KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE

WROCŁAWIU

ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO

Prof. dr hab.

Barbara

Barbara

Świątek

PRAWO MEDYCZNE

Prokreacja.

Prokreacja

Kodeks Etyki Lekarskiej.

Art. 38.

1. Lekarz powinien z poczuciem szczególnej

odpowiedzialności odnosić się do procesu

przekazywania życia ludzkiego.

2. Lekarz powinien udzielać zgodnych z wiedzą

medyczną informacji dotyczących procesów

zapłodnienia oraz metod regulacji poczęć,

uwzględniając ich skuteczność, mechanizm

działania i ryzyko.

3. Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów z

możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a

także diagnostyki i terapii przedurodzeniowej.

Przekazując powyższe informacje lekarz ma

obowiązek poinformować o ryzyku związanym z

przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych.

Prokreacja

Kodeks Etyki Lekarskiej.

Art. 39.

Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży

lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie

jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są

starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka

również przed jego urodzeniem.

Art. 39a.

Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach

klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub

terapeutycznych.

Prokreacja

wykład oparty o treści, zawarte w „Lekarskim prawie karnym” M. Filara

i „Prawie Medycznym” N. Nesterowicza

Prokreacja wspomagana - ( sztuczne

zapłodnienie, transfer embrionu) oraz tzw.
inżynieria genetyczna (klonowanie).

Problem prawny - czy czynności tego rodzaju

uznać należy za:

• terapeutyczne czynności lecznicze (techniki

leczenia niepłodności),

• nieterapeutyczne czynności lekarskie.
Od tego zależy ich prawna pozycja i

ewentualna odpowiedzialność prawna
wykonawcy.

Prokreacja

Brak w Polsce jakichkolwiek regulacji

prawnych, brak praktyki sadowej, brak
orzecznictwa Sądu Najwyższego. Brak
penalizacji określonych zachowań w tej
dziedzinie. Należy zatem przyjąć zasadę :”co
nie zakazane jest dozwolone”.

Prokreacja wspomagana to dwie procedury

medyczne:

• „sztuczne zapłodnienie” tj wprowadzenie

nasienia do dróg rodnych kobiety w sposób
inny niż stosunek płciowy,

• „zapłodnienie in vitro” tj połączenie

wydobytej z organizmu kobiety komórki
jajowej z plemnikiem, dokonane w
probówce.

Sztuczne zapłodnienie

Akty tzw. prawa europejskiego szczegółowo opisują

obowiązujące wskazania lekarskie i procedury np.

• sztuczne zapłodnienie prowadzić można jedynie w

celach leczniczych (zwalczanie nieodwracalnej
niepłodności) przez wysoko specjalizowanego lekarza
jedynie w oficjalnie zarejestrowanych ośrodkach,
gwarantujących odpowiednie warunki sanitarne i
wprowadzających ścisłe zasady odnośnie dawcy
spermy,

• zakaz używania mieszanej spermy,
• bezskuteczność innych metod leczenia bezpłodności,
• istnienie dużego ryzyka przekazania dziecku schorzeń

genetycznych,

• duże szanse na powodzenie zabiegu,
• wyrażenie przez zainteresowana osobę świadomej i

swobodnej zgody na piśmie,

• zakaz sztucznego zapłodnienia nasieniem zmarłego

męża lub partnera

Prokreacja

Zdaniem prawników powyższe zasady winne

być przestrzegane w Polsce.

Sztuczne zapłodnienie może być zatem

jedynie czynnością leczniczą, związaną z
leczeniem niepłodności. Czynność ta
wykonana

być

musi

zgodnie

z

obowiązującymi regułami

.

Prokreacja

Odpowiedzialność karna:
• w przypadku, gdy w trakcie dokonywania czynności

lekarz w sposób zawiniony narusza konkretne
reguły, w związku z czym u kobiety wystąpią
zaburzenia zdrowotne ( śmierć, ciężki uszczerbek
na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub
rozstrój zdrowia),

• gdy lekarz przeprowadza zabieg sztucznego

zapłodnienia z powodów innych niż lecznicze
(kaprys kobiety, lesbijka) lub sprzecznie z
obowiązującymi regułami nie ponosi
odpowiedzialności karnej o ile nie wystąpią
negatywne skutki u kobiety,

• gdy wystąpią negatywne skutki u kobiety po

zabiegu wykonanym przy zachowaniu
obowiązujących procedur ale bez wskazań
leczniczych lekarz ponosi odpowiedzialność karna
( czyli za powikłania stanowiące ryzyko zabiegu).

Prokreacja

Inne problemy prawne w zakresie

prawa rodzinnego:

inseminacja homologiczna – mąż matki

jest biologicznym i prawnym ojcem
dziecka, spoczywa na nim obowiązek
alimentacyjny wobec dziecka,
dziecko ma prawo dziedziczenia po
nim,

Prokreacja

Inseminacja heterologiczna – biologicznym ojcem

dziecka jest dawca nasienia, który dla matki
pozostaje nieznany. Wg prawa – w sprawach o
dochodzenie ojcostwa - ojcem jest mężczyzna który
„obcował” z matką dziecka. Jeżeli dziecko urodziło
się w małżeństwie – domniemanym ojcem prawnym
jest mąż kobiety. Może on wystąpić o zaprzeczenie
ojcostwa (ma na to 6 miesięcy od urodzenia
dziecka). Jeżeli mąż zgodził się na zabieg, zostaje
uznany za prawnego ojca dziecka . Gdy w takiej
sytuacji zaprzeczy ojcostwu – pozew zostanie, ze
względu na dobro dziecka, odrzucony. Orzeczenie
S.N. z 1983 r.: „żądanie męża matki zaprzeczenia
ojcostwa dziecka poczętego w wyniku dokonanego
za zgodą tego męża sztucznego zapłodnienia
nasieniem innego mężczyzny, może być uznane za
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”.

Prokreacja

Zapłodnienie „in vitro”:
Prawo europejskie: Należy uznać, że powyższe standardy

obowiązują w Polsce

.

•

zapłodnieniu podlega tylko taka ilość komórek jajowych, jaka
jest niezbędna dla zapewnienia skuteczności zabiegu,

•

embrionów nie wolno przechowywać przez czas dłuższy niż
określony w prawie wewnętrznym,

•

los embrionów przechowywanych dla określonej pary w
celach prokreacji i nie wykorzystanych przez nią, może być
określony tylko za zgoda obojga partnerów,

•

zabieg przeprowadzany jest w zasadzie przy użyciu komórek
jajowych partnerów, poza wyjątkami określonymi w prawie
państwowym,

•

wszczepienie embrionu niewykorzystanego przez inna parę
jest dopuszczalne w wyjątkowych przypadkach,

•

zakaz zastosowania techniki tzw „zastępczej matki” chyba , że
wyjątkowo ( matka zastępcza nie otrzymuje za to
wynagrodzenia, po urodzeniu ma prawo do zatrzymania
dziecka).

Prokreacja

Klonowanie w celach

prokreacyjnych:

Europejska konwencja bioetyczna

zakazuje wprost klonowania:
„tworzenie istot ludzkich
genetycznie identycznych
zaprzecza godności człowieka i
stanowi niewłaściwe wykorzystanie
biologii i medycyny.