Plan zajęć z etyki sem.

letni 2010

• Etyka ogólna
• Spór o normę moralności
• Problem kłamstwa: czy mogę skłamać

mając na uwadze dobro mojego
wychowanka?

• Kara śmierci: jeżeli karzę, to dlaczego?
• Bioetyka: czy wszystko, co fizycznie

możliwe jest moralnie dopuszczalne?

• Transplantacje
• Test i zaliczenie

Spór o normę moralności

•Eudajmonizm
•Deontonomizm
•Personalizm

Eudajmonizm

• Hedonizm: Arystyp z Cyreny,

Epikur i Demokryt

• eudajmonizm transcendentny:

Platon

• perfekcjonizm: Arystoteles
• utylitaryzm (nowożytność)

Krytyka Im. Kanta:

Nakaz: każdy powinien siebie

uczynić szczęśliwym – jest

niedorzeczny, nikomu bowiem

nie nakazuje się robienie

tego, czego on chce już

niechybnie sam z siebie

(Krytyka rozumu

praktycznego, s. 48).

Co to jest szczęście?

• Arystoteles: szczęśliwy jest ten, kto dobrze

żyje i komu dobrze się wiedzie, gdyż tak
niemal określiliśmy szczęście jako pewnego
rodzaju dobre życie i powodzenie” (Etyka
nikomachejska, 1956, s. 24-27)

• Boecjusza: stan doskonały na wskutek

osiągnięcia wszelkich dóbr;

• Olejnik - posiadanie dobra najwyższego, w

pełni zaspakajającego potrzeby i aspiracje
człowieka.

Deontonomizm

• Heteronomiczny
• autonomiczny (I. Kant)

Krytyka deontonomizmu

heteron.:

- nie uwzględnia podmiotowości

człowieka;

- powinność moralna jest związana

zawsze z naciskiem;

- ktoś wie ode mnie lepiej, co jest dla

mnie dobre;

- może grozić fanatyzmem;
- problem zgodności z nakazem sumienia

Deontonomizm

autonomiczny

Postępuj tak, jak gdyby maksyma

twojego postępowania przez wolę twą

miała się stać ogólnym prawem

przyrody” (Kant, Uzasadnienie

metafizyki moralności, 1971, s. 50-51

“Postępuj tak, byś człowieczeństwo

tak w twojej osobie, jak też w osobie

każdego innego uważał zawsze

zarazem jako celu, nigdy tylko jako

środka” (tamże, s. 62-63)

Normy moralne wg

Karla Poppera (1902-

1994)

Jeśli miałbym dać prostą formułę lub

receptę na rozróżnienie pomiędzy tym,

co określam jako dopuszczalne plany

reformy społecznej a

niedopuszczalnymi projektami utopii,

to mógłbym tak powiedzieć:

działaj raczej na rzecz eliminacji zła

konkretnego, niż na rzecz realizacji

abstrakcyjnego dobra.

działaj raczej na rzecz eliminacji

zła konkretnego, niż na rzecz

realizacji abstrakcyjnego dobra.

Nie zdążaj do zapewnienia

szczęścia środkami politycznymi.

Zdążaj raczej do eliminacji

konkretnych cierpień

Ale nie próbuj realizować tych

celów pośrednio, opracowując i

wcielając w życie odległy ideał

społeczeństwa, które byłoby

całkowicie dobre... Nie pozwól, by

twe marzenia o lepszym świecie

odstręczały cię od żądań ludzi,

którzy cierpią tu i teraz. Żadne

pokolenie nie może być poświęcone

dla dobra przyszłych pokoleń, na

rzecz ideału szczęścia, który może

nigdy nie zostanie zrealizowany.

