Wprowadzenie do zdrowia publicznego

background image

Wprowadzenie do zdrowia

Wprowadzenie do zdrowia

publicznego

publicznego

Igor Radziewicz-Winnicki

background image

Pojęcie zdrowia

Pojęcie zdrowia

Do drugiej połowy XX wieku

Paradygmat patogenetyczny –
zdrowie jako brak choroby w
rozumieniu patologii biomedycznej

Koncentracja na poszukiwaniu
patogenów, które można eliminować

background image

Paradygmat biomedyczny

Paradygmat biomedyczny

Przyjęcie dualizmu kartezjańskiego – niezależności

funkcjonowania obszarów psyche i soma

Soma - traktowano jako maszynę, która albo sprawnie

funkcjonuje, albo wobec dysfunkcjonalności musi być

naprawiana przez usuwanie niesprawnych części i

eliminowanie ciał obcych

Poszukiwanie normy oraz morfologicznych,

biochemicznych i fizjologicznych wyznaczników

odchylenia od normy

Zdrowie i choroba pozostają poza kontrolą

podmiotu

background image

Rozwój psychologii medycyny

Rozwój psychologii medycyny

w tym czasie

w tym czasie

W 1911 roku Amerykańskie Towarzystwo

Psychologiczne organizuje sympozjum

poświęcone znaczeniu psychologii w medycynie

Badania w nurcie psychodynamicznym

(Z. Freud:

Zur Psychopathologie des Alltagslebens” 1901, „Vorlesungen zur

Einführung in die Psychoanalyse” 1917)

Nowoczesna medycyna psychosomatyczna – 30

lata XXw.- przyjęcie tezy o biopsychospołecznej

jedności człowieka

(chociaż tradycja nierozłącznego

traktowania zjawisk psychicznych i fizjologicznych sięga czasów

starożytnych: „Księga Hioba”, „Charmides” Platona, oraz

typologia charakterów Hipokratesa wychodzą z założenia, że

niemożliwe jest oddzielenie zdrowia ciała od zdrowia umysłu)

background image

Pojęcie chorób

Pojęcie chorób

psychosomatycznych

psychosomatycznych

Wywodzi się z nurtu psychoanalizy (lata 20-te XX

w)

Poszukiwanie roli konfliktów psychodynamicznych

w etiologii określonych chorób i dysfunkcji

somatycznych

Szczególne zainteresowanie nadciśnieniem

tętniczym, astmą oskrzelową, zawałem serca,

wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego,

nadczynnością tarczycy i pokrzywką

W etiologii doszukiwano się specyficznych cech

osobowości predysponujących do danego

schorzenia („osobowość wrzodowca”, „o.

zawałowca”, „o. astmatyka”)

background image

Etiologia chorób

Etiologia chorób

psychosomatycznych

psychosomatycznych

Zasadniczą rolę odgrywają czynniki emocjonalne, będące przyczyną

przedłużających się zmian czynności układu wegetatywnego, endokrynnego,

opioidowego oraz immunologicznego z następującymi w konsekwencji

reakcjami narządowymi.

Długotrwałe utrzymywanie się niektórych emocji prowadzi do zaburzenia

funkcji organizmu, prowadząc do powstania zmian chorobowych.

Szczególnie niedojrzałość narządowa oraz niestabilność funkcjonalna

powstających struktur osobowości młodzieży może ulec zaburzeniom

czynnościowym pod wpływem zmian emocjonalnych związanych głównie z

funkcjonowaniem środowiska rodzinnego i szkolnego

Wpływ zmiennych psychospołecznych na funkcjonowanie przewodu

pokarmowego odznacza się głównie poprzez przyspieszenie bądź zwolnienie

perystaltyki, zaburzenie czynności zwieraczy, rozwój nadwrażliwości

trzewnej czy zaburzenie podatności żołądka.

Szewczyk L: Psychofizjologiczne mechanizmy i symptomatologia zaburzeń psychosomatycznych u dzieci i młodzieży, [w:] Zaburzenia

psychosomatyczne u dzieci i młodzieży. Teoria i praktyka, [red.:] Szewczyk L, Skowrońska M, Warszawa 2003, Wyd. Emu, 7-17.

