Konflikt izraelsko-arabski

Konflikt izraelsko-arabski (arab. يليئارإسلااا يبرعلااا عارصلااا, hebr. ךוסכסהסכסוך
יברע ילארשיהסכסוך) obejmuje okres ponad wieku politycznych napięć i jawnych
niechęci pomiędzy Arabami a Żydami na Bliskim Wschodzie. Swoimi
przyczynami wybiega on na dużo wcześniej przed powstaniem państwa
Izrael (14 maja 1948) do czasu utworzenia ruchu syjonistycznego, którego
celem działania było stworzenie państwa żydowskiego w tak zwanej Ziemi
Izraela.

Konflikt izraelsko-arabski ma charakter etniczny, religijny i terytorialny.
Niektórzy uważają ten konflikt za część wielkiego starcia cywilizacji
pomiędzy Zachodem a Arabami i światem Islamu. Inni uważają, że religijny
wymiar jest zupełnie nowym aspektem tego konfliktu.
Tak czy inaczej, ten konflikt jest źródłem niechęci inicjującej liczne ataki na
przeciwników we wszystkich państwach na całym świecie i tym samym,
poprzez powszechność zjawiska terroru, przybiera on charakter konfliktu
globalnego.

Izrael

Liga Państw Arabskich

Izrael i członkowie Ligi Arabskiej

W pierwszym okresie trwania konfliktu, po I wojnie światowej na terenach
Mandatu Palestyny powstało kilka niezależnych państw arabskich. Jednak
zmieniające się stosunki pomiędzy państwami oraz rosnący napływ
żydowskiej imigracji doprowadził do wzrostu napięć i wybuchu przemocy,
które doprowadziły do obecnego stanu wzajemnej nieufności.
Poszukując sposobu rozwiązania konfliktu, 29 listopada 1947 roku
Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło
Rezolucję nr 181 w sprawie podziału Palestyny. W myśl Rezolucji:
państwo żydowskie miało liczyć 14 257 km2 powierzchni i 935 tys.
mieszkańców;
państwo arabskie miało liczyć 11 664 km2 powierzchni i 814 tys.
mieszkańców.
Żydzi zaakceptowali decyzję Zgromadzenia Ogólnego ONZ, jednakże
niezadowoleni Arabowie rozpętali spiralę przemocy, która w krótkim czasie
doprowadziła do wybuchu wojny domowej w Palestynie.

Wojny izraelsko-arabskie

Gdy 14 maja 1948 powstało niezależne państwo Izrael konflikt żydowsko-
arabski w Palestynie przeobraził się w konflikt izraelsko-arabski, który
swoim zasięgiem objął teren całego Bliskiego Wschodu i jest jednym z
najbardziej trudnych do rozwiązania konfliktów na świecie.
Pierwsza wojna izraelsko-arabska wybuchła 15 maja 1948 roku i
zakończyła się w 1949 podpisaniem porozumień rozejmowych pomiędzy
walczącymi państwami.
W 1956 Izrael za namową Wielkiej Brytanii i Francji dokonał agresji na
Egipt, co wykorzystały oba państwa europejskie by pod pretekstem
ochrony wolnej żeglugi zająć strefę Kanału Sueskiego. Pod
międzynarodowym naciskiem w 1957 Izrael, Wielka Brytania i Francja
wycofały swoje wojska, a ich miejsce zajęły międzynarodowe siły UNEF.
W czerwcu 1967 Izrael rozpoczął Wojnę Sześciodniową, w której zajął
Półwysep Synaj, Strefę Gazy, Judeę z Jerozolimą, Samarię i Wzgórza
Golan. W 1973 państwa arabskie rozpoczęły Wojnę Jom Kippur, którą po
początkowych sukcesach przegrały.
Lata 1982-1985 były okresem wojny libańskiej, która znalazła swoją
kontynuację w drugiej wojnie libańskiej 2006.