Ludzkie cierpienie jest najpilniejszym

problemem racjonalnej polityki

społecznej, natomiast szczęście takim

problemem nie jest. Jest faktem, że

drogą dyskusji nie jest tak trudno

osiągnąć zgodę w kwestii, co jest

najbardziej dotkliwym złem w naszym

społeczeństwie, oraz jakie reformy są

najpilniejsze... Z ideałem dobra rzecz

się ma inaczej. Znamy go tylko z

naszych marzeń oraz z marzeń

proroków i poetów. Nie może on być

dyskutowany, a tylko głoszony na

progu świątyni. (Popper, Droga do

wiedzy. Domysły i refutacje)

Leszek Kołakowski

Cywilizacja nasza byłaby zagrożona

rozkładem, gdybyśmy się dali

przekonać, że kryteria dobra i zła już to

nie dają się w ogóle ustalić, już to,

gorzej jeszcze, mogą być

wydedukowane z faktycznych

zachowań ludzkich, z instynktów, albo z

rzeczywistego przebiegu procesów

historycznych.

L. Kołakowski, Mała etyka, w: Czy diabeł

może być zbawiony i 27 innych kazań,

Londyn 1984, s. 133.

Personalizm

• Godność, o jakiej mówi się w

personalizmie jest różna od: doskonałości
moralnej, godnych okoliczności życia,
godności pojętej jako dobre imię;

• Godność osoby ludzkiej posiada

następujące cechy: przyrodzoność,
niezbywalnośc, nienabywalność,
powszechność, dynamiczny charakter

• podstawowe inklinacje: do zachowania

życia, do przekazania życia, do życia w
wolności, społeczeństwie i prawdzie

Albert Schweitzer (1875-

1965)

• W 1953 otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za

założenie szpitala na terenie obecnego Gabonu;

• Pisał: jestem życiem, które pragnie żyć, pośród

życia, które pragnie żyć;

• Istotą dobra jest: utrzymywać życie, sprzyjać

życiu, pomagać życiu rozwinąć swe najwyższe
wartości. Istotą zła jest: unicestwiać życie,
szkodzić życiu, hamować rozwój życia;

• Głosił, że cześć dla życia wymaga od człowieka

szacunku, wobec ludzi, zwierząt, a nawet
roślin, zakazując ich bezmyślnego niszczenia.

Osoba ludzka w

personalizmie

• Boecjusz: indywidualna substancja natury

rozumnej;

• byt rozumny i wolny, który w pełni odnajduje

się w życiu społecznym;

• Arystoteles: jeżeli żyjesz poza społeczeństwem

, to jesteś albo bestią albo bogiem;

• Kant: Postępuj tak, byś człowieczeństwo tak w

twojej osobie, jak też w osobie każdego innego
uważał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko
jako środka.

Sumienie

• Synonimy: intuicja moralna, Sokratejski dajmonion,

oczywistość serca, zmysł moralny, super ego, rozum
praktyczny;

• to uzdolnienie do osądzania, co człowiek w danych

okolicznościach powinien czynić, aby zachować
porządek moralny; pojawia się w postaci
samoświadomości człowieka;

• Subiektywna norma moralności;
• M.Heidegger (1889-1976) przyrównywał sumienie do

“milczenia”, które jest pełne wymowy, chociaż nie
wyraża go żadne “gadanie”.

• Spokój sumienia, to najwyższy rodzaj szczęścia, jaki

może być udziałem człowieka.

E. Fromm

• tylko człowiek jest obdarzony

sumieniem

• nie jesteśmy bezbronnymi ofiarami

okoliczności;

• Gdyby sumienie zawsze mówiło

wystarczająco głośno i wyraźnie, tylko
nieliczni zeszliby z moralnej drogi;

• nie zawsze chcemy słuchać głosu

sumienia.

Przedmiot, cel i

okoliczności aktu

moralnego

• Przedmiot - wykonana czynność,

bez uwzględnienia jej kwalifikacji
moralnej

• intencja - zamiar, z jakim podjęto

się dokonania czynu moralnego

• okoliczności, czyli: kto, co gdzie,

jakimi środkami, w jaki sposób i
kiedy coś zrobił

Kłamstwo

• Tołstoj: podanie fałszu za prawdę,
• Stoicy: mówienie rzeczy fałszywych w

niegodziwej intencji.

• Hugo Grocjusz: wypowiedź fałszywa,

naruszająca czyjeś prawo do prawdy.

