ANATOMIA

ANATOMIA

KOŃCZYNA GÓRNA

KOŃCZYNA GÓRNA

2

2

Kości szkieletu kończyny górnej dzielą się na:

1. Kości obręczy kończyny górnej – obojczyk i łopatka.

2. Kości kończyny górnej wolnej – kość ramienna, 2

kości przedramienia, 8 kości nadgarstka, 5 kości
śródręcza i 14 kości palców.

3

3

KOŚCI OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ

OBOJCZYK (clavicula) stanowi jedyne bezpośrednie połączenie między
kośćcem kończyny górnej a szkieletem klatki piersiowej. Obojczyk ma
kształt wydłużonej litery S. U osób z silnie rozbudowanym kośćcem klp i
mocnymi mm koniec boczny (barkowy) obojczyka unosi się ku górze, u
osób ze słabymi mm koniec ten opada ku dołowi. W widoku od góry
obojczyk i górny brzeg łopatki zawierają kąt wierzchołkiem skierowany
bocznie, który, gdy ramię jest opuszczone, wynosi około 60º. Wielkość
kąta zależy od rozwoju i uwypuklenia klp i od napięcia mięśniowego.

1. Część środkowa:
 odcinek przyśrodkowy – wygięty do przodu, kształt trójścienny z
zakrąglonymi brzegami
 odcinek boczny – wygięty ku tyłowi, stopniowo spłaszcza się od góry
do dołu

4

4

Powierzchnia górna leży pod skórą i m. szerokim szyi (między
obojczykiem a m. biegnie kilka gałązek splotu szyjnego). Do pow. górnej
przyczepiają się mm:

- przyśrodkowo – mostkowo – obojczykowo - sutkowy i piersiowy większy

- bocznie – naramienny i czworoboczny

Między przyczepami tych grup mm kość jest najcieńsza i tutaj najczęściej
dochodzi do złamań obojczyka.

Powierzchnia dolna wypukła, ma:

- przy końcu mostkowym wycisk więzadła żebrowo – obojczykowego

- bocznie biegnie bruzda dla przyczepu m podobojczykowego

- bocznie od bruzdy jest: przyśrodkowo i do tyłu guzek stożkowaty, a
bocznie i do przodu kresa czworoboczna

guzek stożkowaty + kresa czworoboczna = guzowatość krucza

Na środku pow. dolnej znajduje się otwór odżywczy skierowany skośnie ku
końcowi barkowemu obojczyka.

5

5

2. Koniec mostkowy – jest zgrubiały i kończy się trójkątną i
siodełkowato zakrzywioną pow. stawową mostkową, pokrytą chrząstką
włóknistą, która przylega do wcięcia obojczykowego mostka.

3. Koniec barkowy – spłaszczony od góry do dołu i zakończony małą,
owalną pow. stawową, pokrytą chrząstką włóknistą. Łączy się ona z pow.
stawową wyrostka barkowego łopatki.

6

6

ŁOPATKA (scapula) płaska, cienka, trójkątna kość, przylega do ściany
grzbietowej klp, stanowi tylną część obręczy. Kąt boczny wystaje nad klp,
brzeg przyśrodkowy ciągnie się od II lub III do VII lub VIII żebra, biegnąc
prawie równolegle do płaszczyzny pośrodkowej, oddalony od niej o 5-10
cm.

Powierzchnia żebrowa (przednia) lekko wklęsła, przebiega na niej
kilka linii chropowatych, tzw. kres mięśniowych, utworzonych przez
przyczepy pasm ścięgnistych m. podłopatkowego. Zagłębienie całej pow.
żebrowej nazywamy dołem podłopatkowym.

Powierzchnia grzbietowa (tylna) wypukła, silnie wystający grzebień
łopatki dzieli ją na dwa zagłębienia: górne, mniejsze i głębsze – dół
nadgrzebieniowy oraz dolne, większe i płytsze – dół podgrzebieniowy.

7

7

Grzebień łopatki rozpoczyna się na pow. grzbietowej na brzegu
przyśrodkowym, wstępując ku kątowi bocznemu staje się coraz węższy,
brzeg grzebienia przedłuża się najpierw bocznie, a potem do przodu w
silny wyrostek barkowy.

Wyrostek barkowy wystaje nad boczny kąt łopatki. Na jego brzegu
przyśrodkowym jest mała pow. stawowa dla połączenia z obojczykiem.

