ŻYWIENIE W

CHIRURGII

Ewa Śrutek

Klinika Chirurgii Onkologicznej

Bydgoszcz, październik 2010

PODSTAWY FIZJOLOGICZNE ŻYWIENIA

ZASOBY ENERGETYCZNE USTROJU

• Są 3 źródła energii w metaboliźmie
człowieka: węglowodany, białka i
tłuszcze.

• Białka, przyjęte w pożywieniu, bądź
pochodzące z katabolizmu, są
zamieniane na glukozę przed
wykorzystaniem ich jako źródło
energii.

ZASOBY ENRGETYCZNE USTROJU

SKŁAD ZASOBÓW ENERGETYCZNYCH
ZDROWEGO CZŁOWIEKA (wg Cahilla)

WĘGLOWODANY 0,3 kg 1200 kcal

BIAŁKA 6,0 kg 25000 kcal

TŁUSZCZE 15,0 kg 140000
kcal

ZASOBY ENERGETYCZNE USTROJU

ZASOBY WĘGLOWODANÓW

Głównym jest glikogen wątrobowy i
mięśniowy.
Mogą one pokryć podstawowe
zapotrzebowanie energetyczne przez
okres ok. 1 dnia.
1 g glukozy to źródło jedynie 2-3 kcal.

ZASOBY ENERGETYCZNE USTROJU

ZASOBY BIAŁKA
Białko jest bogatszym źródłem energii,

ale każda cząstka białka ma swoją

funkcję w organizmie (np. enzymy,

białka kurczliwe mięśni). Stąd każda

utrata białka powoduje wypadnięcie

określonych funkcji.
ZASOBY TŁUSZCZY
Tłuszcze są bogatym energetycznie

materiałem zapasowym w stosunku

do swojej masy, dając ok. 9 kcal na

1g.

PODSTAWOWE POTRZEBY USTROJU

ZAPOTRZEBOWANIE ENERGETYCZNE
USTROJU
Spoczynkowe zapotrzebowanie
energetyczne (REE – resting energy
expend) = (BMR – basal metabolic
rate) wynosi ok. 30 kcal/kg/24h.
Dobowy wydatek energetyczny
zmienia się w zależności od wieku,
płci, aktywności fizycznej, np. jest
większy u dzieci, rośnie na skutek
wykonywanej pracy lub ćwiczeń.

ZAPOTRZEBOWANIE ENERGETYCZNE

USTROJU

Dobowe zapotrzebowanie kaloryczne pomaga

wyliczyć

np. wzór Harrisa – Benedicta.
Dla mężczyzn

66,47 + 13,35 (M) + 5,00 (W) –

6,76 (A)
Dla kobiet 65,51 + 9,56 (M) + 1,85 (W) – 4,68

(A)
M – masa ciała w kg, W – wzrost w cm, A – wiek

w latach
W celu ostatecznego wyliczenia dobowego

zapotrzebowania energetycznego, wynik ten

należy pomnożyć przez odpowiedni czynnik

aktywności:
1,2 – odpoczynek w łóżku
1,3 – chodzenie
1,8 – uraz i złamania
2,0 – ciężka posocznica
1,3 – na każdy 1 stopień wzrostu ciepłoty ciała

ZAPOTRZEBOWANIE ENERGETYCZNE

USTROJU

Inny bardziej uproszczony wzór
pomagający wyliczyć dobowe
zapotrzebowanie energetyczne
35 kcal/kg mc/24h
+ 12 % u chorych po większych
zabiegach operacyjnych
+ 20 – 50 % u chorych z posocznicą
+ 100 % przy oparzeniach

