Struktura ludności według

Struktura ludności według

płci i wieku w Polsce

płci i wieku w Polsce

Struktura według płci i wieku

Struktura według płci i wieku

Struktura ta stanowi podstawę wszelkich analiz i dociekań

Struktura ta stanowi podstawę wszelkich analiz i dociekań

demograficznych. Znajomość występujących w niej

demograficznych. Znajomość występujących w niej

tendencji

tendencji

pozwala na określaniu wielu społeczno-ekonomicznych

pozwala na określaniu wielu społeczno-ekonomicznych

konsekwencji, takich jak:

konsekwencji, takich jak:



zapotrzebowanie na miejsca w szkołach,

zapotrzebowanie na miejsca w szkołach,



nowe miejsca pracy,

nowe miejsca pracy,



oszacowanie przyszłej liczby małżeństw i związanych

oszacowanie przyszłej liczby małżeństw i związanych

z tym przyszłych potrzeb mieszkaniowych,

z tym przyszłych potrzeb mieszkaniowych,



oszacowanie liczby osób wkraczających w wiek

oszacowanie liczby osób wkraczających w wiek

emerytalny itp.

emerytalny itp.

Piramida płci i wieku

Piramida płci i wieku

jest

jest

graficzną prezentacją struktury ludności według płci i

graficzną prezentacją struktury ludności według płci i

wieku

wieku

.

.

Piramidy płci i wieku dzielimy na:

Piramidy płci i wieku dzielimy na:



Strukturę progresywną

Strukturę progresywną



Strukturę zastojową

Strukturę zastojową



Strukturę regresywną

Strukturę regresywną

Czynnikiem determinującym różny wygląd piramid jest

Czynnikiem determinującym różny wygląd piramid jest

zróżnicowana liczebność poszczególnych grup wiekowych.

zróżnicowana liczebność poszczególnych grup wiekowych.



Cechą charakterystyczną tej struktury

Cechą charakterystyczną tej struktury

jest jej klasyczny kształt piramidy,

jest jej klasyczny kształt piramidy,

której szeroka podstawa informuje o

której szeroka podstawa informuje o

licznych rocznikach dzieci i młodzieży

licznych rocznikach dzieci i młodzieży



Wysokie współczynniki zgonów,

Wysokie współczynniki zgonów,

niewielka proporcja osób powyżej 60

niewielka proporcja osób powyżej 60

roku życia

roku życia



Wysoka dzietność kompensuje wysoką

Wysoka dzietność kompensuje wysoką

umieralność

umieralność



Tego typu struktury są

Tego typu struktury są

charakterystyczne dla eksplozji

charakterystyczne dla eksplozji

demograficznych, w krajach

demograficznych, w krajach

rozwijających się

rozwijających się



Charakterystyczna dla „młodych”

Charakterystyczna dla „młodych”

populacji

populacji

Struktura progresywna

(zwiększanie się liczby

ludności)

Struktura zastojowa

Struktura zastojowa

(liczba dzieci jest taka sama

(liczba dzieci jest taka sama

jak liczba dorosłych)

jak liczba dorosłych)



Proporcja osób poniżej 15 roku życia

Proporcja osób poniżej 15 roku życia

równoważy proporcję osób powyżej

równoważy proporcję osób powyżej

60 roku życia

60 roku życia



Umiarkowany poziom

Umiarkowany poziom

współczynników zgonów. Poprawa

współczynników zgonów. Poprawa

przeżywalności powyżej 60 roku

przeżywalności powyżej 60 roku

życia

życia



Dzietność równoważy umieralność –

Dzietność równoważy umieralność –

brak wzrostu populacji. Zastojowa

brak wzrostu populacji. Zastojowa

struktura populacji

struktura populacji



Struktura typowa dla krajów

Struktura typowa dla krajów

rozwiniętych

rozwiniętych

Struktura regresywna

Struktura regresywna

(zmniejszanie się liczby

(zmniejszanie się liczby

ludności)

ludności)



Zawiera w sobie niebezpieczeństwo

Zawiera w sobie niebezpieczeństwo

wystąpienia zjawiska depopulacji

wystąpienia zjawiska depopulacji



Proporcja „młodych” w populacji (poniżej

Proporcja „młodych” w populacji (poniżej

15 roku życia) dużo niższa niż populacja

15 roku życia) dużo niższa niż populacja

„starych” (powyżej 60 roku życia)

„starych” (powyżej 60 roku życia)



Wysoka przeżywalność w starszym wieku

Wysoka przeżywalność w starszym wieku



Współczynniki dzietności niższe niż

Współczynniki dzietności niższe niż

współczynniki umieralności – spadek liczby

współczynniki umieralności – spadek liczby

ludności.

ludności.



