwanym warunkowaniem
klasycznym Pawłowa.

• Doświadczenie było wykonywane na

psach.

• Wytwarzanie śliny jest fizjologicznie

wrodzone, po to , aby trawić pokarmy.

• Wytwarzanie śliny na widok lub zapach

pożywienia jest odruchem automatycznym
wrodzonym ( bezwarunkowym).

• Dźwięk dzwonka jako taki jest sygnałem

obojętnym

• Pawłow odkrył zjawisko kojarzenia

bodźców, a mianowicie: jeśli dźwięk

dzwonka był prezentowany( słyszany

przez psy) na krótko przed podaniem

tym psom jedzenia , to po kilku

powtórzeniach dzwonka w tych

samych okolicznościach, psy śliniły

siły się na sam dźwięk dzwonka bez

konieczności podania jedzenia.

• A więc nastąpiło skojarzenie między

dźwiękiem dzwonka a wydzielaniem
śliny.

• Dzwonek, który na początku był

bodźcem zupełnie obojętnym stał
się tzw. bodźcem warunkowym
(warunkował wydzielanie śliny).

• Należy zwrócić uwagę, i przypomnieć

wrodzony odruch orientacyjno-
badawczy, o którym mówiliśmy
poprzednio, który tworzy tzw. związki
czasowe.

• Otóż żeby wytworzyć odruch warunkowy

musi zaistnieć związek czasowy ( dość
bliski)

• między bodźcem bezwarunkowym

(wydzielanie śliny) i bodźcem początkowo
obojętnym ( dzwonek), który staje się
bodźcem warunkowym.

• Takie warunkowanie nosi nazwę

warunkowania klasycznego.

• U noworodka pierwszym naturalnym

odruchem warunkowym są odruchy
ssania, które pojawiają się przy ułożeniu
dziecka do karmienia.

• Dziecko do karmienia jest układane w

określonej pozycji ( działa narząd
przedsionkowy, i bodźce kinestetyczne),
potem dziecku podawana jest pierś matki,
albo butelka.

• Następuje skojarzenie między

ułożeniem ciała a podaniem
pokarmu.

• Dlatego samo ułożenie ciała dziecka,

powoduje odruch ssania. Stało się
bodźcem warunkowym.

• W 1931r.Marquis zademonstrował proces

warunkowania klasycznego u noworodków.

• Włączał on brzęczyk na krótko przed albo

dokładnie w momencie , gdy podawano
dzieciom butelkę. Już po ośmiu dniach
zaobserwowano ruchy ssania oraz stan
zwiększonej aktywności w odpowiedzi na
dźwięk, któremu towarzyszyło jedzenie.

• Konkluzja : „ systematyczny

trening ludzkiego niemowlęcia
można rozpocząć od urodzenia.

• Wielu badaczy uważa ,że

warunkowanie klasyczne może być
przyczyną powstawania wielu
fobii( nieuzasadnionych lęków).

• Jeśli dziecko doświadczy strachu w

obecności psa, może wytworzyć się
długotrwały lęk przed tymi
zwierzętami.

• Warunkowanie klasyczne odgrywa istotną

rolę w rozwoju reakcji emocjonalnych.

• Na przykład rzeczy albo ludzie znajdujący

się w obecności nawet bardzo małego
dziecka, gdy czuje się ono szczęśliwe i
zadowolone, stają się bodźcem
warunkowym wywołującym analogiczne
uczucia w życiu późniejszym.

• Na podobnej zasadzie osoby lub

rzeczy skojarzone z nieprzyjemnymi,
stresującymi uczuciami mogą stać
się bodźcem warunkowym uczuć
złości i lęku w przyszłości.( za
Psychologią rozwojową w zarysie).

• Jakie jeszcze istotne pojęcia są

związane z warunkowaniem
klasycznym, które są jednocześnie
wyższymi czynnościami nerwowymi
człowieka.

GENERALIZACJA BODŹCA

GENERALIZACJA BODŹCA

• Co to oznacza?

• We wczesnych stadiach wytwarzania

reakcji warunkowej wiele bodźców

podobnych do właściwego bodźca będzie

wywoływać reakcję warunkowa np.

podobny dźwięk dzwonka dźwięk świdra,

wiertarki itp. Jest to jak gdyby „ mylenie

bodźca”. Dopiero w miarę postępów

warunkowania jednostka ( niemowlę,

człowiek dorosły, zwierzę) reaguje coraz

silniej tylko na bodźce zupełnie podobne

do właściwego sygnału.

RÓŻNICOWANIE I

RÓŻNICOWANIE I

HAMOWANIE

HAMOWANIE

• Początkowo organizm reaguje na wiele

bodźców, które mogą mieć dla niego
znaczenie sygnałowe ( jak powiedziane
było powyżej), to jednak z czasem musi się
on nauczyć różnicować bodźce, które
są istotne, i nieistotne, a hamować
reakcje na wszystkie inne bodźce nie
związane z bezwarunkowym zdarzeniem
bodźcowym.

• Mówiąc w sposób prosty im

łatwiejszy do odróżnienia sygnał,
tym szybciej skupi na sobie uwagę.

