ZAKAŻENIA UKŁADU MOCZOWO- PŁCIOWEGO

ZAKAŻENIA

UKŁADU

MOCZOWO-

PŁCIOWEGO

Opracowali:

Polakowska Zofia

Przybylak Mateusz

Jankowski Bartłomiej

Jankowski Przemysław

III rok, WL

Gdańsk 2009

ZAKAŻENIA UKŁADU

MOCZOWEGO

Definicja i podział zakażeń układu moczowego
Flora fizjologiczna
Epidemiologia
Naturalne mechanizmy chroniące
Czynniki sprzyjające zakażeniu
Drogi zakażenia
Postacie
Czynniki etiologiczne
Diagnostyka ogólna: posiew moczu
Diagnostyka drobnoustrojów i leczenie

DEFINICJA I PODZIAŁ

Jest to obecność
drobnoustrojów w
drogach moczowych.

możemy je podzielić
na:



Zakażenia dolnego
odcinka dróg moczowych-
cewka moczowa, pęcherz
moczowy



Zakażenia górnego
odcinka dróg moczowych-
nerki

FLORA

FIZJOLOGICZNA

Flora fizjologiczna
występuje w cewce
moczowej, szczególnie
w jej dystalnej części.
Nie jest obfita i wynosi
10

-10

drobnoustrojów w
części dystalnej cewki.
Większość to bakterie
Gram- dodatnie.

EPIDEMIOLOGIA

Zakażenia układu moczowego stanowią drugą

co do częstości przyczynę wizyt w gabinecie

lekarskim.
W pierwszym roku życia chorują częściej

chłopcy
Po pierwszym roku życia zachorowalność jest

większa u dziewczynek i kobiet.
Zapadalność po 50 roku życia wyrównuje się.
30% ciężarnych z nie leczoną bezobjawową

bakteriurią choruje na ostre odmiedniczkowe

zapalenie nerek w czasie ciąży

Naturalne mechanizmy

chroniące

Długość cewki moczowej
Perystaltyka moczowodów i zastawek
pęcherzowo- moczowodowych
Zakwaszenie i zagęszczanie moczu
Sprawna i mechaniczna mikcja
Flora fizjologiczna okolicy ujścia cewki
moczowej
Przeciwbakteryjne działanie wydzieliny
gruczołu krokowego

CZYNNIKI

SPRZYJAJĄCE

Płeć
Antybiotykoterapia
Zaawansowany wiek
Zaleganie moczu w pęcherzu
Odpływy wsteczne (refluks)
Czynniki mechaniczne

(cewnikowanie, stosunek

płciowy, niewłaściwe

stosowanie tamponów,

kamienie nerkowe)
Czynniki metaboliczne

(cukrzyca)
Ciąża
Fenotypowa grupa krwi P1

DROGI ZAKAŻENIA

Droga wstępująca-oznacza to, że
bakterie wnikają do układu
moczowego poprzez cewkę
moczową i opanowują coraz
wyższe jego piętra.
Krwiopochodna

POSTACIE

Bezobjawowe zakażenie
Zapalenie cewki moczowej

•

Zespół cewkowy

•

Zapalenie pęcherza moczowego

•

Ostre odmiedniczkowe zapalenie
nerek

CZYNNIKI

ETIOLOGICZNE

Enterobacteriaceae [Gram (-)]

fizjologicznie występujące w

przewodzie pokarmowym, są

odpowiedzialne za większość zakażeń

nabywanych poza szpitalem

•

Escherichia coli- 80% wszystkich zakażeń

pozaszpitalnych

•

Klebsiella pneumoniae- gł. u niemowląt

•

Proteus mirabilis- przyczyna zakażeń u

pacjentów z kamicą nerkową

CZYNNIKI

ETIOLOGICZNE

Staphyloccocus
saprophyticus,
paciorkowce
grupy D
[Gram(+)]-często
Proteus, Serratia i
Pseudomonas- u
pacjentów
hospitalizowanych

CZYNNIKI

ETIOLOGICZNE

Drożdżaki (Candida)-
u osób z obniżoną
odpornością,u chorych
na cukrzycę,u
pacjentów długotrwale
cewnikowanych
Wirusy (Adenowirus
typu 2)- może być
przyczyną
krwotocznego zap.
pęcherza u dzieci.