Karczewska K: Odrębności fizjopatologiczne i kliniczne chorób przewodu pokarmowego dzieci i młodzieży, Ann Acad Med Siles 1997, 32,

Supl 24, 74-90.

Tack J, Bisschops R, Sarnelli G: Pathophysiology and Treatment of Functional Dyspepsia, Gastroenterology 2004, 127, 1239-1255.

background image

Medycyna behawioralna

Medycyna behawioralna

Od lat 70-tych XX wieku

Objawy somatyczne traktowano jako jedną z form

zachowania, tyle że wadliwego, utrudniającego

adaptację

Nawyki te miały powstać na drodze uczenia się

Podejście pragmatyczne – tworzenie odpowiednich

form terapii skoncentrowanych na uczeniu się

prawidłowych form zachowania – np. biofeedback

background image

Współczesne rozumienie

Współczesne rozumienie

zdrowia

zdrowia

Model procesualny: zdrowie jako

dynamiczny proces zorientowany na

przywracanie stale zakłócanej

równowagi organizmu, w związku z

nieustannie zachodzącymi zmianami w

środowisku zarówno wewnętrznym jak

i zewnętrznym.

W ujęciu tym ludzie zajmują pozycję

na continuum pomiędzy zdrowiem a

chorobą

Heszen-Niejodek I: Rozwój zastosowań psychologii do obszaru

zdrowia i choroby, Przegląd Psychologiczny, 1991, 1, 57-77.

background image

Polietiologiczny model rozwoju

Polietiologiczny model rozwoju

chorób somatycznych

chorób somatycznych

[i]

Wrześniewski K: Styl życia a zdrowie. Wzór zachowania A, Warszawa 1993, PAN,

Wydawnictwo Instytutu Psychologii, 7-24.

background image

Koncepcja salutogenezy Aarona

Koncepcja salutogenezy Aarona

Antonovsky’ego

Antonovsky’ego

pojęcie poczucia koherencji jako kategorii o

centralnym znaczeniu dla skutecznego i

efektywnego przezwyciężania zagrożeń dla

zdrowia

Koherencja to poczucie „….pewności, że

wewnętrzne i zewnętrzne środowiska są

przewidywalne i że istnieje wysokie

prawdopodobieństwo, że sprawy potoczą się tak,

jak można to sensownie przewidzieć”

background image

Poczucie koherencji

Poczucie koherencji

Istotą tej kategorii jest uogólniony emocjonalno-poznawczy

styl pojmowania świata, składający się z trzech głównych

komponentów wyrażających przekonanie o tym, że:

(1) informacje docierające do człowieka ze środowiska

zarówno wewnętrznego jak i zewnętrznego są spójne

strukturalnie, sensowne i przewidywalne (komponent

zrozumiałości);

(2) posiadane zasoby osobiste są wystarczające i adekwatne,

aby sprostać wymaganiom stawianym przez sytuacje, w

których jednostka może się znaleźć (komponent zaradności);

(3) wymagania sytuacyjne są postrzegane przez jednostkę

jako wyzwanie, któremu może ona sprostać, tym samym

stosowne jest podjęcie zaangażowania i działania

(komponent sensowności).

background image

Poczucie koherencji

Poczucie koherencji

Równolegle Antonovsky stworzył wymiar granic, zakreślających obszary

przestrzeni życiowej, które postrzegane są przez jednostkę jako ważne.

Granice te cechuje elastyczność, mogą one w trakcie życia ulegać zawężaniu

lub poszerzaniu.

aby osiągnąć wysoki poziom poczucia koherencji nie należy wartościować

całego świata otaczającego, a jedynie wybrane dziedziny rzeczywistości, pod

warunkiem, że spoza obszaru kontroli nie zostaną wyłączone obszary

krytyczne, immanentnie związane z poczuciem koherencji. Do tych obszarów

obligatoryjnych Antonovsky zaliczył:

własne życie emocjonalne,

bezpośrednie relacje interpersonalne,

podstawową aktywność życiową oraz

zadania egzystencjalne (np. doświadczenia porażki, śmierci).

background image

Zalety poczucia koherencji

Zalety poczucia koherencji

większa gotowość do korzystania z własnych

zasobów; przeświadczenie, że życie jest sensowne,

przewidywalne i uporządkowane motywuje do

podejmowania działań prozdrowotnych, planowania

i dalszego rozwoju osobistego.

