Pedagogika

opiekuńczo-wychowawcza

Dr Magdalena Błędowska

Literatura:

Bartoszewska E., Formy pomocy dziecku nieuleczalnie choremu i

jego rodzinie w hospicjum, Kraków, Impuls 2005

Dąbrowski Z., Pedagogika opiekuńcza w zarysie, Olsztyn, UWM,

2006

Dąbrowski Z., Pedagogika opiekuńcza, historia, teoria,

terminologia, Olsztyn, UWM, 2000

Pedagogika, t. 3, red. B. Śliwerski, Gdańsk, GWP, 2006
Stan i koncepcje rozwoju opieki i wychowania w Polsce, red.

Z.Bańka, J.Kuźma, Kraków, 1996

System opieki kompensacyjnej w zjednoczonej Europie, red. S.

Badora,
D. Marzec, Kraków, Impuls 2002

Zagrożone dzieciństwo. Rodzinne i instytucjonalne formy opieki,

red. M.Kolankiewicz, Warszawa, WSiP 1998

Pedagogika opiekuńcza, to dział
pedagogiki zajmujący się
działalnością opiekuńczą
prowadzoną przez instytucje
opieki całkowitej lub częściowej
oraz przez stowarzyszenia i
organizacje skupiające dzieci,
młodzież i dorosłych.

Pedagogika opiekuńcza
odwołuje się nie tylko do
badań własnych, lecz również
do dorobku pedagogiki
społecznej oraz pedagogiki
specjalnej.

Głównym zadaniem pedagogiki
opiekuńczej, którą ujmuje się jako
teorię działań praktycznych, jest
tworzenie warunków do
zaspokajania potrzeb dzieci i
młodzieży.

Opieka jest konieczna w

przypadku sieroctwa, schorzeń
somatycznych, zaburzeń
psychofizycznych, deficytów
wychowawczych, problemów
egzystencjalnych czy nałogów.

Do klasyków pedagogiki opiekuńczo
-wychowawczej w Polsce zalicza się
m.in. :
Józefa Babickiego,
Kazimierza Jeżewskiego, Janusza
Korczaka i Helenę Radlińską
(Leksykon PWN Pedagogika,
B.Milerski, B. Śliwerski, Warszawa,
PWN) .

Pedagogika opiekuńcza bada
działalność instytucji opieki
całkowitej i częściowej
a także organizacji społecznych
organizujących różne formy
pomocy dla dzieci i młodzieży do
czasu uzyskania przez nich
względnej samodzielności życiowej.

Pedagogika opiekuńczo – wychowawcza
zajmuje się problemami związanymi
z opieką: sieroctwem dziecięcym,
adopcją, domami dziecka, rodzinami
zastępczymi, innymi placówkami
opiekuńczo – wychowawczymi,
funkcjonowaniem systemu w
zmieniających się warunkach
społecznych oraz gospodarczych.

Przedmiot pedagogiki

opiekuńczej

Tożsamość pedagogiki opiekuńczej
da się ustalić głównie poprzez
wyodrębnienie jej podstawowych,
swoistych cech,
charakteryzujących istniejący
system poznawczy nazwany
pedagogiką opiekuńczą czy tez
pedagogiką opieki.

Pedagogika opiekuńcza charakteryzuje się
złożonym, specyficznym przedmiotem
poznania, do którego należy:

• opieka międzyludzka, zwłaszcza nad

dzieckiem;

• wychowanie

przez

opiekę

poprzez

przekazywanie wartości osobotwórczych
(opieka wychowawcza) ,

• wychowanie opiekuńcze, czyli nadawanie

różnym formom wychowania, a szczególnie
edukacji szkolnej, walorów opiekuńczych.

Składniki

treści

poznawczych

pedagogiki

opiekuńczej,

tworzących

komplementarny

układ:

•  ogólna

teoria

opieki

międzyludzkiej;

• teoria wychowania przez opiekę;
• teoria wychowania opiekuńczego.

Rozumienie pedagogiki

opiekuńczej

Pedagogika opiekuńcza to nauka o:
• opiece międzyludzkiej;
• wychowaniu w procesie opieki i

przez opiekę;

• opiekuńczych aspektach edukacji,

zwłaszcza szkolnej.

Teoretyczną podstawą tych trzech
składników są oczywiście pojęcia:
opieki, wychowania przez opiekę i
wychowania opiekuńczego - treści
poznawcze tej dyscypliny są w
istocie rzeczy rozwinięciem tych
trzech pojęć.

