Koncepcja
bezpieczeństwa
Wielkiej Brytanii.

Wielka Brytania w OBWE i

Wielka Brytania w OBWE i

ONZ.

ONZ.

Lata 90. charakteryzują się zwiększonym

zainteresowaniem Wielkiej Brytanii

możliwościami oddziaływania na

sytuację międzynarodową za

pośrednictwem Organizacji Narodów

Zjednoczonych i OBWE.

Brytyjczycy dostrzegają stopniowy wzrost

roli ONZ, której działalność w zakresie

utrzymania pokoju i stabilizacji

międzynarodowej znajduje podstawę

prawną w postanowieniach Karty

Narodów Zjednoczonych. Odnotowują

też rosnącą skuteczność podejmowanych

przez nią akcji. Zjednoczone Królestwo

popiera wzrost aktywności ONZ w

dziedzinie operacji pokojowych, a

szczególnie jej zaangażowanie w misje

nowego typu: tzw. peace enforcement,

czyli wprowadzanie pokoju.

Wielka Brytania poczuwa się do szczególnej

odpowiedzialności za przemiany zachodzące na

naszym kontynencie po zakończeniu „zimnej

wojny”. Najbardziej istotne dla brytyjskiej

polityki zagranicznej są trzy instytucje

europejskie: NATO, Unia Europejska i OBWE.

OBWE jest traktowana przede wszystkim jako

najszersze europejskie forum bezpieczeństwa.

OBWE może przyczyniać się do usprawnienia

monitorowania procesów pokojowych, tworzenia

środków budowy zaufania w rejonach

ogarniętych kryzysami oraz do ochrony praw

człowieka i mniejszości narodowych.

Przesłanki redefinicji

Przesłanki redefinicji

bezpieczeństwa po zimnej

bezpieczeństwa po zimnej

wojnie.

wojnie.

Punktem wyjścia do dostosowania

brytyjskiej koncepcji bezpieczeństwa do

pozimnowojennych stosunków

międzynarodowych był plan

wypracowany w trakcie rywalizacji

Wschód-Zachód. Podstawowym

uwarunkowaniem dla jego rozwoju było

istnienie jasno zdefiniowanego,

bezpośredniego zagrożenia konfliktem

zbrojnym (także nuklearnym) z ZSRR i

jego sojusznikami.

Treść koncepcji miała wpływ na redukcje

wpływów Wielkiej Brytanii na arenie

międzynarodowej: zmniejszania

militarnej i politycznej obecności

brytyjskiej w poszczególnych regionach

świata oraz ostatecznej utraty pozycji

mocarstwa globalnego.

Wielka Brytania zachowała jednak takie atrybuty

jak: stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa

ONZ czy arsenał nuklearny. Rzutowało to na

sposób w jaki przywódcy brytyjscy

identyfikowali cele, środki, metody brytyjskiej

polityki bezpieczeństwa. Z faktu odgrywania

przez to państwo roli imperium kolonialnego

brytyjskie elity polityczne zakładały, że Londyn

powinien akceptować większy stopień własnej

odpowiedzialności za utrzymanie

międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

niż to wynikało ze statusu Wielkiej Brytanii

jako mocarstwa średniej wielkości.

Zakończenie zimnej wojny oznaczało

dezaktualizację podstawowych założeń

kształtujących dotąd brytyjską

koncepcję bezpieczeństwa. O ciągłości

koncepcji może świadczyć

podtrzymanie deklarowanej gotowości

do przejmowania odpowiedzialności za

kwestie bezpieczeństwa w skali

globalnej.

Nowy kontekst

Nowy kontekst

odpowiedzialności za ład

odpowiedzialności za ład

międzynarodowy.

międzynarodowy.

Wielka Brytania jako państwo zajmujące

stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa

ONZ akceptuje zwiększony stopień

odpowiedzialności za utrzymanie pokoju i

bezpieczeństwa międzynarodowego.

