Etapy i determinanty rozwoju

pielęgniarstwa europejskiego.

Pielęgnowanie w znaczeniu opieki towarzyszy
człowiekowi od zarania dziejów ( opieka nad
dziećmi i innymi potrzebującymi pomocy ).

Proste zadania opiekuńczo – pielęgnacyjne
wykonywano z pobudek miłości, miłosierdzia, ze
względów patriotycznych i społecznych.

Zarówno motywy podejmowania tych zadań jak
i rozwój pielęgniarstwa były zależne od
określonych idei, właściwych dla prądów
filozoficznych danego okresu.

Podstawowe prądy filozoficzno – kulturowe:

1. Ascetyzm
- pielęgniarstwo – powołanie do spełnienia woli
Boga.

2. Romantyzm
- pielęgniarstwo – dla wielu kobiet pożądana
działalność, w której mogą urzeczywistnić swe
marzenia i ideały w pracy pełnej oddania,
jednocześnie będącej powodem zadowolenia i
dumy z powodu pełnienia trudnych obowiązków.

Podstawowe prądy filozoficzno – kulturowe c.d.:

3. Pragmatyzm
- postuluje praktyczny sposób myślenia i
działania,
- rozpatrywanie działalności pielęgniarskiej w
aspekcie działań instrumentalno – technicznych,
użytecznych ze względu na zaspokojenie
określonych potrzeb terapeutyczno -
pielęgnacyjnych
- dążenie do podnoszenia kwalifikacji
zawodowych pielęgniarek, usprawniania
organizacji pracy i działalności kierowniczej.

Podstawowe prądy filozoficzno – kulturowe c.d.:

4. Humanizm
- uznanie człowieka za najwyższą wartość i
podkreślanie jego godności;
- filozofia ta wywarła największy wpływ na
przemiany zachodzące w pielęgniarstwie.

W dziejach pielęgniarstwa można wyróżnić

dwa okresy istotne dla jego rozwoju:

1. Okres przednowoczesny

2. Okres nowoczesny

Okres przednowoczesny

Starożytność ( ok.. 4000 p.n.e. – V w n.e.)

1. Egipt
- wiedza medyczna jako dar Boga stanowiła
tajemnicę kapłanów;
- istniały przepisy religijne istotne dla
zachowania życia i zdrowia;
- ukształtowano podstawy etyki lekarskiej;
- powstały pierwsze szpitale;
- chirurgia - podstawowym działem medycyny;
- czynności opiekuńczo – pielęgnacyjne w
stosunku do dzieci i członków rodziny
wykonywały kobiety.

Starożytność ( ok.. 4000 p.n.e. – V w n.e.) c.d.

2. Indie
- leczenie spoczywało w rękach kapłanów;
- wiedza medyczna , oparta na doświadczeniu i
wierze w działanie sił nadprzyrodzonych,
obejmująca zagadnienia profilaktyczne,
pielęgnacyjne i lecznicze, była zapisana w
Świętych księgach Wedy;
- pielęgniarkom pracującym w szpitalach
stawiano wysokie wymagania zwracając uwagę
na kwalifikacje techniczne, cechy charakteru i
poziom moralny.

Starożytność ( ok.. 4000 p.n.e. – V w n.e.) c.d.

3. Grecja
- pielęgnowaniem zajmowały się kapłanki a
potem uczniowie mistrza;
- Hipokrates opracował podręcznik medycyny,
stworzył teoretyczne podstawy patologii ogólnej,
wprowadził zasady etyki lekarskiej, zwrócił
uwagę na obserwację i czynności opiekuńczo-
pielęgnacyjne.

4. Rzym
- chrześcijaństwo wprowadziło do kultury
rzymskiej ideę humanitaryzmu opartą na miłości
bliźniego;
- zrównano w prawach kobiety i mężczyzn.

Średniowiecze (ok.. koniec V w – XV/XVI w

)

- opieka leczniczo – pielęgnacyjna była
sprawowana przez członków różnych zgromadzeń
religijnych ( w Polsce było to : Zgromadzenie Św.
Ducha, Miechowitów, Joannitów, Krzyżaków
Gwieździstych)

Czasy nowożytne (od połowy XVI w –
połowy XIX w)

- z powodu reformacji odchodzenie ze szpitali
osób duchownych;
- opiekę przejmują osoby z marginesu
społecznego, bez przygotowania i o niskim
poziomie moralnym;
- XVII w założenie przez św. Wincentego a Paulo
Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia dla opieki nad
chorymi;
- 1780-1800 ruch reformatorski wśród diakonis
protestanckich ( pastor Teodor Fliedner )