Funkcje pedagogiki

opiekuńczej:

  dostarczanie niezbędnej wiedzy o

potrzebach ludzkich, a szczególnie o

potrzebach ponadpodmiotowych i ich

diagnozowanie;

 stawianie

obiektywnej

diagnozy

rzeczywistych zewnętrznych warunków,

• w jakich przebiegają procesy opiekuńczo-

wychowawcze oraz gromadzenie wiedzy

na

temat

psychofizycznej

kondycji

jednostki podlegającej opiece;

Funkcje pedagogiki

opiekuńczej:

 wskazywanie, jakie należy stosować

zasady, formy, metody i techniki
sprawowania

opieki,

żeby

jej

przebieg był prawidłowy;

 wypracowanie wskazań co do zasad,

form, metod i technik wychowania
opiekuńczego;

• ukazywanie możliwości i powinności

opiekuńczej waloryzacji wychowania;

Funkcje pedagogiki

opiekuńczej:

opisywanie i wyjaśnianie istotnych

relacji zachodzących między opieką a

wychowaniem, a zwłaszcza

rzeczywistych oraz możliwych związków

i zależności miedzy tymi dziedzinami;

 kreowanie i rozwijanie wiedzy o

wartościach

opieki

międzyludzkiej,

których urzeczywistnienie stanowi dla

opiekuna

zobowiązanie

"nie

do

odrzucenia";

Funkcje pedagogiki

opiekuńczej:

 rozwijanie

wiedzy

o

postulowanym,

a

jednocześnie realistycznym modelu naturalnego
(nieformalnego) i jednocześnie profesjonalnego
opiekuna;

 dostarczanie wiedzy a roli i miejscu pedagogiki

opiekuńczej w systemie nauk społecznych oraz jej
specyficznych treściach, funkcjach i charakterze;

 gromadzenie wiedzy historycznej z zakresu

opieki międzyludzkiej, wychowania przez opiekę i
wychowania opiekuńczego, głównie w aspektach
analizy krytyczno-por6wnawczej.

Pedagogika opiekuńcza
wchodzi
w relacje z innymi
subdyscyplinami –zwłaszcza z
pedagogiką ogólną, społeczną,
specjalną oraz psychologią.

Pedagogika opiekuńcza

a pedagogika ogólna

- wiedza o wychowaniu przez opiekę
i wychowaniu opiekuńczym, zawiera
się w dużej mierze w zakresie
pedagogiki ogólnej. Natomiast teoria
opieki pozostaje jej zakresem jako
wiedza autonomiczna pedagogiki
opiekuńczej.

Pedagogika opiekuńcza

a pedagogika społeczna

- relacje między pedagogiką
opiekuńczą a pedagogiką
społeczną polegają na wspólnych
terenach poznania, do których
należą przede wszystkim rodzina i
instytucje opiekuńcze.

Pedagogika opiekuńcza

a pedagogika społeczna

Pedagogika opiekuńcza interesuje
się rodziną i placówkami
opiekuńczymi jako formami opieki,
zaś instytucjami edukacyjnymi
w aspekcie ich funkcji
opiekuńczych, głównie w ujęciu
teorii opieki międzyludzkiej.

Pedagogika opiekuńcza

a pedagogika społeczna

Między specyficznymi sferami

poznania pedagogiki społecznej i

opiekuńczej nie ma ostrych granic,

tym bardziej ze ich podmioty

nierzadko je przekraczają.

Pedagogika opiekuńcza

a pedagogika specjalna

- spotykają się one w sposób
naturalny na gruncie opieki nad
osobami

niepełnosprawnymi

(szczególnie

dziećmi

niepełnosprawnymi,

z

uwzględnieniem

swoistości

określonego

poziomu

opieki,

wynikających ze stopnia upośledzeń).

Pedagogika opiekuńcza a

psychologia

- podstawowy komponent pedagogiki

opiekuńczej - teoria opieki - opiera

się głównie na teorii potrzeb ludzkich

będącej częścią psychologii ogólnej.

Wskazują na to konstytutywne cechy

pojęcia opieki - chodzi głównie o

samo rozumienie i definiowanie

potrzeb, ich rodzaje, klasyfikacje oraz

warunki i skutki ich zaspokajania.

Pedagogika opiekuńcza a

psychologia

Bez dostatecznej, klarownej
wiedzy na temat potrzeb, nie
można rozwijać teorii opieki.
Żadna inna dyscyplina z kręgu
nauk humanistycznych nie jest tak
silnie związana z teorią potrzeb
ludzkich

jak

pedagogika

opiekuńcza.