{1}{100}tłumaczenie: m06166
{1080}{1220}2 stycznia 1959, zaledwie rok |od zapoczątkowania ery kosmicznej,
{1223}{1325}Związek Radziecki |wystrzelił Lunika, "mały księżyc".
{1327}{1427}Wysłano go, aby umieścić |radziecką flagę na Księżycu.
{1465}{1550}W kilka godzin po wystartowaniu |stało się oczywiste,
{1552}{1626}że Lunik nie trafi |do celu.
{1661}{1733}Radzieccy naukowcy, |obserwując, jak ich mała sonda
{1736}{1773}podąża w kierunku planet
{1776}{1822}w bezkresnej wyprawie |wokół Słońca,
{1825}{1908}zostali zainspirowani
{1925}{2090}do zmiany nazwy pojazdu |na "Mechta" - "Marzenie".
{3180}{3240}PLANETY
{3330}{3390}ODMIENNE śWIATY
{3429}{3517}(Muzyka: Planety |Kompozytor: Gustav Holst)
{3536}{3659}W roku 1926, gdy Holst skomponował |swoją suitę (Planety),
{3661}{3742}sądzono, że istnieje |osiem planet.
{3783}{3833}Jednak w 1929 r.,
{3835}{3878}młody człowiek zjawił się |w obserwatorium
{3881}{3995}w Flagstaff w Arizonie, |aby rozpocząć poszukiwania dziewiątej.
{4008}{4097}W tamtych czasach niewiele |wiedziano o planetach.
{4170}{4240}Najbliżej Słońca |znajduje się Merkury,
{4242}{4348}malutki świat z żelaza i skał, |ledwie zauważalny w blasku Słońca.
{4350}{4418}Następnie Wenus, |być może druga Ziemia,
{4420}{4514}ukryta pod pokrywą chmur.
{4621}{4649}Potem Ziemia.
{4653}{4738}A za nami Mars, |Czerwona Planeta.
{4740}{4794}Występują tam pory roku, |pokrywy lodu na biegunach,
{4796}{4859}możliwe jest życie.
{4861}{4959}Daleko poza tymi skalistymi światami |znajdują się olbrzymy.
{4961}{5040}Jowisz, ponad 1000 razy |większy od Ziemi,
{5042}{5166}i Saturn ze swoimi charakterystycznymi |olbrzymimi pierścieniami.
{5211}{5265}Dwie pozostałe planety
{5267}{5370}15 razy większe od Ziemi |są tak daleko,
{5373}{5472}że wyglądają |jak najmniejsze z gwiazd.
{5474}{5564}Uran - zielononiebieska tajemnica.
{5574}{5623}I wreszcie Neptun,
{5625}{5709}planeta o nieregularnym |torze na niebie.
{5711}{5760}Ten nieregularny ruch
{5762}{5836}zasugerował istnienie |następnej planety,
{5838}{5941}której siła grawitacji |sięgała orbity Neptuna -
{5943}{5992}Planeta X.
{6030}{6071}18 lutego 1930.
{6073}{6145}Clyde Tombaugh, |siedząc w swoim biurze
{6147}{6208}niedaleko od miejsca, |gdzie my siedzimy teraz,
{6210}{6288}patrząc na swoje fotografie |nocnego nieba...
{6326}{6467}Siedząc z okiem przykutym |do tego urządzenia do porównywania zdjęć.
{6469}{6576}Przeszukiwał zdjęcia,
{6578}{6613}zrobione pewnej gwieździe
{6615}{6677}w konstelacji Bliźniąt.
{6679}{6710}Zaczął tego ranka.
{6712}{6817}Powoli i uważnie
{6819}{6868}przypatrując się każdemu zdjęciu,
{6870}{6944}następnemu, cofając się |do poprzednich.
{7021}{7085}Wszystkie zdjęcia były negatywami. |Wszystkie gwiazdy
{7087}{7165}i o cokolwiek tam obecne było |czarne na białym tle.
{7168}{7281}O czwartej tego popołudnia, |"przeszedł" przez sam środek zdjęcia.
{7283}{7362}Minął miejsce dokładnie tam, |gdzie była gwiazda przewodnia.
{7365}{7398}Gwiazda Delta Geminorum -
{7400}{7449}wielka, jasna gwiazda.
{7451}{7532}Przybliżył się jeszcze, |trochę dalej,
{7534}{7657}i wtedy zobaczył bardzo |niewyraźną, czarną plamkę.
{7659}{7741}A potem spojrzał na drugą, |która ukazała się na drugim zdjęciu,
{7743}{7855}i zobaczył, że pojawiła się |i tu i tam.
{7870}{7951}Porównując zdjęcia zrobione |w odstępie kilku dni
{7953}{8037}Tombaugh zauważył, |że świetlny punkt przemieścił się.
{8039}{8119}Od razu wiedział, że to było |to, czego szukał.
{8171}{8220}Był to historyczny moment.
{8284}{8352}Przeszedł z laboratorium |fotograficznego,
{8354}{8408}do biura dyrektora,
{8410}{8522}zatrzymał się, poprawił krawat |i przyczesał włosy,
{8524}{8616}i powiedział "Chciałem sprawić wrażenie |trochę nonszalanckiego."
{8618}{8676}Wszedł do biura...
{8711}{8807}"Doktorze Slipher? |Znalazłem Planetę X."
{8880}{8947}Planetę X wkrótce nazwano Pluton.
{8950}{9024}Była ostatnią |w Układzie Słonecznym.
{9026}{9109}Mały lodowy świat, |mniejszy od naszego Księżyca,
{9111}{9202}o którym wiemy teraz, |że posiada własnego satelitę Charona.
{9204}{9300}Lecz Pluton krąży na skraju |Układu Słonecznego,
{9302}{9370}w zasięgu ogłegłych planet-olbrzymów.
{9372}{9479}Światy wirującej wody, |jak lazurowy Neptun,
{9481}{9567}i Uran, zaskakująco |orbitujący wokół Słońca
{9569}{9630}jakby był przewrócony.
