{1}{100}tłumaczenie: m06166
{145}{246}(Muzyka: Planety |Kompozytor: Gustav Holst)
{490}{564}Miliard kilometrów |od Ziemi,
{566}{665}mała sonda odłączyła się |od międzyplanetarnego statku kosmicznego
{667}{716}i skierowała się do celu.
{899}{960}Na spotkanie z Jowiszem.
{1055}{1123}W zetknięciu, |które miało pobić wszystkie rekordy
{1125}{1170}prędkości i mocy,
{1172}{1280}sonda spieszyła w kierunku największej |planety w Układzie Słonecznym,
{1293}{1361}zanurzyła się |w jego złowrogie chmury
{1363}{1445}i została połknięta |przez jego atmosferę.
{2270}{2330}PLANETY
{2550}{2620}ATMOSFERA
{2745}{2820}Bez swojej atmosfery
{2822}{2896}Ziemia nie byłaby |naszym domem.
{2988}{3045}Padający deszcz,
{3047}{3088}wiatr we włosach,
{3090}{3148}powietrze, |którym oddychamy.
{3150}{3285}Atmosfera zmienia naszą planetę |w nasz świat.
{3412}{3466}Aby zrozumieć pozostałe planety,
{3468}{3565}musimy zrozumieć |ich atmosfery.
{3720}{3806}Odkrywcza wyprawa |rozpoczęła się tu, na Ziemi.
{3808}{3898}Pierwszym człowiekiem, |który zbadał krańce atmosfery
{3900}{3990}był emerytowany pułkownik amerykańskich |Sił Powietrznych, Joe Kittinger.
{3998}{4082}W wieku 72 lat |nadal lata.
{4188}{4328}W 1960 spróbował czegoś, |czego nikt wcześniej nie próbował:
{4330}{4399}pozostawić atmosferę za sobą.
{4414}{4493}Pierwszy raz wtedy człowiek |wzniósł się na taką wysokość.
{4495}{4563}Pierwszy raz człowiek znalazł się |wtedy w środowisku kosmicznym,
{4565}{4650}więc miałem obawy, |co się mogło wydarzyć.
{4677}{4783}Projekt Excelsior był próbą |wysłania człowieka na wysokość 30 km
{4785}{4836}w balonie helowym.
{4848}{4997}Gdyby się powiodła, Joe Kittinger |byłby pierwszym człowiekiem w kosmosie.
{5031}{5158}Na wysokości 19 km krew człowieka |bez żadnej ochrony zagotowałaby się,
{5160}{5215}rzeczywiście zagotowałaby się |z powodu braku ciśnienia.
{5217}{5302}Tak więc dla człowieka |kosmos to 19 km.
{5304}{5410}Gdziekolwiek ponad to, umiera |szybko bez specjalnego kombinezonu.
{5597}{5630}Balon unosił się.
{5632}{5718}I na sygnał odcięto sznury |utrzymujące gondolę
{5720}{5756}i wzniosłem się.
{6379}{6458}Ufałem sobie, wyposażeniu i załodze,
{6460}{6502}ale zawsze jest coś niewiadomego,
{6504}{6581}zawsze jest to "coś," |czego się nie przewidziało.
{6601}{6688}Na wysokości 15 km |Kittinger napotkał przeszkodę.
{6690}{6782}W rękawicy jego głównego kombinezonu |zrobiła się dziura.
{6784}{6885}To oznaczało, że teraz |krew będzie napływać do ręki,
{6889}{6970}ciągle napływać.
{6972}{7026}Jednak nie powiedziałem |o tym lekarzowi,
{7028}{7061}ponieważ nie chciałem |go martwić,
{7063}{7119}sądziłem też, że |gdybym mu powiedział,
{7121}{7178}skłoniłby mnie |do przerwania lotu.
{7180}{7252}Stosunkowo pewnie |czułem, że z przetrwam
{7254}{7344}bez ochronnej rękawicy |na prawej ręce.
{7346}{7384}Więc kontynuowałem.
{7612}{7703}Nade mną było |najczarniejsze niebo.
{7705}{7778}Nie widziałem żadnej gwiazdy, |tak było czarne.
{7812}{7879}Półtorej godziny po starcie
{7881}{7960}Kittinger osiągnął wysokość 31 km.
{7976}{8061}Byłem w najwyższym |miejscu na Ziemi,
{8063}{8116}patrząc z góry na nasza planetę.
{8152}{8202}Widziałem chmury poniżej
{8204}{8277}i atmosferę, |warstwę mgły.
{8280}{8358}Robiło to na mnie |ogromne wrażenie;
{8360}{8481}świadomość, jak bardzo wrogie |jest to środowisko,
{8483}{8542}a to tylko 32 km nad Ziemią.
{8694}{8794}Powietrze na zewnątrz wygląda tak samo, |ale tam nie ma powietrza.
{8796}{8865}To tak, jak przebywanie |w środowisku cyjanku -
{8867}{8939}jeden wdech |i umierasz.
{8968}{9083}32 km niżej było |bezpiecznie i wygodnie,
{9085}{9190}środowisko, do którego |człowiek przywykł.
{9192}{9264}Kittinger spędził zaledwie |11 minut w tym śmiercionośnym miejscu,
{9266}{9321}na skraju kosmosu.
{9331}{9394}A potem przygotował się |do powrotu.
{9396}{9490}Więc po raz ostatni rozejrzałem się, |cicho pomodliłem się,
{9493}{9558}nacisnąłem przycisk |uruchamiający kamery,
{9560}{9634}i wyskoczyłem z gondoli.