WYGASZANIE

WYGASZANIE

• Związki bodźca i reakcji warunkowej

nie są niezmienne. Ponieważ żyjemy w
środowisku zmiennym zdarza się, że
bodziec warunkowy nie sygnalizuje już ani
korzyści ( jedzenie) ani niebezpieczeństwa,
więc dalsze reagowanie na niego jest
bezcelowe, nie pozwala nam adekwatnie
funkcjonować i dlatego przestajemy powoli
na niego reagować.

• Takie reakcje zanikają gdy po bodźcu

warunkowym wielokrotnie nie następuje

bodziec bezwarunkowy.

• Jak to rozumieć ?
• Wracając do eksperymentu Pawłowa jeśli

bodziec warunkowy – dzwonek będzie

nadal prezentowany, ale nie będzie mu

towarzyszyło podawanie jedzenia, to

reakcja ślinienia się przestanie

występować (zostanie wygaszona)

• Jeśli dziecko będzie się rozwijało to

zmieniają się formy jego żywienia a
także pozycje w jakich je , a więc
odruch warunkowy ssanie przestanie
się pojawiać tylko dlatego, że dziecko
zmieniło pozycję.

• Reakcje te nie znikają jednak na zawsze.

Wygaszanie jest szczególnym
przypadkiem hamowania i kiedy po
okresie „odpoczynku” od bodźca , zostanie
on ponownie wprowadzony to reakcja na
bodziec warunkowy powraca. Nazywa się
to spontanicznym odnowieniem.

• ( porównanie do komputera, wygaszacze ,

komenda odśwież).

• Tutaj należy wspomnieć o tym, że

warunkowanie, wygaszanie i
związane z nimi reakcje ludzkie mają
swoje konsekwencje w postaci
wpływu jaki dzięki nim mamy na
środowisko.

• Niemowlę potrafi płakać i nie trzeba go

tego uczyć, płacz sygnalizuje dorosłym, że
coś dokucza dziecku i trzeba mu pomoc.
Dziecko jednak uczy się wkrótce, iż jeśli
płacze to pojawiają się rodzice lub inni
opiekunowie więc dziecko może używać
płaczu do zwrócenia na siebie uwagi,
zdobycia towarzystwa itp. dziecko uczy
się, że płacz jest skuteczny.

• Dzieci wychowywane w domach

dziecka rzadziej płaczą ponieważ
personel dużo rzadziej reaguje na ich
płacz.( Psychologia i życie).

Jak to wygląda w życiu

Jak to wygląda w życiu

dorosłym?

dorosłym?

• Wyobraźcie sobie, że bierzecie prysznic

pod przyjemnie ciepłą wodą, kiedy w

sąsiedniej toalecie ktoś spuszcza wodę, i

następuje spadek ciśnienia wody zimnej w

wyniku czego na plecy leje się wam

wrzątek, parząc skórę.

• Po chwili wszystko powraca do normy i

woda której używasz jest przyjemnie

ciepła. Do czasu! Znowu ktoś spuszcza

wodę i następuje spadek ciśnienia zimnej

wody i na plecy leje się wrzątek.

• Następuje skojarzenie między

spadkiem ciśnienia wody zimnej a
wzrostem jej temperatury pod
prysznicem. Jeśli te zależności –
zmiany następowały by dostatecznie
często zaczynamy spostrzegać
pierwsze zdarzenie jako zapowiedź
drugiego (dzwonek – jedzenie).

• Teraz pytanie co zrobimy z taką

informacją?

• - nie bierzemy jej pod uwagę i

zostajemy pod prysznicem?

• - uciekamy gdy tylko nastąpi spadek

ciśnienia?

• Musimy nauczyć się jaka reakcja

będzie przystosowawcza w danej
sytuacji.

• Może być to ucieczka spod prysznica

ale może to być zapobieżenie w
rożny sposób całej sytuacji.

• Pewien żołnierz rozwiązał ten problem w

koszarach w których przebywał.

• „ Gdy kilkakrotnie zostałem poparzony

musiałem coś z tym zrobić”

• Wynalazł on zbiornik zabezpieczający,

który zamontował ponad główką natrysku,

eliminując w ten sposób

niebezpieczeństwo związane z koszmarną

kąpielą. W zbiorniku tym gromadzi się tyle

wody, aby zapobiec przejściu fali ukropu

przez natrysk podczas spłukiwania toalety.(

za Psychologia i życie).

• W ten sposób warunkowanie

klasyczne począwszy od niemowlęcia
do wieku dorosłego uczy nas
spostrzegania związków czasowych
( odruch orientacyjno badawczy), a
co za tym idzie zachowań
przystosowawczych, a nawet
wynalazczych.

• U człowieka istotnym elementem jest

mowa, która także podlega warunkowaniu
przez skojarzenie bodźca z dźwiękiem.

• Dziecko najpierw uczy się pokazywać

rzeczy i siebie także, a osoby dorosłe
wymawiają słowo, które symbolizuje tą
rzecz. Po pewnej ilości powtórzeń
następuje skojarzenie przedmiotu ze
słowem go symbolizującym.