Struktura typowa dla krajów rozwiniętych

Struktura typowa dla krajów rozwiniętych

oraz krajach przechodzących

oraz krajach przechodzących

transformację demograficzną

transformację demograficzną



Problem ze starzeniem się populacji:

Problem ze starzeniem się populacji:

niedobór siły roboczej, problem z

niedobór siły roboczej, problem z

systemem emerytalnym, kosztami opieki

systemem emerytalnym, kosztami opieki

nad osobami starszymi.

nad osobami starszymi.



Charakterystyczna dla Polski

Charakterystyczna dla Polski

Strukturę ludności według płci i wieku w

Strukturę ludności według płci i wieku w

liczbach podaje się za pomocą:

liczbach podaje się za pomocą:



Współczynnika feminizacji

Współczynnika feminizacji

- określa, ile kobiet w danym

- określa, ile kobiet w danym

społeczeństwie przypada na określoną liczbę mężczyzn, czyli

społeczeństwie przypada na określoną liczbę mężczyzn, czyli

najczęściej - określa liczbę kobiet na 100 mężczyzn.

najczęściej - określa liczbę kobiet na 100 mężczyzn.

Oblicza

Oblicza

się go na podstawie wzoru:

się go na podstawie wzoru:

gdzie:

gdzie:

Wf

Wf

– współczynnik feminizacji,

– współczynnik feminizacji,

Kt

Kt

– liczba kobiet w roku

– liczba kobiet w roku

t

t

,

,

Mt

Mt

– liczba mężczyzn w roku

– liczba mężczyzn w roku

t

t

.

.

100

x

Kt

Mt

Wf 



Współczynnika maskulinizacji

Współczynnika maskulinizacji

- wskaźnik demograficzny

- wskaźnik demograficzny

określający, ilu mężczyzn w danym społeczeństwie

określający, ilu mężczyzn w danym społeczeństwie

przypada na określoną liczbę kobiet - czyli najczęściej

przypada na określoną liczbę kobiet - czyli najczęściej

określa liczbę mężczyzn na 100 kobiet.

określa liczbę mężczyzn na 100 kobiet.

Oblicza się go za pomocą wzoru:

Oblicza się go za pomocą wzoru:

gdzie:

gdzie:

Wm

Wm

– współczynnik maskulinizacji,

– współczynnik maskulinizacji,

Kt

Kt

– liczba kobiet w roku

– liczba kobiet w roku

t

t

,

,

Mt

Mt

– liczba mężczyzn w roku

– liczba mężczyzn w roku

t

t

.

.

100

x

Mt

Kt

Wm

ROZWÓJ i ZMIANY W STRUKTURZE LUDNOŚCI POLSKI W LATACH

1950-2007



W ogólnej liczbie ok. 38136 tys. ludności Polski

W ogólnej liczbie ok. 38136 tys. ludności Polski

kobiety

kobiety

stanowią prawie

stanowią prawie

52%

52%

;

;



na 100 mężczyzn przypada ich 107 (wśród ludności

na 100 mężczyzn przypada ich 107 (wśród ludności

miejskiej 111, na wsi 101).

miejskiej 111, na wsi 101).



Liczebna przewaga mężczyzn występuje wśród ludności

Liczebna przewaga mężczyzn występuje wśród ludności

w wieku do 44 roku życia – gdzie na 100 mężczyzn

w wieku do 44 roku życia – gdzie na 100 mężczyzn

przypada 97 kobiet;

przypada 97 kobiet;



w wieku powyżej 44 lat współczynnik feminizacji wynosi

w wieku powyżej 44 lat współczynnik feminizacji wynosi

124, przy czym w najstarszych rocznikach wieku (65 lat i

124, przy czym w najstarszych rocznikach wieku (65 lat i

więcej) na 100 mężczyzn przypada średnio 165 kobiet.

więcej) na 100 mężczyzn przypada średnio 165 kobiet.

