Jan Kochanowski „PIEŚŃ”

Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?

Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?

Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie:

I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.

Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje,

Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje.

Wdzięcznym Cię tedy sercem. Panie, wyznawamy,

Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy.

Tyś Pan wszytkiego świata. Tyś niebo zbudował

I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował.
Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi
I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.

Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi

A zamierzonych granic przeskoczyć się boi.

Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają,

Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają,

Tobie k woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi,

Tobie k woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi,

Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa,

Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa.

Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie,

A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie.

Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności,

A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości.

Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie!

Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie.

Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi,

Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.

Przeczytajcie utwór raz jeszcze i, wskazując

odpowiednie fragmenty pieśni, odpowiedzcie

na pytania:

Kto mówi, w jaki sposób mówi, jak

można scharakteryzować osobę

mówiącą?

Jaki typ liryki utwór reprezentuje?

O czym jest mowa w utworze?

Czyj obraz wyłania się z utworu, jak

przedstawiona jest ta postać?

Jaki rodzaj i gatunek literacki utwór

reprezentuje, jakie zastosowano w

nim środki stylistyczne?

Spróbujcie również namalować w wyobraźni

obraz, na którym przedstawicie to, co

zobaczyliście w utworze. Następnie

opowiedzcie o swoim obrazie innym.

W

wierszu

Jana

Kochanowskiego,

jak

w każdym utworze litycznym, wypowiada się
podmiot liryczny. Jego słowa przyjmują postać
monologu

lirycznego,

który

stanowi

podstawową formę liryki bezpośredniej.
W liryce tej podmiot ujawnia się w pierwszej
osobie i wprost wyraża swoje myśli,
pragnienia i marzenia. Osoba mówiąca
w analizowanej pieśni mówi co prawda
chwilami w imieniu pewnej grupy ludzi
(świadczy o tym zaimek nas, czasowniki
w 1 osobie

liczby

mnogiej:

mamy,

wyznawamy), jednak w utworze wyraża swoje
przemyślenia, czyni z niego niemalże osobistą
modlitwę.

Jak można scharakteryzować tę
osobę,

skąd

te

informacje

uzyskamy?

Podmiotem

lirycznym

z

całą

pewnością jest człowiek wierzący,
ufający

i

wdzięczny

Bogu.

Z apostrofy (bezpośredniego zwrotu
do adresata), mającej formę pytania,
zwraca się do Boga. To pytanie ma
charakter wyłącznie retoryczny, gdyż
człowiek w żaden sposób nie jest w
stanie odwdzięczyć się Bogu za jego
hojność, dobroć, miłość i opiekę. Nikt
nie szuka odpowiedzi na to pytanie.

Człowiek, którego obraz wyłania się z utworu to
człowiek

mały,

skromny,

zawdzięczający

absolutnie wszystko Bogu, składający Panu całego
siebie i oddający Mu cześć. On jest na dole, na
ziemi

doskonałej

bo

zbudowanej

przez

Najwyższego. Boga, który to całe piękno, dobro i
doskonałość ziemską dał. Analizując utwór od
razu widzimy podział: rzeźbiarz – rzemieślnik
znajduje się na górze i patrzy na stworzony przez
siebie świat z nieba (charakter wertykalny
utworu).

Malując portrety osób widzianym przez nas
w utworze,

obok

postaci

podmiotu

lirycznego widzimy właśnie tę drugą postać –
nieśmiertelnego Pana. Nie trudno powiedzieć
coś o Tym, którego „

Wdzięcznym (...) sercem (…)

wyznawamy”

Ze

słów

osoby

mówiącej

wynika, że mówi on o kimś
wielkim,

wszechmocnym,

stwarzającym świat za pomocą
słowa, obdarowujący człowieka
wszystkim, czego potrzebuje,
niezmierzony,

wieczny.

Podmiot liryczny jest tak
wierzący, że przedstawia nam
Boga jako artystę, który tworzy
najlepszy z możliwych światów.
Najlepszy, to znaczy jaki?