{9708}{9805}Pluton położony jest |daleko od olbrzymów,
{9807}{9872}gazowych planet |pozbawionych krajobrazu:
{9875}{9980}Saturn, na którym wiatry |osiągają tysiące kilometrów na godzinę,
{10000}{10080}i Jowisz, na którym |burza rozmiarów ziemskich
{10082}{10159}trwa od wieków.
{10248}{10302}Światy najbliższe Słońcu
{10304}{10364}są małymi wyspami |ze skał i żelaza.
{10366}{10475}Mars z rozrzedzoną |atmosferą dwutlenku węgla,
{10477}{10592}i Wenus, spowita w chmury |kwasu siarkowego.
{10728}{10771}Wreszcie Merkury,
{10773}{10880}wrzący w blasku Słońca, |i zamarzający w nocy.
{10902}{10990}Dziewięć różnych światów, pozornie |niewiele mających ze sobą wspólnego,
{11001}{11065}prócz tego, że orbitują |wokół tego samego słońca
{11067}{11142}i wszystkie są w zasięgu |jego grawitacji.
{11446}{11490}I wreszcie Ziemia.
{11500}{11578}Mała planeta jak na miarę |Układu Słonecznego.
{11582}{11680}Z rzadką atmosferą, |przylegającą do skalistej powierzchni.
{11690}{11867}Ale Ziemia jest inna. |Szczególna. Jest na niej życie.
{11930}{12044}W jakim procesie mogły |powstać tak różne światy?
{12548}{12643}Hal Levison stoi na czele |grupy astrofizyków
{12645}{12685}ciągle zmagających się |z tą tajemnicą
{12687}{12737}powstania planet.
{13107}{13165}To niezwykłe jeśli weźmiemy |pod uwagę fakt,
{13170}{13229}że planety Układu Słonecznego:
{13231}{13297}Ziemia i pozostałe: te skaliste,
{13299}{13382}jądra olbrzymów, |Jowisza i Saturna,
{13384}{13499}i większość planet skrajnych, |Uran, Neptun i Pluton,
{13505}{13626}powstały z materii |złożonej z drobniutkiego pyłu,
{13628}{13699}drobniejszego od tego |w moich rękach.
{13691}{13759}O konsystencji i rozmiarze
{13761}{13883}czasteczek|dymu z papierosa.
{13845}{13892}Byłem astrofizykiem,
{13894}{13952}zainteresowanym mało |znaną galaktyką,
{13954}{13995}Gdy, mniej wiecej 5 lat temu,
{13997}{14060}zaczęło mnie nurtować
{14065}{14210}jak taki materiał mógł dać początek |planetom, które dziś możemy zobaczyć.
{14311}{14409}Do XVIII wieku astronomowie |odkryli galaktyki,
{14411}{14520}wypełnione obłokami gazu, |zwane mgławicami.
{14550}{14666}Być może te obłoki były surowcami, | z którego powstały planety.
{14710}{14795}Dwóch ludzi, filozof |Immanuel Kant
{14798}{14874}i matematyk Simon de Laplace,
{14876}{14910}patrząc w tym samym kierunku
{14912}{14978}orbit planet na niebie
{15040}{15141}stworzyli teorię, że planety |są pozostałością obłoków pyłu i gazu,
{15143}{15246}który krążył wokół Słońca |podczas jego formacji.
{15263}{15325}Wywnioskowali, że Układ Słoneczny
{15327}{15420}powstał w tym procesie.
{15422}{15502}Teoria ta była sensowna |i błyskotliwa,
{15504}{15558}ale jej złożone elementy
{15560}{15610}wykraczały poza epokę.
{15622}{15730}Udowodnienie jej było możliwe |dopiero wraz z nadejściem ery kosmicznej.
{15880}{15988}Wrzesień 1944 r. |Oblężony London.
{15990}{16090}Nieznane pociski |spadały deszczem z niebia.
{16198}{16280}Mściwa broń Hitlera |siała zamieszanie wśród ludzi.
{16282}{16341}Nie byli przygotowani |na ponaddźwiękowe pociski,
{16343}{16472}które w ciągu zaledwie 6 minut mogły dotrzeć z Europy |do środkowej części Wielkiej Brytanii.
{16823}{16920}Technologia tych pocisków |była bardzo zaawansowana.
{16967}{17040}Została stworzona przez |zdolnego młodego inżyniera
{17042}{17105}Wernher'a von Braun'a.
{17191}{17270}Rakieta Von Braun'a |nazywała się V-2.
{17272}{17337}Zaprojektowana, żeby przechylić szalę |zwycięstwa na stronę Nazistów,
{17339}{17456}ostatecznie zapoczątkowała |naszą wyprawę w kierunku planet.
{17928}{17963}Po upadku Niemiec,
{17965}{18050}oddziały amerykańskie kierowały się |prosto do fabryk V-2.
{18095}{18153}Nim w Europie |opadł kurz wojny,
{18155}{18196}von Braun wraz |z grupą inżynierów
{18198}{18301}już zaczęli pracować |dla Armii Stanów Zjednoczonych.
{18771}{18871}Na pustyniach Nowego Meksyku |przejęte części rakiet
{18873}{18972}zostały złożone przez niemieckich |i amerykańskich inżynierów.
{19435}{19576}Zmodyfikowane rakiety V-2 wkrótce latały daleko |poza zasięgiem tradycyjnych aparatów fotograficznych.
{19578}{19616}Aby rejestrować ich poczynania,
{19618}{19735}inżynierowie zamontowali teleskopy astronomiczne |w miejsce przeciwlotniczych dział.
{19874}{19943}System został zaprojektowany |przez Clyde'a Tombaugh,
{19945}{20076}odkrywcę Plutona, |jego filmy nadal istnieją.
{20556}{20606}Przed opuszczeniem niemieckich fabryk rakiet
{20608}{20668}Amerykanie zniszczyli co mogli
{20670}{20782}tak, aby sekret von Braun'a |nie wpadł w ręce postępującej Armii Czerwonej.
{20784}{20828}Jednak przybywając,
{20830}{20899}Sowieci znaleźli wystarczająco, |aby zabrać do Moskwy.
