Działanie czynników

Działanie czynników

fizycznych

fizycznych

Hałas

Hałas



Fale akustyczne przenoszą energię

mechaniczną, która:

◦

Pobudza swoisty receptor w narządzie słuchu (->

dźwięk)

◦

może przekształcić się w energię cieplną



Hałas – bodziec akustyczny, który może

wywołać szkodliwe następstwa ze względu na:

◦

nadmierne natężenie (zbyt głośny)

◦

nieodpowiednie widmo (np. za wysoki lub za niski)

◦

drażniący w inny sposób (np. jednostajny,

długotrwały, przenikliwy, rozpraszający, mający

miejsce w nieodpowiednim miejscu lub czasie itd.)



Różna wrażliwość osobnicza



Wskaźnik natężenia hałasu: decybel (dB)

Przykładowe poziomy natężenia

Przykładowe poziomy natężenia

dźwięków

dźwięków

Natężenie

(dB)

Rodzaj źródła

140

Startujący odrzutowiec

wojskowy

122

Młot pneumatyczny

120

Dyskoteka

106

Piła tartaczna

103

Kosiarka spalinowa

93

Ciężarówka z odległości 15 m

85

Budzik

60

Rozmowa

Wpływ na narząd słuchu

Wpływ na narząd słuchu



Zmęczenie słuchu

◦

Czasowe podniesienie progu słuchu po zadziałaniu hałasu (> 75 dB)



Przyczyna:  wrażliwości komórek słuchowych



Im większe natężenie i czas działania hałasu, tym większa zmiana progu i

dłuższy powrót do wartości wyjściowej



Zjawisko maskowania

◦

Przyczyna: chwilowe podniesienie progu słuchu dla tonu

maskowanego

◦

Z dwóch tonów o różnym natężeniu słyszymy tylko ton silniejszy

◦

Tony niskie tłumią tony wysokie



Ubytek słuchu

◦

Dotyczy pasma 1-6 kHz (mowa)

◦

Nieodwracalny

◦

Przyczyna: uraz akustyczny w następstwie bardzo intensywnego,

nagłego hałasu lub wielokrotne oddziaływanie dźwięków o mniejszym

natężeniu

◦

Fizjologiczne starzenie się: podwyższenie progu słuchu

◦

Poziom dźwięku < 75 dB: nie stanowi zagrożenia dla słuchu

Wpływ na inne narządy

Wpływ na inne narządy



Układ krążenia (> 70 dB)

◦

Przyspieszenie częstotliwości rytmu serca

◦

 objętości wyrzutowej serca

◦

 ciśnienia tętniczego, nadciśnienie

◦

 oporu obwodowego

◦

Upośledzenie ukrwienia tkanek (w tym OUN)



Ośrodkowy układ nerwowy

◦

Zmiany EEG



Zaburzenia elektrolitowe i metaboliczne

◦

 Mg,  K

◦

 glikemia



Układ dokrewny

◦

Nadnercza, tarczyca, gruczoły płciowe



Narząd wzroku

◦

Zaburzenia napięcia mięśni rzęskowych  zmiana krzywizny

soczewki

◦

Pogorszenie ukrwienia siatkówki -> widzenie lunetowe

◦

 percepcja barw (zwłaszcza czerwonej)

Ultradźwięki

Ultradźwięki



Ultradźwięki – fale akustyczne

o częstotliwości > 16 kHz

◦

Wysokie częstotliwości: > 800 kHz -

wykorzystywane w leczeniu

◦

Niskie częstotliwości: 16–65 kHz –

emitowane przez niektóre urządzenia

* im większa częstotliwość, tym

bardziej pochłaniane przez powietrze

Działanie wysokich

Działanie wysokich

częstotliwości

częstotliwości



Rozprzestrzenianie się w tkankach

wywołuje zmiany ciśnienia powodujące

mikrowibrację => zmiany cieplne i

chemiczne

◦

Największe przegrzanie na granicy ośrodków

niejednorodnych (np. nerwu i włókien

mięśniowych; do 1,8C

◦

Skóra – nieznaczne zapalenie wysiękowe (przy

b. dużych dawkach rozwój ograniczonej

martwicy)