Brzeg przyśrodkowy (kręgosłupowy) najdłuższy, cienki, lekko
uwypuklony w miejscu, gdzie rozpoczyna się grzebień łopatki.

Brzeg górny cienki, ostry, bocznie kończy się małym wcięciem łopatki,
które od góry zamyka krótkie więzadło poprzeczne łopatki tworząc w ten
sposób otwór, przez który przechodzi nerw nadłopatkowy.

Brzeg boczny (pachowy) rozpoczyna się u góry wydrążeniem
stawowym (panewka stawu ramiennego), potem ciągnie się skośnie ku
dołowi do kąta dolnego. Poniżej panewki stawu ramiennego jest guzek
podpanewkowy (przyczep głowy długiej m. trójgłowego), tuż nad
panewką – guzek nadpanewkowy (przyczep głowy długiej m.
dwugłowego).

8

8

Kąt górny łopatki u zbiegu brzegów górnego i przyśrodkowego.

Kąt dolny łopatki u zbiegu brzegów przyśrodkowego i bocznego.

Kąt boczny łopatki ścięty, ma pow. stawową (wydrążenie, panewkę st.
ram.). Wydrążenie stawowe łączy się z trzonem łopatki nieco zwężoną
częścią – szyjką łopatki.

Kąt barkowy łopatki w przejściu brzegu bocznego wyrostka barkowego
w grzebień łopatki. Służy jako punkt orientacyjny i pomiarowy.

Wyrostek kruczy rozpoczyna się na brzegu górnym między panewką
stawu a wcięciem łopatki, jest gruby, okrągławy, biegnie do przodu i ku
górze, a potem zakrzywia się haczykowato i kieruje bocznie, kończąc się
tępym wierzchołkiem.

9

9

KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ WOLNEJ

KOŚĆ RAMIENNA (humerus)

1. Trzon k. ram. w górnej części walcowaty, w dolnej trójgraniasty.

Posiada trzy powierzchnie: jedną tylną i dwie przednie (przyśrodkową i
boczną).

Powierzchnia przednia boczna powyżej środka ma guzowatość

naramienną (dla przyczepu m. naramiennego).

Powierzchnia przednia przyśrodkowa w jej części środkowej znajduje

się otwór odżywczy.

Powierzchnia tylna przedzielona na dwie części bruzdą nerwu

promieniowego, która rozpoczyna się na brzegu przyśrodkowym nieco
powyżej środka kości i ciągnie się ku dołowi do brzegu bocznego.

Brzeg przyśrodkowy i brzeg boczny zaznaczają się tym silniej, im

bardziej zbliżają się do końca dalszego kości. Tu uwydatniają się jako
grzebienie nadkłykciowe, przyśrodkowy i boczny. Do obu
brzegów przyczepiają się ścięgniste przegrody międzymięśniowe,
które oddzielają przednią grupę mm ramienia od grupy tylnej.

10

10

2. Koniec bliższy w stosunku do trzonu jest poszerzony i zakończony
głową kości ramiennej, pokrytą chrząstką szklistą. Położona jest ona
skośnie ku górze i przyśrodkowo, tak że linia prostopadła do płaszczyzny
jej podstawy tworzy kąt około 130º z długą osią trzonu k. ram. Głowę
oddziela od reszty kości okrężny rowek, szyjka anatomiczna. Od głowy
kości ram. odchodzą dwa guzki:

 guzek większy skierowany bocznie

 guzek mniejszy skierowany do przodu

Między obu guzkami pionowo ku dołowi biegnie bruzda
międzyguzkowa, w której leży ścięgno głowy długiej m. dwugłowego
ramienia. Bruzda międzyguzkowa ograniczona jest po bokach listewkami
kostnymi: boczną (grzebień guzka większego) oraz przyśrodkową
(grzebień guzka mniejszego).

Zwężony odcinek kości ramiennej położony poniżej obu guzków łączący
koniec bliższy z trzonem nazywamy szyjką chirurgiczną. Kość częściej
ulega złamaniu w tej szyjce aniżeli w szyjce anatomicznej ze względu na
mniejszy przekrój (stąd nazwa).

11

11

3. Koniec dalszy w końcu dolnym k. ram. poszerza się, spłaszcza w
kierunku przednio – tylnym i jednocześnie nieco wygina się do przodu w
stosunku do długiej osi trzonu. Ta część nosi nazwę kłykcia k. ram. Po
obu stronach kłykcia znajduje się guzek, nadkłykieć przyśrodkowy
(większy) i boczny (mniejszy, nieco wygięty do przodu). Oba nadkłykcie
leżą w przedłużeniu brzegu przyśrodkowego i bocznego. Na tylnej stronie
nadkłykcia przyśrodkowego biegnie bruzda nerwu łokciowego, po
uderzeniu w to miejsce bóle promieniują do małego palca (V) – tzw.
kostka muzykantów.