ZAPOTRZEBOWANIE ENERGETYCZNE

USTROJU

ZAPOTRZEBOWANIE NA BIAŁKO
Pewna ilość białka tracona jest

codziennie w postaci złuszczonych

nabłonków (nabłonek jelit, skóra).
Pewna ilość białek jest metabolizowana

jako źródło energii podczas codziennych

krótkich okresów głodzenia.
Dobowe zapotrzebowanie na białko

wynosi

30 – 50 g/dobę.
CHORY HOSPITALIZOWANY WYMAGA
2000 kcal i 60 g BIAŁKA NA DOBĘ

ZABURZENIA METABOLICZNE

ZABURZENIA METABOLICZNE W GŁODZIE
W czasie pierwszych kilku dni głodowania

zapotrzebowanie energetyczne ustroju jest

pokrywane przez tłuszcze i białka, glikogen

jest oszczędzany.
Większość zużywanego białka (gł.z mięśni

szkieletowych) jest przekształcane w

wątrobie w glukozę.
Większość tej endogennie produkowanej

glukozy jest zużywana przez OUN.
Jeśli głodowanie trwa dłużej niż kilka dni

utrata białka zmniejsza się wraz ze wzrostem

zużycia tłuszczu jako źródła energii dla OUN.

ZABURZENIA METABOLICZNE

ZABURZENIA METABOLICZNE
POURAZOWE

Metaboliczne i endokrynologiczne
skutki zabiegów operacyjnych, urazów
czy zakażeń można podzielić na 3
fazy.

Nasilenie zmian i czas trwania każdej
z faz zmienia się znacznie i ściśle
zależy od ciężkości urazu.

ZABURZENIA METABOLICZNE

POURAZOWE

FAZA PIERWSZA – FAZA

KATABOLICZNA

Najbardziej uderzające są zmiany

wywołane przez hormony rdzenia i
kory nadnerczy.

Organizm w tym okresie nie może

efektywnie wykorzystać
endogennych źródeł energii z
jednoczesnym oszczędzaniem
białka.

Szczególnie urazy powodują stałe,

systematyczne zwiększenie zużycia
białek ustroju.

ZABURZENIA METABOLICZNE

POURAZOWE

FAZA DRUGA – WCZESNA FAZA

ANABOLICZNA
Po kilku dniach lub tygodniach ustrój

przechodzi

w fazę anabolizmu, jest to okres

wycofywania się kortykosterydów i

powrotu do dodatniego bilansu

azotowego.
FAZA TRZECIA – PÓŹNA FAZA

ANABOLICZNA
Jest ściśle związana ze stopniowym

przyrostem tkanki tłuszczowej, podczas

gdy dodatni już uprzednio bilans

azotowy wraca do wartości

fizjologicznych.
Okres ten kończy się z chwilą osiągnięcia

prawidłowej masy ciała.

LECZENIE ŻYWIENIOWE

LECZENIE ŻYWIENIOWE – jego celem jest

dostarczenie białek, węglowodanów,

tłuszczów, elektrolitów i witamin w takiej

formie i ilości, aby chory mógł odtworzyć

i utrzymać masę komórkową.
Zapotrzebowanie na kalorie oraz na białko

zwiększa się w czasie choroby, po urazie,

operacji, zakażeniu.
Istnieje ścisły związek pomiędzy częstością

powikłań

i śmiertelnością pooperacyjną a stanem

odżywienia chorego.
U pacjentów niedożywionych śmiertelność

operacyjna jest 4 – 10 krotnie wyższa,

szczególnie maleje odporność na zakażenia,

a proces gojenia ran jest upośledzony.

LECZENIE ŻYWIENIOWE

Większość chorych poddanych
zabiegom chirurgicznym przechodzi
krótki okres katabolizmu i głodowania
bez klinicznie znamiennych zaburzeń.
Nie wymagają oni specjalnego
żywienia.
Odpowiednia ilość płynów o
właściwym składzie elektrolitowym i
przynajmniej 100g glukozy na dobę
dla ograniczenia katabolizmu
białkowego, to wszystko co jest tym
chorym potrzebne.

LECZENIE ŻYWIENIOWE

Istnieje grupa pacjentów, u których
wspomagające odżywianie nie jest
konieczne dla ratowania życia, ale
może znacznie skrócić okres odnowy
pooperacyjnej i ograniczyć do
minimum liczbę powikłań.
Czasem przyczyną krytycznego stanu
chorego jest nie zasadnicza choroba,
ale wtórne zaburzenia metaboliczne
wynikające z niedożywienia.