Piramida wieku ludności (stan w dniu
31.12.2008 r.)

W 2008 roku statystyczny mieszkaniec Polski

W 2008 roku statystyczny mieszkaniec Polski

był w wieku 37,5 lat.

był w wieku 37,5 lat.

Mężczyźni mieli średnio 35,6 lat, kobiety – 39,6

Mężczyźni mieli średnio 35,6 lat, kobiety – 39,6

(w 2000 r. odpowiednio: 35,4; 33,4; 37,4).

(w 2000 r. odpowiednio: 35,4; 33,4; 37,4).

Ludność zamieszkała w miastach jest starsza –

Ludność zamieszkała w miastach jest starsza –

średni wiek wynosi 38,7 lat, wśród mieszkańców wsi – 35,7.

średni wiek wynosi 38,7 lat, wśród mieszkańców wsi – 35,7.

Mediana wieku

oznacza, że połowa populacji nie osiągnęła tego wieku,

oznacza, że połowa populacji nie osiągnęła tego wieku,

a druga połowa go przekroczyła

a druga połowa go przekroczyła

Struktura wiekowa ludności jest prezentowana

według tzw. ekonomicznych grup wieku

:

:



przedprodukcyjny

przedprodukcyjny

(przedrozrodczy) - w wieku

(przedrozrodczy) - w wieku

przedprodukcyjnym znajdują się mężczyźni i kobiety poniżej 18.

przedprodukcyjnym znajdują się mężczyźni i kobiety poniżej 18.

roku życia

roku życia



produkcyjny

produkcyjny

(rozrodczy) – w wieku produkcyjnym znajdują się:

(rozrodczy) – w wieku produkcyjnym znajdują się:

mężczyźni pomiędzy 18. a 64. rokiem życia

mężczyźni pomiędzy 18. a 64. rokiem życia

kobiety pomiędzy 18. a 59. rokiem życia

kobiety pomiędzy 18. a 59. rokiem życia

Wiek produkcyjny dzielony jest dalej na:

Wiek produkcyjny dzielony jest dalej na:



wiek mobilny

wiek mobilny

- 18–44 lata mężczyźni i kobiety

- 18–44 lata mężczyźni i kobiety



wiek niemobilny

wiek niemobilny

- 45–64 lata mężczyźni i 45–59 lat

- 45–64 lata mężczyźni i 45–59 lat

kobiety

kobiety



poprodukcyjny

poprodukcyjny

(porozrodczy) - w tym wieku znajdują się:

(porozrodczy) - w tym wieku znajdują się:

mężczyźni w wieku 65 lat i więcej

mężczyźni w wieku 65 lat i więcej

kobiety w wieku 60 lat i więcej.

kobiety w wieku 60 lat i więcej.

Ludność według wieku w wybranych latach

Ludność według wieku w wybranych latach

Stan w dniu 31.XII.2008r.

Stan w dniu 31.XII.2008r.

Na podstawie przedstawionej tabeli możemy zaobserwować

Na podstawie przedstawionej tabeli możemy zaobserwować

gwałtowne zmniejszanie się liczby dzieci i młodzieży

gwałtowne zmniejszanie się liczby dzieci i młodzieży

(0-17 lat).

(0-17 lat).

W końcu 2008 r. ich udział w ogólnej liczbie ludności wyniósł

W końcu 2008 r. ich udział w ogólnej liczbie ludności wyniósł

ok. 19,3%

ok. 19,3%

(w 2000 r. – 24,4%; w 1990 r. – 29%).

(w 2000 r. – 24,4%; w 1990 r. – 29%).

Powyższa sytuacja jest rezultatem przemian w procesach

Powyższa sytuacja jest rezultatem przemian w procesach

demograficznych, a przede wszystkim głębokiej depresji

demograficznych, a przede wszystkim głębokiej depresji

urodzeniowej z

urodzeniowej z

lat 90-tych oraz z początku tego stulecia.

lat 90-tych oraz z początku tego stulecia.