{21443}{21536}Zadanie złożenia rakiety |z tych części
{21538}{21584}spadło na Siergieja Pawłowicza Koroliewowa,
{21586}{21683}i Borysa Czertokowa |jako jego prawej ręce.
{21687}{21776}Chociaż główną wytyczną było skonstruowanie rakiety, |która mogła dotrzeć do Ameryki,
{21779}{21860}oczy Koroliewa |były wpatrzone w planety.
{21902}{21972}Wszyscy przed nim |byli marzycielami,
{21972}{22066}lecz Koroliew był |człowiekiem praktycznym.
{22099}{22210}To dlatego stał sie |znany jako człwiek,
{22210}{22327}który urzeczywistnił marzenia |o lotach kosmicznych.
{22478}{22588}Ale to Amerykanie pierwsi |wystartowali w tym wyścigu.
{22653}{22746}Pod koniec dekady ich rakiety |wyposażone w aparaty fotograficzne,
{22748}{22833}latały wysoko ponad |ziemską atmosferą.
{22944}{23056}Aparaty musiały wytrzymać upadek |z wysokości 28 km podczas powrotu na Ziemię.
{23229}{23300}Ku zdumieniu, niektóre |przetrwały,
{23302}{23368}a astronomowie mogli |po raz pierwszy spojrzeć na jedyną planetę,
{23370}{23466}której nie mogli zobaczyć |przy użyciu teleskopów.
{24146}{24250}Po raz pierwszy zobaczyliśmy |krzywiznę Ziemi.
{24273}{24327}Łuk horyzontu |był skromną oznaką tego,
{24329}{24416}że żyjemy na olbrzymiej |kuli ze skały i żelaza.
{24438}{24527}Jak taki świat mógł powstać |z obłoku pyłu
{24529}{24600}było teraz jeszcze |bardziej zastanawiające.
{24801}{24860}George Wetherill|poświęcił swoją karierę
{24862}{24916}zagadnieniu powstania planet.
{24918}{25020}Gdy zaczynał pracę, nauka była |zdominowana przez jednego człowieka.
{25048}{25122}Żaden wielki naukowiec |nigdy nie poświęcił życia,
{25124}{25166}aby zrozumieć to zagadnienie.
{25168}{25240}Było to raczej hobby, |coś dodatkowego na boku.
{25242}{25326}Sądzę, że pierwszym człowiekiem, |który się naprawdę temu poświęcił
{25328}{25399}był rosyjski naukowiec |Wiktor Safronow,
{25464}{25585}który zaczął zgłębiać to zagadnienie |tuż po zakończeniu II Wojny Światowej.
{25621}{25720}Próbował określić |wszystkie naukowe zagadnienia,
{25722}{25816}które trzeba zgłębić |i wyjaśnić,
{25818}{25888}aby zrozumieć |tą wielką zagadkę
{25890}{25950}powstania Układu Słonecznego.
{25952}{26040}I aż do dziś, problemy, |które on wymienił są w zasadzie
{26042}{26119}tymi samymi, nad którymi |dziś pracujemy.
{26159}{26255}Wiktor Safronow |powtórnie przyjrzał się 200-letniej idei
{26257}{26343}powstania planet z dysku |składającego się z gazu i pyłu.
{26390}{26450}Zaczął od podzielenia |tego złożonego procesu
{26452}{26506}na stosunkowo proste etapy.
{26566}{26650}Pierwszy nadal nie jest |do końca zrozumiały.
{26732}{26841}Należy pamiętać, że na początku |były malutkie drobiny pyłu,
{26843}{26917}a proces powstawania |z czegoś takiego
{26919}{27007}obiektu wielkości głazu |czy nawet góry,
{27009}{27072}rzeczywiście niełatwo zrozumieć.
{27074}{27178}W powszechnym mniemaniu |na temat tych wydarzeń
{27180}{27271}na początku był krąg pyłu.
{27273}{27420}Pył (jakby) osiadł w środku |mgławicy protoplanetarnej tego dysku.
{27468}{27533}Rezultatem tego była |niestabilność grawitacyjna,
{27535}{27569}prowadząca do powstania |wielkich brył,
{27571}{27673}obiektów o średnicy rzędu 100 m.
{27686}{27766}Drugi etap u Safronowa |był mniej skomplikowany.
{27770}{27841}Była to akrecja (przyrastanie).
{27843}{27910}Obliczył, że w stosunkowo |krótkim czasie
{27912}{27955}bryły połączą się,
{27957}{28020}tworząc zaczątki planet.
{28036}{28153}Wraz z ich powiększaniem się |rosło znaczenie nowej siły - grawitacji.
{28156}{28243}Safronow odkrył coś |naprawdę zadziwiającego.
{28246}{28338}A mianowicie, gdy obiekty te |zaczynają się powiększać,
{28340}{28432}im większym się staje, |tym więcej może "wchłonąć".
{28448}{28523}W końcu nieuchronnie
{28525}{28607}olbrzymy rosną o wiele |szybciej od pozostałych,
{28609}{28683}jest to jak wyścig, którego |celem jest "połknąć" małe obiekty.
{28685}{28872}Na początku mamy niezliczoną |ilość obiektów wielkości góry
{28874}{28927}Na końcu - około 100
{28929}{28971}w wewnętrznej części |Układu Słonecznego,
{28974}{29082}obiektów wielkości Księżyca, |może prawie takich jak Mars.
{29137}{29199}Konkurujące światy wsysały |otaczającą je materię kosmiczną,
{29201}{29256}do momentu, gdy nic |już nie zostało.
{29260}{29347}W wewnętrznej części Układu Słonecznego, |gdzie znajdują się teraz 4 planety,
{29349}{29420}kiedyś było co najmniej 100.
{29493}{29595}W jaki sposób tak wiele światów |stało się tylko czterema nadal było zagadką.
{29641}{29690}Ale W.Safronowowi przyszedł |do głowy pomysł,
{29692}{29736}że proces ten naznaczy planety
{29738}{29790}śladami zderzeń.
{29836}{29918}Czy to to mogłiśmy |zobaczyć na Księżycu?
