Proces starzenia się
organizmu
Dr n. med. Dariusz
Sokołowski
Zwiększenie się liczby ludzi starych we
współczesnym społeczeństwie jest
zjawiskiem względnie nowym. Jest to
spowodowane lepszą opieką nad ludźmi
starymi, względnym przedłużeniem czasu
ich życia, jednak przede wszystkim
wydłużeniem życia w wieku dziecięcym i
młodzieńczym.
Na początku 21 wieku populacja ludzi pow.
60 r.ż. Liczyła ok. 590 mln.
Ponieważ wyniki te są tak sukcesem
medycyny jak i problemem ekonomi,
kolejne wyzwania cywilizacji sprawiły, że
rozwinęły się zupełnie nowe dziedziny
zajmujące się starzeniem organizmu w
szerokim aspekcie naukowym.
Poztofizjologia
Starzenie się
Starzenie się
to zmniejszenie zdolności do odpowiedzi na
stresy środowiskowe, które pojawia się w
organizmach wraz z upływem czasu.
Naturalne i nieodwracalne nagromadzenie
się uszkodzeń wewnątrzkomórkowych,
przerastające zdolności samonaprawy
organizmu.
Poztofizjologia
Starzenie się
Starzenie się powoduje utratę równowagi
wewnętrznej organizmu (homeostazy), co
zwiększa ryzyko wystąpienia chorób.
Jest to przyczyną upośledzenia
funkcjonowania
komórek,
tkanek,
narządów i
układów, zwiększa podatność na choroby,
aż wreszcie prowadzi do śmierci.
Poztofizjologia
Starzenie się
Charakterystyczne objawy starzenia:
- utrata masy
i
,
- zmniejszenie elastyczności
- pogorszeni ostrości
i
,
- wydłużony czas reakcji.
Poztofizjologia
Starzenie się
Procesami starzenia się organizmów
zajmują Gerontologia (procesy
starzenia się) i
Geriatria (choroby wieku starczego).
*Nauka zajmująca się starzeniem to
gerontologia.
To nauka zajmująca się starzeniem organizmu pod
względem biologicznym, socjalnym,
psychologicznym i historycznym
*Geriatria to nauka, o chorobach
wieku podeszłego.
To medycyna kliniczna zajmująca się wpływem
starzenia organizmu na obraz kliniczny chorób i
odmienność terapii tych chorób w grupie wieku
ludzi starych
Poztofizjologia
Starzenie się
Wpływ środowiska może znaczenie zmienić
długość życia większości organizmów.
Usunięcie negatywnych czynników z
otoczenia oraz zmiany w fizjologii mogą
znacznie wydłużyć oczekiwany wiek, w
którym dany osobnik umrze ze starości.
Przykładem może być wydłużenie życia
ludzi w XX wieku oraz eksperymenty
dokonane na długowiecznych
nicieniach.
Poztofizjologia
Starzenie się
Szczególnej wagi nabiera obecnie
znajomość geriatrii dla lekarzy pierwszego
kontaktu, tak jak w połowie obecnego
wieku powstawali lekarze wieku
dziecięcego tak obecnie istnieje
zapotrzebowanie na lekarzy zajmujących
się geriatrią.
Medycyna wieku starczego zasadniczo
zajmuje się dwoma zagadnieniami:
- problemami samego starzenia się
- odmiennością kliniczną chorób
Poztofizjologia
Starzenie się
Wg definicji
Comforta
starzeniem
nazywamy proces fizjologiczny ostatniego
okresu życia, w którym stopniowo
zmniejsza się zdolność utrzymania
homeostazy organizmu wraz ze
zwiększającym się prawdopodobieństwem
śmierci.
Cechy procesu starzenia:
- Ma charakter powszechny, dotyczy każdego żywego
osobnika na
Ziemi
- Ma charakter postępujący i nieodwracalny
- Ogranicza wydolność czynności komórek
- Nie powoduje załamania homeostazy w warunkach
prawidłowych
- O jego przebiegu decydują czynniki
wewnątrzpochodne
- Stopień zmian starczych jest osobniczo zróżnicowany,
dotyczy to
również poszczególnych narządów.
