Bezpieczeństwo ratowników prowadzących

działania w strefach zagrożenia

biologicznego -

AIDS i wąglik

Studia podyplomowe

w zakresie oficerskiego przeszkolenia zawodowego

Praca zaliczeniowa z przedmiotu „Bezpieczeństwo

ratownictwa”

Opracował: st. sekc. mgr Wojciech

Długosz
młodszy inspektor
KP PSP Leżajsk
tel. [phone], w. 48

UWAGA

AIDS !!!

AIDS

(Acquired immunodeficiency syndrome)- zespół

nabytego niedoboru odporności immunologicznej to
przewlekła choroba charakteryzującą się głębokim
upośledzeniem czynności układu immunologicznego i
różnorodnym obrazem klinicznym.
AIDS jest skutkiem zakażenia wirusem

HIV

(Human

immunodeficiency virus). Jak dotąd AIDS jest chorobą
nieuleczalną.

Pierwsze przypadki choroby rozpoznano w 1981 r.
w Stanach Zjednoczonych.

Do dnia dzisiejszego brak jest skutecznej
szczepionki na HIV.

Cząsteczki wirusa HIV

odpączkowujące od

mikrokosmków

Cząsteczki wirusa HIV pod

bardzo silnym

powiększeniem

HIV - fotografie

Dane epidemiologiczne HIV/AIDS na

początku 2002 roku

 każdego dnia na świecie zakaża się HIV ponad 14
tys.osób,
 do 2010 roku na całym świecie umrze na AIDS ponad
60 mln osób,
 w Polsce z HIV/AIDS żyje około 15-20 tys. osób

» krew i jej pochodne - największe ryzyko
zakażenia

» płyn mózgowo-rdzeniowy
» płyn mózgowy
» płyn opłucnowy
» płyn otrzewnowy
» płyn osierdziowy
» nasienie
» wydzielina pochwowa
» wody płodowe
» mleko kobiece
» inne płyny ustrojowe zawierające krew

DROGI ZAKAŻENIA HIV:

Schemat klinicznego przebiegu zakażenia
wirusem HIV

Kontakt z wirusem

HIV

Brak

zakażenia

Ostra

infekcja

pierwotna

(kilka

tygodni)

Okres zakażenia

bezobjawowego (kilka-

kilkanaście lat)

przewlekłe uogólnione

powiększenie węzłów

chłonnych

Zespół związany z AIDS

(AIDS-related complex,

ARC)

- gorączka, biegunka,

powiększenie węzłów

chłonnych, utrata masy

ciała, brak infekcji

oportunistycznych i

nowotworów

AIDS pełnoobjawowy

(kilka - kilkanaście miesięcy)

- obejmuje infekcje spowodowane

przez drobnoustroje oportunistyczne,

nowotwory, degenerację

ośrodkowego układu nerwowego

(zespoły otępienne, zapalenie

mózgu).

- konieczne jest noszenie rękawiczek
jednorazowego użytku,

1. Zgodnie z zasadą, że każdy ratowany jest
potencjalnie zagrożony należy
bezwzględnie stosować odzież ochronną.

- wskazane jest stosowanie osłon na całą twarz,

OGÓLNE ZASADY HIGIENY PODCZAS

AKCJI RATOWNICZEJ Z

POSZKODOWANYMI:

3. Likwidowanie zakaźnych odpadów powinno

odbywać się w
sposób nie stanowiący zagrożenia dla osób

zatrudnionych
przy kolejnych etapach likwidowania.

- spalić,

- sterylizować w autoklawie,

- dezynfekować.

- stosować preparaty o bakteriobójczym i
wirusobójczym działaniu,

- zanieczyszczone krwią miejsce należy zasypać
preparatem lub

przykryć ligniną i zalać roztworem dezynfekcyjnym,
po zalecanym

czasie działania usunąć, a powierzchnię ponownie
zdezynfekować.

2. Powierzchnie z krwią i jej pochodnymi

poddawać
dezynfekcji

4. Wszelkie działania należy przeprowadzić z
zachowaniem zasad
aseptyki.

 do zbierania odpadów stosować pojemniki
jednorazowe, nie
przemakające, oznakowane, z zamknięciem, o
odpowiedniej
wielkości,

 odpady umieszczać w pojemnikach bezpośrednio po
użyciu,

 zawartości pojemników nie wolno przekładać,

 pojemniki napełniać do 2/3 objętości, zabezpieczać
zamknięciem.