{30030}{30106}Będąc nieznanym na Zachodzie, |Safronow zrobił wielki krok
{30108}{30169}ku stworzeniu teorii |powstania planet.
{30194}{30262}Być może gdzieś |w Układzie Słonecznym,
{30265}{30373}jest planeta, na której |są dowody tej teorii.
{30511}{30582}W 1957 Amerykanie ogłosili,
{30584}{30650}że przygotowywują się |do wkroczenia w erę kosmiczną.
{30742}{30772}Byli na etapie wystrzelenia
{30774}{30842}pierwszego sztucznego satelity Ziemi.
{30908}{31002}W ZSRR Korolew natychmiast zaczął działać.
{31004}{31075}Dla niego był to początek
{31077}{31135}wyścigu z Amerykanami.
{31140}{31199}A on chciał wygrać,
{31201}{31274}chciał wyprzedzić Amerykanów,
{31276}{31309}jak my wszyscy.
{31308}{31357}I sądzę, że chciał tego dokonać
{31359}{31446}ze 100 razy bardziej niż inni.
{31502}{31558}Zadzwonił wtedy do mojego ojca |i powiedział:
{31560}{31632}"Chcę wystrzelić tego pierwszego satelitę."
{31634}{31769}"Zróbmy to przed Amerykanami |najszybciej jak to jest możliwe."
{31810}{31860}Była to wielka gra,
{31862}{31934}ale Chruszczow w końcu się |zgodził na tą próbę.
{32180}{32317}Teraz Koroliew musiał przekonać swoich inżynierów, |że oni też potrafią to zrobić.
{32318}{32347}"Widzicie Księżyc?"
{32349}{32375}Odpowiedziałem twierdząco.
{32377}{32425}"To taki będzie Księżyc"
{32427}{32507}"Taki Księżyc, no gwiazdeczką będzie".
{32509}{32611}I ja uwierzyłem, że to się zdarzy dosłownie jutro.
{32759}{32890}Towarzyszyłem Sputnikowi od początku.
{32892}{33000}Każdą śrubkę dokręcałem własnoręcznie.
{33002}{33075}każdy kawałek nitowania czy powłoki,
{33077}{33133}wszystko w środku.
{33135}{33222}jak to się mówi - od początku do końca.
{33224}{33359}Były tam nadajniki radiowe, anteny.
{33361}{33402}Wszystko bardzo skomplikowane,
{33402}{33449}wszystko musiało być ustawione
{33451}{33488}na jedną częstotliwość,
{33490}{33540}używaną przez radioamatorów.
{33542}{33613}Widzicie, jak to Koroliew wymyślił,
{33615}{33677}tak aby każdy mógł posłuchać Sputnika.
{33863}{33943}4 pażdziernika 1957,
{33945}{34027}podczas gdy Amerykanie |nadal kończyli swoje plany,
{34034}{34100}Rosjanie wystrzelili Sputnika.
{35800}{35830}40 lat minęło
{35832}{35911}a dokonanie Koroliewa |jest ciągle wspominane w Rosji.
{36013}{36082}Tego wieczora (Koroliew) |był bardzo dumny,
{36084}{36170}zdawał sobie sprawę, |że to było wielkie osiągnięcie.
{36196}{36310}A następnego dnia zobaczył, |że reakcja reszty świata
{36312}{36388}była o wiele większa |niż w kraju,
{36394}{36540}a odczucia były silniejsze |nawet od jego własnych,
{36542}{36597}szczególnie w USA.
{36740}{36837}Rakiety Koroliewa |otrzorzyły bramy kosmosu.
{36839}{36904}Planety wzywały.
{36949}{37044}Bruce Murray jest weteranem |amerykańskiego programu kosmicznego.
{37081}{37136}Na początku jego kariery,
{37138}{37216}planety wydawały się |być bardzo daleko.
{37258}{37300}Nadal pamięta, |jak po raz pierwszy
{37302}{37354}zobaczył przez teleskop Marsa.
{37360}{37407}Byłem totalnie zaskoczony.
{37409}{37491}Byłem oczarowany faktem,
{37493}{37541}że oto był prawdziwy obiekt,
{37543}{37597}trójwymiarowy, przynajmniej |tak wydawało się.
{37599}{37720}Był kolorowy, świecił, |i był niezbitym dowodem na to
{37722}{37770}że gdzieś tam jest |inne miejsce, prawdziwe,
{37772}{37838}nie tylko coś, o czym uczyłem sie |w szkole czy gdzieś indziej.
{37893}{38012}W młodości, Bruce Murray dostał się |pod skrzydła fizyka Bob'a Leighton'a,
{38014}{38110}który wynalazł, jak można |sekwencyjnie filmować ruch planet.
{38143}{38222}Obrazy te były niezwykłe |ponieważ ukazywały
{38224}{38292}ich ruch obrotowy, można było zrobić |całą sekwencję: zrobić jedno ujęcie,
{38294}{38383}odczekać minutę, zrobić następne, |i tak dalej - calą sekwencję.
{38385}{38460}I każdy mógł zobaczyć |takie zdjęcie Marsa,
{38462}{38544}jak sobie go wyobrażali |najbardziej zaangażowani astronomowie,
{38546}{38632}ponieważ oni też go nie widzą w taki sposób, |musza pamiętać o tych wszystkich ujęciach.
{38634}{38670}Było to niezwykłe |osiągnięcie.
{38672}{38718}A w sumie zrobił |to dla zabawy.
{38808}{38894}Filmy Leighton'a |ożywiły planety.
{39153}{39202}Po raz pierwszy
{39204}{39271}astronomowie mogli ujrzeć |jednego z księżycy Jowisza,
{39273}{39333}który orbitował olbrzymią |planetę - matkę.
{39379}{39458}Zewnętrzne planety,
{39460}{39549}te, które są zlożone |z olbrzymich ilości gazów,
{39551}{39596}w przypadku Jowisza i Saturna,
{39598}{39650}można było w rzeczywistości |zobaczyć piękne struktury.
{39652}{39765}Pierwszą rzeczą, którą zauważamy, podobnie |jak w wewnętrznej części Układu Słonecznego,
{39767}{39850}jest różnorodność - |"Mój Boże, wszystko jest inne."