{10031}{10102}Spadałem przez pewien czas |twarzą do Ziemi.
{10104}{10163}I nie czułem, że spadam,
{10165}{10237}ponieważ nie miałem |żadnego odniesienia wzrokowego,
{10239}{10300}więc myślałem, że |naprawdę jestem zawieszony w przestrzeni.
{10302}{10409}I odwróciłem się wtedy |i spojrzałem w górę,
{10410}{10487}a balon wznosił się |do nieba.
{10489}{10525}Z niezwykłą szybkością.
{10527}{10579}Według mnie on leciał.
{10581}{10632}A naprawdę balon nie ruszał się,
{10634}{10722}to ja tak szybko spadałem.
{10780}{10859}Kittinger spadał na Ziemię |z prędkością dźwięku,
{10862}{10979}ale w próżni |spadał bezgłośnie.
{11000}{11100}Na kombinezonie nie pojawiła się |ani jedna fałdka.
{11108}{11177}I... to było bardzo dziwne odczucie.
{11280}{11363}Po czterech minutach |spadania w przestrzeni
{11365}{11462}Kittinger zaczął ponownie wchodzić |do ochronnej niebieskiej mgły,
{11464}{11585}i znalazł się w znanym świecie |chmur, nieba i powietrza.
{12230}{12328}Joe Kittinger przekroczył |krawędź nieba,
{12331}{12388}i przeżył, żeby dać tego świadectwo.
{12395}{12457}15 minut wcześniej |byłem na krańcu przestrzeni kosmicznej,
{12459}{12520}a teraz w Rajskim Ogrodzie.
{12585}{12664}Naprawdę nie doceniamy |jaką mamy piękną planetę.
{13379}{13458}Atmosfera to cienka warstwa, |nieistotna
{13460}{13530}jeśli chodzi o masę |w porównaniu do masy planety.
{13532}{13621}A jednak jest tak ważna |dla naszego doznania
{13623}{13699}i samego życia |tu, na tej planecie.
{13993}{14087}Dave Grinspoon zajmuje się |badaniem atmosfery.
{14119}{14202}Gdy po raz pierwszy zafascynowałem się |planetami w młodości,
{14204}{14266}były to zdjęcia powierzchni planety,
{14270}{14343}to najbardziej oczywista, |namacalna rzecz, która przyciąga.
{14345}{14400}Ale potem, gdy zacząłem |badać planety,
{14402}{14476}poznałem coś w rodzaju |granic wiedzy,
{14478}{14533}niektóre z prawdziwych tajemnic, istotnych
{14535}{14602}dla zrozumienia w jaki sposób |Układ Słoneczny
{14604}{14652}nabrał obecnego kształtu, |jak Ziemia
{14652}{14691}uzyskała swój wyjątkowy status.
{14693}{14788}I odkryłem, że wiele kwestii, |którymi interesowałem się
{14790}{14884}miały coś wspólnego z atmosferą, |z ewolucją atmosfery.
{14924}{14990}Według wiedzy |pierwszych astronomów,
{14992}{15107}inne planety były podobne |do Księżyca: pozbawione powietrza kule ze skały.
{15285}{15334}lecz w 1761
{15336}{15424}rosyjski obserwator gwiazd |zobaczył niezwykłe wydarzenie.
{15646}{15722}Z obserwatorium w Sankt Petersburgu
{15724}{15786}Michaił Łomonosow |zobaczył jak Wenus
{15788}{15859}mija tarczę słoneczną.
{15973}{16016}Zauważył, że krawędź planety
{16018}{16079}nie była równa i wyraźna |jak Księżyca.
{16145}{16212}Wenuz zdawała się |być postrzępiona.
{16305}{16371}Gdy planeta przesunęła się |koło Słońca,
{16373}{16476}ze zdziwieniem zobaczył, |że otacza ją aureola.
{16668}{16745}To był pewny ślad |istnienia atmosfery.
{16868}{16909}Przez 200 lat
{16911}{17000}to, co skrywały chmury, |pozostawało tajemnicą.
{17027}{17089}Czy Wenus była takim |światem jak Ziemia?
{17138}{17187}Wszyscy spodziewali się,
{17189}{17235}że na powierzchni będą oceany,
{17237}{17327}a skład atmosfery będzie podobny do ziemskiej.
{17340}{17462}Wtedy wielki amerykański naukowiec Carl Sagan
{17464}{17556}powiedział, że tam z pewnością jest ocean,
{17558}{17617}lecz nie z wody, ale z węglowodorów.
{17686}{17780}Rosjanie wysłali sondę |aby to zbadać.
{18260}{18345}Gdy Wenera 4 zmierzała |ku "mokremu" lądowaniu na Wenus,
{18347}{18376}główną troską projektantów
{18378}{18488}była możliwość zatonięcia statku |i utraty kontaktu radiowego.
{18488}{18549}Zamocowaliśmy specjalny zacisk
{18551}{18611}- z cukru, białego rafinowanego,
{18613}{18672}który rozpuścił się pod wpływem wody,
{18674}{18720}zacisk otworzył się,
{18722}{18818}a sprężyna zwolniła antenę.
{19113}{19175}W październiku 1967 roku
{19178}{19264}anteny w Rosji |zostały skierowane ku Wenus,
{19266}{19355}łaknące wieści |ze świata pod chmurami.