Poztofizjologia
Starzenie się
IDEA ŻYCIA
Starzenie dotyczy organizmów, których
geny zapewniają sobie przetrwanie poprzez
wytwarzanie potomstwa w procesie
zapłodnienia.
Kiedy dość organizmów potomnych
osiągnie już dojrzałość, to życie rodziców
traci znaczenie w procesie replikacji genów.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wiele organizmów żyjących w naturze
podlega tak silnej presji otoczenia, że giną
jeszcze przed pojawieniem się oznak
starości.
Różne teorie na temat procesu
starzenia
Proces starzenia się jest bardzo złożony.
Jego źródła leżą w wielu różnych
mechanizmach. Starzenie dotyczy
wszystkich organizmów wielokomórkowy.
Proces jest zależny od działania genów oraz
wpływu otoczenia na organizm.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wszystkie teorie starzenia można
podzielić na opierające się na
zaprogramowanej śmierci oraz na
kumulacji błędów.
Teorie zaprogramowanej
śmierci
zakładają, że czas życia
organizmu jest odliczany przez biologiczne
zegary.
Kiedy zegary odliczą pewną liczbę włącza się
proces samobójczej śmierci organizmu.
Poztofizjologia
Starzenie się
Teorie kumulacji błędów
, winą za
proces starzenie obarczają negatywny wpływ
środowiska.
Czynniki mutagenne powodują błędy w
kopiowaniu genów, które kumulują się dzięki
przenoszeniu do kolejnych pokoleń komórek.
W pewnym momencie procent błędów
przekracza pewien poziom i organizm nie
potrafi ich już naprawić, co doprowadza do
śmierci.
Poztofizjologia
Starzenie się
Teorie starzenia się dotychczas znane
Teorie uszkodzeń przypadkowych
– starzenie się jest
wynikiem zdarzeń przypadkowych, jednak nieuniknionych,
związanym z rozwojem i dojrzewaniem jednostki. Teoria ta
zakłada szkodliwe działanie czynników środowiskowych i
genetycznych (więc istnienie tzw. Genów szkodliwych).
Teoria błędów Orgela
– zakłada, że w czasie podziałów
komórkowych powstają błędy syntezy białka, obejmujące
transkrypcje i translokacje. Oczywiście istnieją
mechanizmy naprawcze. Jednak jeśli suma błędów
osiągnie pewna wartość krytyczną przekraczającą
możliwości kompensacji dochodzi do samorodnych
mutacji.
Poztofizjologia
Starzenie się
Teorie starzenia się dotychczas znane
c.d.
Teorie wiązań krzyżowych
– zakłada powstawanie wiązań
krzyżowych pomiędzy makrocząsteczkami ustroju co czyni
je mało ruchome i podatne na uszkodzenia i zniszczenia.
Przykładem może być tworzenie kolagenu –
bliznowacenie.
Teoria wolnych rodników
– zakłada, że w czasie życia i
podziałów komórkowych powstają uszkodzenia DNA.
Oczywiście istnieją mechanizmy naprawcze. Jednak suma
ich stopniowo osiąga wartość krytyczną przekraczającą
możliwości naprawy i dochodzi do apoptozy komórki.
Poztofizjologia
Starzenie się
Badania wykazały, że komórki mają ograniczona liczbę
podziałów, a więc ich potencjał nie jest nieograniczony –
wręcz odwrotnie – wraz ze zróżnicowaniem komórki
potencjał zmniejsza się i jest bardziej narażony na
uszkodzenia i mutacje.
Np. fibroblasty płodowe człowieka w hodowli in vitro
zdolne są do 50 podziałów. I przerwanie podziałów nawet
przez
zamrożenie hodowli
, nawet na dłuższy okres czasu
nie wpływa na sumaryczna liczbę powtórzeń.
Czyli istnieje „
zegar molekularny
”, który reguluje i
programuje liczbę podziałów komórki.