LECZENIE ŻYWIENIOWE

Pewna grupa chorych wymaga
odżywienia dodatkowego, decyduje to
o skuteczności leczenia.
Są to chorzy z poważnymi rozległymi
obrażeniami, chorzy z uprzednią
utratą masy ciała i zmniejszonymi
zasobami energetycznymi ustroju,
chorzy w stanie zakażenia, wszyscy ci,
którzy nie mogą odżywiać się
normalnie, z poważnymi powikłaniami
pooperacyjnymi.

LECZENIE ŻYWIENIOWE

STAN NIEDOŻYWIENIA przy przyjęciu do

szpitala lub możliwość jego wystąpienia

podczas hospitalizacji należy podejrzewać u

chorych:

•Ze znaczną niedowagą (poniżej 80% masy

należnej)

•Z niezamierzoną utratą masy ciała o 10% w

ostatnich 3 miesiącach.

•Po przebytych operacjach lub radioterapii.

•W wieku powyżej 65 lat.

•U chorych ubogich.

•Z badań biochemicznych największe

znaczenie dla oceny odżywienia ma stężenie

albumin w surowicy krwi poniżej 3,2g/dl i

liczba limfocytów poniżej 1200 w 1mm

krwi

obwodowej

LECZENIE ŻYWIENIOWE

Żywienie można prowadzić

następującymi drogami:
ŻYWIENIE DOJELITOWE ( ENTERALNE )
•Doustne
•Zgłębnik żołądkowy lub jelitowy
•Przetoka żołądkowa
•Mikrojejunostomia
ŻYWIENIE POZAJELITOWE

( PARENTERALNE )
•Przez żyły obwodowe
•Przez żyły centralne

LECZENIE ŻYWIENIOWE

ŻYWIENIE DOUSTNE
Najkorzystniejsza forma żywienia i

powinna być stosowana we wszystkich

przypadkach, gdy tylko jest to możliwe.
Niestety zbyt mało uwagi poświęca się

optymalnemu wykorzystaniu tej drogi

żywienia.
Problemem jest brak umiejętności

przygotowania posiłków szpitalnych w

postaci atrakcyjnej i smacznej.
Posiłków powinno być co najmniej 5.

ŻYWIENIE DOUSTNE

W operacjach brzusznych w dniu operacji

chorzy pozostają bez napojów i

pokarmów, a jedynie nawilżają usta.
W następnym dniu podaje się herbatę,

początkowo od powolnego picia

łyżeczkami,

a później w dowolnej ilości.
Gdy zacznie się perystaltyka jelit, chory

może pić mleko i kleik, a w następnych

dniach spożywać pełne posiłki.
Po operacjach jelita grubego można

wcześniej niż po operacjach żołądka

podawać napoje i pokarmy, oczywiście

nie zawierające błonnika.

RODZAJE DIET

DIETA OGÓLNA ( PODSTAWOWA )
Stosujemy w przygotowaniu chorych bez

objawów niedożywienia do planowych

operacji.
W późnym niepowikłanym przebiegu

pooperacyjnym.
2000 kcal/24h + 60 g białka.
DIETA BOGATOBIAŁKOWA,

BOGATOENERGETYCZNA I

BOGATOWITAMINOWA
Stosowana u chorych niedożywionych lub

wymagających zwiększonej podaży energii

np. nadczynność tarczycy, gorączka, okres

zdrowienia.
Powinna dostarczać co najmniej 3000 – 3500

kcal i 100 – 150 g białka na dobę .

RODZAJE DIET

DIETA HIPERALIMENTACYJNA
Jej zadaniem jest usunięcie stanu

niedożywienia.
Dla osób w wieku dojrzałym nie przekracza

60 kcal/kg należnej masy ciała/dobę, powyżej

50 rż 50 kcal/kg należnej masy ciała/dobę.
WSKAZANIA DO DIETY

HIPERALIMENTACYJNEJ

•Przed operacją w niedożywieniu.

•U chorych z posocznicą i ciężkimi

powikłaniami chirurgicznymi.

•Z zewnętrzną przetoką żołądkową i jelitową.

•Z rozległymi oparzeniami lub urazami.

•Poddanych radioterapii lub chemioterapii w

nowotworach.

