Realizm w edukacji

Realizm to jedna z

najstarszych doktryn

filozoficznych we współczesnej

myśli zachodniej. Zakłada on,

że przedmioty, które nas

otaczają istnieją bez względu

na to jak są postrzegane przez

ludzki umysł.

Główne założenia realizmu to:

1. żyjemy w świecie rzeczywistym, w

którym istnieje wiele rzeczy, Np. ludzie i

przedmioty.

2. Przedmioty rzeczywiste istnieją

niezależnie od

tego, jaki czynimy z nich użytek.

3. Przedmioty te mogą w jakimś stopniu

poznane

rozumowo

4. Człowiek powinien się w życiu

kierować przede

wszystkim wiedza na temat tych

przedmiotów,

praw nimi rządzących i ich

wzajemnych relacji.

Podsumowując realizm to doktryna,

która mówi o tym ze istnieje obiektywny

porządek rzeczywistości a ludzie maja

możliwość go poznać i postępować

zgodnie ze zdobyta wiedza.

Twórcą realizmu jest

Arystoteles uczeń

Platona, doradca

Aleksandra Wielkiego i

założyciel szkoły w

Atenach nazwanej

Liceum w 335r. p.n.e.).

Arystoteles urodził się

w roku 384 p.n.e. w

greckiej kolonii

Stagirus, (dlatego mówi

się o nim także

Stagiryta), u wybrzeży

Tracji. Jego ojciec

Nikomachos był

nadwornym lekarzem

macedońskiego króla

Amyntasa. Matka

Arystotelesa miała na

imię Phaestis

(Fajstiada).

Arystoteles był twórcą wielu pism z

dziedzin takich jak metafizyka, logika,

etyka, astronomia, zoologia czy botanika.

W pracach Arystoteles opisał porządek,

jaki rządzi światem i stworzył w nim

hierarchię. Na samym dole znalazła się

materia nieożywiona, czyli kamienie i

minerały, trochę wyżej znalazły się rośliny,

które pomimo ze żywe nie wykazują wielu

cech zwierząt. Zwierzęta znalazły się na

wyższym szczeblu hierarchii i same

również zostały zhierarchizowane

Człowiek znalazł się na najwyższym

szczeblu hierarchii z racji tego ze jest

istotą rozumną.

Według Arystotelesa każdy posiada naturę

dualistyczna, czyli niematerialną dusze

(umysł) i materialne ciało. Człowiek jako ze

posiada ciało tak jak i inne zwierzęta może

ulegać popędom i ma potrzeby fizjologiczne,

ale jako ze posiada także umysł może

zachowywać się zgodnie z normami

społecznymi i etycznymi. A etyka Arystotelesa

to dążenie człowieka do jakiegoś celu.

Najczęściej jest nim szczęście. Uważał on że

można je osiągnąć tylko poprzez studiowanie

nauk wyzwolonych oraz nauk ścisłych gdyż to

one rozwijają umysł. Do realizmu Arystotelesa

w średniowieczu powrócili scholastycy m.in.

św. Tomasz z Akwinu, który dokonał syntezy

filozofii Arystotelesa i filozofii

chrześcijańskiej.

Uważał on również że jedynie empirycznie

możemy poznać świat, który nas otacza

gdyż jest to podejście najbardziej

zdroworozsądkowe. Opracował on system,

w którym istotę bytu stanowiły potencjalne

elementy zmienne związane ze sobą

nierozerwalnie i zasada aktualizująca je.

Zasada ta jest skończona i doskonała

natomiast potencjalność elementów może

być doskonalona.

Arystoteles twierdził że na powstanie

wszystkich rzeczy wpływ mają przyczyny

formalne i wyróżnił 4 takie przyczyny:

1. Przyczynę materialną inaczej materię,

która

stanowi surowiec, z jakiego dana

rzecz jest zbudowana

2. Przyczynę formalną, czyli formę,

która określa to,

czym ta rzecz się staje.