Każdego poszkodowanego należy traktować
jako potencjalne źródło zakażenia HIV, HBV,
HCV i innymi patogenami szerzącymi się
przez krew.

Prawdopodobne ekspozycje podczas akcji
ratowniczej:
• śródskórne (powierzchowne) skaleczenie ostrym

narzędziem
skażonym krwią lub IPIM (innym potencjalnie

infekcyjnym
materiałem),

• powierzchowna rana bez widocznego krwawienia,

wywołana
przez narzędzie skażone krwią lub IPIM,

• wcześniej nabyte skaleczenie (rana) skażona
krwią lub IPIM,
• kontakt błon śluzowych (lub spojówek) z krwią
lub IPIM.

Czy doszło do kontaktu z krwią lub innym potencjalnie infekcyjnym

materiałem (IPIM), lub narzędziem skażonym jednym z w/w

materiałów?

TAK

NIE

Profilaktyka

niepotrzebna

KREW

IPIM

Jaki rodzaj ekspozycji miał miejsce?

Błony śluzowe i

skóra - przerwana

ciągłość

Skóra

nieuszkodzona

Ekspozycja

przezskórna

OBJĘTOŚĆ

Mała:

kilka

kropli,

krótki

kontakt

Duża: kilkanaście

kropli zachlapane;

długi kontakt -

kilkanaście minut lub

więcej

Profilaktyka

zwykła

niepotrzebna

Mniejsze;

igła bez

światła i

zadrapanie

ZAGROŻENIE

Większe: igła ze

światłem

(iniekcyjna); głębokie

zakłucie; widoczna

krew na narzędziu

Ryzyko

niewielk

ie

Ryzyko

zwiększo

ne

Ryzyko

małe

Ryzyko

małe

Ryzyko zakażenia HIV w zależności od

ekspozycji

WSPÓŁCZYNNIK ZAKAŻENIA WIRUSEM HIV

PRZY:

- ekspozycji przezskórnej - 0,32%

- ekspozycji na śluzówki - 0,09%

Skuteczność profilaktyki poekspozycyjnej
zydowudyną (AZT) wynosi 80%

W przypadku ekspozycji na krew lub IPIM
należy natychmiast wykonać następujące
czynności:

 jeżeli doszło do przekłucia skóry (skaleczenia)

należy przede
wszystkim nie hamować krwawienia, a nawet jeśli

można
spowodować większe, następnie dobrze umyć

zranioną okolicę
wodą i mydłem (przy braku wody można użyć

płynów do mycia
rąk na bazie alkoholu 60-90 %), a następnie

zdezynfekować i
zabezpieczyć opatrunkiem wodoszczelnym,

 jeżeli doszło do zabrudzenia krwią skóry

nieuszkodzonej,
wystarczającym postępowaniem jest umycie jej jak

najszybciej
wodą z mydłem,

 jeżeli skażone są oczy, należy wypłukać okolicę
oczu delikatnie,
lecz dokładnie wodą, lub 0,9% NaCl przy

otwartych powiekach,

 jeżeli na skórze uszkodzonej(zmiany skórne,

otarcia) znajduje
się krew lub IPIM postępowanie polega na

wstępnym usunięciu
zanieczyszczeń gazem lub innym materiałem

zwilżonym
środkiem przeznaczonym do higienicznej

dezynfekcji rąk,
następnie dwukrotnym przetarciu wymienionym

środkiem
(powinien on pozostać na powierzchni skóry przez

czas
określony przez producenta preparatu),

- jeżeli krew dostanie się do ust, należy wypluć ją i

przepłukać
jamę ustną wodą kilkanaście razy.

- najlepiej do 2 godzin po ekspozycji ratownik

powinien zgłosić
się do placówki leczniczej MSWiA celem pobrania

krwi do
badania i wdrożenia profilaktyki poekspozycyjnej

Profilaktyka poekspozycyjna polega na:

 podaniu 200-300 mg zydowudyny (AZT)

(praparaty: Azovir,
Retrovir) lub (wyjątkowo) jednorazową dawkę

leku
antyretrowirusowego, jeżeli mógłby on być

podany szybciej,

 profilaktykę poekspozycyjną lekami

antyretrowirusowymi
prowadzi się przez 4-tygodnie,
 badania na obecność przeciwciał anty-HIV należy

wykonać po
6 tygodniach, 3 i 6 miesiącach od ekspozycji,

 jeżeli po rozpoczęciu profilaktyki okaże się, że

osoba będąca
potencjalnym źródłem zakażenia jest

niezakażona HIV,
można profilaktykę przerwać!

 najlepiej przeprowadzić ją jak najszybciej 1-2

godz. Od
ekspozycji, najpóźniej 24-36 godzin.