CZYNNIKI

ETIOLOGICZNE

Zespół cewki moczowej

•

Chlamydia trachomatis

•

Ureoplasma urealyticum

•

Mycoplasma hominis

ZAPALENIE GRUCZOŁU

KROKOWEGO

Zespół chorobowy wywołany różnymi
czynnikami etiologicznymi.
Najczęściej idiopatyczne
(autoimmunologiczne???)
Główne drobnoustroje wywołujące zaplenie:
* bakterie G(-):Escherichia coli, Klebsiella,
Pseudomonas, Proteus, Enterobacter
* bakterie G(+):Enterococus faecalis,
Staphylococus aureus
*inne: Chlamydia trachomatis, Mycoplasma
hominis, Ureaplasma urealyticum

ZAPALENIE GRUCZOŁU

KROKOWEGO

Czynniki ryzyka:

wiek 20-40 lat,
stres
siedzący tryb życia,
długotrwałe siedzenie na fotelu
samochodowym,
swoboda seksualna

ZAPALENIE GRUCZOŁU

KROKOWEGO

Ostre: najczęściej przebiega z gorączką i dreszczami, a
stercz jest powiększony, obrzęknięty, miękki i bolesny. Chory
skarży się na trudności w oddawaniu moczu, aż do jego
całkowitego zatrzymania włącznie; w badaniu: bakteriemia,
granulocyty w moczu.
Przewlekłe: występuje niezmiernie rzadko i jest zazwyczaj
następstwem ostrego zapalenia. Przebieg jest
bezgorączkowy, a większość chorych zgłasza dolegliwości
dyzuryczne, częstomocz, parcia naglące, bóle w okolicy
krocza, kości krzyżowej, podbrzusza, jąder, ból w czasie
ejakulacji oraz obserwuje obecność krwi w nasieniu.
Niebakteryjne: zmniejszony przepływ cewkowy, wzrost
ciśnienia śródpęcherzowego, spastyczną dysfunkcję szyi
pęcherza i odcinka sterczowego cewki.

ZAPALENIE GRUCZOŁU

KROKOWEGO

Leczenie:

ko-trymoksazol – dobrze penetruje
do gruczołu krokowego;
fluorochinolony – u osób
niewrażliwych bądź uczulonych na
ko-trymoksazol;
cefalosporyny, aminoglikozydy;

DIAGNOSTYKA

Pobieranie moczu

na posiew

MOCZ NALEŻY POBRAĆ PRZED

ROZPOCZĘCIEM

ANTYBIOTYKOTERAPII LUB 5-7

DNI PO JEJ ZAKOŃCZENIU
Po dokładnym umyciu narządów

płciowych do jałowego pojemnika
Środkowy strumień moczu w celu

wypłukania nagromadzonych w

cewce bakterii
Przesłać do laboratorium w ciągu

4 godzin, ale przez ten czas mocz

należy przechowywać w temp. 4-

8 stopni
Można posiać na podłoże

transportowo-wzrostowe

DIAGNOSTYKA

Metoda punkcji nadłonowej

Mocz można pobrać metodą

nakłucia jeśli nie jest możliwe
pobranie metodą strumienia
środkowego lub gdy
podejrzewamy zakażenie
bakteriami beztlenowymi.

DIAGNOSTYKA

Posiew moczu-

metoda ilościowa

Mocz produkowany przez

nerkę i znajdujący się w

pęcherzu moczowym jest

jałowy. Dopiero przy

przechodzeniu przez

cewkę moczową zostaje

zanieczyszczony

bakteriami. Dlatego ważne

jest żeby pobranie

materiału odbywało się w

odpowiedni sposób, bo

chcemy jak najdokładniej

ocenić ilość bakterii.

DIAGNOSTYKA

Interpretacja wyniku posiewu:

1-10 kolonii- 10

bakterii/ml moczu

10-100 kolonii- 10

bakterii/ml moczu

>100 kolonii- 10

lub więcej bakterii/ml moczu

DIAGNOSTYKA

•

- wynik ujemny. W przypadku

materiału pobranego od noworodków,

niemowląt i małych dzieci wynik badania

ilościowego 10

-10

uznaje się za dodatni.