Na kłykciu między obu nadkłykciami znajduje się powierzchnia stawowa,
pokryta chrząstką szklistą, dla połączenia z kośćmi przedramienia.
Powierzchnia ta składa się z dwóch części:

 część łokciowa – bloczek – do połączenia z wcięciem bloczkowym kości
łokciowej

 część promieniowa – główka k. ram. – do połączenia z dołkiem głowy
kości promieniowej

12

12

Oś stawu łokciowego, stanowiąca oś bloczka i główki k. ram., nie biegnie
pod kątem prostym do długiej osi trzonu k. ram., ale nieco skośnie ku
stronie przyśrodkowej i ku dołowi.

Nad bloczkiem położone są dwa wgłębienia:

 wgłębienie przednie – dół dziobiasty

 wgłębienie tylne – dół wyrostka łokciowego

Nad główką kości ramiennej na stronie przedniej znajduje się dół
promieniowy.

Doły te nie są pokryte chrząstką.

! Przedramię wyprostowane w stawie łokciowym – do dołu wyrostka
łokciowego wchodzi wierzchołek wyrostka łokciowego kości łokciowej.

! Przedramię zgięte w stawie łokciowym – z dołem dziobiastym styka się
wyrostek dziobiasty kości łokciowej, z dołem promieniowym – brzeg
przedni głowy kości promieniowej.

13

13

KOŚCI PRZEDRAMIENIA

Kości przedramienia tworzą dwie wysmukłe, lekko łukowato odgięte od
siebie kości – promieniowa po stronie kciuka i łokciowa po stronie małego
palca. Łączą się one ruchomo (górnymi i dolnymi brzegami), przestrzeń
pomiędzy nimi zamyka błona międzykostna przedramienia. Kość
promieniowa u swego dolnego końca sięga niżej od kości łokciowej, u
górnego – odwrotnie, kość łokciowa sięga wyżej od promieniowej. Kość
łokciowa jest dłuższa od promieniowej.

SUPINACJA (odwracanie) – obie kości przedramienia biegną mniej
więcej równolegle do siebie

PRONACJA (nawracanie) – kość promieniowa krzyżuje skośnie kość
łokciową od przodu

W położeniu pośrednim, przy opuszczonej kończynie powierzchnia
dłoniowa jest zwrócona ku płaszczyźnie pośrodkowej, obie kości
przedramienia są najbardziej oddalone od siebie, przestrzeń
międzykostna jest największa.

14

14

KOŚĆ ŁOKCIOWA (ulna)

Jest grubsza u swego końca bliższego niż u dalszego.

1. Trzon k. łokc. kształtu trójgraniastego, nieco wypukły ku stronie palca

małego.

Brzeg przedni oddziela pow. przyśrodkową od przedniej.

Brzeg tylny wygięty nieco w kształcie litery S, oddziela pow.

przyśrodkową od tylnej.

Brzeg międzykostny (boczny) cienki i ostry, oddziela pow. przednią i

tylną, wzdłuż niego przyczepia się błona międzykostna.

Powierzchnia przednia szersza u góry niż u dołu, na niej powyżej

połowy długości kości znajduje się otwór odżywczy.

Powierzchnia tylna skierowana ku tyłowi oraz bocznie, szeroka i wklęsła

u góry, ku dołowi zwęża się, wygładza i zaokrągla.

Powierzchnia przyśrodkowa szeroka i wklęsła u góry, wąska i wypukła

u dołu.

15

15

2. Koniec bliższy składa się z dwóch silnych wyrostków: łokciowego i
dziobiastego, oraz dwóch wklęsłych powierzchni stawowych: wcięcia
bloczkowego i wcięcia promieniowego.

Wyrostek łokciowy duża, gruba, zakrzywiona wyniosłość, położona na
górnej i tylnej części kości łokciowej. Jego wierzchołek podczas
prostowania przedramienia styka się z dołem wyrostka łokciowego k. ram.
Jego tylna powierzchnia, trójkątna, gładka, leży podskórnie i jest pokryta
kaletką maziową. Pow. ta jest wyraźnie wyczuwalna, zwłaszcza gdy
przedramię jest zgięte (tzw. „łokieć”). Powierzchnia przednia – gładka,
wklęsła, tworzy część górną wcięcia bloczkowego. Podstawa wyrostka
jest zwężona i łączy się z częścią górną trzonu.