Poztofizjologia
Starzenie się
Teorie ewolucyjne
Teorie ewolucyjne występują w dwóch
postaciach. Ewolucjoniści postulujący teorię
doboru grupowego traktują starzenie się jako
altruistyczny czyn jednostki.
Naukowcy opierający swoje hipotezy na
teorii samolubnego genu wskazują na
starzenie się jako nieuchronny skutek
rozmnażania płciowego.
Poztofizjologia
Starzenie się
Altruistyczne samobójstwo
Zgodnie z teorią doboru grupowego
podstawową jednostką podlegającą doborowi
naturalnego jest grupa osobników. Jeżeli
organizmy nie przemieszczają się zanadto
każdy z osobników może zakładać, że jego
sąsiedzi należą do tej samej grupy wewnątrz
gatunku. Jeżeli osobnik umrze ze starości
pozostawi zasoby środowiska dla młodszych
organizmów, których materiał genetyczny
podległ mniejszej ilości mutacji. Jednocześnie
młodzież ma większe szanse na udane
wychowanie potomstwa.
Poztofizjologia
Starzenie się
Altruistyczne samobójstwo
cd
Wobec tego faktu stary osobnik
altruistycznie poświęca
się aktywując w
sobie geny samobójczej śmieci ze starości.
Oczywiście decyzja o samobójstwie nie jest
podejmowana świadomie, lecz na poziomie
komórkowym. Osobniki działające
altruistycznie rozprzestrzeniają się w
otoczeniu, bo młodsze osobniki z tą samą
cechą mogą wydać więcej potomstwa.
Altruistyczna śmierć ze starości staje się
powszechna.
Poztofizjologia
Starzenie się
Geny porzucają organizm
Zgodnie z teorią samolubnego genu,
podmiotem ewolucji są pojedyncze geny.
Geny zawierają plany budowy organizmów,
które rozmnażając się tworzą repliki tych
genów. Gen zwiększający szanse na swoją
replikację jest preferowany przez dobór
naturalny. Staje się powszechny w
środowisku.
Poztofizjologia
Starzenie się
Geny porzucają organizm
cd
Kiedy organizm ma w cyklu rozwojowym fazę
zapłodnienia, wtedy geny dążą tylko do
wytworzenia jak największej ilości komórek
rozrodczych.
U niektórych organizmów dodatkowo dbają
też o wychowanie potomstwa do
odpowiedniego wieku. Geny organizmów
przechodzących fazę zapłodnienia aktywują
się w określonym czasie mierzonym od tego
momentu, co pozwala na budowę bardzo
złożonych organizmów.
Poztofizjologia
Starzenie się
Geny porzucają organizm
cd
Geny letalne aktywujące się w młodym wieku dobór
naturalny szybko eliminuje. Dzieje się tak, bo nie
pojawiła się jeszcze odpowiednia ilość potomstwa.
Jednak wraz z każdym kolejnym wydanym
potomkiem presja ewolucyjna na geny letalne
spada.
Te aktywujące się w wieku podeszłym, nie są już tak
szybko usuwane przez dobór naturalny.
Geny letalne aktywne na starość rozpowszechniają
się w środowisku, bo ich posiadacz ma już dzieci,
które noszą te geny w sobie. Co więcej niektóre
geny korzystne w młodości na starość stają się
letalne, co zwiększa ich szansę przetrwania.
Poztofizjologia
Starzenie się
Geny porzucają organizm
cd
Dla każdego organizmu przechodzącego fazę
zapłodnienia pojawia się pewien wiek, kiedy szansa
aktywacji genów letalnych gwałtownie rośnie i to
staje się biologiczną granicą ich maksymalnego
wieku.
Nieśmiertelne geny zapewniły już sobie przetrwanie,
więc mogą
porzucić
i tak śmiertelny organizm na
pastwę środowiska.
Charakter procesu ewolucji powoduje, że z pewnym
prawdopodobieństwem może się pojawić organizm
zaprzeczający przedstawionej powyżej zasadzie
ogólnej.
