Etyka a badania na

Etyka a badania na

zwierzętach

zwierzętach

Etyka (z gr. ethos –

"zwyczaj")-

dział filozofii zajmujący się

badaniem moralności 

i tworzeniem systemów

myślowych, z których można

wyprowadzać zasady

moralne.

Etyka

Słownik Oksfordzki

Etyka– system zasad moralnych

Encyklopedia Britannica

Etyka– tak zwana moralna filozofia–
dyscyplina związana z tym co jest
moralnie

dobre– złe
słuszne– niepoprawne

Zasada 3Rs: “Reduce, Refine and
Replace”

Zasada 3R została sformułowana w 1959 r (Russelli
Burch)

opiera się na założeniu, że doświadczenia na zwierzętach, choć
trudne do przyjęcia, mają wartość naukową, wiodącą do środków
oraz metod leczenia ludzkich schorzeń. Rzecznicy/ zwolennicy
ww. zasady wspierają redukowanie, doskonalenie i
wymienianie doświadczeń na zwierzętach- "alternatywami".

Założenia zasady:

-zastępowanie doświadczeń na zwierzętach metodami in
vitro;
-zmniejszanie liczby zwierząt doświadczalnych dzięki
wykorzystywaniu metod statystycznych;
-zmianę procedury eksperymentalnej na procedurę
przysparzającą mniej cierpienia zwierzętom.

to określenie wyrażające

to określenie wyrażające

pogląd, zgodnie z którym

pogląd, zgodnie z którym

zwierzęta mają prawa, oraz że

zwierzęta mają prawa, oraz że

postępowanie człowieka wobec

postępowanie człowieka wobec

zwierząt powinno być oparte na

zwierząt powinno być oparte na

zasadach etycznych.

zasadach etycznych.

Prawa zwierząt..

Prawa zwierząt..

opierają się na twierdzeniu, że zwierzęta są

istotami czującymi, zdolnymi docenić wartość

swojego życia i z tego względu należą im się

prawa, które chroniłyby ich autonomię. Idea

praw zwierząt odrzuca teorię mówiącą o

użytkowej roli zwierząt, istniejących, by służyć

człowiekowi. Prawa zwierząt są terminem

często mylonym z opieką nad zwierzętami,

której istotą działalności jest ochrona zwierząt

przed cierpieniem.

Zwolennicy filozofii praw zwierząt zakładają

zrównanie ludzi ze zwierzętami, jednak nie

we wszystkich dziedzinach życia.

Nie postulują np. nadania praw wyborczych

zwierzętom, ale silnie podkreślają

konieczność stopniowego powstrzymania

wykorzystywania zwierząt jako środka do

produkcji jedzenia, ubioru, ale też dla

rozrywki, naukowych testów czy

jakiegokolwiek innego celu w sposób, który

prowadziłby do rozporządzania nimi.

Prawa zwierząt a

prawodawstwo

Nie ma systemu prawa, w którym zwierzęta
byłyby traktowane jako podmioty, a nie
przedmioty praw. W większości tych
systemów zwierzęta korzystają jednak ze
szczególnej pozycji. Jako istoty żywe i
zdolne

odczuwać cierpienie
powinny być traktowane
tak, aby tego cierpienia nie
odczuwały, jeśli nie jest to
konieczne (np. w związku z
ubojem, odstrzałem itp.).

Nadanie praw zwierzętom jest bardzo trudne do
przeprowadzenia w europejskiej tradycji prawniczej, ze
względu na to, że wiązałoby się z nadaniem im
podmiotowości prawnej, gdyż tylko podmioty prawa
mogą mieć w tej tradycji prawa podmiotowe.

Podstawowym pytaniem przy nadaniu im tej osobowości
byłoby - które zwierzęta mają je mieć, a które nie i dlaczego.
Idea nadania osobowości prawnej wszystkim zwierzętom
wydaje się kuriozalna - bo np. muchy, mrówki czy niektóre
mikroorganizmy wegetujące w kurzu to też zwierzęta.