Wyrostek dziobiasty od przodu ma kształt trójkątny, skierowany do
przodu od górnej i przedniej części k. łokc., jego masywna podstawa łączy
się z trzonem k. łokc. Przy zgiętym przedramieniu wierzchołek wyrostka
dziobiastego wchodzi do dołu dziobiastego k. ram. Pow. górna wyr. jest
gładka, wklęsła i tworzy część dolną wcięcia bloczkowego. Pow. przednio –
dolna jest wklęsła i na dole łączy się z guzowatością k. łokc. Na bocznej
pow. wyr. dziobiastego jest wklęsła, podłużna pow. staw. – wcięcie
promieniowe.

16

16

Wcięcie bloczkowe do połączenia z bloczkiem k. ram.

Wcięcie promieniowe do połączenia z głową kości promieniowej.

3. Koniec dalszy mniejszy i węższy od końca bliższego, tworzy dwie
wyniosłości. Wyniosłość przednia, większa i zaokrąglona stanowi głowę k.
łokc. , a do tyłu i bardziej przyśrodkowo od niej znajduje się druga,
mniejsza wyniosłość – wyrostek rylcowaty.

Głowa k. łokc. ma dwie pow. staw., pokryte chrząstką włóknistą:

 dolna, łączy się z krążkiem stawowym oddzielającym k. łokc. od kk.
nadgarstka

 druga, położona na obwodzie głowy, tzw. obwód stawowy głowy do
połączenia z z wcięciem łokciowym k. prom.

Wyrostek rylcowaty mały, cylindryczny, tępo zakończony, skierowany
ku dołowi, sięga niżej od głowy k. łokc.

17

17

KOŚĆ PROMIENIOWA (radius)

Położona po stronie kciuka. Koniec górny jest znacznie cieńszy od
dolnego, bierze mały udział w tworzeniu stawu łokciowego, koniec dolny
stanowi główną część stawu promieniowo – nadgarstkowego, oba końce
są ruchome w stosunku do kości łokciowej.

1. Trzon k. prom. o kształcie trójgraniastym, wygięty w kierunku
bocznym, w części górnej węższy, u dołu się poszerza.

Brzeg przedni oddziela powierzchnię przednią od bocznej.

Brzeg tylny oddziela tylną od bocznej.

Brzeg międzykostny (przyśrodkowy) oddziela powierzchnię przednią
od tylnej, przyczepia się do niego błona międzykostna.

Powierzchnia przednia wklęsła u góry, na dole szeroka i płaska. Nieco
powyżej połowy długości kości znajduje się otwór odżywczy.

Powierzchnia tylna (grzbietowa) u góry wypukła i gładka, środkowa
część wklęsła, na dole wypukła, szeroka i pokryta ścięgnami mm.

18

18

Powierzchnia boczna wypukła na całej swej długości, część dolna jest
węższa i pokryta ścięgnami mm.

2. Koniec bliższy posiada głowę, szyjkę i guzowatość.

Głowa k. prom. w większości pokryta chrząstką szklistą, o kształcie
walca, na powierzchni górnej ma płytkie wgłębienie – dołek głowy – dla
połączenia z główką k. ram. Obwód stawowy głowy szerszy po stronie
łokciowej i w odwróceniu (supinacji) przylega do wcięcia promieniowego
k. łokc. Głowa k. prom. osadzona jest na szyjce k. prom., a poniżej szyjki
po stronie łokciowej znajduje się guzowatość k. prom.

3. Koniec dalszy szeroki, czworoboczny, ma dwie powierzchnie
stawowe:

 dolną dla połączenia z nadgarstkiem

 drugą, po stronie łokciowej dla połączenia z kością łokciową.

Pow. staw. nadg. pokryta chrząstką szklistą, jest podzielona na dwie
części:

-część boczną dla połączenia z k. łódeczkowatą nadg.

- część przyśrodkową dla połączenia z k. księżycowatą nadg.

19

19

Powierzchnię staw. dla k. łokc. nazywamy wcięciem łokciowym, łączy
się z głową k. łokc.