• Arystoteles: wada polegająca na braku umiaru,

który przysługuje prawdomówności; to
przypisywanie sobie cech, których się nie posiada
(lub zawyżanie ich stopnia), bądź odmawianie
sobie cech, które się posiada (bądź zaniżanie ich
stopnia). Tu kłamstwo jest ujęte z perspektywy
podmiotu kłamiącego

• Izydora Dąmbska: kłamstwo nie jest

ani zdaniem fałszywym, ani sądem
fałszywym, ale jest pewną czynnością
(techniką) wzbudzania błędnych
przekonań w odbiorcy kłamstwa (może
czasem w sobie samym), tak, że
można kłamać nie tylko mówiąc
nieprawdę ale nawet mówiąc
półprawdę czy nawet milcząc.

Wojciech Chudy (1947-

2007)

• kłamstwo, to świadome podanie

fałszu za prawdę lub prawdy
relatywnie niepełnej w celu
zrealizowania jakiejś wartości
(indywidualnej lub społecznej),
przy czym okłamywany nie zna
prawdy, z zamiarem
spowodowania czyjejś szkody.

Elementy, bez których

nie byłoby kłamstwa

• Podmiot kłamiący
• odbiorca kłamstwa
• przedmiot kłamstwa
• cel kłąmstwa
• intencja, z jaką się kłamie
• nośnik kłamstwa
• konflikt wartości

Cechy kłamstwa

• Prawda jest jasna i prosta, kłamstwo ciemne i

pokrętne

• ekonomia kłamstwa
• aksjologiczna niejednoznaczność
• skrytość
• pokrętność
• wielość twarzy
• autodestrukcja
• kaskadowość i holistyczna natura
• jaskrawość zła
• czasowość
• charakter indywidualny lub społeczny

Artur Schopenhauer :

Kiedy podejrzewasz

kogoś o kłamstwo,

należy udać wiarę,;

wówczas będzie

bezwstydnie kłamał

jeszcze bardziej i

zostanie zdemaskowany

(Aforyzmach o

mądrości życia, s. 234)

Motywy kłamstwa

• Arystoteles: wyrobiony charakter

(wada), dla sławy, dla zysku, z
namietności, dla włądzy władzy

• kłamię dla dobra okłamywanego
• ze strachu przed konsekwencjami

prawdy

• ze wstydu, dla zachowania twarzy
• by uniknąć nieprzyjemności

Filozoficzne wyjaśnienia

kłamstwa

• A. Schopenhauer (1788-1860)
• J.P. Sartre (1905-1980)
• N. Machiawelli (1469-1527)
• A. Kempiński (1918-1972)
• Arystoteles (384pne-322pne0

A. Schopenhauer

Jak ciało nasze w szaty, tak

dusza nasza otulona jest w

kłamstwa. Nasza mowa, nasze

czyny, cała nasza istota są

kłamliwe; i dopiero pod tą

odsłoną można odgadnąć nasze

prawdziwe myśli i uczucia, jak

kształt pod maską (Aforyzmy, s.

172)

J.P. Sartre

Nie gra się po to, by zarabiać na

życie, gra się po to, by kłamać, aby

siebie okłamywać, aby być tym,

czym się nie może być, gdyż ma się

dość bycia tym, czym się jest. Gra

się bohaterów, bo jest się podłym,

świętym, bo jest się złym. Gra się,

gdyż zwariowałoby się nie grając.

N. Machiawelli

Człowiek jest z natury zły, państwo,

to instytucja, które ma człowieka

uczynic dobrym

A. Kempiński

By społeczeństwo funkcjonowało,

człowiek musi się posługiwać

kłamstwem

Arystoteles

Kłamstwo, to pomyłka,

będąca efektem błędnego

poznania i słabej woli

Kłamstwo a intelektualizm

etyczny

Dobrego człowieka cechuje

to, że występki popełnia

umyślnie (Platon, Hippiasz

Mniejszy)

Odpowiedziałnośc za kłamstwo

spoczywa na kłamiącym i sprowadza

się do:

• Prawidłowego rozpoznania

wartości

• zgody woli na postępowanie zgodne

z rozpoznawanymi wartościami

• takie ukszatłtowanie postawy, by

człowiek był skłonny do wybierania
raczej dobra niż zła

Moralna ocena kłamstwa

• Każde kłamstwo realizuje pewną antywartość
• każde kłąmstwo rozbija ludzką naturę
• są sytuacje, w których wręćz należy skłamać
• „Nie ulega wątpliwości, że im większe jest

zamierzone dobro, tym mniejsza jest wina w
kłamstwie (Tomasz z Akwinu)

• człowiek jest narażony na pokusę skłamania,

ale nie jest na nie skazany

Platon

Kłamstwo jest dopuszczone w

odniesieniu do wrogów i w

odniesieniu do przyjaciół, gdy

stali się niepoczytalni.

Kłamstwem należy się

posługiwać jak lekarstwem.

Kara śmierci

• Filozoficzne pytania związane z karą śmierci
• Amnesty International o karze śmierci
• Filozofowie o karze śmierci
• pierwsze próby zniesienia kary śmierci
• Filozoficzne koncepcje kary
• kara śmierci a 1) spór o normę moralności;

2) etyku skutku i etyka intencji

• racje za wprowadzeniem kary śmierci
• racje przeciwko karze śmierci
• za co może grozic kara śmierci

Filozoficzne pytania

związane z karą śmierci

• Jeżeli karać śmiercią, to dlaczego
• Czy kara śmierci przyczynia się do

naprawienia zła pewnym dobrem
czy jeszcze większym złem?

Amnesty International

• 137 krajów zniosło karę śmierci w prawie lub w

praktyce

• 60 krajów utrzymuje i stosuje karę śmierci,

najczęściej w stosunku do skazanych za
morderstwo

• Oficjalnie wiadomo o co najmniej 1252 osobach,

które zostały stracone w 24 krajach w 2007
roku. Prawdziwe dane są z pewnością wyższe.

• 88% wszystkich egzekucji miało miejsce w 2007

roku tylko w następujących krajach: Chinach,
Iranie, Arabii Saudyjskiej, Pakistanie i USA.

Filozofowie o karze

śmierci

• Platon: nie ma lepszego sposobu na

ukrócenie ludzi pozbawionych wstydu i
poczucia sprawiedliwości, jak obłożyc ich
wyrokiem śmierci (Protagoras, 322D).

• Tomasz z Akwinu (XIII) analizował racje za

i przeciw karze śmierci, ale bez oporów
uznał w karze śmierci środek wymierzania
sprawiedliwości wobec tych, którzy przez
swoje wykroczenia okazują się szkodliwo
dla dobra ogółu (S. Th. 2.2q64 a2)

• Joseph de Maistre (1821):

Zabierzcie światu ten niepojęty
czynnik, a w jednej chwili ład
ustąpi miejsca chaosowi, trony
upadną, a społeczeństwo zniknie.

• Hegel (1830): czyn bezprawnie

odpokutowany przez sprawcę,
drogą sprawiedliwej kary zostaje
unieważniony.

pierwsze próby zniesienia

kary śmierci

• Leopold II Toskański

(Habsburski) - w kodeksie karnym
nazywanym Leopoldinum (1786)

• Józef II w kodeksie karnym

nazywanym Józefinum (1787)

Koncepcje kary:

• Retrybucyjna - kara to odpłata
• Prewencyjna – kara służy

odstraszeniu

• Restytucyjna – karze się, by

przywróci jednostki społeczeństwu;

• Utylitarystyczna – karze się, by

społeczeństwo uchroni przed
jednostkami szkodliwymi

Retrybucyjna koncepcja

kary

• Kto z zimną krwią topi bezbronne dziecko, albo

utopienie go zleca, ten sam pozbawia się prawa do
życia.” (J. Wolniewicz, Rzeczpospolita 7.02.01).

• Hegel: czyn bezprawny odpokutowany drogą

sprawiedliwej kary zostaje unieważniony. Kara służy
sprawiedliwości, sprawiedliwość zaś niczemu nie
służy.