Wojny Izraelsko-Arabskie > Lata 1974-1982

Po klęsce państw arabskich w Wojnie Jom Kippur, aktywność
terrorystyczną zwiększyła Organizacja Wyzwolenia Palestyny, której
oddziały operowały z południowego Libanu przenikając przez granicę na
terytorium Izraela. Doszło do licznych ataków, podłożeń min lądowych,
porwań i morderstw bezbronnych cywilów.
W ramach akcji odwetowych Siły Obronne Izraela przeprowadzały
operacje w Libanie. Między innymi 12 kwietnia 1974 izraelscy komandosi
przeprowadzili akcję odwetową, wkraczając do Libanu i zajmując sześć
przygranicznych wiosek. Po ewakuacji mieszkańców wysadzono kilka
domów, należących do rodzin palestyńskich terrorystów.
W maju 1974 Sztab Główny Sił Obronnych Izraela podjął decyzję o
rozpoczęciu budowy specjalnego ogrodzenia granicznego wzdłuż całej
granicy z Libanem, Syrią i w dolinie Jordanu. W najdalej wysuniętych na
północ osadach budowano fortyfikacje obronne oraz przeprowadzono
szkolenia wojskowe mieszkańców. Miało to na celu zwiększenie
bezpieczeństwa ludności cywilnej oraz przeciwstawienie się ewentualnej
arabskiej agresji.

Kolejne etapy
wycofywania izraelskich
wojsk z Półwyspu Synaj.
Lata 1975-1982.

100-dni Wojny na Wyczerpanie

13 kwietnia 1974 syryjska armia rozpoczęła serię potyczek
artyleryjskich na Wzgórzach Golan, oczekując przeprowadzenia
ostatecznej syryjsko-iracko-libijskiej ofensywy przeciwko Izraelowi.
Starcia trwały przez prawie 100 dni. Pierwszego dnia starć syryjscy
komandosi wysadzili z helikopterów desant na górze Hermon. Po
ciężkich walkach musieli się jednak wycofać. Przez cały czas
dochodziło do licznych bitw powietrznych, w których sukcesy odnosili
Izraelczycy.
Starcia zaczęły wygasać, gdy 31 maja 1974 przedstawiciele Izraela i
Syrii podpisali w Genewie porozumienie w sprawie wycofania wojsk
izraelskich z terytorium Syrii. Strefa graniczna na Wzgórzach Golan
miała być zdemilitaryzowana i obsadzona przez międzynarodowe siły
pokojowe UNDOF.

Proces pokojowy z Egiptem
1 września 1975 doszło do zawarcia izraelsko-egipskiego porozumienia w
sprawie Półwyspu Synaj. Na jego mocy Izrael przeprowadził częściowe
wycofanie swoich wojsk na odległość 70 km na wschód od Kanału Sueskiego.
W zamian Egipt obiecał złagodzić bojkot ekonomiczny oraz umożliwić
żeglugę po Kanale Sueskim statkom handlowym wiozącym towary do lub z
Izraela. Te pierwsze kroki dobrej woli uruchomiły cały proces pokojowy
pomiędzy Izraelem a Egiptem.

Wojna domowa w Libanie
13 kwietnia 1975 wybuchły ciężkie starcia we wschodnim Bejrucie, które
rozpoczęły pierwszą fazę wojny domowej w Libanie. Konflikt rozpoczął się od
ostrzelania przez Palestyńczyków kościoła chrześcijańskiego w dzielnicy Ain
El Rummaneh. W odwecie członkowie chrześcijańskiej Falangi zabili 27
Palestyńczyków jadących autobusem przez tą dzielnicę. W rezultacie starcia
palestyńskich oddziałów OWP z chrześcijańską Falangą objęły swoim
zasięgiem cały Bejrut.
Wykorzystując osłabienie libańskiego rządu, palestyńskie organizacje
terrorystyczne stworzyły własne państwo w południowej części Libanu, z
której prowadziły regularne ataki wymierzone przeciwko Izraelowi.
Wywoływało to sporadyczne działania odwetowe Sił Obronnych Izraela.
Między innymi 7 lipca 1975 izraelskie siły powietrzne i marynarka wojenna
przeprowadziły odwetowe bombardowanie baz palestyńskich w okolicach
miasta Tyr.