Drugim problemem byłoby zagadnienie - kto i w jaki sposób
miałby rejestrować te osoby prawne. Wreszcie, oprócz
określenia praw zwierząt w stosunku do ludzi, wypadałoby też
określić prawa jednych zwierząt w stosunku do drugich.
Właśnie z tych względów nadanie osobowości prawnej
zwierzętom wydaje się mało prawdopodobne.

W Polsce obowiązuje Ustawa o

ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia

1997roku (ogłoszona w Dz. U. z dnia 23

września 1997r.),

która reguluje postępowanie ze

zwierzętami

domowymi, gospodarskimi,

wykorzystywanymi do celów rozrywkowych,

używanymi do doświadczeń, utrzymywanymi

w ogrodach zoologicznych, wolno żyjącymi

(dzikimi) i obcymi rodzimej faunie.

Regulacje te sprowadzają się do

ograniczenia cierpienia zadawanego

zwierzętom, a związanego z ich

wykorzystywaniem przez ludzi.

Nieustająco trwa dyskusja, czy człowiek

ma prawo poświęcać zwierzęta dla

dobra człowieka w sposób zadający im

ból.

Na ten temat są wyrażane dwie opinie.

Przeważa ta, w myśl której nie można

zupełnie zrezygnować z doświadczeń na

zwierzętach tam, gdzie chodzi o reakcje

systemowe, tj. przed przejściem do

doświadczeń na człowieku – w tym

rozumieniu zarówno zwierzę, jak i

człowiek służy rozwojowi nauki.

Powołuje się Komisje Etyczne, które

opracowują zasady postępowania ze

zwierzęciem podczas doświadczeń,

których przekroczenie może rodzić

odpowiedzialność dyscyplinarną

(zawodową)

Doświadczenia można prowadzić

tylko

na zwierzętach laboratoryjnych,

specjalnie hodowanych do tego celu.

Nie można zatem przeprowadzać

doświadczeń ani na zwierzętach dzikich,

ani hodowlanych przeznaczonych do

potrzeb gospodarczych.

Kwestie te podejmuje wiele ustaw o
zasięgu krajowym i międzynarodowym.

Obok Światowej Deklaracji Praw Zwierząt
zasadniczy wpływ wywarła w tej materii Europejska
Konwencja o ochronie zwierząt kręgowych,
używanych do celów doświadczalnych oraz do innych
celów naukowych (Strassburg, 18 maja 1986 roku,
nieratyfikowana dotychczas przez Polskę).

Według tej Konwencji, człowiek w swoim dążeniu do

wiedzy i bezpieczeństwa może przeprowadzać na

zwierzętach doświadczenia, jeżeli spodziewa się, że

doprowadzą one do poszerzenia wiedzy lub do

uzyskania skutku ogólnie pożytecznego dla ludzi i

zwierząt. Używanie zwierząt do celów doświadczalnych

i innych naukowych należy jednak ograniczyć wszędzie

tam, gdzie jest to możliwe poprzez poszukiwanie

alternatywnych metod.

Ustawa o ochronie zwierząt określa

doświadczenie jako wykorzystanie

zwierzęcia do celów naukowych i

dydaktycznych, mogących spowodować

uszkodzenie ciała lub inne zaburzenia

zdrowotne, w tym ból i cierpienie.

Bardziej rozbudowaną definicję wprowadzają

dyrektywy Rady Europejskiej, według których

przez eksperyment rozumie się takie

postępowanie, które rozpoczyna się ze

zwierzęciem po raz pierwszy i obejmuje także

okres przygotowania go do tego celu, a

kończy się z ostatnią czynnością

zaprogramowaną w ramach eksperymentu na

tym samym zwierzęciu.

Eliminowanie bólu, cierpienia, silnego

niepokoju lub trwałego uszkodzenia poprzez

skuteczne zastosowanie znieczulenia,

środków przeciwbólowych lub innych metod

nie powoduje wyłączenia wykorzystywanego

zwierzęcia spod pojęcia „doświadczenie”.