{19609}{19670}To był pierwszy taki sygnał na świecie
{19672}{19732}Nikt wcześniej nie odebrał takiego przekazu
{19734}{19781}pomiędzy jakąś inną planetą a Ziemią.
{19887}{19958}Zaobserwowaliśmy wzrost temperatury i ciśnienia,
{19960}{20027}przekroczyliśmy 10 atmosfer,
{20029}{20131}przewidzianych w naukowych obliczeniach...
{20262}{20330}a przy 15 atmosferach
{20332}{20399}sygnał z czujników ciśnienia zanikł.
{20623}{20715}Pod ciśnieniem |15 razy większym niż na Ziemi,
{20715}{20832}i 24 km nad powierzchnią, |Wenera rozbiła się.
{20834}{20897}Sonda nie wpadła |do oceanu.
{20899}{20969}Nigdy nie zbliżyła się.
{21100}{21199}Jakież piekło skrywały |chmury wokół Wenus?
{21201}{21301}Rosjanie z determinacją |chcieli umieścić tam sondę.
{21370}{21443}No tak. Będzie 60 atmosfer.
{21445}{21582}Odbyło się spotkanie i powiedziałem do szefa...
{21585}{21721}że moim zdaniem mogłoby być 100 atmosfer.
{21738}{21796}Ale wahaliśmy się -
{21798}{21849}co będzie, jak się znów rozbijemy?
{21912}{21946}On myślał chwilę i powiedział:
{21948}{21982}"Zróbmy na 150."
{22034}{22108}Testowali swoje sondy |do granic możliwości.
{23220}{23319}Rosjanie zaczęli symulować |warunki Wenus na Ziemi.
{23321}{23401}Aby odtworzyć trudne |warunki atmosferyczne,
{23403}{23472}zbudowali największy |na świecie szybkowar.
{23490}{23554}Pomieszczenie było wypełnione gazem,
{23556}{23674}imitującym atmosferę Wenus.
{23781}{23845}A pod koniec testu,
{23847}{23909}gdy następnego dnia otworzyli to pomieszczenie
{23911}{23979}zadzwonili do mnie, mówiąc: "Popatrz,
{23981}{24006}nie ma urządzenia."
{24008}{24130}Przyszedłem, spojrzałem w dół i w górę,
{24132}{24186}tam gdzie stało urządzenie,
{24188}{24235}były krople podobne do lawy
{24237}{24288}tam, gdzie się ono stopiło,
{24290}{24347}a poniżej były dwa oka,
{24349}{24414}dwie soczewki wyglądające jak para oczu.
{24487}{24534}Po czterech latach |byli w posiadaniu statku,
{24534}{24583}który, jak sądzili, był wystarczająco |mocny aby przetrwać
{24585}{24692}zgniatające piekło |Wenus: Wenerę 7.
{25126}{25234}Tuz przed Bożym Narodzeniem w 1971 r., |Perminow i jego załoga
{25236}{25340}zobaczyli nikły sygnał sondy, |oznaczający lądowanie.
{25603}{25638}Udało się.
{25970}{26025}Pierwsze obrazy powierzchni
{26027}{26059}jakie otrzymaliśmy
{26061}{26116}pochodziły ze zdjęć |zrobionych przez radziecką Wenerę,
{26118}{26188}przedstawiających małe obszary
{26190}{26270}dziwnego wulkanicznego |krajobrazu na Wenus.
{26370}{26420}Były to przeważnie zdjęcia podłoża.
{26422}{26533}Ale w górnym rogu zdjęcia |widać było kawałek nieba,
{26535}{26610}jasno świecącego - ale pustego
{26612}{26675}ponieważ jest zachmurzone.
{26681}{26729}Zawsze sądziłem, że to sprytne,
{26731}{26764}że było się na powierzchni Wenus,
{26766}{26801}przelotnie widziało się
{26803}{26888}jak to naprawdę jest |popatrzeć się na niebo Wenus.
{26921}{27032}Lecz cóż wykryła sonda |gdy spadała przez to niebo?
{27069}{27138}Gdyby się spadało |przez atmosferę Wenus,
{27140}{27217}przede wszystkim trzeba by |było przedrzeć się
{27219}{27260}przez całkiem gęste chmury.
{27262}{27325}Nie przypominają one |chmur na Ziemi.
{27327}{27369}Przede wszystkim pokrywają |całą planetę,
{27371}{27426}i ta warstwa ma |ponad 16 km grubości,
{27428}{27503}tak więc przedarcie się przez nie |zajęłoby dużo czasu.
{27505}{27548}Kiedy już się jest w tych chmurach,
{27550}{27607}są bardzo rozproszone, |przypomina to mgłę.
{27652}{27725}Ale jak wyglądałoby stąpanie |po powierzchni Wenus?
{27727}{27774}Pierwsze, co by się zrobiło
{27776}{27850}to krzyk, |a potem już nic by nie było,
{27852}{27941}ponieważ natychmiast zostałoby się pochłoniętym |przez gorące wysokie ciśnienie
{27943}{27963}i śmiercionośną atmosferę.
{27965}{28013}Ale zakładając posiadanie |odpowiedniego kombinezonu,
{28015}{28057}krocząc po powierzchni Wenus,
{28059}{28169}pierwsze, co zauważyłoby się |to niewyraźne czerwone światło.
{28213}{28284}Na Wenus, |w środku dnia
{28286}{28394}jest tak jasno jak w bardzo |pochmurny dzień na Ziemi.