{39852}{39936}Lecz Mars, mniejszy |kuzyn Ziemi,
{39938}{40002}Najbardziej zwodniczy |był zawsze Mars.
{40004}{40070}Leighton zobaczył |tajemnicze ciemne plamy
{40072}{40127}bracające się wraz z planetą.
{40129}{40219}Ale co ujawni bliskie |zetknięcie się z powierzchnią planety?
{40427}{40543}W 1963r., Amerykańska |sonda Mariner 4
{40545}{40644}została wysłana, aby po raz pierwszy |przesłać zdjęcia z innej planety.
{41025}{41114}Bob Leighton był odpowiedzialny |za dostarczenie tych zdjęć.
{41116}{41214}..i niebieskie chmury, ooo, tak...
{41216}{41290}Zaprosił do współpracy Bruce'a Murray'a.
{41292}{41391}Zostałem wciagnięty albo wessany, |jakkolwiek można na to spojrzeć,
{41393}{41432}w to wspaniałe doświadczenie
{41434}{41537}stania się pierwszymi, |którzy zobaczą Marsa
{41539}{41575}na zbiżonych zdjęciach.
{41577}{41634}Tu Centrum Kontrolne |Mariner'a w JPL.
{41636}{41785}Pojazd jest 214,603 |miliony km od Ziemi
{41787}{41867}i 80 km od Marsa.
{41960}{42026}Po 8-miesięcznej podróży
{42028}{42120}Mariner 4 zbliżał się |do swojego celu.
{42122}{42187}Pierwsze zdjęcie pokaże |obszar około
{42189}{42276}450 km kwadratowych na oświetlonej |przez Słońce części planety.
{42278}{42307}Chciałbym być tak pewny jak on!
{42309}{42385}Za około 4 minuty |powinniśmy określić
{42387}{42457}czy migawka aparatu działa
{42459}{42506}i czy zdjęcia są rejestrowane.
{42508}{42573}Udział w tym nie tylko naukowców,
{42575}{42650}ale też publiki i mediów |był ogromny
{42652}{42764}ponieważ sądzono, że na Marsie istnieje życie, |i w powszechnym mniemaniu,
{42766}{42822}byż może istnieją Marsjanie.
{42839}{42903}Mariner 4 przelatywał |koło Marsa.
{42905}{42984}Miał tylko jedną szansę, |aby zrobić te zdjęcia.
{42995}{43140}..pozycja dla 5605 |wynosi 323. Gratulacje.
{43262}{43337}323! Dokładnie tam, |gdzie chcieli!
{43410}{43478}16 tys. km od powierzchni,
{43480}{43557}aparaty na sondzie Mariner 4 |wibrowały pełne życia.
{43701}{43852}Sygnały te powróciły - jeśli wyobrazimy sobie, |że jeden element, jedno zdjęcie elementu,
{43854}{44007}jedna próbka światła - szybkość, |z jaką przybywały z Marsa,
{44009}{44093}była taka jak ta |na sekundę.
{44139}{44240}- Hej! No to mamy. |- Jest. Są dane!
{44247}{44346}20 zdjęć dotarło |w trzy tygodnie.
{44697}{44759}Daj mi numer telefonu |Bruce'a Murray'a.
{44804}{44889}Gdzie, u licha, są |specjaliści od odczytu zdjęć?
{44945}{45048}Tak, odbieramy dane, chłopie. |Co ty robisz w łóżku?
{45080}{45111}No to mamy.
{45136}{45177}Jest trochę zdjęć.
{45345}{45409}Planeta nie była taka, |jak oczekiwali.
{45463}{45585}Nie było tu oznak życia. |Zadnej roślinności.
{45587}{45686}Zdjęcie za zdjęciem |monotonnego, płaskiego krajobrazu.
{45789}{45843}Dopiero przy 12-ym ujęciu
{45845}{45915}zaczęli odróżniać zarysy.
{45947}{46034}To co zobaczyliśmy |to te olbrzymie kratery.
{46036}{46195}300-kilometrowe (średnica) |kratery na Marsie.
{46197}{46253}Kratery uderzeniowe -
{46255}{46406}to oznaczało, że Mars |zachował ślady
{46408}{46508}ze swojego początkowego okresu istnienia, |3 lub 4 biliony lat wcześniej.
{46510}{46597}Doszliśmy do istotnego wniosku, |zaskakującego dla wszystkich,
{46599}{46697}na podstawie tych |kilku zdjęć.
{46782}{46844}Gdy wieść dotarła |do Zwiasku Radzieckiego,
{46846}{46955}jeden człowiek nie podzielał |zdziwienia swoich zachodnich rywali.
{46969}{47072}Kratery to było dokładnie to, |czego spodziewał się Wiktor Safronow.
{47205}{47285}Wkrótce na zachodzie zaczęto |debatować nad teoriami Safronowa.
{47287}{47355}Tam zaawansowana technologia |umożliwiła George'owi Wetherill'owi
{47357}{47410}rozwinąć teorię akrecji.
{47412}{47475}Nazwałem to zagadnieniem |małych planet.
{47477}{47595}Chodzi o to, że istnieje |wiele obiektów, małych planet,
{47597}{47643}poruszających się wokół |Słońca po orbitach.
{47645}{47740}A to, co chemy zrozumieć |to jak one się połączyły,
{47742}{47771}aby utworzyć większe planety.
{47816}{47853}Komputery Wetherill'a odkryły
{47855}{47939}burzliwy okres |powstawania planet.
{47955}{48062}Podczas symulacji |komputerowej odkryto,
{48064}{48201}że w miarę powiększania się, |planety zaczynają się stopniowo spychać
{48203}{48312}na orbity przecinające się |z orbitą innej planety.
{48330}{48398}Wkrótce proste orbity |grupy planet Safronowa
{48400}{48449}zostały katastrofalnie |zakłócone.
{48471}{48527}Gdy zaczęły się nawzajem |spychać ze swoich kursów,
{48529}{48592}Układ Słoneczny |był jak na beczce prochu.
{48594}{48663}Zderzenia planet |były nieuchronne.