W maju 1976 libański prezydent Suleiman Frangieh zwrócił się do
Izraela z prośbą o udzielenie pomocy wojskowej. Izrael rozpoczął
wówczas dostarczać uzbrojenie i amunicję do oddziałów
chrześcijańskich, które walczyły z Muzułmanami na północy Libanu.
Wysyłano także pomoc medyczną i humanitarną chrześcijanom na
południu Libanu. W czerwcu 1976 rozpoczęła się syryjska interwencja
zbrojna w Libanie, a w październiku 1976 interwencja wojsk Ligi
Arabskiej. Wojska arabskie wymusiły wprowadzenie zawieszenia broni.

Po historycznej wizycie egipskiego prezydenta Anwar Sadata w Izraelu
rozpoczął się proces pokojowy pomiędzy Izraelem a Egiptem. Był on
otwarcie krytykowany przez wszystkie państwa arabskie, a Syria
dodatkowo wydała w listopadzie 1977 zezwolenie oddziałom OWP w
południowym Libanie swobodnego atakowania terytorium Izraela.
Palestyńskie grupy terrorystyczne przenikały przez granicę lądem lub
morzem, a na północną Galileę spadały pociski Katiusza.

Operacja "Litani"

W odwecie na liczne ataki, 14 marca 1978 Siły Obronne Izraela zajęły
południowy Liban. Podczas operacji zniszczono liczne bazy OWP.
Wycofując się (21 marca) pozostawiono strefę buforową, którą patrolowały
oddziały chrześcijańskich milicji - uzbrojone i szkolone przez Izrael.
Dodatkowy nadzór nad granicą izraelsko-libańską sprawowały
międzynarodowe siły UNIFIL.

Camp David

W dniach od 5 do 18 września 1978 roku odbyła się trójstronna
konferencja pokojowa izraelsko-egipsko-amerykańska w Camp David.
18 września podpisano dwa izraelsko-egipskie porozumienia, które
tworzyły podstawę dla przyszłych negocjacji w sprawie trwałego pokoju
pomiędzy oboma państwami. Izrael zgodził się wycofać w ciągu 3 lat
wszystkie swoje wojska z Półwyspu Synaj, w zamian Egipt zgadzał się na
nawiązanie normalnych stosunków dyplomatycznych z Izraelem, uznając
tym samym prawo do istnienia państwa Izrael. Egipt gwarantował również
swobodną żeglugę izraelskich statków przez Kanał Sueski i inne drogi
wodne, takie jak Cieśniny Tirańskie.
26 marca 1979 roku podpisano Traktat pokojowy izraelsko-egipski. 27
maja otworzono granicę egipsko-izraelską, a 30 kwietnia pierwszy
izraelski frachtowiec swobodnie przepłynął przez Kana Sueski. 18 lutego
1980 roku nastąpiło otwarcie ambasady Izraela w Kairze.

Podpisanie porozumienie Camp David:

Menachem Begin, Jimmy Carter i Anwar Sadat

Wojna Libańska ’82-’85

6 czerwca 1982 roku Izrael zdecydował się na ingerencję w pogrążonym
w chaosie wojny domowej Libanie. Celem operacji wojskowej była
likwidacja baz i rozbicie oddziałów OWP, która miała swoją główną
siedzibę w Bejrucie. Podczas działań doszło do ciężkich starć z wojskami
syryjskimi, które okupowały część Libanu (od 1976 r. z tytułu mandatu
Ligi Państw Arabskich). 11 czerwca 1982 pod naciskiem
międzynarodowym wprowadzono w życie rozejm syryjsko-izraelski. Armia
izraelska przystąpiła wówczas do oblężenia Bejrutu.
Po zaciętych walkach i wyniszczającym bombardowaniu miasta,
międzynarodowa mediacja polityczna ONZ oraz Stanów Zjednoczonych
nakłoniła Palestyńczyków do ewakuacji oddziałów OWP z Libanu.
Ewakuowali się oni do Tunezji, Algierii, Libii, Jemenu, Sudanu i Iraku.
Armia izraelska wycofała się z Libanu w czerwcu 1985 roku,
pozostawiając pod swoją kontrolą tzw. "strefę bezpieczeństwa" (pas ziemi
szerokości 8-10 km przy granicy izraelsko-libańskiej), którą nadzorowały
oddziały Armii Południowego Libanu. Pomimo to, ataki szyickiego
Hezbollahu wciąż trwały. W latach 1985-1990 na granicy izraelsko-
libańskiej doszło do 2,4 tys. incydentów zbrojnych.