Poztofizjologia
Starzenie się
Starzenie na poziomie komórki
Kolejnym obszarem badawczym nad
problemem zaprogramowanej śmierci stały
się telomery.
Telomery przez swoją zdolność do skracania
się podczas każdego podziału komórki, mogą
wpływać na powolne starzenie się całego
organizmu.
Poztofizjologia
Starzenie się
Czy można zapobiec starzeniu się?
Prawdopodobnie tak, gdyby w teorii nasz
łańcuch DNA był kręgiem, bez końca i
początku prawdopodobnie mechanizmy
naprawcze mogłyby poradzić sobie z
naprawą uszkodzeń, a w trakcie
podziałów nie dochodziłoby do strat w
materiale genetycznym.
Jednak wtedy nie byłoby możliwości
różnicowania komórkowego w związku z
czym w dniu dzisiejszym bylibyśmy cały czas
na poziomie komórkowym bo proces ewolucji
by nas nie dotyczył.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wydaje się że w sprzyjających warunkach
środowiskowych
człowiek mógłby żyć około
120 lat
.
I prawdopodobnie okres ten jest
warunkowany przez potencjał genetyczny o
ile nie zostanie on przerwany innymi
chorobami czy mutacjami genetycznymi.
Jednak obecnie uważa się że efekt
środowiskowy ma mniejsze znaczenie na
wybiórcze przeżycie jednostki niż
zaprogramowany potencjał życiowy zawarty
w genomie człowieka.
Świadczą o tym liczne jednostki
długowieczne żyjące w różnych nierzadko
niesprzyjających warunkach
środowiskowych.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Postuluje się, że postępująca niewydolność
molekularnych mechanizmów chroniących
przed wolnymi rodnikami powstającymi stale
w komórkach organizmu, mogą być kolejnym
czynnikiem przyspieszającym starzenie.
Ich negatywne działanie na błony
komórkowe może powodować pogarszanie
się kondycji komórek.
Wolne rodniki to atomy lub cząsteczki zdolne do
samodzielnego istnienia, mające jeden lub więcej
niesparowanych elektronów.
Dzięki temu rodniki są nietrwałe, ale bardzo
aktywne chemicznie.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Wolne rodniki są cząsteczkami organicznych
związków (najczęściej tlenu) pozbawionymi
jednego elektronu, bez którego nie mogą
stanowić pełnej cząsteczki. Dążą więc za
wszelką cenę do tego, aby uzupełnić
brakujący elektron z cząsteczek związków
znajdujących się w innych tkankach. Są
niezwykle aktywne i przemieszczają się
szybko po całym organizmie. Napotkawszy
zdrowe cząsteczki, błyskawicznie wchodzą z
nimi w reakcje i zabierają potrzebny im
elektron.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Powoduje to uszkodzenia białek, tłuszczów i
kwasów nukleinowych zdrowych komórek, a
także spustoszenie w naszych zasobach
tlenowych. W efekcie wolne rodniki rujnują
nam zdrowie i przyczyniają się do
przedwczesnego starzenia się organizmu.
Naukowcy twierdzą, że mogą wywoływać
nowotwory, artretyzm, miażdżycę naczyń, a
w konsekwencji udar lub zawał serca.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Tworzą się one w naszym organizmie w
sposób biologicznie naturalny, podczas
procesów przemiany materii oraz rozpadu
zużytych komórek. Jednak ich gwałtownemu
namnażaniu się sprzyjają także stany
zapalne, zwłaszcza przebiegające z
gorączką, zażywanie wielu leków, a także
stres, zanieczyszczenia powietrza, palenie
papierosów, alkohol i środki chemiczne.
Poztofizjologia
Starzenie się
W organizmach żywych mogą one
powstawać w reakcji enzymatycznych lub
spontanicznie.