Standardowe zalecenia zapobiegania i
przeciwdziałania zakażeniom wywołanym przez
HIV, HBV I HCV dla wszystkich członków
zespołów ratownictwa medycznego MSWiA:

1.Używać rękawiczek przy pracy z krwią, wydzielinami i
wydalinami.
2. Używane rękawiczki winny być dobrej
jakości.
3. Nie dotykać nigdy dłonią w rękawiczce do oczu,

nosa lub błon
śluzowych
4. W przypadku zabrudzenia rękawiczek materiałem

zakaźnym należy
je zdjąć, umyć ręce i założyć nowe.
5. Nie opuszczać stanowiska pracy w trakcie akcji
ratowniczej.

7. W czasie akcji ratowniczej używać fartuchów i

ubrań
ochronnych.
8. Nie wychodzić w tych ubraniach poza obręb, obszar

akcji
ratowniczej.

9. W czasie pracy z materiałem potencjalnie

zakażonym, zwłaszcza
mogącym zawierać HIV, ograniczać dostęp innych

osób do miejsca
akcji ratowniczej.

10. Dezynfekować miejsca, z którymi miał kontakt

materiał
zakaźny od osób którym udzielono pomocy.

6. Myć ręce wodą z mydłem jak najszybciej po
zdjęciu rękawiczek.

14. Pojemniki na zużyty sprzęt, w tym jednorazowy (np.

rękawiczki),
powinny być dostępne na miejscu akcji.
15. Nie jeść, nie pić, nie używać kosmetyków na miejscu

akcji
ratowniczej.

13. Użyte igły, strzykawki lub inne ostre narzędzia

używane w akcji
ratowniczej umieszczać natychmiast w pojemnikach

chroniących
przed skaleczeniem.

12. Unikać - gdzie to tylko możliwe - igieł i innych
ostrych narzędzi.

11. Przeprowadzając jakiekolwiek procedury unikać

tworzenia
aerozoli, rozpryskiwania i rozlewania płynów.

17. Używane maski i ubrania (w tym ochronne)

umieszczać w
specjalnym, na ten cel przeznaczonym pojemniku.

Ubrania
powinny być dezynfekowane w autoklawie.
18. W razie możliwości przeprowadzać utylizację

używanego sprzętu
jednorazowego w pobliżu miejsca akcji ratowniczej -

aby uniknąć
wożenia materiału potencjalnie zakażonego.

16.W razie potrzeby należy zadbać o efektywne

zwalczanie owadów i
gryzoni w miejscu pracy ratownika medycznego.

 zdjąć po zakończeniu akcji ratowniczej,

 namoczyć w zimnej wodzie (o ile to możliwe z

dodatkiem
środka dezynfekcyjnego),

 namoczone ubranie włożyć do pralki i uprać z

dodatkiem
detergentów, stosując - o ile to możliwe -

program/cykl prania
w wysokiej temperaturze,

 czynności wykonywać w rękawiczkach
ochronnych.

POSTĘPOWANIE Z ODZIEŻĄ POPLAMIONĄ
KRWIĄ:

METODY INAKTYWACJI

WIRUSÓW:

1. Metoda termiczna:

- w autoklawie /sterylizacja parą wodną/- temp.121
st. C, 20 min,

- sterylizacja gorącym powietrzem - temp. 170 st.
C, 2 godziny,

- gotowanie 20 - 30 min.

2. Metoda chemiczna /mała
efektywność/:

- podchloryn sodu - 0,1-1%

- podchloryn wapnia - 0,1-1%

- chloramina

- etanol, fomalina

- aldehyd glutarowy

ZAGROŻENI

ZAGROŻENI

E

E

BIOLOGICZN

BIOLOGICZN

E LASECZKĄ

E LASECZKĄ

WĄGLIKA

WĄGLIKA

Broń biologiczna od dawna stanowi zagrożenie dla
bezpieczeństwa państw, a przede wszystkim ich
ludności cywilnej. Czynniki biologiczne to żywe
mikro- i makroorganizmy oraz wytwarzane przez nie
substancje chorobotwórcze, charakteryzujące się
budową biochemiczną, która warunkuje ich
szkodliwe działanie na organizm ludzki. Jednym z
nich jest bakteria zw. laseczką wąglika

Po terrorystycznym ataku na Word Trade Center
poczucie zagrożenia bioterroryzmem znacznie
wzrosło. Jesienią 2001 roku nieustalona osoba
rozsyłała do różnych amerykańskich instytucji listy
zawierające bakterie wąglika. Kilkanaście osób
zaraziło się, a 5 zmarło.