◦

Mięśnie – nasilenie fosforylacji tlenowej i

glikolizy (duże dawki – obrzęk komórek

mięśniowych)

◦

Narząd wzroku - zaćma

Działanie niskich

Działanie niskich

częstotliwości

częstotliwości



Ultradźwięki graniczące z obszarem dźwięków słyszalnych są
dobrze przenoszone przez powietrze i działają na cały organizm



Natężenie >110 dB => szkodliwe

◦

Zmiany w EEG

◦

Zmniejszenie stężenia glukozy we krwi

◦

zmniejszenie stężenia białek osocza

◦

Zwiększenie stężenia cholesterolu

◦

Zaburzenia hormonalne



Choroba ultradźwiękowa

◦

Bóle głowy

◦

Szum w głowie, uczucie ciężkości głowy

◦

Zmęczenie

◦

Zaburzenia snu, senność w ciągu dnia

◦

Zaburzenia emocjonalne

◦

Zmiany w EEG

◦

U osób narażonych zawodowo: zaburzenia łaknienia, okresowe  temp. ciała,

wahania ciśnienia tętniczego, zaburzenia równowagi z uczuciem nieważkości

Infradźwięki

Infradźwięki



Infradźwięki – fale akustyczne o częstotliwości < 16

Hz



W warunkach naturalnych powstają w następstwie

ruchów powietrza, w wodospadach i wyładowaniach

atmosferycznych



Wnikają do organizmu przez narząd słuchu, mogą

być absorbowane przez skórę



Wpływ na organizm (120-140 dB):

◦

Narząd słuchu:



uczucie drgania błony bębenkowej, ucisk, tępy ból



Podwyższenie progu słuchu



Zmiany w audiogramie

◦

Wibrowanie narządów wewnętrznych: dróg

oddechowych, płuc, klatki piersiowej

◦

Układ nerwowy: zmęczenie, bóle i zawroty głowy,

omdlenia, zaburzenia snu, drażliwość, oczopląs pionowy

Wibracja (drgania)

Wibracja (drgania)



Przeniesienie energii mechanicznej na drodze

kontaktowej z materiału drgającego na skórę i tkanki

człowieka



Wibracja ogólna

◦

Przekazywanie drgań z podłoża wzdłuż osi ciała, za

pośrednictwem stóp (pozycja stojąca) lub guzów kulszowych

i mięśni pośladkowych (pozycja siedząca)

◦

Drgania są tłumione przez części chrzęstne kręgosłupa =>

spłaszczenie tarcz międzykręgowych, bóle w okolicy

krzyżowo-lędźwiowej, zaburzenia widzenia

◦

Przy długotrwałym narażeniu: nieprawidłowa tolerancja

glukozy



Wibracja miejscowa

◦

Przekazywanie drgań za pośrednictwem rąk

◦

Duża energia, długi czas => szybko występują utrwalone

zmiany chorobowe w:



Narządzie ruchu



Układzie krążenia



Układzie nerwowym

Zaburzenia w narządzie

Zaburzenia w narządzie

ruchu

ruchu



Najczęściej skutek wibracji o niskiej

częstotliwości (ok. 20 Hz)



Rozrzedzenie lub zagęszczenie struktury

kości; torbiele, ogniska osteoporozy



Zniekształcenie nasad kości



Nierówności powierzchni stawowych



Najczęstsza lokalizacja zmian:

◦

kości nadgarstka

◦

staw łokciowy (ostrogi, zapalenie pochewek

ścięgnistych, zwapnienia więzadeł)

◦

Kręgosłup (rozrzedzenie kręgów, zatarcie szpary

stawowej)