{28396}{28452}Więc nigdy nie zobaczy się |Słońca z powierzchni Wenus,
{28454}{28499}lecz światło słoneczne |przedziera się przez chmury.
{28645}{28749}Wenus to planeta niezmiennej |ekstremalnej pogody.
{28751}{28863}W wysokich chmurach stale |jest obecna mgła kwasu siarkowego.
{28865}{28937}A daleko niżej, |przy powierzchni
{28939}{29057}sondy odkryły niekończący się strumień |uwalniających się ładunków elektrycznych.
{29860}{29942}Przyczyna błyskawic |tak nisko pod chmurami,
{29944}{30033}gdzie jest zbyt gorąco by padał deszcz, |pozostanie tajemnicą.
{30034}{30088}To bardzo dziwne zjawisko istnieje,
{30090}{30168}lecz do dziś nie wiemy, co to jest.
{30170}{30248}Istnieje pewna publikacja, w której nazwano to:
{30250}{30309}Elektryczny Smok Wenus.
{30405}{30500}Ta gorąca, niszcząca atmosfera |o wysokim ciśnieniu
{30502}{30553}skrywała jeszcze jedną niespodziankę.
{30606}{30656}W 1990 r.
{30658}{30764}amerykański statek spenetrował |chmury Wenus przy pomocy radaru.
{30856}{30965}Zarejestrował, że niektóre najwyższe |szczyty gór są bardzo jasne,
{30967}{31039}jak gdyby były pokryte |czymś odbijającym światło.
{31205}{31268}Wysokie szczyty |na całej planecie
{31270}{31382}wydawały się być pokryte |metaliczną lub błyszczącą warstwą,
{31384}{31428}czymś, co odbija |energię promieniowania,
{31430}{31469}a nie wiemy co to jest.
{31562}{31621}Jedna z tez zakłada, |że są pokryte tellurem,
{31623}{31657}który jest pierwiastkiem |śladowym na Ziemi,
{31659}{31701}ale może występować |powszechnie na Wenus,
{31703}{31738}i wydaje się mieć |odpowiednie właściwości.
{31740}{31776}Poniżej pewnej temperatury,
{31778}{31827}co oznaczałoby powyżej |pewnego pułapu wysokości,
{31829}{31920}zamraża być może wszystkie |szczyty Wenus, te wysokie.
{31967}{32066}Szczyty górskie na Ziemi |są pokryte lodem.
{32068}{32176}Na Wenus czapy śnieżne |są bardziej niezwykłe.
{32181}{32283}Na najwyższych szczytach Wenus |wydaje się istnieć metaliczny śnieg,
{32285}{32370}który jest czymś bardzo dziwnym.
{32665}{32780}Okazało się, że Wenus jest dziwniejsza |niż kiedykolwiek wyobrażano sobie.
{32789}{32895}Czy nasz drugi sąsiad |będzie bardziej podobny do Ziemi?
{33012}{33147}w 1971 r. dwa radzieckie statki |podążały na Marsa.
{33571}{33669}Sądziliśmy, że lądowanie powiedzie się
{33671}{33770}i takie optymistyczne nastawienie
{33772}{33831}było, jak mi się wydaje, też Pana udziałem.
{33833}{33919}tak, oczywiście. Wszyscy myśleliśmy o sukcesie.
{33921}{33981}Bez tego nie można pracować.
{33983}{34022}To oczywiste.
{34024}{34081}Lecz to co się dzieje naprawdę,
{34083}{34150}nie zawsze dzieje się tak, jak oczekujemy.
{34189}{34238}Gdy nadleciały sondy,
{34240}{34339}Mars był pogrążony |w olbrzymiej burzy pyłu.
{34367}{34433}Marsa 2 po prostu straciliśmy,
{34435}{34525}praktycznie nic nam z niego nie przyszło.
{34527}{34600}a w przypadku Marsa 3
{34602}{34718}nasze odczucia to przede wszystkim ogromne podekscytowanie...
{34720}{34752}I oczekiwanie.
{34931}{34971}Wiedzieliśmy dokładnie,
{34973}{35053}w którym momencie nadejdzie sygnał.
{35055}{35096}I sygnał nadszedł.
{35107}{35145}Dokładnie w takim czasie.
{35170}{35241}I byliśmy przygotowani na odbiór
{35243}{35304}pierwszych zdjęć panoramicznych powierzchni Marsa.
{35572}{35711}Nie zdążyliśmy jeszcze otrząsnąć się z tego szoku.
{35713}{35781}Ekscytującego odczucia...
{35783}{35862}gdy nadszedł następny szok:
{35864}{35964}sygnał zamarł po zaledwie 79 liniach.
{36091}{36211}Po 15-sekundowej transmisji |statek zamarł.
{36227}{36278}Kontrolerzy lotu byli pewni,
{36280}{36349}że przyczyną była |ta gwałtowna burza.
{36437}{36542}Lecz był to pierwszy |obraz powierzchni Marsa.
{36644}{36760}Niekompletny i zamazany - |lecz był horyzont,
{36762}{36850}a za nim |cień ciemnego nieba.
{37521}{37631}5 lat później inny statek |podążał tam, aby wylądować
{37633}{37676}na powierzchni Marsa.
{37850}{37904}Tym razem to był amerykański.
{37940}{38005}Nazywał się Wiking.
{38023}{38076}OK, może wykorzystamy tą sposobność
{38078}{38159}żeby podsumować... Czy chciałbyś teraz |podsumować gdzie dziś jesteśmy?