Osoba przeprowadzająca eksperyment musi być

zdolna do wykonywania doświadczeń, a także

opracowania planu przeprowadzenia

doświadczenia we wszystkich jego fazach,

począwszy od rozpoczęcia, poprzez kolejne

poddawanie zwierzęcia tym zabiegom, aż do jego

zakończenia, łącznie ze wskazaniem, jak należy

się zachowywać wobec zwierzęcia, które przeszło

cały cykl doświadczenia, pozostając przy życiu.

Przed zakończeniem każdego doświadczenia

należy zdecydować, czy zwierzę będzie

utrzymane przy życiu, czy uśmiercone z

zastosowaniem humanitarnej metody.

Zwierzę nie powinno zostać przy życiu, gdy

istnieje prawdopodobieństwo, że będzie ono

nadal odczuwać stały ból lub lęk.

Zwierzę, które przetrwa, ma otrzymać opiekę

weterynarza lub innej kompetentnej osoby,

odpowiednią do jego stanu zdrowia.

Doświadczenia i testy na zwierzętach mogą być
przeprowadzane wyłącznie w:

- placówkach naukowych szkół wyższych,

- w instytutach naukowo-badawczych,

- jednostkach Polskiej Akademii Nauk,

- urzędowych laboratoriach weterynaryjnych

- placówkach produkujących leki i biopreparaty,

przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje
oraz indywidualne zezwolenie wydane przez
kierownika odpowiedniej placówki naukowej

Rozporządzenie Rady Ministrów z 17 listopada 1999 roku w sprawie 18 wykazu
placówek naukowych uprawnionych do przeprowadzenia doświadczeń na zwierzętach
(Dz.U. z 1999 r., nr 99, poz. 1159 ze zm.)

Hodowle

zwierząt

doświadczalnyc

h

Powiatowy

Lekarz

Weterynarii

Krajowa

Komisja

Etyczna

Ministerstwo

Nauki

Lokalne Komisje

Etyczne

Jednostki naukowo

badawcze

Dyrektor –personel

Zwierzętar

nia

Ministerstwo

Rolnictwa

Inspekcja

Weterynaryjna

AKTY PRAWNE

-rozp. Min. Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 10.03.2006r. w
sprawie szczegółowych warunków utrzymywania zwierząt
laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach
hodowlanych i u dostawców (Dz.U. Nr 50, poz. 368),

- rozp. Min. Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 20.06.2007r. w
sprawie kwalifikacji osób sprawujących opiekę nad zwierzętami
doświadczalnymi i osób sprawujących nadzór nad tymi osobami
(Dz. U. Nr 121, poz. 835),

- rozp. Min. Nauki i Informatyki z 29.07.2005r. w sprawie
Krajowej Komisji Etycznej do Spraw Doświadczeń na Zwierzętach
oraz lokalnych komisji etycznych do spraw doświadczeń na
zwierzętach (Dz. U. Nr 153, poz.1275)

USTAWA o doświadczeniach na zwierzętach

Rozdział 2
Zasady wykorzystywania zwierząt do doświadczeń

Art. 5. Zabrania się:

  1)   stosowania środków lub procedur mających na celu
pozbawianie zwierząt używanych do doświadczeń zdolności
wydawania głosu;

  2)   przeprowadzania dla celów dydaktycznych doświadczeń
powodujących cierpienie zwierząt, jeżeli cel ten można
osiągnąć w inny sposób;

  3)   przeprowadzania doświadczeń w celu testowania
kosmetyków lub środków higienicznych.

Art. 6. 1. Przy planowaniu i przeprowadzaniu doświadczeń
należy dążyć do ograniczenia liczby wykorzystywanych w nich
zwierząt doświadczalnych.

2. Doświadczenia planuje się i przeprowadza w taki sposób, aby
nie narażać zwierząt na zbędny strach, ból, cierpienie lub trwałe
uszkodzenia ich organizmów.

3. W przypadku konieczności przeprowadzenia doświadczeń
powodujących u zwierząt długotrwały i silny ból, cierpienie,
strach lub trwałe uszkodzenia ich organizmów należy ograniczyć
je do niezbędnego zakresu.