Echo tych wydarzeń dotarło również do Polski, gdzie
zanotowano kilka fałszywych alarmów ataków
bioterrorystycznych związanych z rozsyłaniem
przesyłek pocztowych z podejrzanym proszkiem.

Co to jest wąglik ?

Wąglik - to choroba wywoływana przez bakterię zw.
laseczką

wąglika /Bacillus anthracis/.

Laseczka wąglika ma zdolność wytwarzania
przetrwalników (endospor), które są umieszczone w
środku komórki. Przetrwalniki cechuje niezwykła
odpornością na temperaturę i wysychanie, znaczna
odporność na różne rodzaje promieniowania, w tym
UV, oraz zdolność do przetrwania w warunkach
wybitnie niekorzystnych.

Wąglik może występować u ludzi pod postacią
skórną (90%), płucną i jelitową.

Największe zagrożenie stanowi postać płucna
wąglika, którą można się zarazić podczas
wdychania pyłu zawierającego, żywe bakterie i
przetrwalniki. Jest to postać o dużej śmiertelności.

Leczenie - surowica przeciwąglikowa i antybiotyki.

Obowiązkiem zapakowania, zebrania

podejrzanego

materiału i przekazania go do właściwego

terenowo

Inspektoratu Sanitarnego została obarczona

Państwowa

Straż Pożarna.

Niebezpieczeństwo pracy ratowników PSP

zwiększyło

się o kolejny czynnik jakim jest bezpośredni

kontakt

z materiałem biologicznym.

 Przyjęcie zgłoszenia o wystąpieniu przypadku
bioterroryzmu

np. podłożony proszek.



Zabezpieczenie

materiałów

potencjalnie

niebezpiecznych.

 Pakowanie przedmiotów.

 Sposób zdejmowania i dezynfekcji kombinezonów.

 Zabezpieczenie terenu przed rozprzestrzenianiem
się zagrożenia -
graniczenie i dezynfekcja miejsca skażenia.
Obszar potencjalnego skażenia określa właściwy
terytorialnie
Inspektor Sanitarny.

ZADANIA PAŃSTWOWEJ STRAŻY

POŻARNEJ

W ZWIĄZKU Z BIOTERRORYZMEM:

PODCZAS ZBIERANIA PODEJRZANEJ

SUBSTANCJI NALEŻY PRZESTRZEGAĆ

NASTĘPUJĄCYCH ZASAD ZABEZPIECZENIA

RATOWNIKÓW:

1. W przypadkach zamkniętych opakowań

zabezpieczenie stanowią
rękawice lateksowe. Kopertę należy umieścić w

podwójnych,
zamkniętych torbach foliowych. Podobnie należy

postąpić z
rękawicami.

2. W przypadku

przesyłek
otwartych lub

rozsypanej
substancji należy

stosować
pełne zabezpieczenie

-
ubranie gazoszczelne
i aparaty oddechowe.

4. Do dekontaminacji użytego sprzętu należy

stosować roztwór
ługu sodowego lub roztwór chloraminy.

5. Nie jest wymagana specjalna procedura
zbierania roztworu
podekontaminacyjnego.

6. Dekontaminacji należy dokonać na miejscu
zdarzenia.

7. W przypadku zbierania substancji w
pomieszczeniach
zamkniętych należy w każdym przypadku

wyłączyć urządzenia
klimatyzacyjne i wentylacyjne.

PROCEDURA DEZYNFEKCJI I DEKONTAMINACJI

UBRAŃ GAZOSZCZELNYCH UŻYWANYCH W

PRZYPADKACH ZAGROŻENIA BIOTERRORYZMEM:

Zdarzenie wywołujące

zagrożenie

bioterrorystyczne

Ratownicy pracują w

ochronnych ubraniach

gazoszczelnych

Wystąpił kontakt z

nieznaną substancją

Czy temp. środowiska

jest wyższa niż 10 st.

C?