{38162}{38276}Jak na razie oczywiście |wylądowaliśmy na powierzchni Marsa
{38278}{38348}i zrobiliśmy zdjęcia |zarówno tuż po wylądowaniu,
{38350}{38395}jak i potem.
{38397}{38490}Obecnie powoli |obserwujemy zbieranie
{38492}{38599}danych, które utworzą |kolorowy obraz.
{38607}{38683}A zamierzamy to zrobić |najpierw nanosząc czerwień,
{38685}{38722}którą teraz widać.
{38734}{38826}A teraz zieleń, |jako druga,
{38830}{38869}a potem na koniec |niebieskie.
{38871}{38914}Gdy zejdzie ostatni,
{38916}{38967}zobaczymy
{38970}{39075}powierzchnię Marsa najlepiej |jak możemy utworzyć w kolorze
{39077}{39108}w obecnym czasie.
{39109}{39180}Widać pewną liczbę różnych...
{39182}{39250}Tak! Gdy przyciemni się światła... |O ludzie!
{39253}{39350}Nie zobaczyłbym tych |wszystkich kolorów. Spójrz na to!
{39376}{39430}To naprawdę wspaniałe.
{39432}{39509}I ma czerwoną |poświatę.
{39511}{39578}A spójrz na niebo. |jasnoniebieskie niebo.
{39795}{39850}Ale popełniono błąd.
{39855}{39935}Ponieważ oczekiwano, |że niebo będzie znajomego koloru,
{39937}{40062}inżynierowie nieopatrznie |przefiltrowali za dużo błękitu.
{40065}{40168}Następnego dnia pokazali Marsa |tak, jak naprawdę wygląda.
{40208}{40268}Niebo tej planety jest różowe.
{40288}{40379}W jego rzadkiej atmosferze |są ślady czerwonego pyłu.
{40390}{40452}Mars jest pustynia.
{40454}{40483}Między dniem a nocą
{40485}{40561}temperatura skacze |o setki stopni.
{40636}{40699}Na Marsie kolory nieba
{40701}{40746}są odwrócone.
{40748}{40864}Czerwone niebo w południe, |niebieskie o zachodzie.
{41509}{41587}Więc jak na Marsie i Wenus,
{41590}{41669}skalistych planetach jak Ziemia,
{41670}{41763}powstały tak odmienne |od naszej atmosfery?
{41775}{41843}To zagadka, |którą naukowcy
{41846}{41894}dopiero zaczynają rozwiązywać.
{42145}{42241}Większa część tego, czym się zajmuję |to próba zrozumienia odmienności
{42243}{42277}atmosfery ziemskiej
{42280}{42399}od atmosfery sąsiednich planet, |Marsa i Wenus.
{42402}{42434}I mówię "odmienność"
{42436}{42492}ponieważ według stanu naszej wiedzy
{42494}{42561}ta trójka przypuszczalnie |na początku była podobna,
{42563}{42610}o wiele bardziej podobne |niż są dzisiaj.
{42706}{42768}4,5 miliarda lat temu
{42770}{42868}planety powstały z ogromnej |chmury pyłu i lodu.
{42871}{42968}Na Marsie, Wenus i Ziemi |sączyła się lawa,
{42970}{43075}uderzały w nie meteoryty, |otaczała je warstwa pary.
{43177}{43243}Grawitacja na Marsie |była prawdopodobnie
{43245}{43305}za słaba by zatrzymać tą atmosferę.
{43352}{43428}Lecz gdy atmosfera Marsa odpływała,
{43430}{43552}Ziemia i Wenus pozostały |spowite w gruba warstwę mgły.
{43622}{43720}Po tej fazie Ziemia uspokoiła się |i utworzyła oceany.
{43722}{43769}Tak. Padało.
{43973}{44024}To samo mogło się |zdarzyć na Wenus.
{44027}{44081}Prawdopodobnie początkowo |na Wenus były oceany,
{44083}{44139}lecz para w atmosferze,
{44141}{44203}wraz z mocniejszym światłem |ponieważ jest bliżej Słońca,
{44205}{44266}doprowadziła do tak zwanego |"efektu cieplarnianego."
{44300}{44365}Wenus nigdy nie utraciła |swoich chmur pary,
{44367}{44480}i jak izotermiczny koc, |zatrzymały ciepło na zawsze.
{44489}{44594}Wraz ze wzrostem temperatury |oceany coraz bardziej parowały.
{44596}{44686}Planeta została w pułapce |efektu cieplarnianego,
{44688}{44737}a to oznaczało katastrofę.
{44772}{44900}I w końcu, jak sądzimy, |oceany na Wenus wygotowały się.
{45046}{45106}Teraz na Ziemi występuje |efekt cieplarniany,
{45108}{45206}głównie z powodu małej ilości CO2 |pary wodnej w atmosferze,
{45208}{45238}lecz okazuje się |to pozytywne.
{45240}{45305}Efekt cieplarniany cieszy się teraz złą sławą
{45307}{45335}z powodu ocieplenia.
{45337}{45395}A my obawiamy się |nadmiernego ocieplenia.
{45397}{45449}Jednak to interesujące, |że gdyby go nie było w ogóle,
{45451}{45502}nie istniałaby możliwość życia |na tej planecie.
{45504}{45572}Efekt cieplarniany Ziemi |daje nam 30 stopni ocieplenia,
{45574}{45691}co wystarcza na utrzymanie |takiej rozpiętości temperatur jaka jest.
