Rodzina

Współczesna socjologia

• Brak zainteresowania rodziną –

zmierzch problematyki rodziny w
socjologii

• Banalizacja pojęcia rodziny
• Rodzina – uniwersalne pojęcie

• Potrzeba podjęcia problematyki

rodziny na nowo

Rodzina

„Grupa

spokrewnionych

osób,

zamieszkujących

pod

wspólnym

dachem,

prowadzących

wspólne

gospodarstwo oraz stosujących jakiś

tryb

podejmowania

decyzji

dotyczących wszystkiego.”

Pojęcie rodziny

1. Rodzina jako proces również w

sensie trwania historycznego

2. Wielowymiarowość rodziny:

a. jednostka reprodukcyjna
b. gospodarstwo domowe
c. jednostka polityczna

3. Powiązanie rodziny z jej szerszym

otoczeniem

Proces reprodukcji

• Odtwarzanie populacji, historii, języka

oraz samoświadomości jako grupy

• Rodzina elementarna – skupiona na

zadaniach biologicznej reprodukcji

• Jednostka rodzinna – nie tylko odtwarza

swój kształt, ale i kształt całego
społeczeństwa – specyficzna grupa
nastawiona na realizację wspólnego
celu

Społeczeństwa bez

historii

• Społeczeństwa zbieracko – łowieckie
• Pokrewieństwo – podstawowa struktura

ustanawiająca relacje w grupie

• Nikła waga rodziny elementarnej –

„jednostka niesamodzielna”

• Główne zadanie – dostarczanie nowych

ludzi

• Dziecko – dobro publiczne

Przyczyny:

• Krótkie życie
• Niewielka ilość żywności
• Wymóg mobilności
• Obronność

Utrzymanie równowagi

• Ograniczenie środków do życia a

wydajność ekonomiczna

• Kult płodności i dopuszczalne

dzieciobójstwo

Rodzina „tradycyjna”

• Rodzina – fundament organizacji społecznej
• Rodzina elementarna – nadal

niesamodzielna, z dominującym ojcem

• Ziemia – centrum organizacji reprodukcji

populacji

• Potrzeba dziedzica, ale nie zbyt wielu –

zasada majoratu

• Małżeństwo opóźnione – dyktowane racjami

rodu a nie z miłości

• Duża waga „produkcji” dziedzica

Rodzina chłopska

• Pełna – zarówno kobieta jak i mężczyzna
• „optymalna” liczba dzieci – zapewnienie

bytu rodzicom na starość

• Praktyki przekazywania „zbędnych” dzieci
• Strukturę populacji narzuca idea czystości

krwi – stany, ważniejsze niż rodziny

• Ograniczanie rośnięcia rodów w siłę
• Małżeństwo – narzędzie władzy do

ingerencji w rodzinę

Nowe pojęcia

• Ród – ciągłość genealogiczna od pary

założycieli uwzględniający zarówno linie

główna jak i boczne

• Rasa – ciągłość męskiego nazwiska za

sprawą męskich potomków

• Dom – ziemia, której dziedziczenie

ustanawiało łańcuch ciągłości choć

niekoniecznie rodu czy rasy

• Rodzina – termin w odniesieniu do

niższych warstw

Rodzina jako medium
reprodukcji struktury

społecznej

• Rodzina elementarna – podstawowa

jednostka społeczeństwa

• Mniejsza wartość ziemi większa

kapitału finansowego i ludzkiego

• „Rewolucja witalna” – większa troska

rodzicielska

• Kruszenie potęgi rodów

Ustawy zmieniające

sytuację rodziny

• 1792 – przyznanie kobiecie prawa do wystąpienia o

rozwód; 1793 – nakaz równego podziału majątku między

dzieci

• 1841 – ustawa o zakazie pracy dzieci w manufakturach

• 1874 – ustawa o żebractwie dzieci (karanie rodziców)

• 1874 - ustawa Roussela (prawo wglądu – oczywiście dla

czynników państwowych – w dobrostan dzieci oddanych

do mamki)

• 1889 – ustawa o odebraniu praw ojcowskich na rzecz

opieki społecznej w wypadku uznania ojca za

„niegodnego”

• 1898 – ustawa o złym traktowaniu dzieci

• 1912 – uznanie prawa poszukiwania ojcostwa (przez

kobietę)

• 1935 – zniesienie prawa do fizycznego karania dzieci

Skutki pojawienia się

przemysłu

• Szansa uzależnienia się dzieci

chłopskich – boom demograficzny

• Populacja podmiotem

zainteresowania państwa

• Klęska bezrobocia spowodowana zbyt

dużą liczbą rąk do pracy

• Wymiar moralny rodziny
• Rodzina modelowym prototypem

demokracji

Rozkwit społeczeństwa

przemysłowego – upadek

rodziny

• Krytyka rodziny – złe traktowanie

dzieci

• Niepewność rodziców i dzieci co do

ich własnych kompetencji

• Ideał rodziny – związek

autonomicznych podmiotów,
zawiązywany oraz trwający z wyboru
a nie z przymusu

Cztery wymiary zmian

1. Postępująca izolacja rodziny od otoczenia

– rozpad sąsiedztwa, wydłużanie czasu

poza domem, poczucie wrogości i obcości

2. Ekspansja rynku pracy najemnej –

oddzielenie pracy od domu. Oddzielenie

od rodziny „miejsca edukacji”

3. Wkroczenie nauk w sferę rodziny –

medycyna i farmacja, nauki społeczne

4. Rozwój programów socjalnych

zorientowanych na pomoc

niedomagającym rodzinom

Upadek rodziny czy upadek

mitu?