Zarys historii badań na

zwierzętach

Pojęcie badań nad zwierzętami łączy się z

pojęciem wiwisekcji.

Wiwisekcja (z łac. vivus- żywy + sectio- cięcie)- to zabieg
operacyjny (chirurgiczny) wykonywany na żywym zwierzęciu w
celach badawczych.

Wiwisekcję wykonuje się zwłaszcza dla potrzeb

naukowych w medycynie, farmakologii czy fizjologii Jest to
procedura badawcza, w której eksperymentuje się na
zwierzętach, przed zastosowaniem tych procedur u ludzi.

Wyraźnie rozgranicza się podmiotowość

człowieka od uprzedmiotowionych zwierząt doświadczalnych.

W tym przypadku można powiedzieć, że

obowiązuje zasada, że szczytny cel (ludzkie zdrowie i życie)
uświęca środki.

Historia medycyny dostarcza wielu

informacji na temat praktyk

wiwisekcyjnych mających miejsce już

w starożytności.

-

Grecki lekarz Erasistratos z Keos (ok. 305 — ok. 245 p.n.e.)

jest
prekursorem badań eksperymentalnych na zwierzętach. Przeprowadzając
wiwisekcje zwierząt dowiódł istnienia węzłów chłonnych i zjawiska
krążenia krwi.

-

Grecki lekarz i przyrodnik Klaudiusz Galen z Pergamonu (129-

199),

swoją wiedzę na temat ciała ludzkiego pomnożył
pracując jako lekarz rzymskich gladiatorów. Nie
prowadził sekcji zwłok ludzkich, ale
systematycznie prowadził je w przypadku
zwierząt a także dokonywał ich wiwisekcji. Galen
prowadził badania na świniach i kozach:
„przecinał np. mięśnie międzyżebrowe i rdzeń
kręgowy na różnych wysokościach. Dzieki temu
dokonał szeregu trafnych odkryć".

[B. Seyda, Dzieje

medycyny w zarysie, Warszawa 1973, s. 65.]

Badania i eksperymenty medyczne dotyczące
ludzi dokonywał zwłaszcza na małpach, które z
racji podobieństwa anatomicznego, w taki sposób
stały się substytutem ciała ludzkiego. Dzięki
wiwisekcjom i sekcjom małp Galen odkrył zasady
funkcjonowania układu oddechowego oraz
pokarmowego. Galena nazywa się „ojcem
wiwisekcji”.

-

Leonardo da Vinci (1452-1519), który przeprowadzał

obserwacje bijącego serca świni.

-

Andreas Vesaliu (1514-1564) wykazał poprzez wiwisekcje,

że „pies z otwartą klatką piersiową może być utrzymywany przy życiu,
jeśli jego płuca są sztucznie wentylowane za pomocą miecha".

-

William Harvey (1578-1657),

który dzięki wiwisekcjom na psach
„odkrył zasady ruchu krwi w naczyniach
i rolę serca w tym zjawisku".

-

Marcelo Malpighiego (1628-1692) doprowadził do wykazania

istnienia naczyń włośniczkowych.

[W.W. Pawlik, Badania biomedyczne na

zwierzętach. W: Eksperymenty na zwierzętach. Wspólna konferencja Komitetu
Etyki w Nauce PAN i Komitetu Etyki Medycznej PAU Warszawa 21 listopada 1994
r., Kraków 1995, s. 11-12.]

-

René Descartes (1596-1650) bez wiwisekcji nie opisałby

zjawiska odruchowego u zwierząt

-

Regner de Graaf (1641-1673) odkrył zjawisko jajeczkowania

i budowy jajnika.

-

Stephen Hales (1677- 1761) mierzył ciśnienie krwi u koni.

-

Josepha Priestleya (1733-1804) oraz Antoine- Laurent de

Lavoisera (1743-1794)- odkrycie życiodajnego wpływu tlenu na
organizmy (badania na świnkach morskich).