{46089}{46168}Andy Ingersoll, naukowiec |zajmujący się planetami,
{46170}{46271}jest zafascynowany równowagą |klimatu ziemskiego.
{46281}{46420}Powiedziałbym, że wiemy, że wokół każdej |gwiazdy istnieje wąska strefa
{46422}{46450}umożliwiająca życie.
{46468}{46554}Mars jest zbyt zimny, |Wenus za gorąca.
{46556}{46689}Ziemia jest w sam raz, |a skrajności przerażają nas.
{46746}{46814}Dla mnie meteorologa
{46817}{46913}to, co jest fascynującego w Ziemi |w porównaniu z innymi planetami,
{46915}{47011}to nieprzewidywalna pogoda |w całym Układzie Słonecznym.
{47294}{47368}Dominująca pogoda na Wenus |to, jak się wydaje,
{47370}{47450}tylko cyrkulacja atmosfery.
{47452}{47539}Byłoby nudne gdyby można |było znieść ten upał,
{47541}{47618}dzień za dniem w temperaturze |topnienia ołowiu.
{47640}{47670}To przewidywalne.
{47741}{47838}Na Marsie dominującą |pogodą, jaką zaobserwujemy,
{47840}{47903}będzie cykl dnia i nocy,
{47905}{48017}coś w rodzaju życia na pustyni |lub półpustyni na Ziemi.
{48019}{48127}Następny słoneczny dzień, |a w nocy będzie zimno.
{48155}{48180}I to jest przewidywalne.
{48182}{48238}A to jest gdzieś w środku...
{48240}{48266}Ziemia jest jakby w środku,
{48268}{48345}i to tu pogoda |jest nieprzewidywalna.
{48373}{48458}Jest jeszcze jedna planeta z pogodą,
{48461}{48537}i ma to miejsce |na olbrzymia skalę.
{48540}{48610}Wielka planeta Jowisz.
{48614}{48721}Cała planeta jest atmosferą |ponieważ jest kula gazową.
{48723}{48833}I mamy tam przykłady |burz, trwających 300 lat,
{48835}{48891}lub być może nawet dłużej.
{49340}{49400}Film z podejścia Voyagera 1, styczeń 1979
{49550}{49628}Wiedziałem, że istnieją |300-letnie burze,
{49630}{49770}i miałem zdjęcie takich burz |kręcących się powoli.
{49772}{49820}A gdy Voyager tam dotarł,
{49822}{49872}i zaczął filmować z bliska,
{49874}{49980}zdaliśmy sobie sprawę, |że w sumie to jest chaos.
{50003}{50038}Wszystko zmieniało się.
{50041}{50128}Małe burze przychodziły |i odchodziły co kilka dni,
{50132}{50230}i były też wielkie burze, |które trwały.
{50231}{50378}I to pogłębiło tajemnicę |trwania tych wielkich burz.
{50503}{50635}Wielka czerwona plama na Jowiszu |istnieje 300 lat,
{50637}{50719}lecz jej przyszłość nie jest znana.
{50727}{50842}Wielka czerwona plama jest 2 lub 3 |razy większa od Ziemi,
{50844}{50982}lecz to tylko jedna |z całej grupy wielkich burz.
{50986}{51143}Drugą grupą co do wielkości |były trzy białe owalne plamy,
{51146}{51207}które powstały około 60 lat temu
{51210}{51335}i trzymały się w pewnej |odległości od siebie.
{51602}{51676}Lecz w zeszłym roku |dwie z nich połączyły się,
{51678}{51790}więc było to historyczne wydarzenie |dla meteorologów Jowisza.
{51912}{52016}Jakie siły napędzały |te olbrzymie burze?
{52018}{52096}Voyager mógł tylko rejestrować |powierzchnie Jowisza.
{52098}{52131}Aby dowiedzieć się więcej,
{52134}{52257}należałoby spuścić sondę |w jego kłębiące się chmury.
{52405}{52478}NASA wyznaczyła jednego ze swoich |najbardziej doświadczonych inżynierów
{52480}{52527}aby pracował nad tym projektem.
{52648}{52722}W przypadku Jowisza, |głównym problemem był fakt,
{52724}{52768}że planeta ta jest tak masywna,
{52770}{52811}tak olbrzymia,
{52813}{52878}że spadając na niego |z dużej odległości,
{52881}{52921}tak jak sonda,
{52923}{52965}gdy sonda zbliża się do planety,
{52967}{53051}zapewne wpada w jej pole grawitacji,
{53053}{53131}a spadanie na Jowisza |dawało prędkość
{53134}{53207}rzędu 60 km/s.
{53212}{53300}A jeśli chcecie to przeliczyć |na mile na godzinę, to wielka liczba.
{53302}{53434}120, 140 tysięcy mil na godzinę, |lub coś koło tego.
{53444}{53548}W latach 60-ych Al Seiff |zaprojektował tarcze termiczne,
{53550}{53623}które ocaliły takich pionierów |jak John Glenn czy Neil Armstrong
{53625}{53675}przed spaleniem się |podczas powrotu.
{54247}{54360}Seiff uczestniczył w budowie |prawie każdego statku NASA.
{54415}{54454}Statek jest stabilny.
{54457}{54533}Galileo podąża |w inny świat.
{54546}{54620}Lecz to Jowisz był jego |największym wyzwaniem.