Do wolnych rodników zaliczamy głównie
reaktywne formy tlenu (RFT), czyli:
tlen singletowy,
ozon,
rodnik wodoronadtlenkowy,
anionorodnik ponadtlenkowy,
nadtlenek wodory,
rodnik hydroksylowy,
tlenek azotu,
dwutlenek azotu,
Poztofizjologia
Starzenie się
kwas nadtlenoazotawy i jego anion.
Równie ważny jest nadtlenek wodoru, który
nie jest wolnym rodnikiem, ale odgrywa
ważną rolę w procesach oksydacyjnych
powstawania wolnych rodników.
Ze względu na dużą reaktywność rodników
ich czasy połowicznego rozpadu są bardzo
krótkie.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Jak z nimi walczyć?
Sposobem na wolne rodniki jest m.in. szybkie
dostarczenie im elektronu do pary. Antidotum
przewidzianym przez naturę są tzw. antyoksydanty,
czyli po polsku przeciwutleniacze. Należą do nich
m.in. witaminy A, C, E, beta-karoten i niektóre
składniki mineralne. Ich elektrony są łatwym łupem,
toteż antyoksydanty chronią organizm przed
uszkodzeniami czynionymi przez wolne rodniki w
zdrowych komórkach.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Przeciwutleniaczy można dostarczać
organizmowi w tabletkach, ale znacznie
lepiej jest tak skomponować jadłospis, by
zawierał również odpowiednią pożywkę dla
wolnych rodników. Gdy wchłoną brakujące im
elektrony, staną się nieszkodliwe. Na
przykład posiłek z mięsa upieczonego na
grillu, bogatego w wolne rodniki, dobrze jest
uzupełnić neutralizującymi je warzywami i
owocami.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Aby uchronić się przed tymi szkodnikami,
zaleca się także unikanie wędzonych
produktów, alkoholu, środków chemicznych,
leków, a także dymu papierosowego,
nadmiaru słońca oraz stosowanie
kosmetyków zawierających antyutleniacze.
Dobrze jest również chronić organizm przed
stresem, stanami zapalnymi, które sprzyjają
powstawaniu tych toksycznych cząsteczek.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
Najsilniejszymi antyoksydantami
są:
Selen
Magnez
Witaminy: A, C i E
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolne rodniki
W organizmie człowieka występują dwa rodzaje
pierwiastków:
podstawowe (
,
,
, fosfor,
,
) i
(ok.1%), czyli pierwiastki śladowe,
zwane metalami śladowymi (m. in.
,
,
,
). Spośród 18 pierwiastków
śladowych jednym z najcenniejszych jest
Poztofizjologia
Starzenie się
Tajemniczy Pierwiastek
Kilka lat temu pojawiły się pierwsze duże
artykuły na temat tego pierwiastka w
specjalistycznych publikacjach.
Obecnie, zachęceni rewelacyjnymi
odkryciami, pracują nad nim naukowcy w
kilku wysoko rozwiniętych krajach, przede
wszystkim w Stanach Zjednoczonych,
Kanadzie i Japonii.
Poztofizjologia
Starzenie się
Tajemniczy Pierwiastek
Dzięki nim już wiadomo, że ten niezwykły
metal bierze udział w metabolizmie
komórkowym. Jako koenzym wielu enzymów
jest niezbędny w przemianie białkowej i
węglowodanowej. Przyspiesza gojenie ran
zewnętrznych i wewnętrznych, pomaga w
leczeniu depresji, schizofrenii, stanów agresji
(odkłada się w mózgu), warunkuje też
prawidłowy wzrost, zdrowy stan paznokci,
skóry, kości i włosów (magazynuje się w
tkance kostnej, skórze i włosach).
Poztofizjologia
Starzenie się
Tajemniczy Pierwiastek
Zapewnia właściwe funkcjonowanie
mechanizmów odpornościowych i układu
nerwowego oraz gruczołów wydzielania
wewnętrznego - zwłaszcza gruczołów
płciowych i trzustki -
kumuluje się w
spermie
, gruczole krokowym (prostacie), a
także wchodzi w skład insuliny (badania
przeprowadzone na cukrzykach wykazały
poważne jego niedobory).