•

- wynik wątpliwy i wskazane badanie

kontrolne. Jeżeli występuje jeden gatunek

drobnoustroju należy go wyizolować,

zidentyfikować rutynowo stosowanymi

metodami i oznaczyć jego lekkooporność

•

- wynik dodatni. Taki wynik świadczy o

znamiennej bakteriurii.

DIAGNOSTYKA

Podłoża, a wynik

Wysiewamy na agar z krwią i na podłoże

MacConkeya (dla pałeczek).
Jeśli wynik posiewu będzie ujemny a mamy objawy

zakażenia, to:
Możliwe zakażenie bezwzględnymi beztlenowcami
Pacjent jest w trakcie kuracji antybiotykowej –

wtedy przeprowadzamy test Goulda (krążek

nasączony moczem kładziemy na szczep wzorcowy,

jeśli jest antybiotyk w moczu to bakterie wyginą bo

antybiotyk dyfunduje do podłoża).

DIAGNOSTYKA

DROBNOUSTROJÓW

Enterokoki
Pałeczki jelitowe
Pałeczki niefermentujące
Prątki
Mycoplasma hominis
Chlamydia trachomatis

ENTEROCOCCUS SPP.

Enterococcus faecium i fecalis – różnicowanie z

użyciem krążka EF (E.fecalis – charakterystyczne

zabarwienie linii posiewu)
Mogą powodować zakażenia oportunistyczne układu

moczowego u pacjentów z obniżoną odpornością
Enterokoki są naturalnie oporne na aminoglikozydy,

więc łączymy je z antybiotykami β-laktamowymi.
W przypadku HLAR – ten sposób terapii też jest

nieskuteczny
Zdarzają się również szczepy oporne na

wankomycynę

ENTEROBACTERIACEA

Zasady diagnostyki:
1. hodowla na podłożu
McConkey’a
2. analiza biochemiczna
3. serotypowanie
4. badanie czynników
chorobotwórczości
Bardzo istotne jest czy
bakterie wykazują
obecność β-laktamaz o
poszerzonym spektrum
substratowym (ESBL+), co
warunkuje dalsze leczenie

E.coli

PRĄTEK

W przypadku wykrycia

kwasoopornych prątków w

badaniu moczu istnieje

prawdopodobieństwo że mogą

być to prątki gruźlicy. Aby się

upewnić należy przeprowadzić

dalszą diagnostykę:

Przed posiewem homogenizacja

(niszczy inne bakterie i ułatwia

wzrost prątkom)

Wysiew na podłoże

Loewensteina (typowe podłoże

do hodowli prątków)

Szybszą diagnostykę można

przeprowadzić za pomocą sond

do hybrydyzacji materiału

genetycznego lub PCR.

PRĄTEK

Leczenie zakażenia prątkiem

gruźlicy jest długotrwałe dlatego
należy zastosować specjalne
antybiotyki przeciwprątkowe, a
ponadto zawsze konieczne jest
prowadzenie terapii skojarzonej,
żeby uniknąć powstania szczepów
opornych.

MYCOPLASMA
HOMINIS

Powoduje niegonokokowe

zapalenie cewki moczowej,

odmiedniczkowe zapalenie

nerek
Diagnostyka jest utrudniona

ponieważ Mycoplasma

hominis nie posiada ściany

komórkowej, przez co nie

można używać standardowego

barwienia, a do hodowli

niezbędne są sterole.
Wykrywanie przy pomocy

testów serologicznych

CHLAMYDIA
TRACHOMATIS

Wywołuje

niegonokokowe

zapalenie cewki

moczowej
Hodowla tylko na

liniach

komórkowych,

tkankowych,

ponieważ jest to

organizm żyjący

wewnątrz komórek,

CHLAMYDIA

TRACHOMATIS

Wykrywanie przy pomocy
immunofluorescencji bezpośredniej
(monoklonalne przeciwciała znakowane
fluoresceiną wiążą się z antygenami
ciałek elementarnych)
Test immunoenzymatyczny (antygeny
LPS w próbkach pobranych z cewki
moczowej i szyjki macicy)
Hybrydyzacja DNA i PCR