Zmianom nie towarzyszy ból ani

ograniczenie ruchomości

Zaburzenia w układzie

Zaburzenia w układzie

krążenia

krążenia



Spowodowane drganiami > 50 Hz



Napadowy skurcz naczyń obwodowych,

najczęściej rąk

◦

Zblednięcie, mrowienie i drętwienie

◦

Później zasinienie (wskutek przekrwienia

biernego)



Zmiany morfologiczne w drobnych

naczyniach

◦

Włośniczki – zwężone i wydłużone lub

poszerzone

◦

Tętniczki – uszkodzenie błony wewnętrznej,

zakrzepy



Niskie ciśnienie tętnicze



Bradykardia

Zaburzenia w układzie

Zaburzenia w układzie

nerwowym

nerwowym



Obniżenie progu czucia wibracji



Zaburzenia czucia bólu



polineuropatia czuciowa (zmiany

zaawansowane)



Objawy rzekomonerwicowe:

◦

Bóle głowy, drażliwość, bezsenność,

drżenie rąk



Nasilenie odruchów



Dermografizm



Zaburzenia przedsionkowe



 wydalanie katecholamin z moczem



Zaburzenia gospodarki białkowej

Zaburzenia w innych

Zaburzenia w innych

układach

układach



Układ pokarmowy

◦

Zapalenie błony śluzowej żołądka

◦

Choroba wrzodowa

Porażenie prądem

Porażenie prądem

elektrycznym

elektrycznym



Następstwo bezpośredniego kontaktu

tkanki z dwoma przewodnikami lub

przewodnikiem i ziemią, albo uderzeniem

pioruna



Następstwa porażenia zależą od:

◦

Prąd stały czy przemienny

◦

Natężenia, napięcia i częstotliwości prądu

◦

Oporności tkanki (zwł. skóry – sucha czy

wilgotna)

◦

Czasu trwania rażenia

◦

Powierzchni kontaktu



Prąd na ogół przepływa najkrótszą drogą

pomiędzy przewodnikami; znaczenie może

mieć też oporność tkanek



Napięcie dotykowe – jest to napięcie
między dwoma punktami nie
należącymi do obwodu elektrycznego,
z którymi mogą zetknąć się
jednocześnie ręce lub ręka i stopy,
albo inne części ciała człowieka



Napięcie

rażeniowe – jest to spadek

napięcia na drodze przepływu prądu
przez ciało człowieka

Wpływ na układ krążenia,

Wpływ na układ krążenia,

oddechowy i nerwowy

oddechowy i nerwowy



Układ krążenia

◦

Migotanie komór z zatrzymaniem serca w rozkurczu

◦

Krótkie zatrzymanie czynności serca z następczą tachykardią i
zaburzeniami rytmu

◦

Wahania ciśnienia tętniczego



Układ oddechowy

◦

Silny skurcz mięśni międzyżebrowych => zatrzymanie oddechu

◦

Zaburzenia czynności ośrodka oddechowego



Układ nerwowy

◦

Utrata przytomności

◦

Obrzęk mózgu

◦

Zmniejszenie przepływu mózgowego i niedotlenienie

◦

Uszkodzenie naczyń mózgowych z tworzeniem się skrzeplin przyściennych



Układ ruchu

◦

Skurcz mięśni -> zwichnięcia, złamania

◦

Urazy na skutek upadku z wysokości

Działanie cieplne

Działanie cieplne



Przegrzanie, oparzenie



Prąd o wysokim napięcia – duże

uszkodzenia cieplne

◦

martwica skóry

◦

uszkodzenie narządów wewnętrznych

◦

uszkodzenia kości (nadtopienia – perły kostne)

◦

uszkodzenie mięśni –> uwolnienie mioglobiny

–> uszkodzenie nerek



Prąd o dużym natężeniu

◦

martwica skrzepowa

◦

martwica kanalików nerkowych -> skąpomocz,

bezmocz



Uszkodzenie płytek krwi, krwinek

czerwonych

Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące



Promieniowanie jonizujące -

wszystkie rodzaje promieniowania,

które wywołują jonizację ośrodka

materialnego, tj. oderwanie

przynajmniej jednego elektronu od

atomu lub cząsteczki albo wybicie go

ze struktury krystalicznej.