! Oprócz ww pow. staw. na końcu dalszym wyróżniamy trzy pow. nie
wchodzące w skład stawów:

 pow. przednia – chropowata, przyczepia się tu więzadło promieniowo –
nadgarstkowe dłoniowe

 pow. boczna – przedłuża się ku dołowi w krótki, tępy, stożkowaty
wyrostek rylcowaty

 pow. tylna – przyczepia się tu więzadło promieniowo – nadgarstkowe
grzbietowe. Znajduje się tu guzek grzbietowy (namacalny przez skórę).

20

20

RĘKA

KOŚCI NADGARSTKA

Wyróżniamy 8 kości nadgarstka, ułożonych w dwa szeregi:

 bliższy (idąc od k. prom. do łokc.) – kk: łódeczkowata, księżycowata,
trójgraniasta, grochowata

 dalszy (idąc od k. prom. do łokc.) – kk: czworoboczna większa,
czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata

Cechy wspólne kk nadgarstka – każda kość, oprócz k. grochowatej
(spoczywa na dłoniowej pow. k. trójgraniastej) , ma sześć powierzchni:

 dłoniowa i grzbietowa (chropowate) – miejsca przyczepów więzadeł i
mm

 górna (bliższa, wypukła) i dolna (dalsza, wklęsła) – pokryte chrząstką

 boczne (prom.) i przyśrodkowe (łokc.) – stanowią pow. staw. dla
przylegających kk.

21

21

Po stronie grzbietowej nadgarstek jest wypukły, pokryty ścięgnami
prostowników ręki. Powierzchnia dłoniowa wklęsła, wytwarza bruzdę
nadgarstka.

Wyniosłość promieniowa nadg. utworzona przez guzek k.
łódeczkowatej i guzek k. czworobocznej większej.

Wyniosłość łokciowa nadg. utworzona przez k. grochowatą i haczyk k.
haczykowatej.

Między obydwiema wyniosłościami rozpięty jest troczek zginaczy, który
uzupełnia bruzdę nadg. w kanał, którym biegną ścięgna zginaczy palców
i nerw pośrodkowy.

22

22

KOŚCI ŚRÓDRĘCZA

Wyróżniamy 5 kk śródręcza, są to kk długie, każda składa się z trzonu,

końca bliższego (podstawy) i końca dalszego (głowy).

Cechy wspólne kk śródręcza:

1. Trzon lekko wypukły po stronie grzbietowej, posiada trzy powierzchnie:

 jedną grzbietową (wypukłą) – pokrytą ścięgnami prostowników palców

 dwie dłoniowe (prom. i łokc., wklęsłe) – miejsca przyczepów mm

międzykostnych.

2. Koniec bliższy (podstawa) łączy się stawowo z nadg. i sąsiednimi kk

śródr. Pow. dłon. i grzb. służą do przyczepu więzadeł.

3. Koniec dalszy (głowa) jej pow. staw. łączy się z podstawą paliczka I

(bliższego). Pow. grzb. (płaska) – na niej ścięgna prostowników, pow.
dłon. (wyżłobiona) - na niej ścięgna zginaczy.

Przestrzenie międzykostne śródręcza (4) położone między kk śródr. i

wypełnione mm międzykostnymi. Przestrzeń pierwsza – między
kciukiem a wskazicielem – jest największa.

23

23

Pierwsza k. śródr. na pow. dłon. ma dwie trzeszczki, objęte ścięgnami mm.

Trzecia k. śródr. wyróżnia się znacznym wyrostkiem rylcowatym (odchodzi
on od jej podstawy w kierunku nadgarstka).

Kk śródr. łączą się głowami z paliczkami bliższymi palców, a ich podstawy
łączą się z kk nadg.:

I – z k. czworoboczną większą

II – z k. czworoboczną większą, czworoboczną mniejszą, główkowatą i III k.
śródr.

III – z k. główkowatą oraz II i IV k. śródr.

IV – z k. główkowatą, haczykowatą oraz III i V k. śródr.

V – z k. haczykowatą i IV k. śródr.

24

24

KOŚCI PALCÓW RĘKI

Kości palców ręki tworzą paliczki. Palce II – V mają po trzy paliczki: bliższy,
środkowy i dalszy. Jedynie kciuk (palec I) posiada dwa paliczki: bliższy i
dalszy. Na każdym paliczku rozróżniamy: trzon i dwa końce – koniec
bliższy (podstawa) i koniec dalszy (głowa). Koniec dalszy paliczka
dalszego spłaszcza się i rozszerza tworząc guzowatość paliczka
dalszego.