ZAKAŻENIA UKŁADU
PŁCIOWEGO

Flora fizjologiczna pochwy
Stopnie czystości pochwy
Etiologia zakażeń
Rzeżączka
Kiła
Wrzód miękki
Niegonokokowe zapalenie cewki moczowej i szyjki macicy
Opryszczka narządów płciowych
Papillomavirus hominis
Candida
Trichomonas vaginalis
Zapalenie przydatków macicy
Diagnostyka i leczenie drobnoustrojów

FLORA BAKTERYJNA

POCHWY

Flora fizjologiczna: siedlisko bakterii do sklepienia
zewnetrznego ujscia macicy: Lactobacillus acidophilus,
Bifidobacterium bifidum; Corynebacterium
Flora bakteryjna zewnątrzpochodna (większość tych
bakterii dostaje się do pochwy w czasie stosunku):

Haemophilus vaginalis

Leptothrix

dwoinki rzeżączki

prątki gruźlicy

promieniowce (występujące często u kobiet stosujących
domaciczne wkładki antykoncepcyjne)

ETIOLOGIA



Zakażenia bakteryjne
rzeżączka ( Neisseria gonorrhoeae)
kiła ( Treponema pallidum)
wrzód miękki ( Haemophilus ducreyi)
niegonokokowe zapalenie cewki moczowej

( Chlamydia trachomatis, Mycoplasma

pneumoniae)
ziarniniak weneryczny ( Chlamydia

trachomatis)
ziarniniak pachwinowy

( Calymmatobacterium granulomatosis)

ETIOLOGIA

Zakażenia wirusowe

opryszczka narządów płciowych
( Herpes Simplex)
Papiliomavirus hominis

ETIOLOGIA

Zakażenia grzybicze

Candida albicans

Zakażenia pierwotniakowe

Trichomonas vaginalis

RZEŻĄCZKA

(gonorrhoea)

wywoływana przez Neisseria
gonorrhoeae.
przenoszona drogą płciową lub
przez zakażone przedmioty
codziennej higieny.

RZEŻĄCZKA

Później zakażenie rozszerza się na
cały układ moczowo-płciowy (lub
odbyt, gardło), czasem drogą naczyń
krwionośnych. Nieleczona prowadzi
do stanów zapalnych, powstawania
ropni, zapalenia jajowodów i w
konsekwencji do bezpłodności, a
także zmiany odległych narządów, np.:
stawów, serca.

KIŁA ( lues, syphilis)

wywoływana przez krętka
bladego (Treponema
pallidum).

Przenoszona

drogą płciową

KIŁA

Kiła I- rzędowa

Okres kiły pierwotnej
z wytworzeniem objawu
pierwotnego. Wyróżnia się w nim:
*kiłę surowiczoujemną–do 6 tyg.
*kiłę surowiczododatnią–6-9 tyg.

KIŁA

Objawy:
*niebolesna grudka, która z czasem ulega

owrzodzeniu – wrzód twardy (Huntera)

* powiększenie okolicznych węzłów chłonnych
*nietypowe: mnogie objawy pierwotne, postać

współistniejąca z opryszczką, objaw pierwotny

opryszczko podobny, zapalenie kiłowe żołędzi

(balanitis primaria syphilitica), kiłowe zapalenie

sromu i pochwy (vulvovaginitis primaria syphilitica),

postać o nietypowej lokalizacji (np. na palcu,

odbycie, brodawce sutkowej, błonie śluzowej jamy

ustnej, dodatkowe zakażenie – stan zapalny,

bolesność, obrzęk.

KIŁA

Kiła II-
rzędowa

 wczesna (lues

recens) – 9-15
tydzień

 nawrotowa

(lues recidivans)
– po 15 tygodniu

KIŁA

Objawy:

*osutka kiłowa (skórna – exanthema i błon śluzowych –

enanthema)

* zmiany skórne mają charakter plamkowy (lues maculosa),

grudkowy (lues papulosa), grudkowo-łuskowy lub rzadziej

krostkowy (lues pustulosa)

* uogólniona limfadenopatia
* w wilgotnych miejscach- kłykciny płaskie (condylomata

lata)

* objawy ogólne: bóle gardła (5-30% chorych), gorączka (5-

8%), utrata masy ciała (2-20%), złe samopoczucie (25%),

utrata łaknienia (2-10%), ból głowy (10%), podrażnienie

opon mózgowych (5%) lub ich zapalenie (1-2%).