Uszkodzenia zależą od:

◦

Zaabsorbowanej dawki (remy)

◦

Rozłożenia dawki w czasie, masy i

powierzchni ciała

◦

Wrażliwości tkanki (szybko proliferujące i

mało zróżnicowane bardziej wrażliwe)

Działanie promieniowania

Działanie promieniowania

jonizującego

jonizującego



Mechanizmy uszkodzenia komórek:

◦

jonizacja składników komórki (głównie wody)

– radioliza -> powstanie reaktywnych form

tlenu i związków redukujących ->

unieczynnienie enzymów

wewnątrzkomórkowych, denaturacja białek,

uszkodzenie błon komórkowych i kwasów

nukleinowych



Oparzenia popromienne i martwica tkanek

spowodowana (podczas radioterapii)

•

Choroba popromienna

•

Aberracje chromosomowe i mutacje

punktowe

Choroba popromienna

Choroba popromienna



Ogólnoustrojowe skutki działania
promieniowania jonizującego na całe (lub
prawie całe) ciało.



Postacie:

◦

Ostra choroba popromienna



Kilka - kilkadziesiąt godzin po napromieniowaniu

◦

Przewlekła choroba popromienna



po kilku-kilkunastu latach

Ostra choroba

Ostra choroba

popromienna

popromienna



Postać hematologiczna

◦

Pochłonięta dawka: 2 – 4 Gy

◦

Uszkodzenie szpiku kostnego

◦

Zmniejszenie liczby limfocytów, retikulocytów i płytek
krwi

◦

Śmiertelność do 25 %



Postać jelitowa

◦

Pochłonięta dawka: 4 – 8 Gy

◦

Uszkodzenie nabłonka przewodu pokarmowego

◦

krwawe biegunki, skaza krwotoczna oraz zaburzenia
gospodarki wodno-elektrolitowej z obrzękami ( objawy
pojawiają się do kilkunastu godzin po
napromieniowaniu)

◦

Śmiertelność : 50- 100 % chorych

Ostra choroba

Ostra choroba

popromienna

popromienna



Postać mózgowa

◦

Pochłonięta dawka 8 – 50 Gy

◦

Uszkodzenie astrogleju, zaburzenia bariery krew-
mózg, zaburzenia czynności neurocytów

◦

Objawy: drgawki, utrata przytomności , śmierć
wkrótce po napromieniowaniu

◦

Śmiertelność: 100 % napromienionych



Postać enzymatyczna

◦

Pochłonięta dawka: powyżej 50 Gy

◦

zablokowanie aktywności enzymatycznej w wyniku
rozerwania wiązań w białkach

◦

Śmiertelność: 100 %

Przewlekła choroba

Przewlekła choroba

popromienna

popromienna



odległe skutki jednorazowego
napromieniowania, lub długotrwałego
narażenia na powtarzające się dawki
promieniowania

◦

zwiększona zapadalność na nowotwory złośliwe
(zwłaszcza układu krwiotwórczego, kostnego ,
tarczycy i skóry)

◦

przyspieszone starzenie się i skrócenie życia

◦

bezpłodność

◦

częstsze występowanie wad wrodzonych u
potomstwa (mutacje)

◦

zaćma

Promieniowanie

Promieniowanie

niejonizujące

niejonizujące



Promieniowanie mikrofalowe



Promieniowanie nadfioletowe



Promieniowanie podczerwone



Promieniowanie laserowe

Promieniowanie

Promieniowanie

mikrofalowe

mikrofalowe



Mikrofale to rodzaj promieniowania
elektromagnetycznego o długości fali pomiędzy
podczerwienią a ultrakrótkimi falami radiowymi
(od 1mm do 30 cm)