Wysokie poczucie koherencji wiąże się z

prawdopodobieństwem postrzegania sytuacji

trudnych jako wyzwań, w zmaganiu się z którymi

jednostka dysponuje odpowiednim i

wystarczającym zapleczem zasobów

wysokie poczucie koherencji modeluje styl radzenia

sobie ze stresem w stronę czynności zadaniowych,

chroniących przed niekorzystnym działaniem stresu

na zdrowie

background image

Pochodzenie poczucia

Pochodzenie poczucia

koherencji

koherencji

w procesie kształtowania się poczucia koherencji istotną rolę

odgrywają zarówno zgeneralizowane zasoby odpornościowe

(równolegle czynniki fizjologiczne obok wykształcenia, pozycji

zawodowej i dyspozycji intelektualnych) oraz doświadczenia

człowieka wyniesione w trakcie rozwoju, własnej aktywności w

konfrontacji z określonym kontekstem społeczno-kulturowym i

polityczno-ekonomicznym

Istnieją trzy czynniki pozwalające na formowanie poczucia koherencji

(1) Spójność – logiczność cechująca przeszłe doświadczenia życiowe,

układające się na zasadzie podobieństw logicznych wydarzeń. Im bardziej

logiczny jest ciąg wydarzeń w życiu jednostki tym mniej kolejnych, nowych

doświadczeń ocenia ona jako nowe, zaskakujące zdarzenia, kształtując tym

samym zrozumiałość.

(2) Równowaga pomiędzy przeciążeniem a niedociążeniem ma kształtować

zaradność człowieka, przy założeniu, że obciążenie w przeszłości było

optymalnie dopasowane do zasobów i możliwości sprostania zadaniom.

Optimum jest tutaj lekkie przeciążenie. Obciążenie zadaniami zbyt

trudnymi prowadzi bowiem do frustracji i wyuczonej bezradności,

natomiast zbyt niska trudność zadań, niedociążenie, prowadzi do braku

motywacji i „więdnięcia”.

(3) Udział w podejmowaniu decyzji stanowi czynnik warunkujący rozwój

sensowności. W przypadku bowiem, gdy istotne decyzje podejmują za

jednostkę osoby trzecie, doświadczenie takie nie może być

zinternalizowane i wykorzystane w rozwoju własnych umiejętności.

background image

Pojęcie zdrowia w socjologii

Pojęcie zdrowia w socjologii

Talcott Parsons: - choroba jako stan

ograniczający lub uniemożliwiający

pełnienie przez jednostkę zwykłych,

codziennych ról społecznych, wynikających

z racji uczestnictwa w życiu społecznym i

przynależności do różnych grup

społecznych (rodziny, grupy zawodowej,

etc.). Stan zdrowia natomiast stwarza

możliwości realizacji przynależnych ról

społecznych na poszczególnych

płaszczyznach funkcjonowania.

background image

Model socjoekologiczny – lata

Model socjoekologiczny – lata

70-te

70-te

background image

Definicja WHO

Definicja WHO

W konstytucji z 1948 roku Światowa

Organizacja Zdrowia (WHO) określiła

zdrowie jako „stan pełnego, dobrego

samopoczucia fizycznego, psychicznego i

społecznego, a nie tylko jako brak choroby

lub zniedołężnienia”.