Nadaje przedmiotowi kształt i strukturę.

3. Przyczynę sprawczą, która mówi ze

każda rzecz

powstaje poprzez działanie

czynników uprzednich

4. Przyczyna celowa, która określa, do

jakiego celu dąży przedmiot.

W dualizmie Arystoteles posługiwał się

również pojęciami substancji i

przypadłości. Substancja była

niezmienna i istniała sama z siebie. To z

niej powstają wszystkie przedmioty.

Przypadłością nazywał różne czynniki

które wprawdzie nie zmieniały istoty

bytu przedmiotu ale nadawały mu

indywidualny charakter i kształtowały

go.

U ludzi taka substancją

jest umysł i to ze

jesteśmy istotami

myślącymi umiejącymi

podejmować decyzje i

uczącymi się na

błędach i swoich

doświadczeniach.

Natomiast

przypadłością jest to ze

ludzie należą do

różnych grup

etnicznych, maja różne

kolory skory, wykonują

różne zawody

Arystoteles wyodrębnił pewne ogólne

zasady rządzące ludzką naturą. Poza tym

ze człowiek jest istotą myślącą, potrafi

pojmować zmysłowo różne zjawiska, potrafi

przeżywać ból i przyjemność w pewnych

aspektach przypomina zwierzę: oddycha,

je, rozmnaża się. Według tego Arystoteles

na podstawie swojej koncepcji

dualistycznej ustalił ze w człowieku

istnieją dwie płaszczyzny egzystencji-

rozumna oraz nieracjonalna.

Był również

zwolennikiem tego

aby wszyscy ludzie

byli obejmowani

kształceniem (tylko o

obywateli państwa-

niewolnicy nie mieli

być obejmowani

kształceniem).

Uważał bowiem ze

człowiek

wykształcony może

lepiej kierować się

własnym rozumem a

przez to być lepszym

obywatelem polis i

członkiem

społeczeństwa.

Program nauczania powinien być

podzielony pod względem faz

rozwojowych człowieka. Małe dziecko

powinno mieć możliwość ćwiczeń

fizycznych oraz zabawy. Przy okazji

powinno być przygotowane do dalszej

nauki. Starsze dzieci powinny uczyć się

arytmetyki i pisania oraz w dalszym

ciągu dbać o tężyznę fizyczna. Dla

młodych ludzi (w wieku od 14 lat)

Arystoteles opracował szczegółowy

program nauczania z takich

przedmiotów jak arytmetyka,

geometria, astronomia, muzyka,

gramatyka, literatura, poezja, retoryka,

etyka, polityka. Uczniom w wieku 21 lat

wprowadzano fizykę,

biologię, psychologię, logikę i

metafizykę.

metafizykę. .

Założenia realizmu mówią o życiu w

rzeczywistości,

w której panuje pewien obiektywny

porządek-istnieje on poza naszym

umysłem i jest od niego niezależny.

Przedmioty, to znaczy rzeczy materialne,

istnieją w czasie i przestrzeni; możemy

uzyskać na ich temat jakąś wiedze dzięki

procesom poznawczym opartym na

doznaniach. Przedmiot istnieje poza nami

samymi i ma dwa wymiary- materie i

formę. Można to wytłumaczyć na

przykładzie stolarza , który obrabia

drewno (materię), posługując się

rysunkiem technicznym czy projektem

(formą). Drewno ma możliwość

przeistaczania się w krzesło, stolik albo

biurko.

W teoriach metafizycznych powstałych

na gruncie realizmu zakładamy, że

istnieje pewien obiektywny porządek

rzeczywistości, przedmioty są

niezależne. Podczas poznawania

rzeczywistości poznajemy również

strukturę rozmaitych rzeczy Np. naturę

wszechświata, człowieka,

społeczeństwa, zjawisk zachodzących w

przyrodzie. Opiera się ono na

wzajemnym oddziaływaniu pomiędzy

umysłem człowieka a światem

zewnętrznym

Wrażenie jest reakcją na materię czyli

tworzywo, z którego jest przedmiot.