Pochłanianie promieniowania mikrofalowego przez
materię => ciepło

◦

polaryzacja dipolowa - cząsteczki chemiczne będące
dipolami (np. woda) starają się ustawić zgodnie z
wektorem pola elektrycznego, który się zmienia ->
cząsteczki zderzają się ze sobą

◦

przewodnictwo jonowe - jony zaczynają się przemieszczać
zgodnie z kierunkiem pola elektrycznego: dodatnie w
jedną, a ujemne w przeciwną stronę -> zderzenia



Wykorzystanie terapeutyczne: diatermia

Promieniowanie

Promieniowanie

mikrofalowe

mikrofalowe



Wpływ na tkanki:

◦

 temperatury



Na różnych głębokościach tkanek



Najbardziej wrażliwe tkanki słabo ukrwione
(utrudnione oddawanie ciepła)



Typowe następstwo: zaćma

◦

Efekt pozatermiczny



Mechanizm niejasny



Zaburzenia czynności układu nerwowego: osłabienie,
senność, zaburzenia pamięci, bóle głowy, zmiany w
EEG



 napięcie nerwy błędnego (bradykardia, hipotonia)



Niedoczynność tarczycy i nadnerczy



Zmiany w składzie krwi:  retikulocytów i limfocytów

Promieniowanie laserowe

Promieniowanie laserowe



Laser – Light Amplification by
Stimulated Emission of Radiation -
wzmocnienie światła poprzez
wymuszoną emisję promieniowania



Cechy promieniowania laserowego

◦

zakres 400-10 000 nm

◦

Bardzo duża moc w wybranym obszarze
widma

◦

Łatwo uzyskać wiązkę spolaryzowaną

◦

Można uzyskać bardzo dużą moc w
impulsie i szybkie narastanie impulsu

Wpływ promieniowania laserowego na

Wpływ promieniowania laserowego na

tkanki

tkanki



Lasery o dużej mocy – efekt fototermiczny

◦

100-300C – zwęglenie

◦

100-300 C – odparowanie

◦

60-100 C – koagulacja

◦

43-60 C – denaturacja białek



Lasery o małej mocy – biostymulacja

◦

37-42 C – fotobioaktywacja termiczna

◦

36,6-37 C – biostymulacja nietermiczna



 syntezy białek i RNA



 wydzielania substancji biologicznie czynnych, np.

endorfin -> działanie przeciwbólowe



 fagocytozy

Przypadkowe uszkodzenia

Przypadkowe uszkodzenia

promieniowaniem laserowym

promieniowaniem laserowym



Narząd wzroku

◦

Ryzyko oparzenia siatkówki

◦

Promieniowanie w zakresie podczerwieni
-> uszkodzenia soczewki i rogówki



Skóra

◦

Po zadziałaniu większych energii

◦

Możliwe uszkodzenia: od łagodnego
rumienia po głęboką martwicę;
możliwość uszkodzenia powierzchownych
naczyń (powstania skrzepliny,
przyżegania)

Promieniowanie

Promieniowanie

podczerwone

podczerwone



promieniowanie elektromagnetyczne o
długości fal pomiędzy światłem widzialnym
a falami radiowymi (780 nm - 1 mm)



Działanie biologiczne:

◦

Nagrzewanie tkanek (miejscowo) ->
rozszerzenie naczyń krwionośnych, pobudzenie
zakończeń czuciowych

◦

Zmiany patologiczne w narządzie wzroku:



Zaćma



Obrzęk siatkówki w okolicy plamki -> gromadzenie się
barwnika -> pogorszenie ostrości wzroku



Obrzęk (czasem nawet koagulacja) nabłonka spojówki i
rogówki (promieniowanie długofalowe)