Okres nowoczesny

- początek – rok 1860 – założenie przez F.
Nightingale pierwszej szkoły pielęgniarskiej przy
szpitalu św. Tomasza w Londynie;
- model opieki oparty na potrzebie odwoływania
się w pielęgnowaniu do praw naukowych,
potrzebie rozwoju naukowego pielęgniarstwa i
kształcenia pielęgniarek;
- wskazywanie na potrzebę samodzielności
pielęgnowania, połączonej z
podporządkowaniem się lekarzom w sprawach
leczenia i lojalnego wykonywania zleceń;
- wg F. Nightingale pielęgniarstwo jest
powołaniem i domeną kobiet;

Model kształcenie wg F. Nightingale

F. Nightingale w kształceniu pielęgniarek
zwracała uwagę na:
- dobór kandydatek do zawodu pod względem
wieku, charakteru, wykształcenia;
- zapewnienie jakości kształcenia przez dobry
program nauczania teoretycznego i
praktycznego;
- indywidualizację opieki, uwzględniając
obserwację i kontakt z chorym.

F. Nightingale wyraźnie odgraniczyła
pielęgnowanie od leczenia, zakładając, że
pielęgnowanie jest zorientowane na całej osobie
pacjenta potencjalnie zdolnej do przeżywania
procesu zdrowienia; leczenie zaś jest
wpływaniem korygująco – naprawczym na chore
narządy i ich funkcje.

Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (ICN)

- drugie ważne wydarzenie warunkujące rozwój
pielęgniarstwa nowoczesnego;
- powstała w 1899 roku w USA;
- celem było i jest stymulowanie rozwoju
pielęgniarstwa zawodowego na całym świecie
przez stwarzanie możliwości porozumiewania się
pielęgniarek różnych krajów i tworzenie
udogodnień do międzynarodowej współpracy;
- co 4 lata organizowane są kongresy, na których
obraduje się o sprawach regulacji organizacyjno –
prawnej zawodu oraz zagadnieniach
merytorycznych dotyczących pielęgniarstwa w
związku z aktualnymi problemami zdrowotnymi
świata i poszczególnych regionów.
- uchwały i rezolucje są kierowane do organów
rządowych państw i do krajowych stowarzyszeń
pielęgniarskich.

Międzynarodowa Fundacja im. Florence
Nightingale

- powstała w 1934 roku jako oddział ICN;
- początkowo zajmowała się prowadzeniem
międzynarodowych kursów z zakresu
pielęgniarstwa;
- obecnie organizuje międzynarodowe seminaria i
badania związane z problematyką pielęgniarstwa;
- w państwach członkowskich ICN działają
komitety przy krajowych stowarzyszeniach
pielęgniarskich dla gromadzenia funduszy i
realizacji zadań Fundacji.

Rozwój pielęgniarstwa na ziemiach

polskich.

- 1911rok , Kraków, rozpoczęcie działalności
Szkoły Pielęgniarek Zawodowych Panien
Ekonomek św. Wincentego a Paulo.

Pielęgniarstwo w okresie Polski

Niepodległej

- 1921 r. rozpoczęcie działalności nowoczesnych
szkół pielęgniarskich ( Warszawa, Poznań) o
standardach programowych dostosowanych do
szkolnictwa zachodniego;
- organizowanie szkół pielęgniarskich
przygotowujących do opieki nad chorym w
szpitalu i w domu, a także do profilaktyki i
oświaty zdrowotnej oraz higieny szkolnej;
- rozwój szkolnictwa praktycznego pielęgniarek w
szpitalach i instytucjach zdrowia publicznego;
zapoczątkowanie doskonalenia zawodowego;
- założenie Polskiego Stowarzyszenia
Pielęgniarek Zawodowych, które weszło w skład
ICN;

Pielęgniarstwo w okresie Polski

Niepodległej c.d.

- 1926 r. Wprowadzenie przedstawicielki zawodu
do Departamentu Służby Zdrowia w MSW;
- powołanie pielęgniarek wojewódzkich;
- wydawanie pierwszego polskiego czasopisma
zawodowego „ Pielęgniarka Polska” ( 1929-
1939;wznowione 1948-1958), którego celem było
kształtowanie świadomości zawodowej
pielęgniarek przez publikowanie artykułów
dotyczących różnych dziedzin pielęgniarstwa,
zamieszczanie informacji o aktualnych
problemach pielęgniarstwa krajowego i
zagranicznego oraz umożliwienie wymiany
poglądów;
- ustalenie podstaw prawnych zawodu – Ustawa o
pielęgniarstwie z dnia 21 lutego 1935 roku.