Ponieważ tworzywo to ulega zmianom

również i wrażenie może być za każdym

razem. Jest ono przypadkowe i zależne

od okoliczności. U podłoża tego co

wiemy o danym przedmiocie znajdują

się odczucia zmysłowe, wrażenia które

dotyczą takich właściwości, jak jasność,

dźwięk, dotyk, gorąco, zimno, woń czy

smak. Każdy z naszych zmysłów odbiera

określone doznania.

Zmysł dotyku umożliwia odczuwanie

ucisku lub też oporu stanowionego

przez przedmiot; poprzez zmysł

temperatury stwierdzamy czy cos jest

gorące czy zimne; zmysł smaku,

pozwala nam rozpoznawać chemiczne

właściwości pokarmów; dzięki zmysłowi

powonienia , odczuwamy zapachy; za

pomocą słuchu odbieramy dźwięki

wzrok natomiast najważniejszy spośród

zmysłów i dostarczający najbardziej

obiektywnych wrażeń umożliwia nam

rozróżnianie kolorów.

Według zwolennika

realizmu proces

poznawczy ma dwojaką

naturę- opiera się na

spostrzeganiu

sensorycznym i myśleniu

abstrakcyjnym. Ujęcie to

jest zgodne z

obowiązująca w realizmie

koncepcją wszechświata

zbudowana z 2

elementów: materialnego

i strukturalnego, czyli

formalnego. Materia

dostarcza nam doznań

zmysłowych, na których

podstawie powstaje

wyobrażenie na temat

form czy struktury.

Nasze zmysły badają napotkane przedmioty

i dostarczają nam na ich temat niezbędnych

informacji. Dane te są przekazywane do

naszego umysłu za pomocą zmysłów mniej

więcej w taki sposób jak wprowadza się dane

do komputera. Kiedy informacje sensoryczne

docierają do naszego umysłu są prze niego

porządkowane, klasyfikowane i katalogowane.

W trakcie tego procesu nasz umysł (zdrowy

rozsądek) dzieli te wiadomości na dwie

kategorie: dane konieczne, czyli te, które są

na stałe związane z przedmiotem, oraz dane

przypadkowe, które za każdym razem mogą

być inne.

Koncepcje poznania opracowaną na

gruncie realizmu określa się jako

„teorie obserwatora”, zakłada ona, że

człowiek przygląda się rzeczywistości.

Chociaż proces poznawczy przebiega u

ludzi podobnie, to obserwacja może

mieć różne formy od dość pobieżnej po

bardzo dokładną. Zwolennicy koncepcji

realistycznych zgadzają się z

Arystotelesem co do tego, że ludzie

mają potrzebę poszukiwania wiedzy, ale

podkreślają także użytkową, wartość

poznania. Wiedza o świecie pozwala

nam dokonywać wyborów i podejmować

decyzję, dzięki którym uwalniamy się od

problemów ludzkości takich jak

ignorancja, przesądy, choroby i głód.

Człowiek o światopoglądzie

realistycznym przyjmuje postawę

wnikliwego obserwatora, pragnącego

poznać plan według którego

zbudowany jest wszechświat. Wiąże się

z tym zagadnienie natury zarówno

filozoficznej, jak i edukacyjnej. Drogą

systematycznych obserwacji

prowadzonych za pomocą metody

naukowej człowiek poznaje zasady i

prawa rządzące nauką. Wiedzę te może

następnie wykorzystać w działaniu.

Realistyczna teoria poznania jest również

określana jako,, teoria odpowiedniości”.

Nasze wyobrażenia na temat rzeczywistości

są prawdziwe jeśli pojęcia, które tworzymy

odpowiadają realnym przedmiotom, czyli są

z nimi zgodne. Wiedza powinna być

adekwatna do rzeczywistości, tak więc

treści będące przedmiotem nauczania

również powinny być przystosowane . Na

przykład sformułowane przez Newtona

prawo powszechnego ciążenia jest zgodne

z rzeczywistością. Jest ono prawdziwe i

dlatego należy je przekazywać kolejnym

pokoleniom.