-

Luigi Galvani (1737- 1798) w 1786 roku dokonał słynnego

odkrycia, że przy jednoczesnym dotknięciu mięśnia wypreparowanej
kończyny żaby dwoma różnymi metalami - połączonymi ze sobą jednym
końcem - mięsień kurczy się. Natomiast w 1794 roku doświadczeniem
polegającym na wywołaniu skurczu mięśnia udowego żaby przez
nałożenie nań przeciętnego nerwu kulszowego
Ostatecznie udowodnił istnienie zjawisk elektrycznych w tkankach
zwierzęcych.

-

Claude Bernarda (1813-1878) tzw. twórca nowoczesnego

eksperymentu fizjologicznego. Szczegółowe opisy jego doświadczeń na
żywych królikach, u których „dokonywał sekcji sympatycznego nerwu w
okolicy szyi“ [B. Skarga, Claude Bernard, Warszawa 1970, s. 51-52.],
aby zbadać wpływ tej ingerencji na zmianę ciepłoty ciała przywołują
mimowolnie pytanie o dopuszczalne granice ludzkiej ciekawości…

-

Ludwik Pasteur (1822- 1895) wprowadził m. in. szczepionkę

na wąglika, badaną na owcach, szczepionkę na cholerę oraz
szczepionkę na wściekliznę testowaną z udziałem królików i psów

Wirus wścieklizny

Bacillus anthracis

Vibrio cholerae

-

Iwan Pietrowicz Pawłow (1849-

1936) używał psów do badań nad układem
nerwowym

-

Otto Loewi (1873- 1961) badał chemiczne mechanizmy

przekazywania bodźców nerwowych na żabach, co przyniosło mu
w 1936 Nagrodę Nobla wraz z Sir Henry Dale.

-

Edgar Douglas Adrian ( 1889- 1977)- dokonał odkryć w

dziedzinie czynności układu nerwowego i narządów zmysłów. Jego
badania nad tzw. rytmami Bergera przyczyniły się do rozwoju badań
nad padaczką i lokalizowaniem uszkodzeń mózgu. Swoje prace
prowadził na preparatach izolowanych nerwów mięśniowych żab.
Otrzymał nagrodę Nobla w 1932 roku (razem z Charlesem
Sherringtonem).

-

W roku 1981 Nagrodę Nobla w dziedzinie Medycyny otrzymali

Dawid Hubel i Torsten Wiesel. Odkryli oni mechanizmy zachodzące
w obszarze wzrokowym kory mózgowej małp i kotów, przy pomocy
których dokonywana jest analiza obrazu.

-

W 1996 roku urodziła się owca Dolly, pierwszy ssak sklonowany

z dojrzałej komórki.

Niezależnie jednak od ilości zachowanych wzmianek o prowadzeniu

wiwisekcji przez poszczególnych badaczy, trzeba jednak zaznaczyć, że

zawsze były one czymś wstydliwym, czymś co nie przynosiło chluby

osobom je stosującym. O skali społecznego oporu świadczy dla

przykładu przyjęcie przez publiczność londyńskiego wystąpienia

wybitnego przyrodnika niemieckiego Rudolfa Virchowa (1821-1902)

o stosowaniu wiwisekcji zwierząt w medycynie. "Ówczesne

społeczeństwo angielskie, a zwłaszcza organizacje kobiece,

występowały przeciwko “bezlitosnemu ustosunkowaniu się do biednych

zwierząt” [B. Seyda, op. cit., s. 259]. Ciekawym jednak jest fakt, że

potrzeby tego typu ograniczeń często nie postrzegano w przypadku

samego człowieka. Całkiem nierzadko zdarzały się bowiem sytuacje, w

których wiwisekcji dokonywano na ludziach.

Postępy medycyny



Insulina wyizolowana od psów w 1922 roku przez  Fredericka

Bantinga zrewolucjonizowała leczenie cukrzycy



W 1940 roku Jonas Salk wyizolował 3 formy wirusa polio.