RODZAJE DIET

DIETA PŁYNNA
Powinna zawierać do 2500 kcal, do
100 g białka.
Stosuje się u chorych z prawidłowym
odchodzeniem gazów, brakiem wzdęć
i zalegania w żołądku.
 2 doba po appendektomii
 3 doba po cholecystektomii
 4 doba po gastrektomii

RODZAJE DIET

DIETA PÓŁPŁYNNA
Podaje się potrawy w postaci
rozdrobnionej
Zaleca się po wypróżnieniu, a więc
zwykle 4 – 6 dzień po operacji.
Jest to żywienie przejściowe między
dietą płynną a dietą której chory
będzie przestrzegał przez dłuższy czas
po zabiegu.

RODZAJE DIET

DIETA NISKORESZTKOWA (BEZ
BŁONNIKA)
Niskie przetoki jelitowe.
Przygotowanie do operacji na jelicie
grubym.
Zapalne choroby jelita grubego.
Uchyłkowatość jelit.

METODY ŻYWIENIA DOJELITOWEGO

(ENTERALNEGO)

ŻYWIENIE PRZEZ ZGŁĘBNIK ŻOŁĄDKOWY LUB

JELITOWY
Cienka sonda (średnicy 1-2 mm,najlepiej

silionowa lub

z poliuretanu) wprowadzona przez nos do

żołądka, dwunastnicy lub jelita cienkiego.
Cienkie zgłębniki pozwalają na długotrwałe ich

utrzymywanie w przewodzie pokarmowym, ale

nie wszystkie mieszanki możemy stosować.
Zaleca się podawanie odżywek lub diet

elementarnych

w stałym wlewie kroplowym, a nie w postaci

odżywienia porcjowanego.
Zgłębnik należy przepłukiwać po każdej porcji

zagęszczonego pokarmu lub 3-krotnie w ciągu

doby w razie podawania ciągłego.
Im wyżej w przewodzie pokarmowym znajduje

się zgłębnik, tym lepsza jest tolerancja

podawanych substancji.

ŻYWIENIE PRZEZ ZGŁĘBNIK ŻOŁĄDKOWY

LUB JELITOWY

Do żołądka można podawać diety

zbliżone do doustnych pod warunkiem

rozdrobnienia i upłynnienia.
W jelicie tolerowane są rozcieńczone

produkty prostej budowy chemicznej.
Używając grubych zgłębników możemy

stosować różnorodne odżywki (w tym

również normalne posiłki miksowane do

postaci płynnej, jeśli zgłębnik jest

umieszczony w żołądku).
Wadą tej metody jest ograniczony czas

stosowania grubych zgłębników. Chorzy

źle je znoszą, mogą prowadzić do stanów

zapalnych jamy nosowo-gardłowej i

utrudniać oddychanie.

ŻYWIENIE ENTRERALNE

ŻYWIENIE PRZEZ PRZETOKĘ

ŻOŁĄDKOWĄ
Jest kilka metod wytwarzania odżywczej

przetoki żołądka.
MIKROGASTROSTOMIA ODŻYWCZA

wytworzona metodą endoskopową.
Gastroskop wprowadzamy do wnętrza

żołądka i oświetlamy jego ściany.

Przezskórnie, w kierunku widocznego

przez powłoki światła wprowadzamy

przezskórnie specjalną igłę, a przez jej

kanał cienki cewnik, igłę wyjmujemy, a

cewnik jest mocowany do skóry.

ŻYWINIE PRZEZ PRZETOKĘ ŻOŁĄDKOWĄ

MIKROGASTROSTOMIA ODŻYWCZA
wytworzona za pomocą zgłębnika
zakończonego balonem.
Zgłębnik zakończony balonem
wprowadzamy do żołądka.
Balon wypełniony powietrzem lub
płynem napina ściany żołądka i
uwypukla jego zarys na skórze brzucha,
ukazuje w ten sposób miejsce
przezskórnego wprowadzenia cewnika.
Likwidacja mikrogastrostomii nie
wymaga żadnego zabiegu i polega na
prostym usunięciu cewnika.

ŻYWIENIE ENTERALNE

GASTROSTOMIA ODŻYWCZA
W przeciwieństwie do mikrogastrostomii

gastrostomia wymaga otwarcia jamy

brzusznej i to często w znieczuleniu ogólnym.