Jest

on

różnorodny

w

bogactwie,

oczarowujący człowieka pięknem, logiczny
i posiadający własną hierarchię, na której
szczycie oczywiście stoi Bóg. To świat
uporządkowany, z oddzielonym dniem
i nocą, podziałem ziemi na lądy i morza,
a roku na cztery, kolejno następujące pory:

„

Tobie k woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi,

Tobie k woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi,
Wino

Jesień

i

jabłka

rozmaite

dawa,

Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa.”

Wszystko to człowiek uważa za swoje,
w rzeczywistości należy jednak do Boga.
Stwórca nie chce od ludzi ofiar, jednak chce
aby byli Mu wdzięczni, co czyni podmiot
liryczny - składa hołd ku Jego czci, dziękuje za
wszystkie dary i prosi o pomyślność na
następne dni.
Stąd też odpowiedź na pytanie:
Jak człowiek może się
odwdzięczyć Bogu za
te wszystkie dary?

już padła w treści utworu:
tylko chwalić swoim sercem może Boga i Jego
dzieła.

Określmy teraz rodzaj i gatunek literacki utworu.

Jeżeli mowa o rodzaju, to chyba nie ma problemu

– jest to utwór liryczny.

Który rodzaj natomiast nosi cechy występujące w

utworze Kochanowskiego?

Cechy:

Cechy:

- uroczysta pieśń pochwalna (nie ma chyba

wątpliwości, ze podmiot liryczny chwali zarówno

Boga, jak i świat przez Niego stworzony) sławiąca

Boga, wartości, idee,

- jeden z podstawowych gatunków liryki

chóralnej, znanej od antyku,

- uroczysty, patetyczny ton wypowiedzi,
- obecny zwrot do adresata,
- regularność strof i rymów (rymy dokładne,
męskie, parzyste), co też rytmizuje utwór,
- zdania pokrywają się z wersami (brak
przerzutni),

Utwór Kochanowskiego jest
hymnem.

Z tytułu wynika, że czytaliśmy pieśń, co jest
prawdą? Hymn jest odmianą pieśni, więc
zarówno jednym, jak i drugim pojęciem można
utwór Kochanowskiego nazywać. Funkcjonuje on
zresztą również pod tytułem „Hymn do Boga”.

Można także uznać hymn
Kochanowskiego za swoistą
modlitwę. Podmiot liryczny
kończy utwór prośbą,
aby Pan Bóg zachował go
długo przy życiu i otaczał opieką:

„

Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi,

Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.”

W utworze "Czego chcesz od nas Panie"
mamy bardzo dużo optymizmu – wystarczy
spojrzeć na postawę osoby mówiącej. Jest
ona

zgodna

z założeniami

renesansu.

Również przekonanie, że dobroć boska jest
wieczna oraz Stwórca jest wszechobecny, są
typowe

dla

epoki:

„

Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie:

I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.”

Poeta ufa nie tylko Bogu, ale wierzy również
w wartość ludzkiego rozumu. Człowiek jest
jego zdaniem zdolny poznać harmonię tego
świata, zrozumieć prawa nadane przez Boga
naturze

Jakie środki stylistyczne

odnaleźliście w utworze?

Hymn ma sztywne reguły

budowy, więc

z pewnością nie będzie

w nim np. przerzutni,

co z pozostałymi,

znanymi Wam środkami

stylistycznymi?

Wymienię je teraz, Wy

spróbujcie wskazać

przykłady w tekście.

Obecne są:

- personifikacje (nadanie cech ludzkich

przyrodzie, zwierzętom, przedmiotom)

podkreślające urodę świata,

- metafory (przeniesienie znaczenia jednego

wyrazu na inny),

- animizacje (nadanie cech zwierzęcych

przedmiotom),

- epitety (określenia rzeczownika, najczęściej

w formie przymiotników),

- uogólnienia (nie podawanie szczegółów,

nazw gatunkowych ale posługiwanie się

ogólnymi nazwami, określeniami),

- oczywiście często wspominana już

apostrofa (bezpośredni zwrot do adresata).