Przeprowadzić

dekontaminację,

dezynfekcję

wewnątrz

pomieszczenia

Nie

Przeprowadzić

dekontaminację,

dezynfekcję wstępną

(natychmiast po

opuszczeniu strefy)

Osoba

przeprowadzająca

dezynfekcję

powinna używać

aparatu izolującego

i rękawic

ochronnych

Tak

Przygotować

roztwór środka

dezynfekującego

Roztwory

RD1- 5% Na

2

CO

3

(węglan

sodowy) i 5% Na

3

PO

4

(fosforan sodu), na każde
100 l wody należy
przygotować 5kg
węglanu sodowego i 5kg
fosforanu sodu

RD2 - 10% Ca(ClO)

2

(podchloryn wapnia), na
każde 100 l wody należy
przygotować 10 kg
podchlorynu wapnia

„Pera Safe” - czas 20
min. lub „Nu-Cidex”-
czas 10 min. wg zaleceń
producenta

Czy jest kabina

dekontaminacyj

na?

Stosować
kuwetę i
opryskiwacz w
pomieszczeniu
zamkniętym

Kombinezon

obficie i

dokładnie

zraszać

roztworem

środka

dezynfekcyjnego

Po całkowitym

spłukaniu i pokryciu

środkiem

dezynfekcyjnym

kombinezonu

ochronnego, opuścić

kabinę (osłonę)

Cała
powierzchnia
kombinezonu
powinna być
dokładnie
spłukana
roztworem;
szczególną uwagę
należy zwrócić na
powierzchnie,
które miały
kontakt z
substancją. Nie
stosować
wysokiego
ciśnienia

NIE

TAK

Osoby pomagające zdjąć

ubranie gazoszczelne

powinny założyć rękawice

ochronne - gumowe

wielokrotnego użytku lub

lateksowe

Kombinezon należy

zdejmować ostrożnie

unikając rozpryskiwania

pozostałości roztworu.

Należy chronić wewnętrzną

stronę kombinezonu

W przypadku

zanieczyszczenia skóry

roztworem dezynfekującym

zmyć obficie wodą z

mydłem

Kombinezon pozostawić

wilgotny na czas 20 min

(„Pera Safe” lub „Nu-Cidex),

następnie spłukać wodą i

wysuszyć

Rękawice wielokrotnego

użycia przed zdjęciem polać

roztworem środka środka

dezynfekującego.

Pozostawić wilgotne na czas

20 min. („Pera Safe” lub

„Nu-Cidex”), następnie

spłukać wodą i wysuszyć.

Użyte rękawice

jednorazowe umieścić w

torbie z tworzywa i

przekazać do spalenia

(traktować jako odpad

medyczny)

Po zdjęciu kombinezonu

dokładnie umyć ręce wodą

z mydłem (osoba pracująca

w kombinezonie i osoby

pomagające

Po zakończeniu procesu

dekontaminacji wstępnej,

kombinezon należy poddać

dekontaminacji właściwej w

serwisie lub na terenie

jednostki

Proces dezynfekcji jest zakończony

dopiero po czasie kontaktu

powierzchni z środkiem

dezynfekcyjnym „Pera Safe” - 20

min. lub „Nu-Cidex” - czas 10 min.

Płyn dezynfekujący pozostający

w brodziku po dezynfekcji

można odprowadzić do

kanalizacji, po czasie nie

krótszym niż 20 min. („Pera

Safe” lub „Nu-Cidex”)

WYKAZ PREPARATÓW O DZIAŁANIU

SPOROBÓJCZYM

DZIĘKUJĘ ZA

UWAGĘ

Literatura

:

1. M. Schroeder. Osoby i zjawiska towarzyszące akcji. SA Poznań

2002.

2. M. Ratajczak. Co strażak - ratownik o HIV i AIDS wiedzieć

powinien. Przegląd Pożarniczy nr 7/97.

3. M. Jakubisiak. Immunologia. PWN. Warszawa 1996.
4. Dokumentacja Powiatowego Stanowiska Kierowania. Zasady

postępowania w przypadku zgłoszenia domniemanego ataku
bakteriologicznego.

5. Sampling and Identyfication of Biological and Chemical

Agents - SIBICA - opr. ppłk dr Henryk Arciuch

6. M.L. Zaremba, J. Borowski. Mikrobiologia lekarska. PZWL.

Warszawa 2001.

Strony internetowe:

1. www.aids.gov.pl

2. www.aids.pl

3. www.gis.mz.gov.pl/news/bioterroryzm.htm

4. www.microbiology.univ.gda.pl/anthracis.html

5. www.julia.univ.gda.pl