Podstawy

Podstawy

ergonomii i

ergonomii i

fizjologii pracy

fizjologii pracy

Cz. 1. Ergonomia, jej istota,

Cz. 1. Ergonomia, jej istota,

rozwój i znaczenie

rozwój i znaczenie

Ergonomia - definicja

Ergonomia - definicja

Ergonomia:

Ergonomia:

dyscyplina naukowa i działalność

dyscyplina naukowa i działalność

praktyczna zmierzające do zaprojektowania

praktyczna zmierzające do zaprojektowania

takiego obiektu technicznego, aby był on:

takiego obiektu technicznego, aby był on:



produktywny i bezpieczny,

produktywny i bezpieczny,



łatwy do nauki, obsługi i serwisowania,

łatwy do nauki, obsługi i serwisowania,



estetyczny, wygodny i przyjemny w użyciu.

estetyczny, wygodny i przyjemny w użyciu.

Obiekty:

Obiekty:



stanowiska pracy: maszyny, urządzenia,

stanowiska pracy: maszyny, urządzenia,

oprogramowanie,

oprogramowanie,



artykuły konsumenckie, organizacje i usługi.

artykuły konsumenckie, organizacje i usługi.

Cel:

Cel:

dopasowanie obiektu do potrzeb i ograniczeń

dopasowanie obiektu do potrzeb i ograniczeń

użytkownika:

użytkownika:



aspekt techniczny, organizacyjny i ekonomiczny,

aspekt techniczny, organizacyjny i ekonomiczny,



aspekt marketingowo-finansowy.

aspekt marketingowo-finansowy.

Ergonomia wchodzi w skład grupy nauk o

Ergonomia wchodzi w skład grupy nauk o

pracy, do której zalicza się m.in.:

pracy, do której zalicza się m.in.:



prakseologię,

prakseologię,



organizację i zarządzanie,

organizację i zarządzanie,



socjologię pracy,

socjologię pracy,



fizjologię pracy,

fizjologię pracy,



działy ekonomi szczegółowej - ekonomiki:

działy ekonomi szczegółowej - ekonomiki:

- przemysłu,

- przemysłu,

- transportu i łączności,

- transportu i łączności,

- rolnictwa,

- rolnictwa,

- handlu i usług,

- handlu i usług,

- przedsiębiorstw,

- przedsiębiorstw,

- pracy.

- pracy.



Istnieją naturalne ograniczenia

Istnieją naturalne ograniczenia

psychosomatyczne ustroju ludzkiego, których

psychosomatyczne ustroju ludzkiego, których

nie daje się przekroczyć ani przez kształcenie,

nie daje się przekroczyć ani przez kształcenie,

ani przez praktykę, ani przez uruchomienie

ani przez praktykę, ani przez uruchomienie

bodźców materialnych i niematerialnych,

bodźców materialnych i niematerialnych,

wymagających najwyższego wysiłku woli czy

wymagających najwyższego wysiłku woli czy

najsilniejszych napięć emocjonalnych.

najsilniejszych napięć emocjonalnych.



W sytuacji kiedy właściwości

W sytuacji kiedy właściwości

psychofizjologiczne człowieka nie pozwalają

psychofizjologiczne człowieka nie pozwalają

mu na sprawne wykonanie pracy, należy

mu na sprawne wykonanie pracy, należy

dokonać zmian technicznych,

dokonać zmian technicznych,

technologicznych lub też organizacyjnych na

technologicznych lub też organizacyjnych na

stanowisku pracy.

stanowisku pracy.

ERGONOMIA

ERGONOMIA

Może być określana jako

Może być określana jako

interdyscyplinarna nauka, zajmująca

interdyscyplinarna nauka, zajmująca

się przystosowywaniem narzędzi ,

się przystosowywaniem narzędzi ,

maszyn, środowiska i warunków pracy

maszyn, środowiska i warunków pracy

do autonomicznych i psychofizycznych

do autonomicznych i psychofizycznych

cech i możliwości człowieka,

cech i możliwości człowieka,

zapewniając sprawne, wydajne i

zapewniając sprawne, wydajne i

bezpieczne wykonanie przez niego

bezpieczne wykonanie przez niego

pracy, przy stosunkowo niskim koszcie

pracy, przy stosunkowo niskim koszcie

biologicznym.

biologicznym.

W ergonomii dominującym elementem jest

W ergonomii dominującym elementem jest

CZŁOWIEK.

CZŁOWIEK.