Promieniowanie

Promieniowanie

nadfioletowe

nadfioletowe



promieniowanie elektromagnetyczne o długości
fali pomiędzy światłem widzialnym i
promieniowaniem rentgenowskim (100 - 380 nm)



Źródła:

◦

Światło słoneczne (UV-A i UV-B)

◦

Światło łukowe emitowane przez materiał nagrzany do
4000-6000C



Podział:

◦

UV-C - długość fali 200-280 nm

◦

UV-B - długość fali 280-320 nm

◦

UV-A - długość fali 320-380 nm



Wpływ na komórki: uszkodzenie białek i kwasów
nukleinowych

Wpływ UV na organizm

Wpływ UV na organizm



Działanie bakteriobójcze



Przyspieszenie tworzenia melaniny



 tworzenia witaminy D3



Szkodliwy wpływ:

◦

Narząd wzroku



Zapalenie rogówki i spojówki



Uszkodzenie siatkówki

◦

Skóra



Oparzenia słoneczne



Przyspieszenie starzenia skóry



 ryzyka rozwoju nowotworów skóry (m. in. czerniaka)

◦

Zmniejszenie odporności i uaktywnienie licznych
wirusów (m. in. HIV, opryszczki)

Wpływ UV na skórę – rumień

Wpływ UV na skórę – rumień

fotochemiczny

fotochemiczny



Działanie UV (głębokość 0,5 mm) ->
uszkodzenie RNA jądra komórkowego ->
przemiana histydyny w histaminę -> po
rozpadzie komórek (okres utajenia) -> rumień
o wyraźnie zaznaczonych granicach



Mechanizm obronny – gromadzenie barwnika
(melaniny) -> odbijanie się promieni UV od
powierzchni skóry



Niektóre substancje  wrażliwość na UV

(reakcje fotouczulające)



Rozległemu naświetleniu z wyraźnym
odczynem skórnym może towarzyszyć odczyn
ogólnoustrojowy

Następstwa urazów

Następstwa urazów

mechanicznych

mechanicznych



Stłuczenie



Zmiażdżenie



Ucisk



Pęknięcie



Złamanie



Zwichnięcie



rana

Rana

Rana



uszkodzenie ciągłości skóry, a często również
głębszych tkanek lub narządów na skutek urazu
mechanicznego



Rodzaj ran ze względu na mechanizm powstania:

◦

Cięte

◦

Kłute

◦

Postrzałowe

◦

Tłuczone

◦

Szarpane

◦

Kąsane

◦

Otarcie naskórka – powierzchowne uszkodzenie skóry, nie
obejmujące wszystkich jej warstw

◦

Stłuczenie – uszkodzenie głębszych tkanek przy zachowanej
ciągłości powłok

Przebieg gojenia się ran

Przebieg gojenia się ran



Proces naprawy:

◦

Faza 1: krzepnięcie wynaczynionej krwi,
obkurczenie skrzepu, uprzątnięcie martwicy przez
fagocyty; rola odczynu zapalnego

◦

Faza 2 (po 48 h): ziarninowanie; rozplem
fibroblastów i komórek śródbłonka, tworzenie
nowych naczyń (maks. w 5. dobie) i kolagenu
(maks. 7 doba)

◦

Faza 3: zanik naczyń włosowatych, dalsza synteza
kolagenu i glikozaminoglikanów -> blizna



Proces odrostu: dotyczy tkanki nabłonkowej,
kostnej, naczyń włosowatych i włókien
nerwów obwodowych