KIŁA

Kiła III rzędowa

Występowanie degeneracyjnych, martwiczych

zmian, które nie zawierają krętków.

Objawy
* zapalenie aorty
* urata wzroku
* otępienie umysłowe
* zaburzenia mięśniowo-kostne
* zaburzenia neurologiczne

WRZÓD MIĘKKI

Po ok. tygodniu od zakażenia tworzy się

krosta, przekształcająca się następnie

w bardzo bolesne i ropne owrzodzenie,

o dnie i brzegach miękkich i

podminowanych, otoczone zapalną

obwódką, w którego najbliższym

sąsiedztwie mogą powstawać liczne,

nowe wrzody.
U części chorych- ropne zapalenie z

rozpadem węzłów pachwinowych.

NIEGONOKOKOWE ZAPALENIE
CEWKI MOCZOWEJ I SZYJKI MACICY

Objawy:

* u 80% kobiet bez objawów
* w pozostałych przypadkach powodują

krwawienia międzymiesiączkowe, ropne

upławy, bóle podbrzusza i zapalenie szyjki

macicy

* u mężczyzn połowa bez objawów
* w pozostałej połowie występuje

nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej

objawiające się ropnym wyciekiem z cewki

moczowej i bólem przy oddawaniu moczu.

ZIARNINIAK

WENERYCZNY

wywołany przez Chlamydia trachomatis,do

zakażenia dochodzi poprzez kontakty

płciowe
Objawy: początkowo pojedyńcze lub mnogie

zmiany w narządach płciowych, które szybko

się goją. Po upływie kilku tygodni dochodzi

do powiększenia węzłów chłonnych

pachwin,które ulegają rozmiękaniu,przebiciu

i ropieniu.Zmiany późne po latach –

słoniowacizna narządów płciowych, rozrosty

z tworzeniem przetok i owrzodzeń.

ZIARNINIAK

PACHWINOWY

czynnik etiologiczny : Calymmatobacterium

granulomatosis
droga zakażenia : kontakty płciowe, korzystanie ze

wspólnych reczników
powoduje zmiany w węzłach chłonnych

pachwinowych oraz owrzodzenia narządów

płciowych
Ma przebieg przewlekły, ze skłonnością do

nawrotów, występuje endemicznie w krajach

tropikalnych i subtropikalnych.
Podstawą rozpoznania jest stwierdzenie ciałek

Donovana w rozmazie tkanek objętych procesem

chorobowym.

OPRYSZCZKA NARZĄDÓW

PŁCIOWYCH

U mężczyzn dotyczy żołędzi i
napletka, czasem również są
zmiany w cewce moczowej,
powodując utrudnienie lub
uniemożliwienie oddawania
moczu.

OPRYSZCZKA NARZĄDÓW

PŁCIOWYCH

U kobiet zmiany pojawiają się na wargach
sromowych, w pochwie, kroczu, czasami
na wewnętrznej powierzchni ud a także na
szyjce macicy; niekiedy zajęte są pośladki.
Uważa się, że zakażenie HSV2 u kobiet
zwiększa ryzyko raka szyjki macicy. U
uprawiających seks analny może rozwinąć
się zakażenie odbytnicy. Powikłaniem
zakażenia HSV2 u tej ostatniej grupy jest
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

PAPILLOMAVIRUS

HOMINIS

Znany jest przyczynowo-skutkowy
związek zakażenia HPV z
rozwojem nie tylko dysplazji, ale
również raka szyjki macicy.
Niewiele natomiast wiadomo o
przebiegu zakażenia.
Zmiany od minimalnych do
rozrastających się i widocznych.

CANDIDA

Przy pożyciu płciowym mężczyzna zostaje

zakażony. Objawy drożdżycy mężczyzn to:

podrażnienie i stan zapalny żołędzi i

wewnętrznej powierzchni napletka ze

świądem i pieczeniem. U dzieci występuje

często pod postacią pleśniawek.
Drożdżyca pochwy i przewodu

pokarmowego jest najczęściej skutkiem

ubocznym długotrwałej

antybiotykoterapii.

TRICHOMONAS

VAGINALIS

Jego miejscem

bytowania jest

najczęściej u

kobiet pochwa,

kanał szyjki macicy

i pęcherz moczowy,

a u mężczyzn -

cewka moczowa,

gruczoł krokowy i

pęcherzyki

nasienne.