Powyższe założenie stanowi podstawę

Powyższe założenie stanowi podstawę

podziału dyscyplin składowych ergonomii

podziału dyscyplin składowych ergonomii

na dwie grupy nauk ;

na dwie grupy nauk ;



dotyczących człowieka ( społecznych i

dotyczących człowieka ( społecznych i

medycznych ) – badają i przystosowują

medycznych ) – badają i przystosowują

„element ludzki ”

„element ludzki ”



dotyczących techniki ( technicznych i

dotyczących techniki ( technicznych i

ekonomiczno- organizacyjnych )- badają i

ekonomiczno- organizacyjnych )- badają i

dostosowują „ element techniczny ”

dostosowują „ element techniczny ”

Wspólnym celem jest zrównoważony stan

Wspólnym celem jest zrównoważony stan

układu człowiek – maszyna i

układu człowiek – maszyna i

niezawodność jego funkcjonowania.

niezawodność jego funkcjonowania.

Określa się jako zapewnienie

Określa się jako zapewnienie

człowiekowi dobrego życia,

człowiekowi dobrego życia,

zadowolenia, poczucia

zadowolenia, poczucia

bezpieczeństwa i komfortu

bezpieczeństwa i komfortu

psychicznego, jakiego może on

psychicznego, jakiego może on

doznawać z chwilą z chwilą

doznawać z chwilą z chwilą

stworzenia mu optymalnych

stworzenia mu optymalnych

warunków do pracy, wypoczynku i w

warunków do pracy, wypoczynku i w

ogóle do życia.

ogóle do życia.

NAJWAŻNIEJSZE DYSCYPLINY

NAJWAŻNIEJSZE DYSCYPLINY

KSZTAŁTUJĄCE DOROBEK

KSZTAŁTUJĄCE DOROBEK

WSPÓŁCZESNEJ ERGONOMII TO :

WSPÓŁCZESNEJ ERGONOMII TO :



fizjologia pracy

fizjologia pracy



psychologia pracy

psychologia pracy



antropologia

antropologia



organizacja pracy

organizacja pracy



nauki techniczne

nauki techniczne



medycyna pracy

medycyna pracy



ochrona środowiska

ochrona środowiska



bionika

bionika



pedagogika pracy

pedagogika pracy



socjologia pracy

socjologia pracy



estetyka

estetyka



prawo ergonomiczne

prawo ergonomiczne

ZADANIA ERGONOMII

ZADANIA ERGONOMII

ERGONOMIA – może uczynić wiele

ERGONOMIA – może uczynić wiele

dla poprawy jakości życia człowieka

dla poprawy jakości życia człowieka

przez :

przez :

permanentne i sterowane przez

permanentne i sterowane przez

naukę stwarzanie najkorzystniejszych

naukę stwarzanie najkorzystniejszych

warunków do niezawodnego

warunków do niezawodnego

funkcjonowania układu człowiek –

funkcjonowania układu człowiek –

technika dzięki obustronnemu

technika dzięki obustronnemu

przystosowaniu jego elementów.

przystosowaniu jego elementów.

Opracowanie planów i programów działań

Opracowanie planów i programów działań

dla nauk technicznych, aby dostosowywać

dla nauk technicznych, aby dostosowywać

technikę nie tylko do możliwości

technikę nie tylko do możliwości

psychofizycznych człowieka, lecz także do

psychofizycznych człowieka, lecz także do

jego potrzeb i oczekiwań

jego potrzeb i oczekiwań

Opracowanie planów i programów działań

Opracowanie planów i programów działań

dla nauk społecznych, aby przygotować

dla nauk społecznych, aby przygotować

człowieka do roli nie tylko twórcy techniki

człowieka do roli nie tylko twórcy techniki

ergonomicznej, ale także do roli

ergonomicznej, ale także do roli

konsumenta, umiejącego z niej korzystać i

konsumenta, umiejącego z niej korzystać i

doceniać jej wartości.

doceniać jej wartości.

Korzyści z wdrażania badań

Korzyści z wdrażania badań

ergonomicznych:

ergonomicznych:



zmniejszenie znaczenia różnic

zmniejszenie znaczenia różnic

indywidualnych, tzn. im bardziej cechy

indywidualnych, tzn. im bardziej cechy

maszyn , urządzeń i narzędzi są

maszyn , urządzeń i narzędzi są

przystosowane do przeciętnych możliwości

przystosowane do przeciętnych możliwości

człowieka, tym większa jest liczba osób,

człowieka, tym większa jest liczba osób,

mogących te maszyna obsługiwać i tym

mogących te maszyna obsługiwać i tym

mniejsza jest potrzeba badań selekcyjnych,

mniejsza jest potrzeba badań selekcyjnych,

eliminujących osoby o mniejszej sprawności

eliminujących osoby o mniejszej sprawności

fizycznej i psychicznej

fizycznej i psychicznej



zmniejszenie znaczenia czynnika szkolenia

zmniejszenie znaczenia czynnika szkolenia

zawodowego, tzn. krótsze szkolenie umożliwia

zawodowego, tzn. krótsze szkolenie umożliwia

osiągnięcie niezbędnej sprawności zawodowej

osiągnięcie niezbędnej sprawności zawodowej



zmniejszenie zmęczenia pracą

zmniejszenie zmęczenia pracą



zwiększenie wydajności pracy

zwiększenie wydajności pracy



zapobieganie patologicznym skutkom

zapobieganie patologicznym skutkom

wykonywania pracy, ograniczenie ilości

wykonywania pracy, ograniczenie ilości

chorób zawodowych

chorób zawodowych



zmniejszenie liczby wypadków przy pracy

zmniejszenie liczby wypadków przy pracy

– szacuje się , że około 85% wypadków

– szacuje się , że około 85% wypadków

wiąże się z działalnością człowieka, a

wiąże się z działalnością człowieka, a

przede wszystkim z nieodpowiednim

przede wszystkim z nieodpowiednim

zsynchronizowaniem maszyn z

zsynchronizowaniem maszyn z

możliwościami psychofizycznymi

możliwościami psychofizycznymi

człowieka.

człowieka.

Zastosowanie ergonomii wg miejsca i dziedzin

Zastosowanie ergonomii wg miejsca i dziedzin

działalności

działalności

Miejsce

Miejsce

Działalność

Działalność

Środowisko

Środowisko

Ekologia człowieka

Ekologia człowieka

Medycyna społeczna

Medycyna społeczna

Inżynieria biośrodowiskowa

Inżynieria biośrodowiskowa

Przemysł

Przemysł

Projektowanie i planowanie

Projektowanie i planowanie

Inżynieria przemysłowa

Inżynieria przemysłowa

Inżynieria ludzka

Inżynieria ludzka

Cybernetyka

Cybernetyka

Automatyzacja

Automatyzacja

Ergonomia zarządzania

Ergonomia zarządzania

Ergonomia wyrobów przemysłowych

Ergonomia wyrobów przemysłowych

Ochrona zdrowia pracowników

Ochrona zdrowia pracowników

Higiena przemysłowa

Higiena przemysłowa

Medycyna pracy

Medycyna pracy

Dziedziny działalności

Dziedziny działalności

gospodarczej i

gospodarczej i

społecznej

społecznej

Budownictwo mieszkaniowe,

Budownictwo mieszkaniowe,

urbanistyka i urbanizacja

urbanistyka i urbanizacja

Komunikacja i transport, medycyna

Komunikacja i transport, medycyna

lot. itp.

lot. itp.

Elementy systemu

Elementy systemu

ergonomicznego

ergonomicznego

CZŁOWIEK (operator):

CZŁOWIEK (operator):



minimalne wymagania fizyczne i psychiczne,

minimalne wymagania fizyczne i psychiczne,

ograniczenia

ograniczenia



odczuwanie uciążliwości i zagrożeń, wahania

odczuwanie uciążliwości i zagrożeń, wahania

efektywności

efektywności



rytmy wydajności, stan psychiczny

rytmy wydajności, stan psychiczny



techniki szkolenia i rozwoju umiejętności

techniki szkolenia i rozwoju umiejętności

OBIEKT TECHNICZNY (maszyna):

OBIEKT TECHNICZNY (maszyna):



instalacja, sygnalizacja, sterowanie, przepływ

instalacja, sygnalizacja, sterowanie, przepływ

informacji

informacji



wspomaganie procesów decyzyjnych i

wspomaganie procesów decyzyjnych i

diagnostycznych

diagnostycznych



odporność na błędy ludzkie

odporność na błędy ludzkie

ORGANIZACJA PRACY:

ORGANIZACJA PRACY:



struktury zarządzania, rozdział zadań, planowanie

struktury zarządzania, rozdział zadań, planowanie



zmianowość, podporządkowanie, zakres autonomii

zmianowość, podporządkowanie, zakres autonomii



praca grupowa, komunikowanie się, kreatywność

praca grupowa, komunikowanie się, kreatywność

Zakres projektowania

Zakres projektowania

ergonomicznego

ergonomicznego

1

1

. Metody i organizacja pracy

. Metody i organizacja pracy



metody pracy, podział zadań i odpowiedzialności

metody pracy, podział zadań i odpowiedzialności



dopasowanie struktury produkcyjnej

dopasowanie struktury produkcyjnej



techniki kierowania personelem

techniki kierowania personelem

2. Wyposażenie techniczne

2. Wyposażenie techniczne



sprzęt, narzędzia, oprzyrządowanie

sprzęt, narzędzia, oprzyrządowanie



oprogramowanie, wspomaganie i pomoc

oprogramowanie, wspomaganie i pomoc

3. Środowisko pracy

3. Środowisko pracy



przestrzeń,

przestrzeń,



oświetlenie, mikroklimat, zanieczyszczenia

oświetlenie, mikroklimat, zanieczyszczenia



hałas, drgania, promieniowanie, pola e-m,

hałas, drgania, promieniowanie, pola e-m,

elektryczność statyczna

elektryczność statyczna

4. Personel

4. Personel



rozwój kwalifikacji i umiejętności

rozwój kwalifikacji i umiejętności



techniki doboru i selekcji

techniki doboru i selekcji

Integracja czynników:

•TECHNIKA

•ORGANIZACJA

•LUDZIE

•ŚRODOWISKO

•EKONOMIA

Techniki badań ergonomicznych

Techniki badań ergonomicznych

Podstawowe techniki badań:

Podstawowe techniki badań:



obserwacja, chronometraż, rejestracja czasu

obserwacja, chronometraż, rejestracja czasu



cyklogramy, wykresy i karty przebiegu

cyklogramy, wykresy i karty przebiegu



analiza dokumentacji i wypadków (awarii, napraw)

analiza dokumentacji i wypadków (awarii, napraw)



makietowanie, testy z udziałem użytkowników

makietowanie, testy z udziałem użytkowników



modele matematyczne i symulacyjne

modele matematyczne i symulacyjne



kwestionariusze, ankiety, wywiady

kwestionariusze, ankiety, wywiady



testy psychologiczne

testy psychologiczne

Źródła danych do projektowania

Źródła danych do projektowania



literatura i bazy danych

literatura i bazy danych



wyniki testów i doświadczeń laboratoryjnych

wyniki testów i doświadczeń laboratoryjnych



doświadczenia z przemysłu (praktyka

doświadczenia z przemysłu (praktyka

eksploatacyjna)

eksploatacyjna)

DZIAŁANIA ERGONOMICZNE W

DZIAŁANIA ERGONOMICZNE W

SFERZE TECHNIKI

SFERZE TECHNIKI

Dostosowanie techniki do człowieka jest procesem

Dostosowanie techniki do człowieka jest procesem

ciągłym i dynamicznym z uwagi na to , że wraz z

ciągłym i dynamicznym z uwagi na to , że wraz z

upływem czasu zmieniają się potrzeby i wymagania

upływem czasu zmieniają się potrzeby i wymagania

człowieka ( zwłaszcza ze sfery psychicznej ) , a

człowieka ( zwłaszcza ze sfery psychicznej ) , a

jednocześnie człowiek też się dostosowuje i uczy żyć

jednocześnie człowiek też się dostosowuje i uczy żyć

w stechnicyzowanym środowisku.

w stechnicyzowanym środowisku.

Inżynierom i technikom, na których spoczywa

Inżynierom i technikom, na których spoczywa

obowiązek dostosowania techniki do człowieka,

obowiązek dostosowania techniki do człowieka,

potrzebne są :

potrzebne są :

- odpowiedni poziom wiedzy ergonomicznej,

- odpowiedni poziom wiedzy ergonomicznej,

- motywacja ,

- motywacja ,

- takie metody projektowania, które stwarzają

- takie metody projektowania, które stwarzają

największe prawdopodobieństwo uzyskania rozwiązań

największe prawdopodobieństwo uzyskania rozwiązań

technicznych i organizatorskich zgodnych z

technicznych i organizatorskich zgodnych z

wymaganiami i zaleceniami ergonomii.

wymaganiami i zaleceniami ergonomii.

Ergonomia korekcyjna i koncepcyjna

Ergonomia korekcyjna i koncepcyjna



Ergonomia korekcyjna

Ergonomia korekcyjna

– korekta warunków pracy

– korekta warunków pracy

dokonywana jest na drodze modernizacji

dokonywana jest na drodze modernizacji

istniejących i pracujących maszyn i urządzeń oraz

istniejących i pracujących maszyn i urządzeń oraz

wprowadzaniu elementów zabezpieczających

wprowadzaniu elementów zabezpieczających

ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska

ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska

pracy.

pracy.