4. Jeżeli istnieje możliwość wyboru między dwoma lub więcej
doświadczeniami, wybiera się to, które można przeprowadzić:
  1)   powodując najmniej bólu, cierpienia, stresu i trwałych
uszkodzeń u zwierząt, w szczególności przez wybór najmniej
inwazyjnych technik oraz zwierząt o najniższym stopniu
wrażliwości neurofizjologicznej;
  2)   korzystając z najmniejszej liczby zwierząt;
  3)   przy największym prawdopodobieństwie uzyskania
pożądanych wyników.

Art. 8. 1. Doświadczenia przeprowadza się przy zastosowaniu
odpowiedniego znieczulenia.

2. Przeprowadzenie doświadczenia bez odpowiedniego
znieczulenia jest dopuszczalne, jeżeli:
  1)   znieczulenie to byłoby dla zwierzęcia większym urazem
niż samo doświadczenie;
  2)   tego znieczulenia nie da się pogodzić z celami
doświadczenia.

3. Jeżeli odpowiednie znieczulenie nie jest możliwe, stosuje się
produkty lecznicze o działaniu przeciwbólowym lub inne
metody ograniczające u zwierzęcia ból, cierpienie i strach.

4. Jeżeli po ustaniu działania odpowiedniego znieczulenia
zwierzę odczuwa ból, cierpienie lub strach, stosuje się metody,
o których mowa w ust. 3.
5. W przypadku gdy zastosowanie metod, o których mowa w
ust. 3, jest niemożliwe, zwierzę uśmierca się niezwłocznie w
sposób humanitarny

.

Art. 9. 1. W przypadkach nieprzewidzianych w projekcie
doświadczenia osoba, o której mowa w art. 16 ust. 4, decyduje,
czy zwierzę można pozostawić przy życiu, czy należy je
uśmiercić w sposób humanitarny. Zwierzę uśmierca się w
sposób humanitarny, jeżeli pomimo przywrócenia funkcji
życiowych istnieje uzasadnione przypuszczenie, że będzie ono
odczuwało trwały ból lub strach.

2. Zwierzęciu pozostawionemu przy życiu po zakończeniu
doświadczenia zapewnia się opiekę lekarsko-weterynaryjną oraz
warunki określone dla utrzymywania zwierząt doświadczalnych.

Rozdział 8
Przepisy karne

Art. 38. Kto, przeprowadzając doświadczenia, naraża zwierzęta
doświadczalne na zbędny ból, cierpienie, strach lub trwałe
uszkodzenia w ich organizmie- podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 39. Kto przeprowadza doświadczenia bez odpowiedniego
znieczulenia- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do roku.

Art. 40. 1. Kto przeprowadza doświadczenia w celu testowania
kosmetyków lub środków higienicznych- podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa ze
szczególnym okrucieństwem- podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 41. Kto powtórnie wykorzystuje zwierzęta doświadczalne
do przeprowadzenia doświadczenia powodującego silny ból,
strach lub cierpienie- podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 46. Kto przeprowadza doświadczenie bez wymaganej
zgody na jego przeprowadzenie albo niezgodnie z
zatwierdzonym projektem doświadczenia- podlega karze
aresztu albo grzywny.

Skala Inwazyjności doświadczeń

przeprowadzanych na zwierzętach

Ocena stopnia inwazyjności realizowanych procedur jest jednym

z podstawowych elementów opinii wydawanych przez lokalne

komisje etyczne. Służy temu Skala Inwazyjności badań na

żywych kręgowcach. Ma ona na celu dokonanie oceny oraz

ujednolicenie i zobiektywizowanie sposobu oceniania

inwazyjności procedur proponowanych we wnioskach. Ponieważ

nie ma na razie metody kwantyfikacji doznań (w tym cierpienia),

Skala opiera się na przykładach i nie zawsze pozwala na

jednoznaczne rozróżnienie między dwoma kolejnymi stopniami

inwazyjności (np. między 2 i 3, albo 3 i 4).

Przy tworzeniu Skali Inwazyjności uwzględniono systemy
kategoryzacji inwazyjności opracowane przez: The Scientists'
Center for Animal Welfare (Bethesda, Maryland, USA); Menora i
Reida (1994) dla Australian and New Zealand Council for the
Care of Animals in Research and Teaching (ANZCCART) i the
Canadian Council on Animal Care (Categories of Invasiveness in
Animal Experiments (1991)).