Pielęgniarstwo w okresie okupacji

( 1939 – 1945)

- organizowanie tajnego kształcenia
pielęgniarsko – sanitarnego;
- ofiarna służba w jednostkach wojska polskiego
na wszystkich frontach, w partyzantce,
powstaniu warszawskim, w gettach i obozach
koncentracyjnych.

Pielęgniarstwo w Polsce Ludowej

- wzrost liczby placówek szkolnictwa
pielęgniarskiego ( licea pielęgniarskie, policealne
szkoły medyczne ), powstających w zależności od
bieżących potrzeb i aktualnej polityki władz w
stosunku do pielęgniarstwa;
- 1957 r. – powstanie Polskiego Towarzystwa
Pielęgniarskiego (PTP)organizacji społecznej
nawiązującej do założeń programowych PSPZ;
- 1961 r. – przyjęcie PTP do ICN;
- 1969 r. – powstanie w Lublinie Studium
Pielęgniarstwa, placówki o charakterze
uniwersyteckim, przekształconej w 1972 r. W
Wydział Pielęgniarski Akademii Medycznej;
- 1973 r. – wręczenie w Lublinie pierwszych
dyplomów magistra pielęgniarstwa;
- powstanie wydziałów pielęgniarskich w AM w
Katowicach (1974), Poznaniu, Krakowie (1975),
Wrocławiu (1978).

Pielęgniarstwo w okresie transformacji
ustrojowej (od 1989 r.) - nowe
trendy w pielęgniarstwie

- upowszechnianie wyższego kształcenia
pielęgniarek w połączeniu z
modyfikacją i indywidualizacją programów
kształcenia , zgodnie z ratyfikowanym przez
polski rząd w marcu 1996 r. europejskim
porozumieniem w sprawie kształcenia
pielęgniarek oraz z zobowiązaniami
wynikającymi z działań dostosowawczych
prawa polskiego do dyrektyw Wspólnot
Europejskich;
- przemiana podstawowego szkolnictwa
pielęgniarskiego;
- wprowadzenie nowych kierunków kształcenia
wyższego;

Pielęgniarstwo w okresie transformacji
ustrojowej c.d.

- podwyższenie kwalifikacji dydaktyczno –
naukowych kadry akademickiej wydziałów
pielęgniarskich;
- rozwój pozaszkolnych form dokształcania i
doskonalenia czynnych pielęgniarek;
- nawiązanie współpracy z zagranicznymi
instytucjami zawodowymi i naukowymi Europy
Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady;
- intensyfikacja działalności naukowo –
badawczej;
- prawne uregulowanie statusu zawodowego
pielęgniarstwa jako zawodu samodzielnego;
- umacnianie się samorządu pielęgniarskiego w
swoich działaniach i uprawnieniach.

Integracja pielęgniarstwa z Unią

Europejską

Integracja wymaga od pielęgniarstwa
polskiego :
- dostosowania do standardów opieki
pielęgniarstwa klinicznego, a szczególnie
pielęgniarstwa środowiskowo- rodzinnego z
uwzględnieniem opieki paliatywnej i
terminalnej;
- dostosowania do norm europejskich systemu
szkolnictwa pielęgniarskiego podstawowego,
wyższego i podyplomowego;
- opracowanie krajowej strategii badań
pielęgniarskich, uwzględniającej m.in..tworzenie
warunków dla kształcenia i rozwoju pielęgniarek
naukowców, oraz ustalenie źródła finansowania
badań.

Perspektywy i kierunki rozwoju

pielęgniarstwa

europejskiego w

XXI wieku.

Determinanty rozwoju:
1. Czynniki demograficzne – starzenie się
społeczeństwa;

- rozwój pielęgniarstwa geriatrycznego;
- rozwój pielęgniarstwa rehabilitacji ludzi

starych;

- rozwój opieki długoterminowej;
- rozwój pielęgniarstwa środowiskowego
ukierunkowanego na opiekę nad osobą

starszą w środowisku zamieszkania.

Determinanty rozwoju c.d.:

2. Zagrożenia środowiska naturalnego
( zanieczyszczenie powietrza, wód i gleby ) –
konsekwencją tego rozwój chorób, by temu
zapobiec wskazany jest rozwój :

- pielęgniarstwa ekologicznego;
- pielęgniarstwa w ochronie zdrowia

pracujących;

- pielęgniarstwa środowiska nauczania i

wychowania;

- pielęgniarstwa środowiskowego;

głównym zadanie tych specjalistów powinny być
działania skierowane na :

- profilaktykę zagrożeń cywilizacyjnych;
- zwalczanie już istniejących źródeł i

skutków

zagrożeń cywilizacyjnych.