Londyn nadal sprawuje kontrolę nad

terytoriami zależnymi (np. Wyspy

Wniebowstąpienia, Wyspy Dziewicze,

Gibraltar, Falklandy, Wyspy Normandzkie

itp.), podtrzymuje także kontakty z

większością byłych kolonii.

Nawet po utracie znacznej części

imperium kolonialnego i w miarę

sukcesywnego zmniejszania swojej

obecności wojskowej zachowano

swoistą

„psychologiczną gotowość”

do

przejęcia odpowiedzialności za

bezpieczeństwo terytoriów.

Kluczowe znaczenie dla redefinicji brytyjskiej

koncepcji bezpieczeństwa miały konflikty

bałkańskie. Przebieg wojen w byłej Jugosławii ,

Albanii oraz Kosowie dowiódł ograniczonych

możliwości oddziaływania państw europejskich

na ich najbliższe środowisko bezpieczeństwa,

wykazał też niską skuteczność działań

podejmowanych przez UE w ramach Wspólnej

Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Skutkiem

była dyskusja nad wyposażeniem UE w

efektywne instrumenty wsparcia

podejmowanych przez nią akcji

dyplomatycznych tj. odrębnych zdolności

wojskowych.

Główne dokumenty

Główne dokumenty

programowe.

programowe.

Najważniejsze dotyczące tej problematyki

dokumenty koncentrowały się na metodach

zrealizowania oczekiwanej przez opinię

publiczną tzw.

dywidendy pokoju

, czyli

obniżenia wydatków budżetowych na

bezpieczeństwo państwa w związku z

zakończeniem zimnowojennej rywalizacji. W

przyjętym w lipcu 1990 roku dokumencie

Opcje zmian przyznano, że polityka

bezpieczeństwa i obrony nie powinna być

formułowana wokół pojedynczego zagrożenia.

Obniżenie globalnych wydatków na

obronność zakładał także ogłoszony w

lipcu 1994 roku raport Priorytety obrony:

studium kosztów. Zapowiedziano w nim

utrzymanie wysokości wydatków

wynikających z kluczowych zadań dla

interesów bezpieczeństwa państwa,

pomijając jednak ich uaktualnienie w

zmienionej sytuacji międzynarodowej.

Obietnica dokonania takiego uaktualnienia

pojawiła się w programie wyborczym

rządzącej Partii Konserwatywnej, jednak

nie została ona zrealizowana. Zapowiedź

przeprowadzenia gruntownej rewizji

brytyjskiej koncepcji bezpieczeństwa

zawierał program wyborczy Partii Pracy.

Jej realizacja zakończyła się 8 lipca 1998

roku prezentacją wyników

Strategicznego Przeglądu Obronnego.

Założenia Strategicznego

Założenia Strategicznego

Przeglądu Obronnego.

Przeglądu Obronnego.



stwierdzono, że groźba wybuchu w Europie
konfliktu na wielką skalę przestała być
podstawowym punktem odniesienia dla
definiowania warunków zapewnienia brytyjskiego
bezpieczeństwa;



wymieniał lokalne i regionalne konflikty etniczne i
religijne, rozpad państw, presję demograficzną,
rywalizację o bogactwa naturalne, a także tzw.
zagrożenia asymetryczne, jak terroryzm i
proliferację broni masowego rażenia i konieczność
aktywnego zarządzania tymi zjawiskami;



przyznano, że Wielka Brytania ma pewne
„szersze interesy”, których realizacja rzutuje na
sposób, w jaki Londyn wypełnia zobowiązania
zapewnienia międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa wynikające ze stałego członka
Rady Bezpieczeństwa ONZ (polegały one na
promocji demokracji i wolności, jednak nie w roli
„światowego policjanta”, lecz jako „siły na rzecz
dobra);



bezpieczeństwo państwa powinno wynikać z
funkcjonowania ładu międzynarodowego o
kształcie zgodnym z brytyjskimi interesami
politycznymi i gospodarczymi, będącymi
pochodną upowszechniania wartości
demokratycznych i liberalnych.