Jednym z czołowych rzeczników

współczesnego realizmu jest Harry S.

Broudy, przedstawiciel realizmu

klasycznego. Jego prace rzuciły światło

na kwestię wartości w nauczaniu, a

zwłaszcza na problemy etyczne i

estetyczne. Według Broudy’ego

nadrzędnym celem edukacji jest

wychowanie człowieka, tak by umiał

,,wieść dobre życie”, będzie mógł w pełni

rozwinąć swoje możliwości

Z punktu widzenia Broudy’ego zadaniem

edukacji i kształcenia jest przekazywanie

wiedzy niezbędnej do przeobrażenia życia.

Źródeł wartości należy szukać w relacjach

pomiędzy strukturą natury ludzkiej. Znając

strukturę przedmiotu możemy ocenić jego

wartość. Podobnie jak Arystoteles , Broudy

stwierdził że decyzje natury etycznej

powinny być podejmowane na gruncie

racjonalnego rozumienia. Samookreślenie

oznacza, że uświadomiliśmy sobie czy

określiliśmy swoje możliwości i wiemy, do

jakich wartości i celów powinniśmy dążyć;

integrację wewnętrzną osiągniemy wówczas,

gdy uwolnimy się od wewnętrznych

konfliktów i stworzymy własną hierarchię

wartości.

Zwolennicy realizmu w edukacji formułują jej

cele w taki sam sposób jak czynił to

Arystoteles. Szkoła powinna dążyć do

rozwijania wszystkich możliwości

człowieka, przybliżać każdego z nas do

osiągnięcia szczęścia. umożliwiając mu

rozwinięcie w pełni tych możliwości które

zapewniają osiągnięcie doskonałości.

Dlatego też szkoła powinna wypełniać

następujące zadania.



Powinna poprzez przekazywanie

odpowiednio uporządkowanej wiedzy

rozwijać najbardziej wartościową zdolność

człowieka jaką jest racjonalne myślenie.



Dostarczyć ludziom motywacji do

samookreślania polegająca na odpowiednim

dobieraniu celów do samorealizacji oraz do

stworzenia rozsądnej hierarchii zobowiązań i

oczekiwań wobec życia.

Każda instytucja pełni swoją role w społeczeństwie

również szkoła. Ponieważ jej działalność ma

charakter formalny powinna ona :



Zatrudniać wykształconych i kompetentnych

nauczycieli



Podejmować decyzje zgodnych z oczekiwaniami

środowiska i społeczeństwa;



W nowoczesny i różnorodny sposób przekazywać

wiedze



Utrzymywać w szkole właściwą atmosferę, sprzyjającą

wolności swobodzie nauczania i uczenia się.



Realizować zadania sprzyjające rozwojowi intelektu.

Zwolennicy realizmu odrzucają pogląd w którym

mowa jest o szkole jako instytucji socjalnej która

to miałaby świadczyć usługi zaniedbywane lub

nie wykonywane przez inne placówki.

Należy zwrócić również

uwagę na znaczącą role

naukowców przy

doborze zakresu

materiałów

wchodzących w zakres

nauczania. Człowiek

uczony jest ekspertem w

swojej dziedzinie

poprzez wnikliwe

studiowanie i

obserwowanie

określonego wycinka

rzeczywistości. Zna on

granice swojej

specjalności i zdaje

sobie sprawę z tego co

mieści się w jego

dziedzinie a co należy

już do innej dyscypliny

naukowej

Wspomniani autorzy powinni zwrócić uwagę

na realistyczną konstrukcję swoich prac.