{54632}{54683}Pracowaliśmy, jak się okazało,
{54689}{54790}przez prawie 20 lat nad | złożeniem i przygotowaniem
{54792}{54842}tego eksperymentu,
{54844}{54884}gotowego do pracy
{54886}{54997}i wreszcie do lotu na taką odległość |w Układzie Słonecznym.
{55000}{55104}I oczywiście nie było pewności, |że którakolwiek misja
{55106}{55147}powiedzie się,
{55149}{55230}z powodu trudnych |warunków zejścia.
{55893}{55954}W grudniu 1995 r.,
{55957}{56064}sonda Galileo rozpoczęła |samobójcze spadanie na Jowisza.
{56828}{56915}Tarcza termiczna była |zrobiona z kompozytu węgla i fenolu.
{56917}{57011}A węgiel rozgrzewa się |do temperatury ponad 3500 oC,
{57013}{57053}i wtedy zaczyna parować,
{57055}{57114}i dokładnie to się stało z tarczą.
{57190}{57326}Około 80% tarczy wyparowało, |zostało 20%.
{57329}{57407}Rozgrzała się do białości...
{57507}{57579}Gdy ogniste zejście dobiegło końca,
{57581}{57690}sonda zaczęła powoli opadać |w atmosferę planety.
{57745}{57849}Żywiono nadzieję, że Galileo |wykryje chmury i opady deszczu,
{57852}{57960}i odkryje tajemnice |pogody Jowisza.
{57963}{58041}Lecz Andy Ingersoll |był sfrustrowany.
{58072}{58168}Dziwiła mnie taka mała |ilość znalezionej wody,
{58171}{58278}ponieważ woda jest tak istotna |dla pogody na Ziemi,
{58280}{58387}i przypuszczalnie była ważna |dla pogody na Jowiszu.
{58432}{58510}Choć Jowisz jest |ukryty w chmurach,
{58512}{58632}Galileo miał wątpliwe szczęście |trafić na wąską szparę.
{58644}{58751}Wydaje się, że Galileo wszedł |w pustynię na Jowiszu,
{58753}{58845}a gdybyśmy udali się gdzieś indziej, |znaleźlibyśmy deszcz.
{58911}{58985}Gdy zanurzał się |w jego atmosferze,
{58987}{59061}Galileo wykrył |unoszące się wiatry
{59063}{59137}i pogodę, która stawała się |coraz gwałtowniejsza.
{59141}{59248}Wydawało się, że sonda zbliża się |do źródła olbrzymich burz.
{59286}{59356}Lecz już nic nie ujawniła.
{59360}{59415}3 godziny po rozpoczęciu zejścia
{59418}{59547}Galileo dotarł zbyt daleko |w gotującym się wnętrzu Jowisza.
{59565}{59689}Nic nie mogło go zatrzymać |podczas tego spadania,
{59691}{59772}więc te bardzo wysokie |temperatury we wnętrzu
{59774}{59890}ostatecznie doprowadziły |do jego roztopienia się i wyparowania,
{59893}{59995}i obecnie sonda Galileo |jest częścią atmosfery Jowisza.
{59997}{60106}W rzeczywistości nieznacznie |zanieczyściliśmy tą olbrzymia planetę.
{60494}{60593}Czy istniał świat |przypominający Ziemię?
{60706}{60750}Przez wieki astronomowie obserwowali
{60752}{60823}maleńki obiekt okrążający Saturna.
{60843}{60902}Był jasny jak Wenus.
{60910}{60973}Wydawał się prawie świecić.
{60980}{61070}Czy możliwe, że ten świat |także posiadał atmosferę?
{61119}{61179}Astronomowie byli w pułapce.
{61301}{61362}To był księżyc Tytan.
{61564}{61648}Przychodzą mi na myśl |astronomowie z przeszłości -
{61650}{61694}jak Christiaan Huygens, |odkrywca Tytana,
{61696}{61749}i ci, którzy byli po nim,
{61751}{61805}którzy przez całe życie
{61807}{61834}obserwowali niebo przez teleskopy,
{61836}{61914}próbując uszczknąć |jakikolwiek skrawek wiedzy
{61916}{61963}o Układzie Słonecznym,
{61965}{61986}a w szczególności o Tytanie -
{61988}{62105}i całkowicie ich rozumiemy.
{62108}{62197}Współcześni naukowcy |badający planety, jak ja,
{62201}{62308}wiedzą, że można wysuwać |teorie, jakie chcemy,
{62310}{62349}ale w końcu i tak dojdziemy |tam, dokąd zmierzamy
{62351}{62415}i będziemy mogli |poznać prawdę.
{62469}{62541}Pierwsze obrazy z bliska |tego tajemniczego księżyca
{62543}{62649}dotarły w 1980 r., |gdy przeleciał tamtędy Voyager.
{62691}{62778}Było oczywiste, że to satelita, |posiadający atmosferę,
{62780}{62812}co go wyróżniało,
{62814}{62866}ponieważ jak na razie |do tamtej pory
{62868}{62920}kojarzyliśmy atmosferę z planetami.
{62944}{63012}Skład atmosfery Tytana,
{63015}{63097}fakt, że 90 do 95% |to azot cząsteczkowy,
{63099}{63162}oraz fakt, że jego atmosfera |jest dość gęsta,
{63165}{63236}ciśnienie powierzchniowe |jest zbliżone do ziemskiego,
{63238}{63281}trochę większe,
{63283}{63360}czyni go podobnym do Ziemi,
{63362}{63430}co jest zadziwiające, ponieważ |lata temu nikt nie spodziewał się
{63432}{63521}znalezienia odpowiednika Ziemi |w odległości takiej jak Saturn.