W lipcu 2002 roku, w reakcji na zamachy

terrorystyczne z 11 września 2001 roku,

opublikowano

Nowy Rozdział Strategicznego

Przeglądu Obronnego

.

Był on w całości

poświęcony sposobom neutralizacji

terroryzmu międzynarodowego. Zapowiadał,

że Wielka Brytania będzie w miarę możliwości

ubiegać ewentualne zamachy terrorystyczne

oraz w ramach prawa „występować przeciwko

tym, którzy chronią terrorystów”. Misje

zagraniczne uznano za najlepszy sposób

obrony własnego terytorium.

W grudniu 2003 roku opublikowano

Międzynarodowe priorytety
Zjednoczonego Królestwa.

Zawierały

one uszczegółowienie parametrów ładu
międzynarodowego, optymalnego z
punktu widzenia interesów
bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii.

Za priorytety uznano:

Za priorytety uznano:



działanie na rzecz świata wolnego od
terroryzmu i broni masowego rażenia;



przeciwdziałanie nielegalnej imigracji,
przemytowi narkotyków, zwalczenie
przestępczości międzynarodowej;



budowę opartego na rządach prawa ładu
międzynarodowego, pozwalającego na
skuteczne rozwiązywanie sporów i
zapobieganie konfliktom;



zapewnienie bezpiecznego sąsiedztwa UE;



ochronę brytyjskich interesów
gospodarczych w warunkach wolnorynkowej
gospodarki światowej;



przyczynianie się do zrównoważonego
rozwoju opartego na demokracji, praktykach
„dobrych rządów” i prawach człowieka;



zapewnienie bezpieczeństwa dostaw
surowców energetycznych;



zapewnienie bezpieczeństwa i „dobrych
rządów” brytyjskim terytoriom zależnym.

Równocześnie prowadzono pracę nad

nową księgą MoD. Do jej opracowania

wykorzystano wyniki studium MoD

poświęconego analizie długofalowych

zjawisk w środowisku bezpieczeństwa

Wielkiej Brytanii.

Oceniano, że kluczowe

Oceniano, że kluczowe

znaczenie należy przypisać:

znaczenie należy przypisać:



zwiększającemu się potencjałowi tzw. zagrożeń

asymetrycznych ze strony ugrupowań
terrorystycznych i państw wrogich Wielkiej
Brytanii m. in. w wyniku pozyskiwania przez te
podmioty zaawansowanych technologii, w tym
broni nuklearnej;



zwiększającemu się antagonizmowi między
kulturą Zachodu i kulturą islamską;



wzrostowi zapotrzebowania na zaangażowanie
brytyjskie w zamorskie misje humanitarne;



rosnącej turbulencji środowiska
międzynarodowego wynikającej z trwałości
zagrożeń o małej intensywności,

generowanych w szczególności przez
„upadające państwa”;



prowadzonej przez USA „globalnej wojnie z
terrorem” i związanej z nią redefinicji
amerykańskich koncepcji militarnych,
prawnomiędzynarodowych i politycznych;



wzrostowi znaczenia przestrzeni kosmicznej
i cybernetycznej jako potencjalnych nowych
„środowisk” konfliktu.

Biała księga MoD za

Biała księga MoD za

najpoważniejsze zagrożenia

najpoważniejsze zagrożenia

dla bezpieczeństwa Wielkiej

dla bezpieczeństwa Wielkiej

Brytanii uznała:

Brytanii uznała:



terroryzm międzynarodowy;



prliferację broni masowego rażenia;



skutki zjawiska upadłych państw,
zwłaszcza w regionach bliskich
granicom państw- członków NATO oraz
w Afryce.

Ewolucja koncepcji

Ewolucja koncepcji

bezpieczeństwa.

bezpieczeństwa.

Redukcjia zagrożenia

Redukcjia zagrożenia

terroryzmem

terroryzmem

międzynarodowym.

międzynarodowym.