Hołdować najbardziej skuteczny sposób

poznawania rzeczywistości czyli studiowanie

jej w ramach systematycznie

uporządkowanych dyscyplin

przedmiotowych czyli

A) precyzuje zakres materiału zgodnie z

konkretnym

aspektem rzeczywistości

analizowanym Np. z punktu widzenia socjologii,

biologii, chemii

B) porządkuje treści przedmiotowe zgodnie z

zasadami dydaktyki uwzględniając gotowości

ucznia do

przyjmowania wiedzy oraz jego dojrzałości

emocjonalnej.

Realizowanie takiego programu wymaga

gruntownej wiedzy z dziedziny którą dany

nauczyciel wykłada oraz znajomości metod

przekazywania tej wiedzy uczniom.

Poziom podstawowy w

realistycznym poziomie

nauczania obejmuję naukę

pisania czytania i

rachowania które na

dalszych etapach mają za

zadanie ułatwić zdobywanie

wiadomości z zakresu

poszczególnych dyscyplin.

Należy dołożyć wszelkich

starań aby w wieku

przedszkolnym i szkolnym

zaszczepić w uczniu głód

wiedzy, zainteresować

ucznia swoim rozwojem i

zaspokojeniem swoich

oczekiwań od życia. Powinni

opanować również

umiejętności posługiwania

się metodami badawczymi

Np. jak korzystać z bibliotek

Kształcenie w szkole opartej na założeniach

realizmu polega na przekazywaniu wiedzy o

przedmiocie lub umiejętności.

Akt nauczania składa się z 3 elementów



Nauczyciel



Umiejętność lub przedmiot



Uczeń

ponieważ każdy z nich odgrywa istotną role

należy omówić każdy z nich oddzielnie.

Nauczyciel: jego zadaniem jest przekazywanie

uczniowi posiadanej przez siebie wiedzy,

wykształcenie ogólne. Wie jak wykładać

przedmiot oraz w jaki sposób przedmiot ten

wiąże się z innymi dziedzinami nauki.

Pożądane jest zatem aby nauczyciel

dysponował zarówno wiedzą ogólną jak i

wiedzą specjalistyczną

Jeśli chodzi o umiejętności lub

przedmiot to najprościej

mówiąc jest to pewien

wycinek wiedzy lub jakaś

umiejętność którą uczeń

powinien sobie przyswoić.

Nauczyciel o podejściu

realistycznym powinien

zdobywać wiedze na temat

zainteresowań swoich

uczniów aby wiedzieć w jaki

sposób motywować ich do

nauki. Dlatego prowadząc

lekcje nie trzeba się

ograniczać jedynie do

przekazywania wiedzy można

wprowadzić elementy

rozrywki pamiętając przy

tym ze rola pedagoga na

dzielenie się wiedzą.

Trzecim elementem jest uczeń- czyli osoba

uczęszczająca na lekcje w celu zdobycia

umiejętności oraz odpowiedniej wiedzy.

Oczekuję się że uczniowie będą gotowi do

zdobywania wiedzy.

Wszystkie te elementy są ze sobą powiązane, ale

siła tych powiązań zależy od metod nauczania

takich jak wykład, dyskusja czy eksperyment.

Wybierając daną metodę pedagog powinien

uwzględnić poziom uczniów oraz

uwarunkowania środowiskowe. Najbardziej

optymalną metodą jest aranżowanie sytuacji

by uczeń mógł wcielić się w role naukowca

gdzie uczeń przygotowuje lekcje. Jednak ta

metoda wymaga od pedagoga dużego

profesjonalizmu

Nauczyciel staje się również

przewodnikiem a nie ogranicza się

jedynie do roli wykładowcy. Uczeń jest

świadomy tego, że ma prawo do

samooceny, samokształcenia i

samorealizacji. Jednak prócz praw uczeń

posiada również obowiązki a

najważniejszym z nich to uczenie się

które wymaga od ucznia wiele

wytrwałości, pilności oraz

zaangażowania.

Za uwagę dziękują

Joanna Kotlińska

Anna Kapała

Maciej Banakiewicz

Leszek Rój

Marcin Pichor

Document Outline