Aspekty etyczne

Aspekty etyczne

w psychiatrii

w psychiatrii

Katedra i Klinika Psychiatrii

Katedra i Klinika Psychiatrii

Collegium Medicum

Collegium Medicum

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Wojciech Kosmowski

Co to jest etyka?

Co to jest etyka?



Z gr. ethos (obyczaj, zwyczaj) oznacza

Z gr. ethos (obyczaj, zwyczaj) oznacza

naukę filozoficzną obejmującą ogół

naukę filozoficzną obejmującą ogół

zagadnień moralności (normy i oceny

zagadnień moralności (normy i oceny

postępowania ze względu na przyjęty

postępowania ze względu na przyjęty

system wartości) w relacji do dobra i zła

system wartości) w relacji do dobra i zła



Prekursorem etyki był Sokrates

Prekursorem etyki był Sokrates



Sam termin został wprowadzony przez

Sam termin został wprowadzony przez

Arystotelesa na określenie

Arystotelesa na określenie

wyodrębnionego działu filozofii

wyodrębnionego działu filozofii

praktycznej

praktycznej

Etyka lekarska czy medyczna?

Etyka lekarska czy medyczna?

A może bioetyka?

A może bioetyka?



Ojciec medycyny i etyki medycznej:

Ojciec medycyny i etyki medycznej:

Hipokrates (460-377 p.n.Ch.) - Corpus

Hipokrates (460-377 p.n.Ch.) - Corpus

Hippocraticum

Hippocraticum



Tworzenie krajowych kodeksów etyki

Tworzenie krajowych kodeksów etyki

lekarskiej (XIX-XX w.)

lekarskiej (XIX-XX w.)



Regulacje międzynarodowe, kodeksy

Regulacje międzynarodowe, kodeksy

etyczne innych grup zawodowych,

etyczne innych grup zawodowych,

tworzenie katalogów praw (uprawnień)

tworzenie katalogów praw (uprawnień)

Źródła norm etycznych –

Źródła norm etycznych –

medycyna

medycyna



W Polsce

W Polsce



Uchwały Towarzystwa

Uchwały Towarzystwa

lekarzy galicyjskich 1876

lekarzy galicyjskich 1876



Zbiór zasad deontologii

Zbiór zasad deontologii

lekarskiej 1935

lekarskiej 1935



Kodeks etyczny

Kodeks etyczny

psychologa 1991

psychologa 1991



Kodeks etyczny

Kodeks etyczny

psychoterapeuty PTP

psychoterapeuty PTP

2000

2000



Kodeks etyki lekarskiej

Kodeks etyki lekarskiej

obowiązuje od

obowiązuje od

31.12.2003

31.12.2003



W innych krajach

W innych krajach



Anglia 1803 (Percival)

Anglia 1803 (Percival)



The Principles of

The Principles of

Medical Ethics

Medical Ethics

With

With

Annotations Especially

Annotations Especially

Applicable to

Applicable to

Psychiatry

Psychiatry

,

,

2001 Edition

2001 Edition

Źródła norm etycznych -

Źródła norm etycznych -

psychiatria

psychiatria

Zgromadzenie Ogólne

Zgromadzenie Ogólne

Narodów Zjednoczonych

Narodów Zjednoczonych



Uchwała 119, Sesja 46, 17

Uchwała 119, Sesja 46, 17

grudnia 1991, Zasady

grudnia 1991, Zasady

ochrony psychicznie

ochrony psychicznie

chorych i poprawy opieki

chorych i poprawy opieki

psychiatrycznej

psychiatrycznej

W Europie:

W Europie:



Zgromadzenie

Zgromadzenie

Parlamentarne Rady

Parlamentarne Rady

Europy, Rekomendacja 818

Europy, Rekomendacja 818

(1977) dotycząca sytuacji

(1977) dotycząca sytuacji

osób psychicznie chorych,

osób psychicznie chorych,



Rada Europy Komitet

Rada Europy Komitet

Ministrów, Rekomendacja

Ministrów, Rekomendacja

No. R (83) 2 dotycząca

No. R (83) 2 dotycząca

ochrony prawnej osób

ochrony prawnej osób

cierpiących na zaburzenia

cierpiących na zaburzenia

psychiczne przymusowo

psychiczne przymusowo

umieszczonych w

umieszczonych w

zakładach leczniczych

zakładach leczniczych

Normy etyczne i prawne

Normy etyczne i prawne

WPA i WMA

WPA i WMA



Deklaracja Hawajska

Deklaracja Hawajska

1977, ze zmianami w

1977, ze zmianami w

Wiedniu 1983

Wiedniu 1983



WPA, Stanowiska

WPA, Stanowiska

odnośnie praw i ochrony

odnośnie praw i ochrony

prawnej umysłowo

prawnej umysłowo

chorych, Ateny, 17

chorych, Ateny, 17

października 1989 r

października 1989 r



Międzynarodowa Karta

Międzynarodowa Karta

Praw Psychiatrycznych

Praw Psychiatrycznych

Pacjentów Szpitalnych,

Pacjentów Szpitalnych,

Rio de Janeiro 1993

Rio de Janeiro 1993



WPA, Deklaracja

WPA, Deklaracja

Madrycka, sierpień 1996

Madrycka, sierpień 1996



Deklaracja Helsińska.

Deklaracja Helsińska.

Zalecenia dla lekarzy

Zalecenia dla lekarzy

prowadzących badania

prowadzących badania

biomedyczne na ludziach,

biomedyczne na ludziach,

przyjęte przez: 18 Światowy

przyjęte przez: 18 Światowy

Zjazd Lekarzy, Helsinki,

Zjazd Lekarzy, Helsinki,

Finlandia, czerwiec 1964, z

Finlandia, czerwiec 1964, z

poprawkami: 29

poprawkami: 29

Światowego Zjazdu

Światowego Zjazdu

Lekarzy, Tokio, Japonia,

Lekarzy, Tokio, Japonia,

październik 1975, 35

październik 1975, 35

Światowego Zjazdu

Światowego Zjazdu

Lekarzy, Wenecja, Włochy,

Lekarzy, Wenecja, Włochy,

październik 1983 oraz 41

październik 1983 oraz 41

Światowego Zjazdu

Światowego Zjazdu

Lekarzy, Hong-Kong,

Lekarzy, Hong-Kong,

wrzesień 1989

wrzesień 1989

Etyka – inne źródła norm

Etyka – inne źródła norm

Systemy etyczne

Systemy etyczne



Etyka związana z

Etyka związana z

religią :

religią :



chrześcijańską

chrześcijańską



żydowską

żydowską



muzułmańską

muzułmańską



buddyjską

buddyjską



Inne (wynikające z

Inne (wynikające z

przyjętego systemu

przyjętego systemu

filozoficznego):

filozoficznego):



Utylitaryzm

Utylitaryzm



Kantyzm

Kantyzm



Liberalny indywidualizm

Liberalny indywidualizm



Komunitaryzm

Komunitaryzm



Etyka charakteru

Etyka charakteru



Etyka cnoty

Etyka cnoty



Kazuistyka

Kazuistyka



Moralność potoczna

Moralność potoczna

Podstawy etyki lekarskiej

Podstawy etyki lekarskiej



Primum non nocere

Primum non nocere



Salus aegroti

Salus aegroti

suprema lex

suprema lex

Zasady etyki medycznej

Zasady etyki medycznej

za: Beauchamp, TL, Childress JF, Zasady etyki medycznej, Warszawa

za: Beauchamp, TL, Childress JF, Zasady etyki medycznej, Warszawa

1996

1996



Dobroczynność

Dobroczynność

- „czyń dobrze, unikaj zła”

- „czyń dobrze, unikaj zła”



Nieszkodzenie

Nieszkodzenie

– „

– „

po pierwsze nie szkodzić”

po pierwsze nie szkodzić”



Sprawiedliwość

Sprawiedliwość

– „

– „

oddać każdemu, co mu się należy”

oddać każdemu, co mu się należy”



Autonomia

Autonomia

– „

– „

nic o nas bez nas”

nic o nas bez nas”

Dobroczynność

Dobroczynność

(1)

(1)

Co jest dobrem?

Co jest dobrem?