Sposoby gojenia się ran

Sposoby gojenia się ran



Przez rychłozrost



Przez ziarninowanie



Pod strupem

Czynniki opóźniające gojenie się

Czynniki opóźniające gojenie się

ran

ran



Wpływ otoczenia

◦

Niska temperatura

◦

Czynniki mechaniczne



Czynniki ogólnoustrojowe

◦

Podeszły wiek

◦

Wyniszczenie, niedożywienie, awitaminozy

◦

Niedokrwistość

◦

Sterydy

◦

Cytostatyki i leki immunosupresyjne



Czynniki miejscowe

◦

Niedokrwienie

◦

Krwiak

◦

Zakażenie

◦

Ciała obce

◦

Niewłaściwe zaadaptowanie brzegów rany

◦

Promieniowanie

Powikłania

Powikłania



Zakażenie



Krwawienie



Martwica brzeżna rany



Blizna przerosła

Miejscowe leczenie ran

Miejscowe leczenie ran



Zapobieganie i leczenie

zakażenia

◦

Aseptyka, antyseptyka

◦

Chirurgiczne opracowanie rany

◦

Zamknięcie rany



Szew pierwotny



Szew odroczony



Zmniejszenie powierzchni rany

◦

Zakładanie szwów

Owrzodzenie, wrzód

Owrzodzenie, wrzód



Zmiana o charakterze otwartej

rany na powierzchni skóry, błony
śluzowej lub gałki ocznej



Przyczyny: uszkodzenie tkanek o

różnej etiologii (uraz, zakażenie,
niedokrwienie), powikłane
procesami zapalno-martwiczymi



Gojenie utrudnione, zwykle

pozostaje blizna

Odleżyna

Odleżyna



Uszkodzenie skóry i leżących pod nią tkanek (rodzaj
owrzodzenia) związane z długotrwałym uciskiem



Przyczyny:

◦

Zewnętrzne:



Ucisk z zewnątrz



Siły ścinające



Tarcie



Wilgotność podłoża

◦

wewnętrzne



Zły stan ogólny i odżywienia



Zaburzenia krążenia



Zaburzenia i utrata czucia



Nietrzymanie moczu i stolca



Zaburzenia przytomności



Gorączka

Podział odleżyn wg

Podział odleżyn wg

Torrance’a

Torrance’a



Stopień I

◦

blednące zaczerwienienie



Stopień II

◦

Nieblednące zaczerwienienie



Stopień III

◦

owrzodzenie



Stopień IV

◦

Uszkodzenie obejmuje tkankę podskórną do granicy
z powięzią



Stopień V

◦

Martwica przekraczająca powięź i obejmująca
(mięśnie, ścięgna, stawy i kości)

Złamania

Złamania



całkowite przerwanie ciągłości kości
(niecałkowite –nadłamanie)



Objawy złamania:

◦

Zniekształcenie kończyny

◦

Obrzęk w miejscu złamania

◦

Ograniczenie ruchów kończyny

◦

Ból i bolesność dotykowa w miejscu złamania

◦

Patologiczna ruchomość kości

◦

trzeszczenie (łac. crepitatio) odłamów kości

Podział złamań

Podział złamań



w zależności od mechanizmu urazu:

◦

na skutek zgięcia

◦

na skutek skręcenia

◦

na skutek przesunięcia (szyjka kości udowej)

◦

na skutek rozerwania (awulsyjne - gdy przyczepy
więzadeł i mięśni są mocniejsze niż kość)



Ze względu na przebieg szczeliny
złamania:

◦

złamanie skośne

◦

złamanie poprzeczne

◦

złamanie spiralne

◦

złamania wieloodłamowe

Szczególne rodzaje

Szczególne rodzaje

złamań

złamań



złamanie patologiczne

◦

W następstwie niewielkiego urazu zmienionej
chorobowo kości



złamanie zielonej gałązki

◦

U dzieci; zachowana ciągłość okostnej



złamanie zaklinowane

◦

Odłamy kostne wbijają się w ciebie, pozorna ciągłość
kości



złamanie otwarte

◦

Przerwana ciągłość tkanek miękkich



złamanie przewlekłe

◦

Skutek przewlekle działającego urazu – przeciążenia
marszowe

Wczesne powikłania

Wczesne powikłania

złamań

złamań



Miejscowa martwica skóry



Zakrzepica żył głębokich



Zakażenie krwiaka w okolicy miejsca

urazu



Uszkodzenie tętnicy

◦

-> przykurcz niedokrwienny Volkmanna
(najczęściej w nadkłykciowym złamaniu
kości ramiennej)