Władze brytyjskie identyfikują zagrożenia

terrorystyczne przede wszystkim z

działalnością terrorystów islamskich

wykorzystujących zniekształconą

interpretację islamu do posługiwania się

przemocą w realizacji celów politycznych.

Zmiany w zwalczaniu tego typu

zagrożenia rozpoczęto w następstwie

zamachów z 11 września 2001 r.

Redukcja zagrożenia terroryzmem

międzynarodowym stała się priorytetem

brytyjskiej polityki bezpieczeństwa po

zamachach przeprowadzonych 7 lipca

2005 roku w Londynie. Dowiodły one

skali oraz bezpośredniości zagrożenia

terroryzmem islamskim w Wielkiej

Brytanii.

Jego redukcja jest

Jego redukcja jest

rozumiana jako:

rozumiana jako:

1.

zapobieganie powstawaniu zjawiska terroryzmu

poprzez eliminowanie politycznych, społeczno-

ekonomicznych i kulturowych podstaw

radykalizacji potencjalnych terrorystów;

2.

ograniczenie rozmiarów aktywności terrorystów

przy wykorzystaniu środków prawnych,

finansowych i polityczno- wojskowych, w

ścisłym współdziałaniu międzynarodowym;

3.

zapewnienie bezpieczeństwa obywateli

brytyjskich w kraju i za granicą oraz

funkcjonowania instytucji publicznych;

4.

zapewnienie maksymalnej gotowości służb

państwowych na wypadek ataku

terrorystycznego.

Zapobieganie proliferacji

Zapobieganie proliferacji

broni masowego rażenia.

broni masowego rażenia.

Zapobieganie jest na tyle ważne, ponieważ

jej użycie może stanowić czynnik

destabilizujący sytuację regionalną, a

wręcz globalną oraz mogłaby zostać

wykorzystana jako instrument

„nuklearnego szantażu”

zmniejszający skuteczność działań

wspólnoty międzynarodowej w utrzymaniu

pokoju i bezpieczeństwa

międzynarodowego.

Londyn dostrzega ponadto ryzyko

udostępnienia broni masowego rażenia

ugrupowaniom terrorystycznym. Jego

zmniejszeniu służy udział w reżimach

kontroli przepływów materiałów

mogących służyć budowie tego rodzaju

broni. Równolegle Wielka Brytania

wspiera przedsięwzięcia zapobiegające

proliferacji technologii środków jej

przenoszenia.

Zapewnienie bezpieczeństwa

Zapewnienie bezpieczeństwa

i stabilności wybranych

i stabilności wybranych

regionów.

regionów.

Znaczenie zachowania pokoju i zapewnienia

stabilności wybranych regionów dla polityki

bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii wynika z dwóch

przesłanek:

1.

Wymaga tego zabezpieczenie brytyjskich interesów

gospodarczych (wysoki stopień powiązań

gospodarki brytyjskiej z gospodarką światową;

znaczenie bezpieczeństwa energetycznego).

2.

Wskutek uwarunkowań historycznych i z racji

członkostwa w wielu instytucjach

wielostronnych( m.in. RB ONZ, NATO, UE, G8,

Wspólnocie Narodów), przypisuje się temu państwu

zwiększony zakres odpowiedzialności za

utrzymanie międzynarodowego pokoju i

bezpieczeństwa.

Mimo tego nie oznacza to gotowości Londynu do

udziału w rozwiązywaniu każdego kryzysu o

implikacjach międzynarodowych. Kryteria te

zostały określone w białej księdze z 2003

roku: związek z interesem narodowym,

oddalenie geograficzne regionu objętego

konfliktem, istnienie zobowiązania do podjęcia

działania.

W praktyce priorytetem jest zaangażowanie w

regionach zagrożonych rozpadem (upadkiem)

państw.

Znaczenie i funkcjonowanie

Znaczenie i funkcjonowanie

special relationship z USA.

special relationship z USA.