Likwidacja wymaga ponownego zabiegu.
Zabieg polega na wprowadzeniu do światła

żołądka grubego drenu, wyprowadzamy go

na zewnątrz przez powłoki jamy brzusznej.
Innym sposobem wytworzenia gastrostomii

jest połączenie światła żołądka z powłokami

jamy brzusznej antyperystaltyczną wstawką

jelitową (metoda Lopeza).
Ta metoda znajduje szczególne zastosowanie

w przypadkach, w których przetoka żołądka

ma mieć charakter stały np. nieoperacyjny

rak przełyku.

ŻYWIENIE ENTERALNE

Dostarczenie mieszanek odżywczych

do żołądka pozwala na wykorzystanie

całej powierzchni absorpcyjnej jelita,

co ma znaczenie u chorych, u których

pozostaje jedynie niewielka jego

część.
Ponieważ żołądek jest zbiornikiem, w

którym zostaje wymieszane

pożywienie i wyrównanie jego

toniczności.
Możliwość podania pokarmu do

żołądka zapewnia większy wybór diety

i techniki samego podawania.

ŻYWIENIE ENTERALNE

Należy pamiętać o tym, że odżywianie
przez zgłębnik lub przetokę żołądka
łączy się z ryzykiem :
 zarzucania żołądkowo-
przełykowego,
 wymiotami.
Co za tym idzie istnieje
prawdopodobieństwo zachłyśnięcia i
aspiracji treści do dróg oddechowych
w następstwie czego mogą powstać
poważne powikłania płucne.

ŻYWIENIE ENTERALNE

Przeciwwskazaniami do odżywiania przez

zgłębnik lub przetokę żołądka są:
• stan nieprzytomności,
• brak odruchu gardłowego.
Problemy te, prawie całkowicie eliminuje

wprowadzenie odżywek do jelita

cienkiego.
Ponadto większość procesów zapalnych

lub obturacyjnych toczących się w górnej

części przewodu pokarmowego nie

wpływa na perystaltykę jelit, ale może

hamować opróżnianie żołądka.

ŻYWIENIE ENTERALNE

PRZETOKA JELITA CIENKIEGO –

MIKROJEJUNOSTOMIA ODŻYWCZA.
Jest to najczęstszy, bardzo korzystny sposób

odżywiania dojelitowego.
Cienki cewnik wprowadza się do jelita

czczego z jednoczesnym wykonaniem tunelu

podśluzówkowego długości 6-10 cm, który

zabezpiecza cewnik przed wypadnięciem, a

treść jelitową przed wyciekiem do jamy

otrzewnowej.
Innym sposobem wytworzenia

mikrojejunostomii to wykonanie

mikrogastrostomii przezskórnej, a następnie

założony do żołądka cewnik specjalnymi

szczypczykami endoskopu przesuwamy do

światła jelita czczego.

ŻYWIENIE ENTERALNE

Istnieje wiele gotowych preparatów, tzw.

Diet przemysłowych, co pozwala na

odpowiedni wybór dla każdego pacjenta.
Preparaty te można podzielić na 3 grupy:

 DIETY POLIMERYCZNE, czyli

zbilansowane diety pochodzenia

naturalnego,

 DIETY CHEMICZNIE

OKREŚLNE,monomeryczne, zawierają

mało substancji resztkowych,

 DIETY CZĄSTKOWE, zawierają jedynie

jeden lub zaledwie kilka składników

odżywczych, stosowane u chorych,

którzy tolerują jedynie określone

substancje odżywcze.

ZYWIENIE ENTERALNE

POWIKŁANIA ŻYWIENIA DOJELITOWEGO

MECHANICZNE

Zarzucanie treści do dróg oddechowych

lub przełyku.

Zaburzenia odruch kaszlowego.

Zapalenie ślinianki przyusznej.

Zapalenie ucha środkowego.

Nadżerki błony śluzowej przełyku.

Przypadkowe podanie mieszanki

odżywczej do dróg oddechowych.

Zatkanie cewnika.

ŻYWIENIE ENTERALNE

POWIKŁANIA ŻYWIENIA

ENTERALNEGO ZE STRONY

PRZEWODU POKARMOWEGO.
Biegunki, bo podano jednoczasowo

całą porcję pokarmu. Najlepiej

stosować wlew kroplowy, który

rozpoczynamy od 25 ml/h

i przyspieszamy stopniowo do 100

ml/h.
Kurczowe bóle brzucha.
Zaostrzenie choroby przewodu

pokarmowego.
Nudności i wymioty.
Wzdęcia brzucha.