PRZESZKODY W STOSOWANIU

PRZESZKODY W STOSOWANIU

Działania tego typu mają już uznaną renomę i są

Działania tego typu mają już uznaną renomę i są

stosowane najczęściej .Spotykają się one jednak z

stosowane najczęściej .Spotykają się one jednak z

tak poważnymi ograniczeniami natury

tak poważnymi ograniczeniami natury

technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej, że ich

technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej, że ich

efektywność jest stosunkowo niska, a koszty z

efektywność jest stosunkowo niska, a koszty z

reguły wysokie.

reguły wysokie.



Ergonomia koncepcyjna

Ergonomia koncepcyjna

– celem jest takie

– celem jest takie

zaprojektowanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy

zaprojektowanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy

też całego obiektu przemysłowego, aby spełniał on

też całego obiektu przemysłowego, aby spełniał on

podstawowe wymagania ergonomii. Łatwiej przy

podstawowe wymagania ergonomii. Łatwiej przy

nowoczesnej technice wprowadzać wymogi

nowoczesnej technice wprowadzać wymogi

ergonomiczne do koncepcji projektu niż korygować

ergonomiczne do koncepcji projektu niż korygować

stan rzeczywisty.

stan rzeczywisty.



BARIERY PSYCHOLOGICZNE DO POKONANIA

BARIERY PSYCHOLOGICZNE DO POKONANIA

- przekonanie wewnętrzne projektanta, niczym nie

- przekonanie wewnętrzne projektanta, niczym nie

uzasadnione, o tym ,że problem przed którym staje

uzasadnione, o tym ,że problem przed którym staje

jest niemożliwy do rozwiązania lub nierealny

jest niemożliwy do rozwiązania lub nierealny

- tendencje do preferowania stereotypowych,

- tendencje do preferowania stereotypowych,

tradycyjnych i często przestarzałych rozwiązań

tradycyjnych i często przestarzałych rozwiązań

- obawa przed nowością i niechęć do podjęcia

- obawa przed nowością i niechęć do podjęcia

ryzyka

ryzyka

- bariera organizacyjna ( trudności w

- bariera organizacyjna ( trudności w

zorganizowaniu zespołu specjalistów z różnych

zorganizowaniu zespołu specjalistów z różnych

dziedzin i koordynowaniu ich pracy).

dziedzin i koordynowaniu ich pracy).

Obszary badań ergonomicznych

Obszary badań ergonomicznych

Stanowiska pracy i warunki pracy:

Stanowiska pracy i warunki pracy:

maszyny, urządzenia, oprogramowanie i techniki informacyjne

maszyny, urządzenia, oprogramowanie i techniki informacyjne



wykonywanie pomiarów i określanie dopuszczalnych wartości

wykonywanie pomiarów i określanie dopuszczalnych wartości

(norm) intensywności czynników tworzących materialne środowisko

(norm) intensywności czynników tworzących materialne środowisko

pracy

pracy



określenie wpływu tych czynników na samopoczucie i zdrowie

określenie wpływu tych czynników na samopoczucie i zdrowie

człowieka – badania diagnostyczne i prognozowane

człowieka – badania diagnostyczne i prognozowane



określenie sposobów eliminacji uciążliwości i zagrożeń oraz

określenie sposobów eliminacji uciążliwości i zagrożeń oraz

realizacja projektów korygujących warunki pracy

realizacja projektów korygujących warunki pracy

Wyroby konsumenckie:

Wyroby konsumenckie:



zapewnienie optymalnej funkcjonalności obiektu technicznego

zapewnienie optymalnej funkcjonalności obiektu technicznego



dostosowanie wymiarów obiektów (produktu, wyrobu) do wymiarów

dostosowanie wymiarów obiektów (produktu, wyrobu) do wymiarów

ciała człowieka, zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu

ciała człowieka, zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu

użytkowania

użytkowania



eliminowanie negatywnego wpływu obiektu na warunki środowiska

eliminowanie negatywnego wpływu obiektu na warunki środowiska



dbałość o estetykę i atrakcyjność obiektu technicznego (wyrobu)

dbałość o estetykę i atrakcyjność obiektu technicznego (wyrobu)

Usługi:

Usługi:



analiza czynników satysfakcji klienta (konsumenta, użytkownika)

analiza czynników satysfakcji klienta (konsumenta, użytkownika)



określenie wpływu systemu usługowego na samopoczucie człowieka

określenie wpływu systemu usługowego na samopoczucie człowieka