Poztofizjologia
Starzenie się
Tajemniczy Pierwiastek
Niedobór jego upośledza
sprawność
umysłową
, przede wszystkim pamięć,
koncentrację uwagi, a także powoduje
zwyrodnienie
- centralną część
siatkówki oka. Pobudza działanie
istotnych dla właściwego funkcjonowania
siatkówki.
Jest pomocny w obniżaniu poziomu
w organizmie.
Poztofizjologia
Starzenie się
Ten tajemniczy
pierwiastek, to
CYNK
Poztofizjologia
Starzenie się
Wolnorodnikowa teoria
starzenia się
opiera się na sprawności
reakcji łańcucha oddechowego.
Z wiekiem jego sprawność jest coraz niższa,
czego skutkiem jest wzmożona produkcja
anionorodników ponadtlenkowych , które
same inicjują łańcuch reakcji
wolnorodnikowych lub z których to powstają
rodniki hydroksylowe.
W wyniku reakcji wolnorodnikowych RFT ze
związkami organicznymi powstają, związki
chemiczne o nieznanej strukturze i
własnościach biochemicznych, które mogą
być przyczyną powstania wielu patologii.
Poztofizjologia
Starzenie się
Stany chorobowe, w których etiologii lub
przebiegu udokumentowano uczestnictwo
RFT:
• Choroba nowotworowa; mechanizm w sferze
hipotez.
• Miażdżyca.
• Zawał mięśnia serowego.
• Katarakta.
• Ostra niewydolność oddechowa.
• Choroba Parkinsona.
• Reumatoidalne zapalenie stawów.
• Rozedma.
• Choroby neurologiczne.
• Malaria.
Poztofizjologia
Starzenie się
Teorie związane z systemem
odporności
Niektórzy badacze uważają, że mechanizm
starzenia został wbudowany w żywe
organizmy, aby chronić je przed rakiem.
W zmianach nowotworowych pierwszym
stadium rakowacenia jest przełamanie przez
komórki górnej blokady ilości podziałów.
Komórki rakowe są wieczne, gdyby
tylko organizm nie zmarł, mogłyby
się dzielić w nieskończoność.
Poztofizjologia
Starzenie się
Podsumowywując należy powiedzieć, że starość jest
rezultatem wielu procesów ograniczających czynności i
adaptację do zmian środowiska wewnętrznego i
zewnętrznego.
Ważne cechy starzenia się to:
- Zmniejszenie rezerwy czynnościowej wielu narządów i
układów
- Ograniczenie zdolności adaptacyjnych, zwłaszcza układu
nerwowego
i humoralnego (np. ustanie czynności wydzielniczych
hormonów
płciowych – co jednak nie oznacza utraty wrażliwości na
te hormony)
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Zamiany ogólnoustrojowe
Postępujące ograniczenie czynności narządów i układów
wiąże się ze zmniejszeniem ilości komórek w narządach,
co jest związane ze zmniejszeniem ilości wody, potasu,
azotu, DNA.
Ubywa tak komórek mitotycznych (zdolnych do
podziałów) jak i pomitotycznych (niezdolnych do
reprodukcji – komórki mięśniowe, nerwowe).
Istniejące komórki powiększają się i przybierają kształt
nieregularny. Najważniejsze zmiany są widoczne w zrębie
łącznotkankowym. Polegają na formowaniu się pęczków
włókien kolagenowych z łączeniem się ich za pomocą
wiązań krzyżowych. Łączenie się ich niekorzystnie wpływa
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Zamiany ogólnoustrojowe c.d.
na dyfuzje płynów, odżywianie, ukrwienie, etc.
Włókna elastyczne ulegają fragmentacji, tkanka chrzęstna
kruszeje, zmniejsza się masa albumin ale zwiększa masa
globuliny jednak całkowita masa białek jest względnie
stała.
Stężenie cholesterolu wzrasta do 65 r.z., następnie
stopniowo obniża się. Stężenie poposiłkowe glukozy
wolniej obniża się niż u młodych. Mocznik i kreatynina
zwiększają się.