TRICHOMONAS

VAGINALIS

Do zarażenia dochodzi najczęściej drogą płciową.
Możliwe jest też zakażenie pośrednie - poprzez
używanie wspólnych ręczników, przyborów
toaletowych, bielizny pościelowej, urządzeń
sanitarnych.
Rzęsistek pochwowy przeżywa w kroplach nie
wyschniętej wydzieliny chorej osoby i stanowi źródło
zarażenia. Wyposażony w znakomite narządy ruchu,
szybko przedostaje się do pochwy, następnie do szyjki
macicy. W niektórych przypadkach może kolonizować
macicę, a nawet jajowody. Dociera również przez
cewkę moczową do pęcherza moczowego.

TRICHOMONAS

VAGINALIS

Objawy:

* upławy (wydzieliny z dróg rodnych): bardzo obfite,

pieniste, cuchnące, o barwie przeważnie żółtej lub

zielonkawej

*  świąd
*  pieczenie
*  ból w okolicy krocza
* podrażnienie sromu i pochwy.
* gdy do infekcji dróg płciowych dochodzi zarażenie

dróg moczowych, może wystąpić pieczenie,

częstomocz, parcie na mocz, a nawet bolesne

oddawanie moczu oraz bóle w podbrzuszu.

ZAPALENIE

PRZYDATKÓW

MACICZNYCH

Najczęstsze powikłanie zakażenia
gonokokowego i chlamydiowego u
kobiet. W niektórych przypadkach
może szerzyć się do wątroby.

ZAPALENIE

PRZYDATKÓW

MACICZNYCH

Objawy:

* gorączka
* ból brzucha
* upławy
* tkliwość brzucha
* tkliwość przy poruszaniu szyjki macicy

Powikłania i następstwa- ropnie
przydatków, ciąże pozamaciczne i
niepłodność.

PAŁECZKI
NIEFEMENTUJĄCE

Spośród pałeczek niefermentujących zakażenia
układu płciowego mogą powodować:

Haemophilus ducreyi – wrzód miękki
(hodowla jest utrudniona z powodu wymagań
wzrostowych - niezbędne jest podłoże agar
czekoladowy)

Acinetobacter – dobry wzrost na podłożu
McConkey’a, jest to bakteria laktozo ujemna,
przeprowadza się w celu dalszej diagnostyki
typowanie serologiczne

NEISSERIA
GONORRHOEAE

Do oceny pobiera się materiał z wydzieliny z cewki

moczowej lub szyjki macicy. W preparacie

mikroskopowym stwierdza się obecność Gram(-)

ziarniaków w komórkach leukocytów
Posiew udaje się tylko bezpośrednio po pobraniu bo

bakteria ta jest wrażliwa na wysychanie,

nieodpowiednią wilgotność podłoża, światło

słoneczne, środki antybakteryjne
Metody diagnostyczne: odczyn wiązania

dopełniacza, immunofluorescencja bezpośrednia,

hybrydyzacja DNA, RNA
Leczenie: fluorochinolony, cefalosporyny III

generacji, amoksycylina

TREPONEMA
PALLIDUM

Diagnostyka kiły:

Pierwotnej – bad. mikroskopowe (preparat barwiony

negatywnie), metody immunofluorescencji

II-rzędowej – bad. mikroskopowe z błon śluzowych

j.ustnej i narządów płciowych, badania serologiczne

III-rzędowej – badania serologiczne

Testy serologiczne:

Swoiste – immunofluorescencja pośrednia krętków kiły,

odczyn Nelsona-Mayera (wykrywanie immobilizyn)

Nieswoiste – odczyn z kardiolipiną z serca wołu,

odczyny kłaczkujące (USR, VDRL)

Kiły wrodzonej nie wykryje się przy pomocy USR.
Leczenie zakażeń krętkiem kiły - penicylina

LEKI W INNYCH
ZAKAŻENIACH

Zakażenie wirusem Herpes
simplex: acyklowir, pencyklowir,
briwudyna, idoksurydyna,
triflurydyna, widarabina,
trimantadyna…
Zakażenia grzybicze, np.
flukonazol, worikonazol,
klotrimazol i wiele innych

Document Outline