ŻYWIENIE ENTERALNE

PRZECIWSKAZANIA DO ŻYWIENIA
DOJELITOWEGO
Przewlekłe, niepowściągliwe
wymioty.
Ostre krwawienia z przewodu
pokarmowego.
Niedrożność jelit.
Choroby zapalne jelit.
Ostre zapalenie trzustki.

ŻYWIENIE PARENTERALNE

Żywienie pozajelitowe parenteralne
polega na stałym dożylnym
podawaniu hiperosmolarnych cukrów,
białek i innych składników
odżywczych przez cewnik
umieszczony w żyle głównej górnej
lub żyłach obwodowych.

ŻYWIENIE PARENTERALNE

WSKAZANIA DO ŻYWIENIA

POZAJELITOWEGO
NIEMOŻLIWE PROWADZENIE ŻYWIENIA

DOJELITOWEGO
Przedłużająca się niedrożność

porażenna jelit.
Zapalenie jelit.
Popromienna uszkodzenie jelita.
Przetoki jelitowo-skórne lub jelitowo-

jelitowe.
Zmartwiające zapalenie błony śluzowej

jelita.
Łagodne lub nowotworowe zwężenie

przełyku.
Rozległa resekcja jelita.

WSKAZANIA DO ŻYWIENIA

POZAJELITOWEGO

NIEWYSTARCZAJĄCA PODAŻ POKARMU

DROGĄ DOUSTNĄ LUB WSKAZANIA DO

„ODPOCZYNKU JELIT”

Nasilone procesy kataboliczne:

oparzenia, posocznica, uraz

wielonarządowy.

Ostre krwotoczne zapalenie trzustki.

Wcześniactwo znacznego stopnia.

Uporczywe wymioty.

Nie poddająca się leczeniu biegunka.

Rozejście rany z wytrzewieniem.

WSKAZANIA DO ŻYWIENIA

POZAJELITOWEGO

TERAPIA WSPOMAGAJĄCA INNY
PROCES LECZNICZY
Chemioterapia nowotworów.
Leczenie promieniowaniem.
Choroby zapalne jelit.
Ostre zapalenie wątroby i jej
niewydolność.
Poprawa stanu odżywienia w okresie
okołooperacyjnym.

ŻYWIENIE PARENTERALNE

ŻYWIENIE PARENTERALNE PRZEZ ŻYŁY

OBWODOWE
Stosuje się u chorych, u których powrót do

normalnego doustnego żywienia

spodziewany jest w ciągu kilku dni,

maksymalnie 7.
Jako uzupełnienie niedostatecznego

odżywiania doustnego czy dojelitowego.
Wykorzystuje się izotoniczne roztwory L-

aminokwasów, 5- 10% roztwory glukozy, 10%

roztwory emulsji tłuszczowych, te preparaty

nie powodują zakrzepicy żył obwodowych.
Przeciwwskazaniem do stosowania tej

metody jest stan głębokiego katabolizmu.

ŻYWIENIE PARENTERALNE

CAŁKOWITE ŻYWIENIE POZAJELITOWE

TPN (TOTAL PARENTAL NUTRITION)
Jedyna forma żywieniowa stosowana

przez dłuższy czas.
Najczęstszym sposobem dostępu do żyły

centralnej głównej górnej jest

przezskórne nakłucie żyły

podobojczykowej lub szyjnej

wewnętrznej

i wprowadzenie cewnika.
Bez względu na drogę wprowadzenia

cewnika, zanim rozpocznie się

podawanie jakiegokolwiek płynu

hipertonicznego, należy upewnić się, czy

koniec cewnika znajduje się w żyle

głównej górnej (za pomocą RTG).

ŻYWIENIE PARENTERALNE

CAŁKOWITE ŻYWIENIE
POZAJELITOWE TPN można stosować
przez wiele tygodni podając płyny o
wysokiej osmolarności.
Płyny o wysokiej osmolarności
podawane do
żył obwodowych powodowałoby ich
zapalenie
i włóknienie.
W świetle dużej żyły roztwór jest
szybko rozcieńczany i nie uszkadza
ściany żylnej.