• Wacław Makowski (1926,współtwórca

przedwojennego kodeksu karnego): Istotą kary jest,
że musi ona być konsekwencją czynu przestępczego,
zawierającego w sobie cechy potępienia dla jego
sprawcy i zaspokojenia gniewu.

Prewencyjna koncepcja

kary

Kara [śmierci] powoduje, że

wiemy, gdzie leży granica

tolerancji dla niajcięższych

zbrodni. Każda kara jest

złem. Ale czasem konieczne

jest takie właśnie zło, żeby
móc chronić dobro (Janusz

Kochanowski, Rzeczpospolita

2004)

Restytucyjna koncepcja

kary

Z człowiekiem występującym

przeciwko dobru innych powinno się

postępować tak, by dalej nie niszczył

dobra innych, by w miarę możliwości

naprawił to, co zniszczył, ale

postępowanie wobec niego powinno

być nastawione na jego moralne

dobro, powinno wypływać z zasady

nie zadawania cierpień i z zasady

poszanowania godności ludzkiej (A.

Grześkowiak, Kara śmierci w polskim

prawie karnym, 1982, s. 20)

za może być orzekana kara

śmierci

• Przestępstwa gospodarcze
• szpiegostwo
• sabotaż
• zabójstwo
• ludobójstwo

Katechizm Kościoła

Katolickiego

2264:Jest zatem uprawnione domaganie się

przestrzegania własnego prawa do życia. Kto broni

swojego życia, nie jest winny zabójstwa, nawet jeśli

jest zmuszony zadać swemu napastnikowi śmiertelny

cios.

2265: Uprawniona obrona może być nie tylko

prawem, ale poważnym obowiązkiem tego, kto jest

odpowiedzialny za życie drugiej osoby, za wspólne

dobro rodziny lub państwa.

2266: Ochrona wspólnego dobra społeczeństwa

domaga się unieszkodliwienia napastnika. Z tej racji

tradycyjne nauczanie Kościoła uznało za uzasadnione

prawo i obowiązek prawowitej władzy publicznej do

wymierzania kar odpowiednich do ciężaru

przestępstwa, nie wykluczając kary śmierci w

przypadkach najwyższej wagi.

Bioetyka

• B. Chyrowicz, O sytuacjach bez wyjścia w

etyce. Kraków 2008.

• R. Fenigsen, Eutanazja: śmierć z wyboru?

Poznań 1997

• B. Mepham, Bioetyka. Warszawa 2008..
• M. Nowacka, Etyka a transplantacje.

Warszawa 2003.

• T. Pietrzykowski, Spór o eutanazję. Katowice

2007.

• K. Szewczyk, Bioetyka. Medycyna na

granicach życia. Warszawa 2009.

Powstanie bioetyki

• w wyniku potrzeby publicznej debaty na

początku lat 60-tych nad dostępnością
nowych, bardzo kosztownych technik
dializy dla uboższej części społeczeństwa.

• W wyniku doświadczeń II wojny, kiedy to

wykorzystywano rozwój medycyny do
eksperymentów medycznych na rasach
innych niż biała i ludziach pochodzących z
niższych warstw społecznych.

Dylemat

• Potocznie: trudny wybór pomiędzy dwoma

alternatywnymi możliwościami. Obie opcje wyboru
mają charakter atrakcyjny.

• coś więcej niż problem (ten można np. odłozyć na

później

• nie jest sytuacją, gdzie łatwo można wskazać

strategię jej rozwiązania, to sytuacja bez wyjścia,
patowa.

• dylematy moralne są nasycone dramatem: broniąc

jednej wartości, przekreślam drugą; powstają wtedy,
gdy zdaję sobie sprawę, że nie da się uratować
wszystkiego, a płacona cena jest wysoka.

Sposoby uprawiania

bioetyki

• pryncypializm (J. F. Childress)
• kazuistyka
• feministyczna etyka opiekuńczości
• bioetyka kulturowa
• etyka troski ograniczanej

sprawiedliwością (K. Szewczyk)

J. F. Childress, Zasady etyki

medycznej, Warszawa 1996.

