WSTĘP DO LEKÓW

PSYCHOTROPOWYCH

LEKAMI PSYCHOTROPOWYMI

NAZYWAMY LEKI, KTÓRE
DZIAŁAJĄC NA OKREŚLONE
STRUKTURY OŚRODKOWEGO
UKŁADU NERWOWEGO,
WPŁYWAJĄ NA STAN
PSYCHICZNY np. NASTRÓJ
lub ZACHOWANIE

KLASYFIKACJA LEKÓW

PSYCHOTROPOWYCH

1. Leki

1. Leki

przeciwlękowe i

przeciwlękowe i

uspokajające

uspokajające

2. Leki

2. Leki

przeciwpsychotycz

przeciwpsychotycz

ne

ne

3. Leki

3. Leki

przeciwdepresyjne

przeciwdepresyjne

4. Leki pobudzające

4. Leki pobudzające

psychomotorycznie

psychomotorycznie

5. Środki

5. Środki

psychozomimetyczn

psychozomimetyczn

e

e

6. Leki

6. Leki

wspomagające

wspomagające

procesy

procesy

intelektualne

intelektualne

LEKI PRZECIWLĘKOWE I

USPOKAJAJĄCE

Synonimy:

Synonimy:

leki nasenne,

leki nasenne,

sedatywne, małe trankwilizatory

sedatywne, małe trankwilizatory

Definicja: leki

Definicja: leki

wywołujące sen i

wywołujące sen i

zmniejszające lęk

zmniejszające lęk

Przykłady:

Przykłady:

benzodiazepiny,

benzodiazepiny,

barbiturany

barbiturany

LEKI

PRZECIWPSYCHOTYCZNE

Synonimy:

Synonimy:

leki

leki

neuroleptyczne,

neuroleptyczne,

przeciwschizofrenicze,

przeciwschizofrenicze,

duże trankwilizatory

duże trankwilizatory

Definicja: leki

Definicja: leki

skutecznie łagodzące

skutecznie łagodzące

objawy schizofrenii

objawy schizofrenii

Przykłady: klozapina,

Przykłady: klozapina,

chlorpromazyna,

chlorpromazyna,

haloperidol

haloperidol

LEKI

PRZECIWDEPRESYJNE

PRZECIWDEPRESYJNE

Synonimy:

Synonimy:

tymoleptyki

tymoleptyki

Definicja: leki

Definicja: leki

łagodzące objawy

łagodzące objawy

chorób

chorób

depresyjnych

depresyjnych

Przykłady:

Przykłady:

inhibitory MAO,

inhibitory MAO,

amitryptylina,

amitryptylina,

fluoksetyna

fluoksetyna

LEKI POBUDZAJĄCE

PSYCHOMOTORYCZNIE

Synonimy:

Synonimy:

psychostymulatory

psychostymulatory

Definicja: leki

Definicja: leki

pobudzające i

pobudzające i

euforyzujące

euforyzujące

Przykłady:

Przykłady:

amfetamina,

amfetamina,

kokaina, kofeina

kokaina, kofeina

ŚRODKI

PSYCHOZOMIMETYCZNE

Synonimy:

Synonimy:

halucynogeny

halucynogeny

,

,

psychodysleptyki

psychodysleptyki

Definicja: leki

Definicja: leki

zaburzające

zaburzające

percepcję i

percepcję i

zachowanie

zachowanie

Przykłady: dietylamid

Przykłady: dietylamid

kwasu lizergowego,

kwasu lizergowego,

meskalina,

meskalina,

fencyklidyna

fencyklidyna

LEKI WSPOMAGAJĄCE

PROCESY INTELEKTUALNE

Synonimy:

Synonimy:

leki nootropowe,

leki nootropowe,

prokognitywne

prokognitywne

Definicja: leki

Definicja: leki

poprawiające

poprawiające

pamięć i procesy

pamięć i procesy

intelektualne

intelektualne

Przykłady:

Przykłady:

piracetam,

piracetam,

denepezil,

denepezil,

memantyna

memantyna

PRZEKAŹNICTWO

CHEMICZNE w O.U.N

Neuroprzekaźniki

Neuroprzekaźniki

Neuromodulatory

Neuromodulatory

Czynniki neurotropowe

Czynniki neurotropowe

Receptory jonotropowe

Receptory jonotropowe

Receptory

Receptory

metabotropowe

metabotropowe

Szlaki neurochemiczne

Szlaki neurochemiczne

DYSREGULACJA

Zmniejszona

Zmniejszona

lub

lub

zwiększona

zwiększona

neurotransmisja

neurotransmisja

Zmniejszona

Zmniejszona

lub

lub

zwiększona

zwiększona

aktywność receptorowa

aktywność receptorowa

ZABURZENIE HOMEOSTAZY

ZABURZENIE HOMEOSTAZY

CHOROBA

CHOROBA

NEUROPRZEKAŹNIK I

SZLAKI NEUROCHEMICZNE

Monoaminowe:

Monoaminowe:

np.dopamina

np.dopamina

Cholinergiczne:

Cholinergiczne:

acetylochlina

acetylochlina

Peptydowe: endorfiny,

Peptydowe: endorfiny,

substancja P

substancja P

GABA-ergiczne

GABA-ergiczne

Glutaminergiczne

Glutaminergiczne

Tlenek azotu

Tlenek azotu

NORADRENALINA

Katecholamina

Katecholamina

Neuroprzekaźnik w

Neuroprzekaźnik w

zazwojowych

zazwojowych

neuronach

neuronach

współczulnych

współczulnych

Lokalizacja ośrodkowa

Lokalizacja ośrodkowa

głównie w zakresie

głównie w zakresie

miejsca sinawego

miejsca sinawego

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

NORADRENALINA

Zespół niedoboru NA:

Zespół niedoboru NA:

-

Upośledzenie uwagi

Upośledzenie uwagi

-

Problemy z koncentracja

Problemy z koncentracja

-

Deficyty pamięci

Deficyty pamięci

-

Spowolnienie

Spowolnienie

przetwarzania informacji

przetwarzania informacji

-

Obniżony nastrój

Obniżony nastrój

-

Spowolnienie

Spowolnienie

psychoruchowe

psychoruchowe

-

Męczliwość

Męczliwość

Zespół nadmiaru NA:

Zespół nadmiaru NA:

-

Mania

Mania

-

Lęk

Lęk

TRANSMISJA NORADRENERGICZNA

W LĘKU I W ZABURZENIACH SNU

ZWIĘKSZONA

Zmniejszenie

Zmniejszenie

pobudzającej

pobudzającej

transmisji NA

transmisji NA

NEUROLEPTYKI

NEUROLEPTYKI

Beta-blokery

Beta-blokery

Działanie:

Działanie:

uspokajające

uspokajające

hipotensyjne

hipotensyjne

Nasilenie

Nasilenie

transmisji

transmisji

hamującej (GABA)

hamującej (GABA)

BENZODIAZEPINY

BENZODIAZEPINY

Działanie:

Działanie:

uspokajające, nasenne i

uspokajające, nasenne i

przeciwlękowe

przeciwlękowe

SEROTONINA

Indoloamina

Indoloamina

Odgrywa rolę w

Odgrywa rolę w

regulacji procesów;

regulacji procesów;

-

czuwania

czuwania

-

odbiorze informacji

odbiorze informacji

czuciowych

czuciowych

-

nastroju

nastroju

-

apetyt

apetyt

-

czynności seksualne

czynności seksualne

Zmniejszenie

Zmniejszenie

aktywności 5-HT

aktywności 5-HT

powoduje obniżenie

powoduje obniżenie

stężenia noradrenaliny

stężenia noradrenaliny

SEROTONINA

Zespół niedoboru

Zespół niedoboru

serotoniny:

serotoniny:

- obniżony nastrój

- obniżony nastrój

- lęk

- lęk

- lęk napadowy

- lęk napadowy

- fobie

- fobie

- natręctwa i czynności

- natręctwa i czynności

przymusowe

przymusowe

- nadmierne łaknienie,

- nadmierne łaknienie,

bulimia

bulimia

DOPAMINA

Katecholamina

Katecholamina

Odgrywa rolę w mechanizmach

Odgrywa rolę w mechanizmach

poznawczych, regulacji czynności

poznawczych, regulacji czynności

ruchowej i neuroendokrynnej

ruchowej i neuroendokrynnej

Stężenie dopaminy jest znacznie

Stężenie dopaminy jest znacznie

obniżone w

obniżone w

CHOROBIE

CHOROBIE

PARKINSONA

PARKINSONA

, a podwyższone w

, a podwyższone w

SCHIZOFRENII

SCHIZOFRENII

UPOŚLEDZONA TRANSMISJA

DOPAMINERGICZNA

CHOROBA

CHOROBA

PARKINSONA

PARKINSONA

LECZENIE

LECZENIE

NEUROLEPTYKAMI

NEUROLEPTYKAMI

NADMIERNA TRANSMISJA

DOPAMINERGICZNA

SCHIZOFRENIA

SCHIZOFRENIA

DYSKINEZY

DYSKINEZY

UPOŚLEDZONA TRANSMISJA

DOPAMINERGICZNA

Lewodopa

Lewodopa

Inhibitory MAO B i COMT – selegilina,

Inhibitory MAO B i COMT – selegilina,

tolkapon

tolkapon

Agoniści receptorów

Agoniści receptorów

dopaminergicznych - bromokryptyna

dopaminergicznych - bromokryptyna

NADMIERNA TRANSMISJA

DOPAMINERGICZNA

BLOKERY RECEPTORÓW

BLOKERY RECEPTORÓW

DOPAMINOWYCH

DOPAMINOWYCH

NEUROLEPTYKI

NEUROLEPTYKI

ACETYLOCHOLINA

Główny przekaźnik

Główny przekaźnik

obwodowego układu

obwodowego układu

autonomicznego i

autonomicznego i

złączy nerwowo-

złączy nerwowo-

mięśniowych

mięśniowych

Reguluje funkcje

Reguluje funkcje

motoryczne

motoryczne

Koncepcja starzenia

Koncepcja starzenia

się O.U.N = niedobór

się O.U.N = niedobór

acetylocholiny

acetylocholiny

ACETYLOCHOLINA

Transmisja

Transmisja

cholinergiczna ulega

cholinergiczna ulega

zwyrodnieniu w

zwyrodnieniu w

c

c

horobie Alzheimera i

horobie Alzheimera i

nużliwości

nużliwości

mięśni

mięśni

Zaburzenia świadomości

Zaburzenia świadomości

występujące podczas

występujące podczas

stosowania niektórych

stosowania niektórych

leków psychotropowych

leków psychotropowych

są skutkiem

są skutkiem

ośrodkowego zespołu

ośrodkowego zespołu

cholinolitycznego

cholinolitycznego

TRANSMISJA

CHOLINERGICZNA

UPOŚLEDZONA

UPOŚLEDZONA

CHOROBA

CHOROBA

ALZHEIMERA

ALZHEIMERA

MYASTENIA GRAVIS

MYASTENIA GRAVIS

CZYNNOŚCIOWA

CZYNNOŚCIOWA

PRZEWAGA

PRZEWAGA

CHOROBA

CHOROBA

PARKINSONA

PARKINSONA

INHIBITORY ACETYLOCHOLINESTERAZY

INHIBITORY ACETYLOCHOLINESTERAZY



Donepezil

Donepezil



Rivastygmina

Rivastygmina



Galantamina

Galantamina

POBUDZAJĄCE

NEUROPRZEKAŹNIKI

AMINOKWASOWE:

KWAS GLUTAMINOWY

Typy receptorów:

Typy receptorów:

NMDA, AMPA,

NMDA, AMPA,

kainianowy,

kainianowy,

metabotropowy

metabotropowy

Kanały jonowe

Kanały jonowe

NMDA

NMDA

przepuszczają Ca,

przepuszczają Ca,

blokowane są przez

blokowane są przez

jony magnezu

jony magnezu

POBUDZAJĄCE

NEUROPRZEKAŹNIKI

AMINOKWASOWE:

KWAS GLUTAMINOWY

Udział w

Udział w

plastyczności

plastyczności

synaptycznej,

synaptycznej,

procesach uczenia

procesach uczenia

się i pamięci

się i pamięci

Nadmierna

Nadmierna

stymulacja leży u

stymulacja leży u

podstawy chorób

podstawy chorób

neurodegenera-

neurodegenera-

cyjnych i padaczki

cyjnych i padaczki

KWAS GLUTAMINOWY-

KWAS GLUTAMINOWY-

GLUTAMINIAN

GLUTAMINIAN

MEMANTYNA



antagonista receptora NMDA z komponentom

agonistyczną



potencjalne działanie neuroprotekcyjne



średnio zaawansowana i zaawansowana faza

AD

HAMUJĄCE NEUROPRZEKAŹNIKI

AMINOKWASOWE:

KWAS γ-AMINOMASŁOWY (GABA)

Główny przekaźnik

Główny przekaźnik

hamujący w mózgu

hamujący w mózgu

Receptory: GABA A i

Receptory: GABA A i

GABA B

GABA B

Reguluje procesy snu,

Reguluje procesy snu,

czuwania, pamięci,

czuwania, pamięci,

napięcia mięśni

napięcia mięśni

szkieletowych

szkieletowych

HAMUJĄCE NEUROPRZEKAŹNIKI

AMINOKWASOWE:

KWAS γ-AMINOMASŁOWY (GABA)

Nadmierna transmisja

Nadmierna transmisja

GABA prowadzi do

GABA prowadzi do

patologicznej

patologicznej

senności, zaburzeń

senności, zaburzeń

koncentracji i

koncentracji i

pamięci

pamięci

Zmniejszenie transmisji

Zmniejszenie transmisji

GABA jest przyczyną

GABA jest przyczyną

lęku, zaburzeń snu,

lęku, zaburzeń snu,

drgawek

drgawek

UPOŚLEDZONA TRANSMISJA

GABA

Agoniści

Agoniści

GABA A

GABA A

Benzodiazepin

Benzodiazepin

y: diazepam

y: diazepam

Barbiturany:

Barbiturany:

fenobarbital

fenobarbital

UPOŚLEDZONA TRANSMISJA

GABA

Leki zwiększające syntezę, uwalnianie

Leki zwiększające syntezę, uwalnianie

lub zmniejszające katabolizm

lub zmniejszające katabolizm

GABA

GABA



kwas walproinowy

kwas walproinowy



gabapentyna

gabapentyna

NADMIERNA TRANSMISJA GABA

NADMIERNA TRANSMISJA GABA

Antagoniści

Antagoniści

receptora

receptora

GABA

GABA

Flumazenil

Flumazenil

-

-

Anexate

Anexate

MELATONINA

Powstaje z serotoniny w szyszynce

Powstaje z serotoniny w szyszynce

Uwalnianie melatoniny jest regulowane

Uwalnianie melatoniny jest regulowane

przez nasilenie światła

przez nasilenie światła

Bywa określana „hormonem niewinności”

Bywa określana „hormonem niewinności”

Przez wpływ na różne receptory wywołuje

Przez wpływ na różne receptory wywołuje

uspokojenie i senność

uspokojenie i senność

TLENEK AZOTU

NO wpływa na neurony przez zwiększenie

NO wpływa na neurony przez zwiększenie

stężenia cGMP

stężenia cGMP

Może wywoływać zarówno pobudzenie, jak

Może wywoływać zarówno pobudzenie, jak

i hamowanie neuronów

i hamowanie neuronów

NO w dużym stężeniu stymuluje powstanie

NO w dużym stężeniu stymuluje powstanie

nadtlenkoazotynów (toksycznych) – rola w

nadtlenkoazotynów (toksycznych) – rola w

mechanizmach śmierci komórki w ischemii

mechanizmach śmierci komórki w ischemii

i procesach neurodegeneracyjnych

i procesach neurodegeneracyjnych

Hamowanie nNOS działa neuroprotekcyjnie

Hamowanie nNOS działa neuroprotekcyjnie