{63623}{63751}Powierzchnia Tytana nie pokazała się |kamerom Voyagera.
{63817}{63900}Lecz od tego czasu |Teleskop Kosmiczny Hubble'a
{63902}{63984}zdołał przedrzeć się |przez gęste chmury.
{64016}{64050}Istnieją nieuchwytne znaki
{64052}{64126}czegoś, co wygląda |jak kontynenty i oceany.
{64132}{64248}Niektórzy utrzymują, że ten tajemniczy |księżyc ma morza ciekłego metanu.
{64286}{64335}To świat, który naukowcy
{64337}{64420}mają chęć zbadać jak nigdy przedtem.
{64424}{64545}I my, powiedzmy, |że to kwestia paru lat,
{64547}{64573}jak dotrzemy do Tytana
{64575}{64615}i do Saturna,
{64628}{64714}dowiemy się wiele o przyczynie
{64716}{64766}powodującej jego tykanie.
{65602}{65696}Teraz mamy całą misję
{65698}{65759}poświęconą Saturnowi,
{65761}{65850}A Tytan to ważniejszy |cel tej misji.
{65852}{65952}To misja Cassini, rozpoczęta w październiku 1997.
{65953}{65995}Oczywiście tam byłam.
{65998}{66074}I to było coś najwspanialszego, |co kiedykolwiek widziałam.
{66170}{66266}Było to też przeżycie emocjonalne, |ponieważ ja i moi współpracownicy
{66268}{66339}poświęciliśmy 7 lat |na opracowanie wyposażenia
{66341}{66390}w samym statku,
{66397}{66455}aby wrócić na Saturna,
{66457}{66562}a teraz 6 lat będziemy czekać, |aż tam dotrze.
{67638}{67750}Cassini dotrze do Tytana |w listopadzie 2004 r.,
{67752}{67821}i umieści próbnik, |który wyruszy w drogę
{67823}{67925}ku okrytej powierzchni |tego odległego księżyca.
{67978}{68092}Otworzą się spadochrony, |zostanie wyrzucona tarcza powietrzna
{68094}{68200}i próbnik, wyposażony |w sześć mierników badawczych,
{68202}{68307}rozpocznie 2,5-godzinne |zejście przez jego atmosferę.
{68309}{68404}Po drodze zmierzy ciśnienie, |temperaturę,
{68407}{68453}skład atmosfery,
{68456}{68541}i będzie kontynuował upadek |aż przedrze się przez,
{68543}{68619}jak sądzimy, dolną |warstwę chmur.
{68860}{68962}Próbnik powoli zanurzy się |w obcej atmosferze,
{68965}{69033}robiąc podczas |całego spadku zdjęcia.
{69227}{69293}Nie wiemy, w czym wyląduje.
{69295}{69412}Możliwe, że powierzchnia Tytana |to lód, pokryty kawałkami skał,
{69415}{69466}które spadły |na niego jak deszcz.
{69468}{69607}Możliwe też, że na powierzchni |jest ciecz, morza i jeziora.
{69684}{69834}Z basenami metanu, |oleistą mgłą, może nawet deszczem,
{69837}{69935}Tytan byłby całkiem |podobny do Ziemi.
{69952}{70033}Oto ciało z powierzchnią |i atmosferą.
{70035}{70136}Można by, z odpowiednim wyposażeniem, |chodzić po powierzchni Tytana,
{70138}{70265}i zobaczyć efekty erozji |spowodowanej przez wiatr i płynące ciecze,
{70267}{70334}i morza, fale i wiatry.
{70337}{70435}Prawie jak w domu,
{70437}{70523}i to dla nas niezwykle |silne uczucie.
{70600}{70674}Tytan przywrócił ducha wczesnych lat
{70676}{70727}badań planetarnych.
{70743}{70821}Jest nowy świat |do odkrycia.
{70857}{70930}Nasz obecna wiedza |o Tytanie jest porównywalna
{70932}{71023}do naszej znajomości Wenus |w latach 50-ych i 60-ych.
{71049}{71122}W owych czasach, |gdy próbowaliśmy zbadać Wenus,
{71124}{71225}wyobrażaliśmy sobie widoki |takie jak na Ziemi,
{71228}{71305}i wydaje mi się, że to samo |robimy z Tytanem.
{71315}{71362}Wyobrażamy sobie jeziora,
{71365}{71438}choć przypuszczamy, |że składają się z węglowodorów,
{71440}{71513}choć nadal podoba nam się koncept,
{71516}{71574}że może się okazać, iż Tytan |jest suchy jak pieprz,
{71577}{71622}tak jak Wenus.
{71786}{71831}Uczymy się pokory.
{71834}{71909}Po zbadaniu Ziemi |wydaje się, że ją rozumiemy,
{71911}{71976}i wtedy mówimy: |"OK, mam te teorie,
{71978}{72026}zastosuję je |do innej planety.
{72028}{72060}Udajmy się tam."
{72083}{72130}Zawsze się dziwimy.
{72132}{72200}To zawsze nie to, |czego oczekiwaliśmy,
{72202}{72283}i to nas uczy, |jak niewiele wiemy,
{72286}{72340}i jak wiele jest |do poznania.
{72385}{72485}tłumaczenie: m06166
{72485}{72585}>> Napisy pobrane z http://napisy.org <<|>>>>>>>> nowa wizja napisów <<<<<<<<