Wiek przedprodukcyjny

Szczególnie duże zmiany można zaobserwować także w tej grupie

osób.



Od 1990 r. odsetek osób w wieku zdolności do pracy (w ogólnej
liczbie

ludności) wzrósł o ponad 6 pkt, przy czym tempo przyrostu

ludności w tym

wieku jest coraz wolniejsze.



Począwszy od 2002 roku wiek produkcyjny osiągają coraz mniej
liczne

roczniki 18-latków; w końcu 2001 r. było ich ponad 694 tys., zaś w

2008 r.

na rynek pracy mogło wejść tylko 548 tys. 18-latków.



Jednocześnie występuje proces starzenia się zasobów siły
roboczej

powodowany zwiększaniem się liczby osób w wieku niemobilnym.

W latach 2001-2008 liczba ludności w wieku produkcyjnym

zwiększyła

się o ponad 1,3 mln. Przyrost ten w zasadzie dotyczył osób z

grupy wieku

niemobilnego.

Wiek produkcyjny

Wiek poprodukcyjny

Wiek poprodukcyjny

W ostatnich latach obserwowany jest także

W ostatnich latach obserwowany jest także

dalszy wzrost liczby

dalszy wzrost liczby

osób w wieku emerytalnym

osób w wieku emerytalnym

(mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej).

(mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej).

Udział tej grupy ludności w ogólnej populacji wynosi 16,2%

Udział tej grupy ludności w ogólnej populacji wynosi 16,2%

(w 2000 r. – prawie 15%, a w 1990r. niespełna 13%).

(w 2000 r. – prawie 15%, a w 1990r. niespełna 13%).

W końcu 2008 r. ludność w wieku poprodukcyjnym liczyła

W końcu 2008 r. ludność w wieku poprodukcyjnym liczyła

ok. 6,2 mln osób wobec 5,7 mln w 2000 r. i 4,9 mln w 1990 r.

ok. 6,2 mln osób wobec 5,7 mln w 2000 r. i 4,9 mln w 1990 r.

Obciążenie demograficzne rozumiane jako udział osób

Obciążenie demograficzne rozumiane jako udział osób

utrzymywanych

utrzymywanych

na 100 osób pracujących odzwierciedla zmiany, jakie

na 100 osób pracujących odzwierciedla zmiany, jakie

obserwujemy

obserwujemy

ostatnio i jakie będą się nasilać w przyszłości. Zmiany te

ostatnio i jakie będą się nasilać w przyszłości. Zmiany te

dotyczą

dotyczą

przede wszystkim znacznego wzrostu liczny osób

przede wszystkim znacznego wzrostu liczny osób

niepracujących

niepracujących

(dzieci i osób starszych) przypadających na osoby pracujące.

(dzieci i osób starszych) przypadających na osoby pracujące.

Wynika

Wynika

to przede wszystkim z postępującego starzenia się naszego

to przede wszystkim z postępującego starzenia się naszego

społeczeństwa.

społeczeństwa.

Obecnie na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada

Obecnie na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada

55 osób

55 osób

w wieku nieprodukcyjnym.

w wieku nieprodukcyjnym.

Współczynnik obciążenia

demograficznego

Zmiany demograficzne, jakie są obserwowane w ostatnich latach, tj.

Zmiany demograficzne, jakie są obserwowane w ostatnich latach, tj.

przede wszystkim wzrost liczby urodzeń oraz nowozawartych

przede wszystkim wzrost liczby urodzeń oraz nowozawartych

małżeństw przy odnotowywanych coraz liczniejszych powrotach z

małżeństw przy odnotowywanych coraz liczniejszych powrotach z

czasowej emigracji, mogą wskazywać na

czasowej emigracji, mogą wskazywać na

przełom w dotychczasowym rozwoju ludności.

przełom w dotychczasowym rozwoju ludności.