• autonomii; działanie autonomiczne to takie, które

jest podjęte przez każdego, kto działa ze
zrozumieniem i bez wpływu czynników zewnętrznych

• nieszkodzenia: nie powinno się wyrządzać zła ani

krzywdy, która jest złem

• Dobroczynności - powinno się: zapobiegać złu lub

krzywdzie,eliminować zło lub krzywdę, powiększać
dobro.

• Sprawiedliwości
• każda z powyższych zasad zachowuje absolutną

wartość, dopóki nie wejdzie w konflikt z inną

Inna wersja

pryncypializmu

• Zasada równi pochyłej
• Zasada mniejszego zła: wybieramy dobro,

które stoi wyżej

• Zasada koniecznego zła: nie istnieje

wyższa aksjologicznie całość od
indywidualnej osoby i świadomy wybór tego
rodzaju zachowania godzącego w osobę jest
zawsze wyborem zła moralnego.

• Zasada podwójnego skutku: zły skutek

nie jest wprost zamierzony, lecz jedynie
dopuszczony jako ewentualne następstwo
czynu dobrego.

wolno spełnić czynność, z której wynika

podwójny skutek: dobry i zły, o ile są

spełniona następujące warunki:

• sama czynność jest dobra lub obojętna, a

przynajmniej nie jest zakazana, aby przeszkodzić
spełnieniu złego skutku; np. obrona własna

• skutek dobry nie wynika za pośrednictwem skutku

złego, ale równocześnie z nim, albo wcześniej od
niego

• skutek zły, chociaż przewidziany, nie jest jednak

zamierzony, ale tolerowany, dopuszczony przez
sprawcę

• zachodzi odpowiednio ważna przyczyna,

proporcjonalnie wielka w porównaniu ze złym skutkiem

Bioetyka kulturowa

• U jej podstaw leżą 3 tezy mocno

zakorzenione w naszej kulturze:

• 1) człowiek jest zdolny do rozwoju, a

zarazem poppatny na cierpienie i
kruchość

• 2) społeczeństwo jest moralnie dobre
• 3) grecki prometeizm i zgoda na

pewną nieredukowalną sumę cierpień

Wyróżniki kultury

zachodniej

• Medykalizacja życia
• strach przed śmiercią
• pogłębiające się osamotnienie

ludzi

• konfrontacja dwóch modeli

uprawiania medycyny: walka o
pacjenta i model opiekuńczy

Konsekwencje uprawiania

medycyny w takim modelu

• Wzmacnia się lęk przed śmiercią
• rozbudza się nadzieję na

technologiczną niesmiertelność, co
powoduje wzrost osamotnienia i
poczucia winy

• nastawienie roszczeniowe

lekceważące rachunek
ekonomiczny

Etyka troski ograniczonej

sprawiedliwością (K. Szewczyk)

• ściśle związana z dziedzictwem kulturowym Europy
• Walka z medykalizacją
• stosunek lekarz- pacjent jest szczególnym, w sensie

partykularnym, przypadkiem umowy o charakterze
przymierza łączącego wszystkich ludzi

• drugi to ktoś słaby, podatny na cierpienie i ból
• człowiek, to ucieleśniony duch
• pacjent wymagający opieki jest mistrzem inicjującym

dialog moralny

• pełna troski obecność przy chorym
• troska o pacjenta jest limitowana sprawiedliwością

Eutanazja

• Eugenika - koncepcja rozwoju ludzkości przez

odpowiedni dobór i selekcję „pozytywnych”
cech dziedzicznych, jakimi charakteryzują się
„zdrowe” i „silne” osoby (I poł. XX wieku).