W ostatnich latach definicja ta została

uzupełniona o sprawność do „prowadzenia

produktywnego życia społecznego i

ekonomicznego”.

background image

Istota zdrowia

Istota zdrowia

Zdolność do normalnego funkcjonowania

organizmu z uwzględnieniem wszystkich

jego funkcji

Zdolność do adaptacji w zmieniającym się

środowisku

Potencjał fizyczny i psychiczny, dający

możliwość rozwijania aktywności

Wyraz równowagi i harmonii możliwości

fizycznych, psychicznych i społecznych

osoby ludzkiej

Najpełniejsze wykorzystanie swojego

potencjału rozwojowego

background image

Uwarunkowania zdrowia

Uwarunkowania zdrowia

Marc Lalonde
A New
Perspective
on the Health
of Canadians,
a working
document,
Ottawa, 1978

background image

Raport Banku Światowego

Raport Banku Światowego

Zdrowie zależy głównie od 2 czynników:

Stanu zamożności i

Poziomu wykształcenia

współczynnik biedy relatywnej - odsetek obywateli

uzyskujących dochody mieszczące się poniżej dochodów

średniej krajowej, który stwarza możliwości porównania

sytuacji dzieci w krajach Europy. W Polsce 12,7% dzieci

żyje w warunkach relatywnej biedy, podczas gdy w Danii,

Finlandii czy Norwegii odpowiednio 2,4%, 2,8% i 3,4%, a w

Wielkiej Brytanii, Włoszech i USA: 15,4%, 16,6% i 21,9%.

różnice w umiejętności czytania i pisania w ciągu ostatnich

35 lat są przyczyną 55% różnic w rozwoju ekonomicznym

państw europejskich, a 1% wzrost umiejętności czytania i

pisania ma prowadzić wzrostu przychodu krajowego brutto

w przeciągu 35 lat o 150%.

background image

Czynniki determinujące zdrowie

Czynniki determinujące zdrowie

– koncepcja pól Marca Lalonde

– koncepcja pól Marca Lalonde

16%

10%

53%

21%

czynnik 1
czynnik 2
czynnik 3
czynnik 4

background image

Czynniki determinujące zdrowie

Czynniki determinujące zdrowie

16%

10%

53%

21%

cz. genetyczne
opieka zdrowotna
zachowanie
cz. środowiskowe

background image

Pojęcie zdrowia publicznego

Pojęcie zdrowia publicznego

Zdrowie publiczne jest nauką i sztuką
zapobiegania chorobom, przedłużania
życia i promowania zdrowia poprzez
zorganizowane wysiłki i świadome
wybory społeczeństwa, organizacji,
społeczności państwowych i
prywatnych a także jednostek (Donald
Acheson)

background image

Historia zdrowia publicznego

Historia zdrowia publicznego

Rozróżnienie działań istotnych dla „zdrowia

jednostki” od „zdrowia publicznego” – już w

czasach rzymskich (łaźnie i akwedukty)

Pierwsza w Europie ustawa o zdrowiu

publicznym – 1848r. Public Health Act

Wielka Brytania – regulacje dotyczące

jakości wody i stanie sanitarnym

Na przełomie XIX i XX wieku rozdział

pomiędzy Public Health i Individual Health

Service

background image

Historia zdrowia publicznego

Historia zdrowia publicznego

Pierwotnie rola zdrowia publicznego ograniczała

się do zagadnień higieny i chorób zakaźnych

Charles-Edward Amory Winslow (1877–1957) –

zdrowie publiczne oznacza „wiedzę i sztukę

służącą zapobieganiu chorobom, poprawie i

przedłużaniu życia, zdrowia i witalności fizycznej i

psychicznej jednostek poprzez działania zbiorowe

ukierunkowane na:

Poprawę stanu zdrowia środowiska

Walkę z chorobami, które stanowią największe zagrożenie

Edukację jednostek w zakresie reguł higieny osobistej

Organizowanie świadczeń i usług medycznych i

pielęgniarskich, mając na uwadze wczesną diagnostykę i

leczenie ukierunkowane zapobiegawczo

Wdrażanie środków i rozwiązań socjalnych, które

zabezpieczałyby każdej jednostce danej zbiorowości

poziom życia umożliwiający podtrzymanie zdrowia

background image

Historia zdrowia publicznego

Historia zdrowia publicznego

Raport o stanie zdrowia ludności Śląska – Rudolf

Virchow – hipoteza o związkach pomiędzy

warunkami życia („nędzą materialną”) a złym

stanem zdrowia; Virchow wykazał konieczność

podejmowania interwencji w skali społecznej

Wcześniej Johann Peter Frank (1745-1821)