Znaczenie ,,specjalnych stosunków” dla

brytyjskiej polityki bezpieczeństwa

wzrosło po rozpoczęciu przez USA wojny z

terroryzmem. Wyrażona przez Wielką

Brytanię gotowość wojskowego poparcia

została uznana w Waszyngtonie za bardzo

użyteczną, również ze względu na

polityczny aspekt państwa- wpływom

Londynu w wielu instytucjach

wielostronnych w tym w RB ONZ.

Atlantycyzm

Atlantycyzm.

W węższym znaczeniu określa stanowisko

przyznające pierwszeństwo w polityce

bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii

,,specjalnym stosunkom” z USA,

natomiast w wg szerszej definicji jest to

przyznanie prymatu NATO w

zapewnieniu bezpieczeństwa

europejskiego.

Stanowisko NATO

Stanowisko NATO.

W okresie zimnej wojny NATO było

największym instrumentem brytyjskiej

polityki bezpieczeństwa , ponieważ

angażowało militarną potęgę USA w

zagwarantowanie bezpieczeństwa Europy

Zachodniej, utrwalając przy tym ich

stosunki. Tym samym utrzymanie NATO

dla systemu bezpieczeństwa

europejskiego jest naczelną wytyczną

brytyjskiej polityki po zimnej wojnie.

Z brytyjskiego punktu widzenia Sojusz

zapewnia ciągłość polityk

bezpieczeństwa swoich członków i

podtrzymuje polityczno- wojskową

obecność USA w Europie. Dzięki niemu

Londyn miał nadzieję zachować

dominujący wpływ na sprawy

bezpieczeństwa europejskiego.

Nowe elementy w koncepcji

Nowe elementy w koncepcji

bezpieczeństwa: idea

bezpieczeństwa: idea

„dyplomacji obronności”.

„dyplomacji obronności”.

Rekcja na zmianę charakteru zagrożeń

dla bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii

objęła dostosowanie zadań brytyjskich

sił zbrojnych. Strategiczny Przegląd

Obronny zapowiedział wyodrębnienie

jako nowej formy aktywności sił

zbrojnych

„dyplomacji obronności”

.

„

„

Dyplomacja obronności”.

Dyplomacja obronności”.

Jego istotę stanowi promocja modelu

demokratycznej kontroli nad siłami

zbrojnymi, pozyskiwanie poparcia dla

szerszych wielostronnych inicjatyw

rozbrojeniowych i kontroli zbrojeń. Celem

długofalowym jest budowa pozytywnego

międzynarodowego wizerunku Wielkiej

Brytanii jako „siły na rzecz dobra”. W tym

sensie można uznać „dyplomację

obronności” za środek budowy zaufania i

bezpieczeństwa w stosunkach Londynu z

objętymi jej zakresem państwami.

Podsumowanie.

Podsumowanie.

Koncepcja bezpieczeństwa wypracowana

po zakończeniu zimnej wojny

odzwierciedla zmianę percepcji

zagrożeń dla bezpieczeństwa Wielkiej

Brytanii, będącą skutkiem zmniejszenia
ryzyka ze strony zagrożeń tradycyjnych

na rzecz tzw. zagrożeń asymetrycznych.

Centralne znaczenie dla koncepcji

brytyjskiej ma zastosowane po raz

pierwszy w „Strategicznym Przeglądzie

Obronnym” pojęcie

„siły na rzecz dobra”.

Jego istota polega na zadeklarowaniu

obecności w polityce zagranicznej i

bezpieczeństwa międzynarodowego oraz

na założeniu, że działania Wielkiej Brytanii

na arenie międzynarodowej będzie

charakteryzować pewna doza

ekspansywności.

Wielka Brytania utożsamia zapewnienie

własnego bezpieczeństwa z

funkcjonowaniem określonego modelu

ładu międzynarodowego w skali

globalnej i aktywnie dąży do realizacji

tego celu.