Uszkodzenie nerwu



Zatory tłuszczowe

Gojenie się złamań

Gojenie się złamań



Proces odrostu – całkowite

odtworzenie kości

Leczenie złamań

Leczenie złamań



Cel:

◦

Uzyskanie pełnego zrostu w prawidłowym
ułożeniu odłamów

◦

Przywrócenie pełnej sprawności stawów i
mięśni po długim unieruchomieniu



Sposoby unieruchomienia:

◦

Opatrunek gipsowy

◦

Wyciąg



bezpośredni (za kość)



pośredni (za skórę)

◦

zespolenie operacyjne

Powikłania gojenia się

Powikłania gojenia się

złamania

złamania



Zrost opóźniony

◦

Brak zrostu kostnego po upływie czasu, w jakim przeciętnie on występuje



Staw rzekomy

◦

Brak zrostu kostnego po wielu miesiącach bezskutecznie przedłużanego
leczenia

◦

Przyczyny:



Brak dostatecznego styku odłamów



Zakażenie



Niedokrwienie lub przekrwienie

◦

Objawy:



Patologiczna ruchomość lub sprężynowanie



Niewielki obrzęk



Zwiększenie ucieplenia skóry



Bolesność podczas obciążania lub ruchów

◦

Patologia:



szczelina między odłamami kostnymi



połączenie końców odłamów kostnych tkanką bliznowatą



Zbliznowacenia tkanek miękkich

Zwichnięcie

Zwichnięcie



Przemieszczenie przylegających do siebie
powierzchni stawowych

◦

Powierzchnie nie stykają się – zwichnięcie (całkowite)

◦

Stykają się częściowo – podwichnięcie



Nazewnictwo: określa położenie dalszej części
szkieletu wobec bliższej



objawy:

◦

Ból

◦

Przymusowe ułożenie kończyny

◦

Sprężysty opór

◦

Zniekształcenie zarysu stawu

◦

Nieprawidłowy układ zagłębień i fałdów skórnych w
okolicy stawu

Zwichnięcie

Zwichnięcie



Szczególne rodzaje zwichnięć:

◦

Powikłane (uszkodzenie naczyń i nerwów)

◦

Chorobowe (wskutek rozciągnięcia torebki stawowej
przez gromadzący się w stawie wysięk)

◦

Wrodzone (skutek wad rozwojowych powierzchni
stawowych)

◦

Nieodprowadzalne (skutek wkleszczenia się części
miękkich między powierzchnie stawowe)

◦

Otwarte

◦

Nawykowe (następstwo wykonania prawidłowego
ruchu przy osłabionej torebce stawowej i aparacie
więzadłowym)

◦

Zastarzałe (utrwalenie nieprawidłowego ułożenia
nasady na skutek skurczenia się torebki stawowej)

Leczenie

Leczenie



Nastawienie



Unieruchomienie



Operacyjne (w

nieodprowadzalnych,
zastarzałych, powikłanych
złamaniem, otwartych)

Skręcenie

Skręcenie



uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego
zakresu ruchu w stawie, związany z uszkodzeniem
torebki stawowej, więzadeł i chrząstki stawowej



Podział kliniczny:

◦

I° - naciągnięcie torebki i więzadeł

◦

II° - rozerwanie torebki stawowej

◦

III° - rozerwanie torebki stawowej i więzadeł

◦

IV° - oderwanie więzadeł z fragmentem kostnym (awulsja)



Objawy:

◦

Obrzęk i ból w okolicy stawu

◦

Może wystąpić ograniczenie ruchomości w stawie, krwiak w
okolicy stawu, wysięk w stawie



Leczenie:

◦

Wyższe ułożenie kończyny, unieruchomienie, fizykoterapia