CAŁKOWITE ŻYWIENIE POZAJELITOWE

TPN

Roztwory żywieniowe złożone są zwykle z

różnych objętości glukozy ( zwykle w 50%

stężeniu ), roztworów aminokwasów zwykle 10%,

składniki mineralne, pierwiastki śladowe, emulsje

tłuszczów.
Obecnie zastosowanie mają dwa podstawowe

rodzaje roztworów: oparte na glukozie i

tłuszczach.
Roztwór oparty na glukozie może powodować

czasem hiperglikemię.
Roztwór oparty na tłuszczach składa się w dużej

mierze

z emulsji tłuszczowej, która pokrywa większość

zapotrzebowania kalorycznego. Pozwala to na

zmniejszenie stężenia podawanej glukozy, dzięki

czemu zmniejsza się możliwość wystąpienia

hiperglikemii, ale niektórzy chorzy nie tolerują

wlewów emulsji tłuszczowej i występuje u nich

wzrost stężenia trójglicerydów.

CAŁKOWITE ŻYWIENIE POZAJELITOWE

TPN

Wlewy dostępne są w workach o
pojemności 2,5 – 3l i zawierają
wszystkie substancje wymagane na
okres 24h.
Konieczna jest regulacja szybkości
przetaczania. Powinny być stosowane
urządzenia liczące lub pompy
infuzyjne.

CAŁKOWITE ŻYWIENIE POZAJELITOWE

TPN

PIELĘGNACJA CEWNIKA
Przestrzeganie zasad ścisłej aseptyki podczas

wprowadzania cewnika i właściwa jego

pielęgnacja pozwalają na uniknięcie większości

powikłań infekcyjnych.
Jeśli w miejscu wprowadzenia cewnika znajduje

się opatrunek, to należy go zmieniać

przynajmniej 3 razy tygodniowo.
Opatrunek z przeźroczystego materiału można

bezpiecznie utrzymywać na miejscu przez 3 dni.
Przez ten cewnik nie wolno pobierać krwi, ani jej

przetaczać, nie podaje się leków.
Obecnie dostępne są cewniki o podwójnym lub

potrójnym świetle, wówczas 1 kanał służy do

przetaczania roztworów odżywczych, a pozostałe

do pobierania krwi lub podawania leków.

ŻYWIENIE PARENTERALNE

KONTROLA CHORYCH ŻYWIONYCH

PARENTERALNIE

Stan ogólny.

Dobowa zbiórka moczu.

Codzienne ważenie chorych.

Codziennie poziom glukozy, mocznika,

elektrolitów we krwi, co 6h test na

glukozę w moczu.

2 razy w tygodniu morfologia krwi,

poziom wapnia i fosforu.

Posiew krwi jeśli gorączkuje.

ŻYWIENIE PARENTERALNE

POWIKŁANIA ŻYWIENIA
POZAJELITOWEGO
•Uszkodzenie mechaniczne
cewnikiem żył, opłucnej i sąsiednich
narządów.
•Zakrzepica wokół cewnika.
•Zakażenie cewnika i posocznica.
•Zaburzenia meaboliczne:
hiperglikemia, hiperwitaminoza,
zaburzenia elektrolitowe,
niewydolność wątroby, nerek i
krążenia.

ŻYWIENIE PARENTERALNE

ZAKRZEPICA
Zazwyczaj pojawia się ostro.
U chorego pojawia się sinica i obrzęk
tkanek głowy, obu kończyn górnych i
górnej części klatki piersiowej.
Leczenie polega na usunięciu cewnika
i podaniu preparatów
przeciwkrzepliwych, chyba, że istnieją
przeciwskazania do ich stosowania.