(a)

(a)

Zdrowie

Zdrowie

(b)

(b)

Możliwie najdłuższa remisja

Możliwie najdłuższa remisja

(c)

(c)

Powrót do społeczeństwa

Powrót do społeczeństwa

(d) Dobre imię

(d) Dobre imię

(2)

(2)

Zapewnienie najlepszego dostępnego

Zapewnienie najlepszego dostępnego

leczenia

leczenia

(3)

(3)

Nowoczesna terapia (farmakoterapia,

Nowoczesna terapia (farmakoterapia,

psychoterapia)

psychoterapia)

(4)

(4)

Właściwe miejsce leczenia

Właściwe miejsce leczenia

(5)

(5)

Kompetentny personel

Kompetentny personel

Nieszkodzenie

Nieszkodzenie



Zasada najmniejszej uciążliwości

Zasada najmniejszej uciążliwości



Unikanie spowodowania szkody

Unikanie spowodowania szkody



Zwracanie uwagi na efekty uboczne

Zwracanie uwagi na efekty uboczne

terapii

terapii



Zasady prowadzenia badań

Zasady prowadzenia badań

biomedycznych

biomedycznych

Sprawiedliwość

Sprawiedliwość



Dystrybucja zasobów

Dystrybucja zasobów



Dostępność nowoczesnych metod terapii

Dostępność nowoczesnych metod terapii



Stosunki między lekarzami oraz między

Stosunki między lekarzami oraz między

profesjonalistami

profesjonalistami



Postępowanie zgodne z wiedzą

Postępowanie zgodne z wiedzą

medyczną (diagnostyka, terapia,

medyczną (diagnostyka, terapia,

rokowanie)

rokowanie)



Stosunek lekarza / psychologa do

Stosunek lekarza / psychologa do

instytucji zatrudniającej go i zlecającej

instytucji zatrudniającej go i zlecającej

badanie

badanie

Autonomia

Autonomia

tyle autonomii ile możliwe, tyle paternalizmu ile

tyle autonomii ile możliwe, tyle paternalizmu ile

trzeba

trzeba

(1)

(1)

traktowanie pacjenta pełne troski i

traktowanie pacjenta pełne troski i

szacunku

szacunku

(2)

(2)

respektowanie godności pacjenta

respektowanie godności pacjenta

(3)

(3)

prawo wyboru lekarza, placówki, sposobu

prawo wyboru lekarza, placówki, sposobu

leczenia

leczenia

(4)

(4)

świadoma zgoda

świadoma zgoda

(5)

(5)

ścisłe przestrzeganie reguł przyjęcia do

ścisłe przestrzeganie reguł przyjęcia do

szpitala i leczenia wbrew woli

szpitala i leczenia wbrew woli

(6)

(6)

gwarancje procesowe

gwarancje procesowe

(7)

(7)

przedstawiciel ustawowy („adwokat” -

przedstawiciel ustawowy („adwokat” -

counsel) oraz reprezentant pacjenta

counsel) oraz reprezentant pacjenta

Źródła

Źródła

Internet

Internet

Wybrane strony internetowe

Wybrane strony internetowe



WHO:

WHO:

http://www.nil.org.pl/xml/index

http://www.nil.org.pl/xml/index



WPA:

WPA:

http://www.wpanet.org/home.html

http://www.wpanet.org/home.html



NIL:

NIL:

http://www.nil.org.pl/xml/index

http://www.nil.org.pl/xml/index



Bulletin of Medical Ethics:

Bulletin of Medical Ethics:

http://www.bullmedeth.info/

http://www.bullmedeth.info/

Wybrane książki i

Wybrane książki i

czasopisma

czasopisma



T. Kielanowski (red.), Etyka i deontologia

T. Kielanowski (red.), Etyka i deontologia

lekarska, Warszawa 1985

lekarska, Warszawa 1985



Human Rights and Professional

Human Rights and Professional

Responsibilities of Physicians in

Responsibilities of Physicians in

Documents of International Organizations

Documents of International Organizations



M. Siwiak-Kobayashi, S. Leder (red.),

M. Siwiak-Kobayashi, S. Leder (red.),

Psychiatria i Etyka, Biblioteka Psychiatrii

Psychiatria i Etyka, Biblioteka Psychiatrii

Polskiej, Kraków 1995

Polskiej, Kraków 1995



A. Tulczyński, Polskie lekarskie kodeksy

A. Tulczyński, Polskie lekarskie kodeksy

deontologiczne, Warszawa 1975

deontologiczne, Warszawa 1975

Gdy brakuje czasu …

Gdy brakuje czasu …

J. Bomba, Zagadnienia

J. Bomba, Zagadnienia

etyczne w psychiatrii,

etyczne w psychiatrii,

341-367

341-367

S. Pużyński, Problemy

S. Pużyński, Problemy

etyczne i prawne

etyczne i prawne

związane z badaniami

związane z badaniami

naukowymi w psychiatrii,

naukowymi w psychiatrii,

367-385

367-385