OB może ulec przyspieszeniu do 40 mm/h
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Układ krążenia
Śmierć człowieka zasadniczo nigdy nie jest związana ze
zestarzeniem się serca.
W wyniku starzenia się dochodzi do stopniowego
ograniczenia wielkości rezerwy czynnościowej serca i
naczyń, ujawniające się w niezdolności przystosowania się
do obciążeń fizycznych.
Pomimo, że ilość kolagenu zwiększa się istotne znaczenie
ma utrata jego
elastyczności
, to powoduje upośledzenie
skurczu i rozkurczu tak włókien mięśniowych serca jak i
naczyń. Ogniska
zwłóknienia
są następnie przyczyna
niedokrwienia
, co jest przyczyna powstawania
zawałów
narządu. Zwykle są to mikrozawały których suma daje
większe.
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Układ krążenia c.d.
Te zmiany polegające na upośledzeniu ukrwienia, postępie
włóknienia są przyczyna gorszej wydolności komórkowej i
narządowej danego narządu. Efektem hemodynamicznym
tych zmian jest upośledzenie ukrwienia narządów, spadek
wydolności fizycznej narządu. Efektem późnym są
przerosty narządu.
Np. serce
chcąc utrzymać prawidłowy
przepływ obwodowy rozwija
większe ciśnienie
skurczowe
na szczycie skurczu, jednak napotyka na
mało podatne
naczynie
aortalne powodowane zmianami włóknistymi
więc napotyka na duży opór ze strony naczynia, prowadzi
to do błędnego koła i powiększenia masy serca, to zaś jest
przyczyną gorszego ukrwienia masy mięśniowej serca i
w następstwie coraz większego zapotrzebowania na
energie przyczyna
zawału serca
.
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Nerki
Objawy starzenia się nerek to upośledzenia przesączu
kłębuszkowego, resorpcji kanalikowej i wydalania w
kanalikach.
Te zmiany są powodowane zmniejszeniem ilości czynnych
komórek kanalikowych i kłębuszków. Jest to powodem
gorszego oczyszczania organizmu z toksyn.
Dodatkowo ten proces nasila cukrzyca, nadciśnienie
tętnicze.
Podwyższenie progu pragnienia wynika ze zmniejszonego
wydzielania ADH
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Układ oddechowy
Objawy starzenia się układu oddechowego wynikają ze
zmian anatomicznych klatki piersiowej (pogłębienie kifozy
piersiowej, zapadnięcie żeber, ograniczeń związanych ze
zmianami w układzie kostnym).
W samym miąższu płucnym włóknienie kolagenu, zanik
komórek rzęskowych i zmniejszenie masy między-
pęcherzykowej powoduje rozszerzenie oskrzelików, a przy
gorszym ich ukrwieniu zmiany rozedmowe i niedodmowe.
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Układ pokarmowy
Objawy starzenia się układu pokarmowego wynikają ze
zmian komórek włóknienia kolagenu, zaniku komórek
kubkowych, gorszej perystaltyki jelit, co jest powodem
uchyłków, zaparć i rozwoju zmian nowotworowych w
wyniku zastoju produktów przemiany materii.
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Układ hormonalny
Objawy starzenia się układu hormonalnego wynikają
zwłaszcza ze zmniejszenia wydzielania hormonów oraz
zmiany wrażliwości receptorów hormonalnych.
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Narząd ruchu
Objawy starzenia się układu ruchu wynikają zwłaszcza ze
zmianami zwyrodnieniowymi tkanki chrzęstnej i kostnej
na skutek przewlekłej pracy i obciążeń, ale również
gorszego odżywienia w/w tkanek i mniejszej podatności w
wyniku gorszej elastyczności tkanek.
Poztofizjologia
Starzenie się
Zmiany starcze narządów i układów
Układ nerwowy
Objawy starzenia się układu nerwowego wynikają z utraty
części komórek nerwowych, zmniejszenia się liczby
połączeń międzykomórkowych co pogarsza funkcję
integracji, spowalnia myślenie i reakcje nerwowe.