ZALETY ŻYWIENIA DOJELITOWEGO WOBEC

ŻYWIENIA DOŻYLNEGO

Żywienie dojelitowe podtrzymuje czynność i

strukturę jelita, nabłonek jelitowy nie używany

przez 7-10 dni zaczyna zanikać i traci

właściwości bariery ochronnej.
Zanik kosmków i przerwanie bariery śluzówkowej

powoduje przechodzenie bakterii i toksyn

prawidłowo znajdujących się w świetle jelita do

krwioobiegu. Jest to tzw. Zjawisko translokacji.
Zjawisko translokacji może być przyczyną

posocznicy lub prowadzić do układowej

odpowiedzi zapalnej.
Zanikowa śluzówka nie jest zdolna do trawienia

pokarmów

w momencie rozpoczęcia normalnego

odżywiania.
Zaburzenia jakościowe i ilościowe flory

bakteryjnej mogą spowodować np.

rzekomobłoniaste zapalenie jelit.
Żywienie dojelitowe jest tańsze, ale trudniejsze

do prowadzenia.

ZALETY ŻYWIENIA DOJELITOWEGO WOBEC

ŻYWIENIA DOŻYLNEGO

W przeprowadzonych ostatnio
wieloośrodkowych badaniach u chorych
z obrażeniami wielonarządowymi
wykazano, że częstość zakażeń i
śmiertelność były niższe w grupie
chorych żywionych dojelitowo, niż u
żywionych pozajelitowo.
Dlatego podstawowa zasada brzmi:
„WYKORZYSTAJ JELITO JEŚLI JEST
DOSTĘPNE”

NOWOŚCI W ŻYWIENIU PACJENTÓW

CHIRURGICZNYCH

Aktualnie badane jest znaczenie
stosowania anabolicznych hormonów
steroidowych jako sposobu
wspomagającego program żywienia.

ŻYWIENIE CHORCH NIEPRZYTOMNYCH

Najczęściej odżywiani drogą
pozajelitową.

Alternatywna droga żywieniowa tych
chorych to mikrojejunostomia.

ŻYWIENIE CHORYCH CHIRURGICZNYCH

ŻYWIENIE CZŁOWIEKA CHOREGO
powinno odciążać czynność
uszkodzonego narządu oraz
zabezpieczyć organizm jakościowo i
ilościowo
w niezbędne składniki pokarmowe.

ŻYWIENIE PO OPERACJACH PRZEŁYKU
Konieczne jest długotrwałe żywienie
parenteralne lub dieta płynna przez
zgłębnik, najpierw dieta płynna, potem
półpłynna, stopniowo potrawy stałe, ale
mechanicznie rozdrobnione, przetarte.

ŻYWIENIE CHORYCH CHIRURGICZNYCH

ŻYWIENIE PO OPERACJACH
ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY
Najpierw żywienie parenteralne.
Potem płynna, następnie półpłynna
dieta.
5-6 posiłków, małe objętości,
mechanicznie rozdrobnione.
Unikanie płynów gazowanych.

ŻYWIENIE CHORYCH CHIRURGICZNYCH

ŻYWIENIE PO OPERACJACH JELITA
CIENKIEGO
Rozległe wycięcie jelita cienkiego
(powyżej połowy długości) prowadzi do
zaburzeń metabolicznych, do ostrego
zespołu upośledzonego wchłaniania.
Najpierw żywienie parenteralne, potem
doustne.
Dieta bez włókien resztkowych, bez
surowych warzyw i owoców.
Przy celiaki eliminacja z pożywienia
glutenu.
W alergiach pokarmowych wyklucza się
alergeny np. mleko, jaja, ryby, cytrusy.

ŻYWIENIE CHORYCH CHIRURGICZNYCH

ŻYWIENIE CHORYCH PO CZĘŚCIOWYM

WYCIĘCIU OKRĘŻNICY
2-3 dni po operacji leczenie

parenteralne.
Potem dieta płynna, stopniowo w

ciągu 3 dni przechodzi się na dietę

półpłynną ( kleiki ), wreszcie dieta o

stałej konsystencji, ale o ograniczonej

zawartości substancji resztkowych,

ogranicza się surowe warzywa i

owoce.
Jeśli chory w ciągu miesiąca

wypróżnia się prawidłowo

przechodzimy na dietę zwykłą.

ŻYWIENIE CHORYCH CHIRURGICZNYCH

ŻYWIENIE PO CAŁKOWITYM
WYCIĘCIU JELITA GRUBEGO
Przeciwwskazane pokarmy to:
• bogatobłonnikowe,
• przyprawy,
• alkohol.