• rozwój medycyny w latach 70-tych
• prawo pacjenta do odmowy leczenia
• rachunek ekonomiczny
• „testament życia”
• dekryminalizacja eutanazji

Historia wprowadzania

eutanazji

• Australia, Terytorium Północne,

1995 (obow. 2 lata)

• Holandia 2001
• Belgia 2002
• Stan Oregon

Terminy związane z

eutanazją

• Wspomagane samobójstwo

(pacjent sam podejmuje decyzję i
wprowadza ją w czyn oraz
korzysta z pomocy lekarza

• kryptonazja
• uporczywa terapia
• zabójstwo z litości

Rodzaje eutanazji

• Bierna (przez zaniechanie lub

zaprzestanie działania) i czynna
(pośrednia, przez podanie np. środka
przeciwbólowego i bezpośrednia, przez
podanie środka powodującego śmierć)

• dobrowolna, niedobrowolna (pacjent

się nie zgadza), przymusowa (nikt się o
zgodę nie pyta)

• Dyskusje dotyczą przypadku

eutanazji czynnej bezpośredniej
dobrowolnej

Czy opowiadam się za eutanazją w

przypadku

•

Osób beznadziejnie chorych na chorobę
nieuleczalną lub osób krańcowo
zdegenerowanych

•

chcących zakończyć swe życie

•

na ich wyraźną prośbę

•

formułowaną wielokrotnie

•

przy czynnym udziale personelu medycznego

•

działającego z upoważnienia włądzy
państwowej

Sytuacja prawna eutanazji w

Polsce

• Zabójstwo z litości: kto zabija człowieka

„na jego żądanie i pod wpływem
współczucia dla niego” podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do
5 lat”. W wyjątkowych sytuacjach sąd
może odstąpić od wykonania kary.

• Brak jednoznaczności co do osób

małoletnich i o jakiego rodzaju
cierpienia tu chodzi

• Gdy chory świadomie odmawia zgody na dalsze

leczenie, lekarz nie ponosi odpowiedzialności karnej
za to zakończenie (ponosiłby odpowiedzialność za jej
kontynuowanie wbrew woli pacjenta)

• Kodeks Etyki Lekarskiej: lekarz nie ma obowiązku

prowadzenia uporczywej terapii ani stosowania
środków nadzwyczajnych wobec pacjentów
znajdujących się w stanie krytycznym

• polskie prawo nie ma żadnych uregulowań

dotyczących dopuszczalności (lub zakazu) tzw.
testamentów życia

• pomoc w samobójstwie jest zakazana, tu się nie

przewiduje nadzwyczajnego złągodzenia kary

Transplantacje

Odróżnia się następujące

rodzaje transplantacji

•Autotransplantacje,

allotransplantacje,
ksenotransplantacje

•ex mortuo, ex vivo

Problemy etyczne

• Traktowanie ludzkich zwłok
• określenie momentu śmierci
• handel ludzkimi organami
• granice transplantacji
• przeszczepy jako forma reinkarnacji
• podejmowanie decyzji za osoby

niepełnosprawne umysłowo i nieletnie

• zabijanie zwierząt wyższych w celu

pozyskania ich organów

Z jednych ludzkich zwłok

można pobrać

• dwie nerki, serce, wątrobę, trzustkę, płuca, a

więc uratować 6 osób, ponadto dwie następne
mogą rozpocząć dializę.

• rogówkę i jądra w przypadku mężczyzn, dzięki

czemu można komuś poprawić jakość życia.

• fragment jelita, szpik kostny, tchawica, skóra,

mięśnie, nerwy, usta, dłonie wraz z
przedramieniem.

• Ludzkie zwłoki są także używane do

testowania bezpieczeństwa poduszek
samochodowych.

Sytuacja prawna w Polsce:

nie wymaga się zgody

rodziny na obranie organu,

ale zawsze o ta zgodę się

pyta.

Ustawa z 30.08. 1991 o

zakładach opieki zdrowotnej,

art. 24, us.1, “Dopuszcza się
pobranie ze zwłok narządów

lub tkanek dla celów

leczniczych, jeżeli osoba

zmarła nie wyraziła za życia

sprzeciwu”

Kolejne rodzące się

pytania

• pozostawienie zwłok w ziemi lub

ich spalenie można traktować jako
nierozsądne marnotrawienie

• czy nakaz ratowania życia nie stoi

wyżej od nakazu respektowania
prawa człowieka do świadomej
decyzji o sobie

Czy transplantacje, to współczesny

kanibalizm?