Stopień 1

Procedury nieinwazyjne

W trakcie realizacji procedury żadne ze zwierząt
uczestniczących w eksperymencie nie jest narażone na
cierpienie lub jakikolwiek uszczerbek na zdrowiu.

Warunki dopuszczalności projektu: zapewnienie
zwierzętom dobrych warunków bytu (w tym wody, pokarmu i
możliwości ruchu), bezpieczeństwa oraz humanitarnego
traktowania po zakończeniu projektu.

Stopień 2

Procedury powodujące lekki chwilowy ból, stres lub

długotrwały lekki dyskomfort

W szczególności chwilowe (do kilku minut) unieruchomienie w
celu dokonania obserwacji lub prostego zabiegu; pobieranie
krwi; wstrzyknięcia, podanie dożołądkowe; uśmiercanie
(eutanazja) standardowymi metodami, które powodują
natychmiastową, prawie bezstresową utratę świadomości (np.
dekapitacj), terminalne doświadczenia pod głęboką narkozą i
inne.

Warunki dopuszczalności projektu: jak dla stopnia 1, oraz
odpowiednie umiejętności techniczne i uprawnienia personelu
odpowiedzialnego za wykonanie doświadczeń.

Stopień3

Procedury powodujące umiarkowany ból/stres

W szczególności: wprowadzenie drenu lub kateteru z lokalnym
znieczuleniem; drobne zabiegi chirurgiczne w znieczuleniu
(pobranie wycinka czyli biopsja, otwarcie jamy otrzewnowej,
usunięcie gonad); wstrzyknięcia dosercowe i do klatki piersiowej;
unieruchomienie na 15-60 minut bez podania środków
uspokajających lub znieczulenia; narażanie na szkodliwe,
stresujące bodźce, ale z możliwością ucieczki; i inne.

Warunki dopuszczalności projektu: jak dla stopnia 2, oraz
uzasadnienie narażania zwierząt na poważny chwilowy albo
długotrwały, ale umiarkowany ból/stres.

Stopień 4

Procedury powodujące silny ból/stres i zwykle

nieodwracalne uszkodzenie ciała i funkcji psychicznych

W szczególności: przywracanie do świadomości i utrzymywanie
przy życiu zwierząt okaleczonych po poważnych zabiegach
chirurgicznych (dokonanych pod narkozą); testy
toksykologiczne i wywoływanie śmiertelnych chorób (np.
choroby popromiennej, śmiertelnych chorób zakaźnych i
dziedzicznych) z humanitarnym zakończeniem; stosowanie
pełnego adjuwantu Freunda; wywoływanie zaburzeń
organizacji czuciowo- ruchowej i ciężkich zaburzeń
psychicznych.

Warunki dopuszczalności projektu: jak dla stopnia 3, oraz
uzasadnienie narażania zwierząt na ostre cierpienia i trwałe
kalectwo bez możliwości albo przy niewielkiej możliwości
kompensacji cierpień…

Stopień X

Niedopuszczalne procedury powodujące skrajne

cierpienia

W szczególności: używanie kurary i pokrewnych substancji do
unieruchomiania zwierząt bez znieczulenia; zadawanie ran i
oparzeń bez znieczulenia; doprowadzanie do śmierci przez
zatrucie, przez odwodnienie lub głodzenie, przez działanie
temperatury i ciśnienia; wywoływanie ostrych psychoz (np.
przez narażanie unieruchomionych zwierząt na ostry stres,
zastąpienie matki “karmiącym” fantomem) i agonistycznych
zachowań prowadzących do okaleczeń i śmierci; i inne.

Zezwala się na wykonywanie procedur

Zezwala się na wykonywanie procedur

zakwalifikowanych do stopnia inwazyjności X, jeżeli ich

zakwalifikowanych do stopnia inwazyjności X, jeżeli ich

przeprowadzanie jest dopuszczane przepisami

przeprowadzanie jest dopuszczane przepisami

szczególnymi.

szczególnymi.