{48884}{49004}George zdał sobie zprawę, |że było to coś w rodzaju wielkiej orgii.
{49006}{49093}W wenętrznej części Układu Słonecznego |rozpętało sie piekło.
{49095}{49124}Obiekty są rozrzucane,
{49126}{49170}i połowa materii...
{49172}{49218}uderza w Słońce lub jest |wyrzucana w kierunku Jowisza,
{49220}{49274}który z kolei może ją wyrzucić |poza Układ Słoneczny.
{49276}{49345}To bardzo gwałtowny, |wybuchowy incydent.
{49635}{49684}Jeśli Wetherill miał rację,
{49686}{49742}to w tym okresie wewnętrzna |część Układu Słonecznego
{49744}{49853}została zarzucona |szczątkami planet.
{49900}{49962}Te 4 planety, które przetrwały, |musiały oprzeć się
{49964}{50052}ostatecznemu intensywnemu |bombardowaniu.
{50199}{50348}W 1973 r., George Wetherill |miał sposobność zweryfikować swoją pracę.
{50355}{50418}Mariner 10 miał polecieć |w kierunku Merkurego.
{50628}{50699}78 milionów km od Ziemi,
{50700}{50773}i daloeko poza zasięgiem |nawet najsilniejszych teleskopów,
{50775}{50862}powierzchnia tej planety |była zupełną tajemnicą.
{50866}{50928}Kilka miesięcy |przed misją na Merkurego,
{50930}{51004}byłem na spotkaniu, |gdzie ludzie dyskutowali o tym,
{51006}{51067}co moglibyśmy znaleźć |na Merkurym tak, aby ...
{51069}{51148}skupić nasze myśli na nim.
{51150}{51229}A bardzo znany astronom |badający planety
{51231}{51332}w odpowiedzi na pytanie |stwierdził, że Merkury
{51334}{51395}nie ma żadnych kraterów, |lub ma ich bardzo niewiele.
{51399}{51471}Ciekawą rzeczą jest, |że kratery na Marsie
{51473}{51563}także zadziwiły |większość astronomów.
{51605}{51673}Po przebyciu drogi, podczas której |przelatywał obok Wenus,
{51675}{51760}w lutym Mariner 10 |zbliżał się do celu.
{51828}{51963}Jednak w konsekwencji, |miałem okazję być zaproszony do JPL
{51965}{52044}i zasiąść w małym pokoju |nad kontrolą misji
{52046}{52116}i zobaczyć zdjęcia Merkurego |gdy zaczęły nadchodzić.
{52174}{52233}Zaczęły docierać |pierwsze zdjęcia Merkurego
{52235}{52277}i pierwsze, co zobaczyliśmy |to niewyraźna kula.
{52279}{52338}Bardziej w wyobraźni |zobaczyliśmy kratery,
{52340}{52390}lecz po chwili były zbliżenia.
{52393}{52446}Wkrótce zaczął wyglądać |tak jak Księżyc.
{52460}{52583}Merkury okazał się być najobficiej |pokrytą kraterami planetą w Układzie Słonecznym.
{52590}{52633}Jedno uderzenie |było tak silne
{52635}{52683}że w kamieniu zostawiło |odbite fale uderzeniowe
{52685}{52729}po drugiej stronie planety.
{52800}{52887}Dowodziło to, jaki był ostatni |etap teorii akrecji.
{52920}{53044}Byłem niezmiernie podniecony. |Wiedziałem, że one tam są,
{53046}{53142}ale zobaczenie ich, |coś, o czym myślałem
{53144}{53252}przez wszystkie te lata, |a teraz mogę popatrzeć.
{53254}{53285}To było ekscytujące.
{53287}{53364}Także podekscytowani byli oficerowie |wokół mnie - mówili,
{53366}{53468}powtarzali: "Czyż nie jest to piękne? |Tak jak zrzucenie 52 w Wietnamie."
{53771}{53841}A oto planety wewnętrzne.
{53858}{53926}Te, które zwycięsko wyszły |z tej "walki na śmierć i życie" -
{53974}{54048}Merkury, Wenus i Mars.
{54057}{54136}Każda ze śladami swojego powstania.
{54269}{54317}A co z Ziemią?
{54325}{54419}Z pewnością niemożliwe, |żeby nasza planeta przetrwała nienaruszona?
{54912}{55037}W terenie Hal Levison rzeczywiście |rozumie tą siłę,
{55039}{55142}na której działanie planety, |w tym nasz własna, były wystawione.
{55661}{55780}Ta dziura w ziemi |powstała w ciągu kilku sekund.
{55836}{55897}Prócz faktu, że widok |ten wprawia w zdumienie,
{55899}{56040}coś nam mówi, że Układ |Słoneczny jest nadal aktywny
{56042}{56099}i że obiekty nadal |się ze sobą zderzają,
{56101}{56208}To stosunkowo mała, nic |nieznacząca dziura w ziemi.
{56351}{56480}50 tys. lat temu, 50-metrowy kawałek |jakiejś planety oderwany
{56482}{56559}miliardy lat wcześniej, |leciał w kierunku Ziemi,
{56561}{56610}tam, gdzie dziś jest Arizona.
{56642}{56721}Oto dowód na to, jakie były |końcowe etapy przyrastania.
{56840}{56912}Ale jak to się ma do planet, |które przewyższają rozmiarem planety wewnętrzne?
{56934}{57017}Jak zastosować teorię akrecji |do gazowych gigantów,
{57019}{57118}dominujących w odległych |zakątkach Układu Słonecznego?
{57188}{57294}Dalej od Słońca |planety są inne.
{57296}{57396}Dzieje się tak, ponieważ im dalej |od Słońca, tym niższa temperatura.
{57398}{57502}A w szczególności gdzieś cztery razy |dalej od Słońca niż Ziemia,
{57504}{57596}docieramy do punktu, gdzie woda |kondensuje się i staje się ciałem stałym.
{57615}{57708}Tam, gdzie woda zmieniła się w lód, |ilość materii, z której
{57710}{57783}mogły powstać planety zewnętrzne |była o wiele większa.