• w wyniku transplantacji następuje

wchłonięcie części organizmu jednego
człowieka przez innego człowieka, czyli
swoiste “zjadanie”. A więc czy przeszczep
organu różni się istotnie od zjedzenia go?

• Wolniewicz: “Wbrew tendencji naszej epoki

trzeba rzeczy nazwać po imieniu:
transplantacja jest to żerowanie na
trupach, nowoczesne ludożerstwo,
neokanibalizm”.

Ksenotransplantacje

• silniejsza reakcja odrzuceniowa
• groźba zakażenia biorcy chorobą

odzwierzęcą

• dawcy filogenetyczni bliscy – szympans i

pawian;

• dawcy filogenetyczni odlegli – świni
• potrzeby transplantologii doprowadzą do

opracowania metod hodowli genetycznie
przystosowanych zwierząt jako żywych
pojemników przechowywania organów i
tkanek do przeszczepów

Spór o status embrionu

ludzkiego

• Czy wszystko, co fizycznie możliwe,

jest zarazem moralnie dobre?

• Niszcząc ludzki embrion niszczymy

coś, czy kogoś?

• Czy status osoby ludzkiej należy

przyznać na każdym szczeblu
rozwoju człowieka?

Zwolennicy badań nad

embrionem

Embrion nie jest istotą

ludzką, bo nie ma

biologicznego powodu do

przyznania pełnego statusu

osobowego kilku

komórkowemu organizmowi

tylko dlatego, że w interakcji

z organizmem matki może

stać się osobą

Przeciwnicy badań nad

embrionem

Jeżeli nie ma powodu do przyznania statusu

osoby ludzkiej embrionowi ludzkiemu, to nie

ma także podstaw, by tą godność mu

odebrać.

„Wyobraźmy sobie mur, zza którego słychać

bawiące się dzieci. Mamy pewne przesłani,

by sądzić, że to nagranie i dzieci tam

jeszcze nie ma. Mur jest wysoki, nie

możemy sprawdzić naszych podejrzeń. W

tych okolicznościach wymogiem

elementarnej ostrożności jest

powstrzymanie się od działań, które

mogłyby zagrozić życiu lub zdrowiu dzieci.”

(Szewczyk, Bioetyka, s. 237)

Od jakiego momentu mamy do czynienia

z osobą ludzką?

• Moment połączenia komórki jajowej z plemnikiem

(wtedy określa się kod genetyczny) - zygota i noworodek
są tymi samymi, bytami, choć nie takimi samymi;

• osiągnięcie takiego stadium rozwoju, w którym nie

będzie już mogły powstać bliźniaki jednojajowe (do 14
dni)

• pojawienie się zaczątków układu nerwowego (6-26

tydzień)

• zdolność do samodzielnego ruchu (13-20 tydzień)
• możliwość życia poza organizmem matki (w Polsce 25-

27 tydzień)

• moment narodzin

Kodeks etyki lekarskiej:

Art. 45.
1. Lekarz uczestniczący w eksperymentach
medycznych musi je przeprowadzać zgodnie z
zasadami badań naukowych. Eksperymenty z udziałem
człowieka powinny być poprzedzone badaniami in vitro
oraz in vivo na zwierzętach. Zwierzęta poddawane
eksperymentom należy odpowiednio traktować i w
miarę możliwości chronić przed cierpieniem.

2.

Lekarzowi nie wolno przeprowadzać eksperymentów

badawczych z udziałem człowieka w stadium
embrionalnym.
3. Lekarz może przeprowadzać eksperymenty
lecznicze z udziałem człowieka w stadium
embrionalnym tylko wtedy, gdy spodziewane korzyści
zdrowotne w sposób istotny przekraczają ryzyko
zdrowotne embrionów nie poddanych eksperymentowi
leczniczemu.

.

Art. 46.

Projekt każdego eksperymentu z udziałem

człowieka powinien być jasno określony i

przedłożony do oceny niezależnej komisji

etycznej w celu uzyskania jej akceptacji.

Art. 47.

Eksperyment medyczny z udziałem

człowieka może być przeprowadzony

wyłącznie pod nadzorem lekarza

posiadającego odpowiednio wysokie

kwalifikacje.