Starzenie się układu nerwowego zwalnia przewodnictwo
nerwowe o około 15%. Zmniejsza się ilość amin
katecholowych, natomiast relatywnie wzrasta ilość oxydaz
i serotoniny.
Poztofizjologia
Starzenie się
Wpływ starzenia się na śmiertelność
Chorobami decydującymi o śmiertelności w wieku
starczym są: miażdżyca pod różnymi postaciami (udary,
zawały, niedokrwienia ostre), nowotwory i zapalenie płuc.
Wg
Blumenthala
jest kilka wzajemnych możliwości
oddziaływania starzenia się i choroby;
1. Wieloletnia ekspozycja na czynnik patologiczny ujawnia
chorobę
2. Podatność na rozwój choroby wynika z podobieństwa
zmian starczych
do zmian występujących w czasie choroby
3. Starzenie się przyśpiesza rozwój zmian patologicznych
4. Istnieje wiele jeszcze nie poznanych związków miedzy
starzeniem się
fizjologicznym, a chorobami występującymi w tym
okresie życia.
Poztofizjologia
Starzenie się
BONUS
Przedwczesna śmierć owieczki Dolly na
skutek przedwczesnego starzenia może
rzucić nowe światło na związek starości oraz
klonowania kręgowców.
Istnieje bardzo rzadki zespół zaburzeń
genetycznych nazywany Progerią.
Powoduje ona gwałtowny proces starzenia,
który dotyka już dzieci objęte tą chorobą.
Poztofizjologia
Starzenie się
Progeria
(właściwie "syndrom progerii
Hutchinsona-Gilforda" - "przedwczesna
starość") - zespół chorobowy
charakteryzujący się przyspieszonym
procesem starzenia.
Dziedziczy się jako cecha autosomalna
dominująca.
U osób dorosłych występuje podobny zespół
zwany zespołem Wernera.
Pierwsze objawy progerii można dostrzec u
dzieci powyżej 2 roku życia. Należą do nich:
napięcie skóry, nieprawidłowy przyrost wagi,
utrata włosów na głowie.
Poztofizjologia
Starzenie się
Na tym etapie zazwyczaj rodzice zaczynają
przypuszczać istnienie jakieś choroby.
U dzieci z progerią później formują się zęby, dzieci
te mają starszy wygląd skóry (m.in. liczne
zmarszczki), są zwykle łyse i karłowate.
Z tych powodów wyglądają o wiele starzej. Nos jest
"ściągnięty", policzki zapadnięte - z powodu utraty
tkanki tłuszczowej). Utrata tkanki tłuszczowej może
być również przyczyną owrzodzeń na przedniej
powierzchni golenia i na stopach.
Charakterystyczny jest także wysoki ton głosu.
Czaszka jest duża w porównaniu z resztą ciała, z
nieproporcjonalną dolną częścią twarzy. Chorzy
wykazują też zwiększone ryzyko wystąpienia
nowotworów.
Poztofizjologia
Starzenie się
Aktualny wiek ciała chorych zmienia się o 8-10 lat
na każdy przeżyty przez chorego rok.
Jednak rozwój umysłowy nie jest
zaburzony. Osoby z tym zespołem
wykazują iloraz inteligencji powyżej
przeciętnej.
Poztofizjologia
Starzenie się
Poztofizjologia
Starzenie się
Poztofizjologia
Starzenie się
Czasami wygląd opisywany jest jako:
„oskubanego ptaka”.
Nie wynaleziono lekarstwa na tę chorobę.
Przeciętna długość życia osób progerią
wynosi pomiędzy 7 a 27 lat (średnio około 13
lat).
Zgon następuje najczęściej z powodu
postępującej miażdżycy naczyń wieńcowych
i mózgowych.
Poztofizjologia
Starzenie się
Poztofizjologia
Genetyka
Dziękuję za uwagę