{57800}{57896}Jowisz i Saturn tak powiększyły się, |że zaczęły wsysać
{57898}{57968}gazy pierwotne |z początkowego obłoku pyłu,
{57970}{58057}powiększając je do rozmiaru |setki razy większego od masy Ziemi.
{58149}{58263}W tm obszarze było |o wiele więcej planet niż dzisiaj.
{58265}{58334}Ich orbity również |zostały zakłócone.
{58341}{58425}Nie możemy znaleźć żadnych śladów zderzeń |w ich gazowej atmosferze,
{58427}{58496}ale można znaleźć dowód |w ich ruchu wokół osi.
{58498}{58565}Istnieje przekonanie, |że planeta wielkości Ziemi
{58567}{58617}zderzyła się z Uranem.
{58710}{58831}Obecnie Uran nadal krąży |wokół Słońca przewrócony.
{59208}{59295}Kiedy zakończyły się te |planetotwórcze zderzenia?
{59357}{59394}Odkryłem wiele komet.
{59396}{59465}A teraz uczestniczę |w odkrywaniu 21.
{59467}{59526}Nic nie można porównać |do nocy
{59528}{59565}gdy znaleźliśmy Shoemaker-Levy 9.
{59567}{59661}Nie mieliśmy pojęcia |jak istotne będzie to odkrycie.
{59663}{59739}Znaleźliśmy się na 23 stronie |gazety London Times:
{59741}{59834}Carolyn, Jean Shoemaker |i ja odkryliśmy tą kometę.
{59882}{59950}Zainteresowanie wzrosło |kilka miesięcy poźniej,
{59952}{60019}gdy ogłoszono, |że Shoemaker-Levy 9
{60021}{60078}zmierzał wprost |w kierunku Jowisza.
{60080}{60224}Teraz to nie była 23 strona |w London Times, tym razem była to strona 1.
{60226}{60266}To była inna historia.
{60268}{60377}Shoemaker-Levy 9 miał nam |pokazać, o co w tym chodzi.
{60426}{60493}We wszystkich cywilizacjach,
{60495}{60580}odkąd Galileusz po raz pierwszy spojrzał |przez teleskop w 1609 r.,
{60582}{60659}i odkąd pierwszy raz |spojrzał na Jowisza w 1610,
{60661}{60789}Po raz pierwszy w historii zobaczyliśmy |kometę uderzającą w planetę.
{60802}{60906}16 lipca 1994. dzień uderzenia.
{60918}{60997}Każdy dostępny teleskop |ustawiony jest na Jowisza.
{61009}{61130}Popatrz! Mój Boże! |Popatrz na to!
{61451}{61518}Tak powstał Układ Słoneczny,
{61520}{61601}Komety uderzające w planety. |Komety najpierw zderzające się ze sobą.
{61603}{61703}Bardzo powoli, raczej jak |zetknięcie się niż zderzenie,
{61705}{61776}potem te obiekty powiększają się |i rośnie ich siła grawitacji,
{61778}{61885}zderzenia są coraz częstsze |i szybsze, i gwałtowniejsze.
{61887}{62010}W swojej "młodości" Układ Słoneczny |stał się trochę niefunkcjonalny.
{62019}{62104}I wreszcie, kiedy |to się kończy?
{62106}{62198}To, czego Shoemaker-Levy 9 nas nauczył |to to, że to się jeszcze nie zdarzyło.
{62206}{62310}Dokładnie wtedy, |latem 1994,
{62312}{62413}wokół Jowisza rozciągnięta jest |żółta taśma policyjna,
{62415}{62512}która mówi "Niebezpieczeństwo, nie zbliżać się, |Układ Słoneczny w budowie."
{62515}{62555}Nadal tak się dzieje.
{62558}{62688}Jowisz powiększył się trochę |podczas tygodnia od 16 lipca 1994.
{62690}{62741}Zrzucono wodę na Jowisza.
{62743}{62815}Było tam więcej |siarczku węgla.
{62819}{62870}Jak gdyby natura mówiła:
{62872}{62959}"OK chłopcy, pokażę wam, |jak to działa,"
{62980}{63056}"jedyne co macie robić |to oglądać."
{63760}{63845}Oto mamy gazowe olbrzymy.
{63877}{63940}Jowisz i Saturn |wyznaczają obecną granicę
{63942}{63989}teorii budowniczych planet.
{64100}{64200}O wiele dalej od tych olbrzymów |położone są lodowe giganty,
{64202}{64253}Uran i Neptun.
{64328}{64448}Ale tutaj pojawiają się problemy |z teorią akrecji.
{64488}{64532}Powstanie Urana i Neptuna
{64534}{64638}to największe tajemnice |powstania Układu Słonecznego,
{64640}{64730}ponieważ wszystko przebiega wolniej |w większej odległości od Słońca,
{64732}{64783}tak więc wszystkie |te procesy są spowolnione.
{64785}{64878}Jeśli spróbujemy uruchomić tam |ten sam program komputerowy
{64880}{64940}co w obszarze planet |ziemskich,
{64942}{65002}planety nie utworzą się.
{65004}{65100}Cokolwiek nie zrobimy, |nie otrzymamy Urana czy Neptuna
{65102}{65138}używając tamtych modeli.
{65155}{65271}Choćbym nie wiem jak próbował, |nie mogę sprawić, aby zniknęły.
{65273}{65349}One tam są, a nasze modele |nie mogą ich utworzyć.
{65351}{65433}Więc przed nami |naprawdę długa droga
{65435}{65480}nim rzeczywiście to |wszystko zbadamy.
{65511}{65589}Zagadką jest w jaki sposób |te światy powstały tak szybko.
{65599}{65665}Naukowcy wiedzą zbyt mało |o początkowych warunkach
{65667}{65709}w tej odległości od Słońca.
{65721}{65783}Jakie planety dały początek
{65785}{65838}Uranowi i Neptunowi?
{65903}{66006}W 1992 r. dwaj astronomowie, |badający przestrzeń kosmiczną
{66008}{66088}poza Neptunem, odkryli |spory odłamek lodu.
{66107}{66181}Od tamtej pory znaleźli |ich o wiele więcej.