System ogólnej policji medycznej” – zwraca

uwagę na społeczne i demograficzne znaczenie

higieny w aspekcie zdrowia populacyjnego

background image

Historia zdrowia publicznego

Historia zdrowia publicznego

Ostatecznie w 1973 roku WHO przyjęła

określenie:

„Podczas gdy tradycyjnie termin ten odnosił

się do higieny środowiska i walki z

chorobami zakaźnymi, obecnie jest stale

poszerzany. W szerokim znaczeniu zdrowie

publiczne obejmuje:

Problemy dotyczące zdrowia populacji

Stan zdrowotny zbiorowości

Ogólne usługi zdrowotne

Administrację opieką zdrowotną”

background image

Zdrowie publiczne jako nauka

Zdrowie publiczne jako nauka

Zdrowie publiczne jest dziedziną interdyscyplinarną,

rozwijającą się intensywnie szczególnie od drugiej połowy XX

wieku

Jako dziedzina naukowa integruje dorobek:

Dziedzin i specjalności medycznych

Epidemiologii (opisowej analitycznej i klinicznej)

Higieny (środowiska, pracy, nauczania, żywienia)

Etyki medycznej

Demografii i biostatystyki

Prawa

Ekonomii

Socjologii

Pedagogiki

Psychologii

Politologii

Teorii organizacji i zarządzania

Administracji zdrowiem publicznym

Informatyki medycznej

background image

Podsumowanie – obszary

Podsumowanie – obszary

zdrowia publicznego

zdrowia publicznego

Immanentne powiązanie z działaniami władz państwowych,

które są zobligowane do zapewnienia opieki zdrowotnej i

dostępu do niej, a także do bezpieczeństwa zdrowotnego i

zapobiegania

Odnosi się do działań ponadindywidualnych, nastawionych

na determinanty zdrowotne, które nie zależą lub zależą od

działań jednostki

Działania są realizowane w strukturach innych niż prywatne

firmy

Działania nastawione na problemy środowiska społecznego

(zachowania patologiczne, dewiacje społeczne)

Działania są nastawione na potrzeby grup ludności

podlegających wykluczeniu społecznemu

Działania dotyczą problemów szczególnie

rozpowszechnionych

Podporządkowanie zasadzie maksymalizacji efektu

zdrowotnego przy minimalnych nakładach


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wprowadzenie do nauki?ministracji publicznej
wprowadzenie do zamowien publicznych
wprowadzenia do public relations
Orzekanie o czasowej niezdolności do pracy, Medycyna, Zdrowie Publiczne & Organizacja i ekonomika w
Zagadnienia do egzaminu ze zdrowia publicznego, zdrowie publiczne
przepisana część wykładow do worda2, V rok Lekarski CM UMK, 19 - Zdrowie publiczne, materiały
Wprowadzenie Do Makroekonomii Zdrowia, SEMINARIUM „ WPROWADZENIE DO MAKROEKONOMII ZDROWIA &bdq
gospodark lekiem - do nauki, Zdrowie publiczne, Farmakoekonomika
[23] Niezdolność do pracy, zdrowie publiczne
Ulotka do promocji zdrowia, FIZJOTERAPIA, Zdrowie publiczne i promocja zdrowia
ZAGADNIENIA DO EGZAMINU Z PRZEDMIOTU ZDROWIE PUBLICZNE
Zdrowie publiczne - [doqteur] - Niezdolność do pracy, zdrowie publiczne
08 Swiadomosc spoleczna. Opinia publiczna, studia, wprowadzenie do socjologii
Materialy do cw lab II semestr, studia, Zdrowie Publiczne, II rok, Biochemia
w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy, Medycyna, Zdrowie Publiczne & Organizacja i ek
Zdrowie publiczne pytania do bazy na zaliczenie
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE DO PRZEDMIOTU ZDROWIE PUBLICZNE (1)

więcej podobnych podstron