Mapa współczesnego Libanu.

Wynik:

* Ewakuacja OWP z Libanu,
* Izraelska okupacja
południowego Libanu (1982-
1985),
* Izraelska strefa
bezpieczeństwa (1985-2000),
* Konflikt w południowym
Libanie (1982-2000),
* Syryjska okupacja Libanu
(1982-2005)
* Wzrost wpływów Hezbollahu
w Libanie

Rozszerzenie na temat wojny libańskiej>>

Dalej>>

Ewakuacja OWP z Libanu

Ewakuacja sił OWP z Libanu trwała od 21 do 30 sierpnia 1982. Ogółem
wyjechało około 8,8 tys. palestyńskich bojowników. Jako jeden z
ostatnich Bejrut opuścił Jaser Arafat. Palestyńczycy odpłynęli promami
do Tunezji, Libii, Jemenu, Iraku, Syrii i Jordanii. Równocześnie Bejrut
opuściło około 6 tys. syryjskich żołnierzy.
Pomimo znaczącego osłabienia, Palestyńczycy nadal kontynuowali
zamachy terrorystyczne w Izraelu oraz atakowanie celów izraelskich na
całym świecie.
Operacja "Drewniana Noga„

Działalność terrorystyczna OWP, kierowana bezpośrednio przez Jasera
Arafata z Libii, doprowadziła do podjęcia przez izraelskie dowództwo
decyzji o przeprowadzeniu bezpośredniego ataku na Trypolis. 1
października 1985 izraelskie samoloty zbombardowały kompleks
budynków Hamam-a-Shatt w Trypolisie. Znajdowała się tam główna
kwatera OWP. Nalot trwał 6 minut. W jego wyniku zginęło 60
Palestyńczyków, a 70 zostało rannych. W momencie nalotu Jaser Arafat
był nieobecny w swojej kwaterze.
15 kwietnia 1986 siły powietrzne Stanów Zjednoczonych również
zbombardowały obozy szkoleniowe OWP w Libii.

Pierwsza Intifada 1987-1991

9 grudnia 1987 roku wybuchła Pierwsza Intifada, masowe powstanie
Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji Strefy Gazy i
Zachodniego Brzegu Jordanu. Przeciągające się starcia były mocnym
czynnikiem osłabiającym gospodarkę Izraela, który nie potrafił znaleźć
rozwiązania konfliktu. Dopiero uwikłanie się Jasera Arafata w I wojnie w
Zatoce Perskiej po stronie Iraku, mocno osłabiło jego pozycję i
doprowadziło do wygaśnięcia siły powstania w 1991. Równocześnie
ruszył proces pokojowy na Bliskim Wschodzie.

Podstawowe problemy

W konflikcie izraelsko-arabskim wyraźnie da się zauważyć kilka
podstawowych problemów:

• istnienie żydowskiego państwa Izrael w Palestynie,

• okupacja przez Izrael Zachodniego Brzegu Jordanu i Wzgórz Golan,

• powstanie niezależnego państwa palestyńskiego,

• osadnictwo żydowskie na okupowanych terenach,

• status Jerozolimy: jedno miasto - dwie stolice, święte miasto trzech
religii monoteistycznych,

• kwestia powrotu uchodźców palestyńskich,

• kwestia powstrzymania zarówno działań palestyńskiego ruchu oporu,
nazywanych czasami szumnie w mediach działaniami terrorystycznymi
jak i agresji izraelskich syjonistów na Palestyńczyków

Proces pokojowy

Podejmowano wiele prób rozwiązanie tego konfliktu. Najważniejsze
inicjatywy pokojowe to:

• Porozumienie Camp David

• Porozumienia z Oslo

• Plan pokojowy dla Bliskiego Wschodu z 2003 roku

• Inicjatywa genewska