Zespół Salk’a stworzył szczepionkę przeciw polio hodowaną na
komórkach z nerek małp Rezus. Szczepionka była dostępna w roku
1955 i zmniejszyła 15-krotnie zachorowania na polio w USA ciągu
kolejnych 5 lat.



 Albert Sabin stworzył lepszą, bardziej skuteczną

szczepionkę na polio pasażując wirusa na zwierzęcych
gospodarzach w tym małpach. Szczepionka trafiła do masowej
produkcji w 1963 roku i jest stosowana do dziś. Szacuje się, że 100
000 małp Rezus zginęło w trakcie opracowywania szczepionki
przeciwko polio i 65 dawek szczepionki były produkowane dla każdej
jednej małpy.

Wirus polio



W 1940, John Cade badał wpływ soli litu u świnek morskich w

poszukiwaniu leku o właściwościach przeciw drgawkowych. Zwierzęta
po podaniu związku wydawały się spokojniejsze. Następnie badał lit na
sobie. Wprowadzenie soli litu zrewolucjonizowało leczenie manii i
depresji w 1970 roku. Przed rozpoczęciem badań Cade na zwierzętach,
manie i depresje leczono lobotomią lub elektrowstrząsami. W latach 50
XX wieku, pierwszy, bezpieczniejszy związek- halotan, został odkryty
poprzez badania na gryzoniach, królikach, psach, kotach i małpach.
Otworzyło to drogę do całej generacji nowoczesnych środków ogólno-
znieczulających- opracowanych dzięki badaniom na zwierzętach - bez
których nowoczesne, skomplikowane operacje chirurgiczne byłoby
praktycznie niemożliwe.



Albert Starr w 1960 roku stał się pionierem w operacjach

wymiany zastawek serca u ludzi po serii chirurgicznych zabiegów na
psach. Otrzymał Nagrodę Lasker Medical w 2007 r. za swoje wysiłki.



W 1968 Alain Carpentier dokonał przeszczepu świńskiej

zastawki serca, świnie były wstępnie leczone aldehydem
glutarowym w celu obniżenia odpowiedzi immunologicznej. Ponad
300 000 osób rocznie zostaje poddanych wymianie zastawki serca
pochodzącej ze wzorów Starr’a i Carpentier‘a. 



W latach 70tych antybiotyki do walki z trądem były

testowane na pancernikach a dopiero potem na ludziach.



W 1996 r. oceniano skuteczność leku antywirusowego na HIV-

Tenofovir, w badaniach na małpach Rezus w the University of
Washington Regional Primate Research Center.

W całym XX wieku, badania, w których wykorzystywane były żywe
zwierzęta dały odpowiedź na wiele pytań i pomogły znaleźć
lekarstwo na choroby ludzi, takie jak:

- szczepionka przeciwko błonicy i kokluszowi;
- techniki transplantacji narządów i leki przeciw odrzucaniu

przeszczepu;

- płuco- serce;
- wymiana zastawek serca;
- insulina w leczeniu cukrzycy;
- antybiotyki, takie jak penicylina i wiele innych.

Obecnie, doświadczenia na zwierzętach nadal są wykorzystywane w

badaniach naukowych, które mają na celu rozwiązanie problemów

medycznych związanych z takimi chorobami jak: choroba

Alzheimera, stwardnienie rozsiane, uszkodzenia rdzenia kręgowego i

wielu innych chorób, w których nie jest możliwe zastosowanie

technik in vitro.

Około 5% wszystkich badań na zwierzętach przeprowadzanych jest dla
poszerzenia wiedzy weterynaryjnej.

Sposoby leczenia ma wszystkie niżej wymienione choroby wywiodły się
z badań na zwierzętach:

- wścieklizna
- wąglik
- nosacizna
- nabyty niedobór immunologiczny kotów (FIV)
- gruźlica
- gorączka Texasu u bydła
- klasyczny pomór świń i wiele innych chorób zakaźnych

Tego typu badania stosowane w weterynarii szukają rozwiązań czy

nowych metod leczenia do walki m. in. wirusem kociej białaczki czy

walki z zwierzęcymi nowotworami.