{66183}{66251}Zwane Pasem Kuiper'a, |są uważane
{66253}{66340}za materiał, z którego |mogły powstać inne lodowe giganty.
{66375}{66542}Pas Kuiper'a to obszar, |gdzie małe góry lodowe, o których wspomnieliśmy
{66544}{66616}rzeczywiście zaczęły przyrastać, |tworząc większe obiekty.
{66618}{66688}To, według mnie, obszar, któremu |musimy się dokładnie przyjrzeć,
{66690}{66776}ponieważ to, co się tam zdarzyło |to początek formacji planet,
{66779}{66858}wszystko zamrożone podczas |któregoś pośredniego etapu.
{66860}{66945}A próby zrozumienia |tego pozwolą nam
{66947}{67038}szczegółowo poznać początki |procesu przyrastania,
{67040}{67095}choć to, co go zatrzymało |także będzie interesujące,
{67097}{67167}i dostarczy informacji |także o samym procesie.
{67169}{67274}Według mnie, przyszłość zależy |od zewnętrznej części Układu Słonecznego.
{67280}{67315}Ale istnieje planeta,
{67317}{67390}położona na wewnętrznej krawędzi |Pasa Kuiper'a.
{67398}{67526}70 lat po jej odkryciu, istnienie |dziwnej, małej planety Pluton
{67528}{67586}może wreszcie nabrać sensu.
{67608}{67680}Plutona odkryto w 1930,
{67682}{67751}i nie pasował |do Układu Słonecznego.
{67753}{67830}Większość planet krąży po zblizonych |do koła orbitach. Ale nie Pluton.
{67832}{67959}Większość planet położona jest w płaszczyźnie, |która stanowi dysk akrecyjny.
{67965}{67990}Ale nie Pluton.
{67995}{68105}Był po prostu "dziwolągiem",|małym, lodowym,
{68109}{68191}niepodobnym do czegokolwiek, |co znaliśmy.
{68213}{68318}Czy ten mały lodowy świat |mógł być wytworem akrecji?
{68330}{68388}Światem, który w jakiś sposób |uniknął "połknięcia"
{68390}{68479}przez rosnącego Neptuna, | lub też wyrzucenia poza Układ Słoneczny?
{68497}{68552}Czy Pluton mógł być |brakującym ogniwem
{68554}{68620}w powstawaniu |lodowych oplbrzymów?
{68640}{68711}Okazuje się, że Pluton |był największą znaną częścią
{68713}{68745}tej grupy.
{68747}{68890}Na początku uważany |za odległego samotnego "dziwaka,"
{68892}{68993}teraz - za ważnego przodka |tej grupy planet.
{68995}{69087}I prawdopodobnie Pas Kuiper'a |składa się z większej liczby obiekótw
{69089}{69134}niż jakikolwiek inny obszar |Układu Słonecznego.
{69138}{69196}Tak więc jest to najbardziej "zatłoczony" |rejon Układu Słonecznego,
{69198}{69250}choć nie wiedzieliśmy |o tym 10 lat temu.
{69281}{69380}W ciągu 40 lat odkąd Mechta |wyszła poza obszar grawitacji ziemskiej,
{69382}{69439}wysłaliśmy sondy |na wszystkie planety.
{69460}{69528}Popraliśmy próbki z niszczących |chmur wokół Wenus,
{69530}{69629}i zarejestrowaliśmy olbrzymie |burze na jej powierzchni.
{69655}{69723}Przeżyliśmy |burze pyłowe na Marsie,
{69725}{69815}i widzieliśmy kaniony, |które pomieściłyby całe państwa.
{69817}{69893}Sporządziliśmy mapy |lodowych księżyców Jowisza,
{69895}{69952}i zanurzyliśmy się |w jego atmosferze.
{69992}{70056}Przelecieliśmy |nad pierścieniami Saturna.
{70130}{70164}Widzieliśmy aktywne gejzery
{70166}{70243}na najodleglejszym, zamarzającym |księżycu w Układzie Słonecznym.
{70316}{70376}Ale gdy pierwszy etap |naszego spotkania
{70378}{70450}z planetami dobiega końca,
{70453}{70536}mamy nowy obszar |do odkrycia.
{70598}{70695}W 1992, Clyde Tombaugh |otrzymał propozycję od NASA -
{70697}{70763}pozwolenie na odwiedzenie |jego planety.
{70775}{70870}Clyde rozpływał się. Rozpłynął się, |gdy otrzymał tamten list.
{70872}{71012}Czuł, że wysiłek jego życia, |cała jego praca nad Plutonem,
{71014}{71088}wraz z pracą w White Sands, |zbliżała się do finału.
{71090}{71202}Czuł, że ten list |oznaczał, że NASA,
{71204}{71247}poprzez ich misję na Plutona,
{71249}{71384}wreszcie uznała go za |tego, kim naprawdę był.
{71383}{71449}Clyde Tombaugh zmarł w 1997.
{71461}{71551}Pluto Express jest planowany |do startu w 2003.
{71563}{71629}Dotarcie do celu |zajmie 12 lat.
{71631}{71703}Po zbadaniu składu Plutona,
{71705}{71781}skieruje się na poszukiwania |obiektu w Pasie Kuiper'a.
{71783}{71862}Być może coś w ich zachowanych |kraterach czy składzie chemicznym
{71864}{71953}będzie ostatnim elementem |w układance tworzenia.
{71955}{71997}Cokolwiek zostanie odkryte,
{71999}{72115}pozycja Plutona |w Układzie Słonecznym jest pewna.
{72119}{72204}Będzie to załogowa misja |na Plutona w szczególnym wymiarze.
{72206}{72267}Nie bedzie tam |żywej osoby,
{72269}{72368}ale na pewno będzie tam |na pokładzie duch Clyde'a
{72370}{72461}w drodze na Plutona, |aby zobaczyć jaką planetą naprawdę
{72463}{72501}jest ten "maluch".
{72546}{72646}tłumaczenie: m06166
{72646}{72746}>> Napisy pobrane z http://napisy.org <<|>>>>>>>> nowa wizja napisów <<<<<<<<