Jednak

Jednak

perspektywa szybkiego wyjścia z głębokiej depresji

perspektywa szybkiego wyjścia z głębokiej depresji

demograficznej, w jakiej znajduje się Polska już od dłuższego

demograficznej, w jakiej znajduje się Polska już od dłuższego

czasu

czasu

(praktycznie od początku lat 90-tych),

(praktycznie od początku lat 90-tych),

jest dosyć odległa

jest dosyć odległa

.

.

Głęboki niż demograficzny z lat 90-tych, którego efektem jest

Głęboki niż demograficzny z lat 90-tych, którego efektem jest

najniższy – wśród krajów UE

najniższy – wśród krajów UE

(i jeden z najniższych w krajach

(i jeden z najniższych w krajach

europejskich) –

europejskich) –

poziom dzietności

poziom dzietności

oraz dość duża emigracja za

oraz dość duża emigracja za

granicę mogą powodować dysproporcje w rozwoju demograficznym

granicę mogą powodować dysproporcje w rozwoju demograficznym

oraz utrudnienia na rynku pracy, a w najbliższym czasie także w

oraz utrudnienia na rynku pracy, a w najbliższym czasie także w

systemie zabezpieczenia społecznego.

systemie zabezpieczenia społecznego.

Perspektywy rozwoju demograficznego

Perspektywy rozwoju demograficznego

– prognoza do 2035 roku

– prognoza do 2035 roku

Wydłużanie się przeciętnego trwania życia przy jednocześnie

Wydłużanie się przeciętnego trwania życia przy jednocześnie

niskim

niskim

poziomie dzietności oraz nieznaczącym saldzie migracji

poziomie dzietności oraz nieznaczącym saldzie migracji

zagranicznych

zagranicznych

definitywnych będą powodować niekorzystne zmiany w strukturze

definitywnych będą powodować niekorzystne zmiany w strukturze

wieku ludności, praktycznie w całym prognozowanym okresie.

wieku ludności, praktycznie w całym prognozowanym okresie.

Liczba osób w wieku produkcyjnym będzie ulegać

Liczba osób w wieku produkcyjnym będzie ulegać

systematycznemu zmniejszaniu

systematycznemu zmniejszaniu

o ponad 3,8 mln, przy czym

o ponad 3,8 mln, przy czym

największy spadek będzie miał miejsce w latach 2015-2020

największy spadek będzie miał miejsce w latach 2015-2020

(ok. 1,2 mln osób).

(ok. 1,2 mln osób).

Starzenie się ludności spowoduje znaczące ubytki ludności

Starzenie się ludności spowoduje znaczące ubytki ludności

w wieku mobilnym, w ciągu 28 lat prognozy nastąpi zmniejszenie

w wieku mobilnym, w ciągu 28 lat prognozy nastąpi zmniejszenie

tej

tej

populacji o ponad 4,4 mln i przesunięcie w kierunku niemobilnych

populacji o ponad 4,4 mln i przesunięcie w kierunku niemobilnych

grup wieku ludności.

grup wieku ludności.

Zmiany (przyrosty/ubytki) liczby ludności w latach 2009-

Zmiany (przyrosty/ubytki) liczby ludności w latach 2009-

2035

2035

Perspektywy rozwoju demograficznego

Perspektywy rozwoju demograficznego

– prognoza do 2035 roku

– prognoza do 2035 roku

Wiek środkowy, który w końcu 2008 r. wyniósł dla kobiet 39,6 lat i 35,6

Wiek środkowy, który w końcu 2008 r. wyniósł dla kobiet 39,6 lat i 35,6

lat dla mężczyzn, wzrośnie odpowiednio do 48,3 i 45,5 lat. Miarą

lat dla mężczyzn, wzrośnie odpowiednio do 48,3 i 45,5 lat. Miarą

starzenia się społeczeństwa jest również udział osób w podeszłym

starzenia się społeczeństwa jest również udział osób w podeszłym

wieku (80 lat i więcej) w strukturze ogółem. Przewiduje się ponad

wieku (80 lat i więcej) w strukturze ogółem. Przewiduje się ponad

dwukrotny wzrost liczebności tej grupy – do 2574 tys. w 2035 r.

dwukrotny wzrost liczebności tej grupy – do 2574 tys. w 2035 r.

Zmiany relacji między poszczególnymi grupami wieku przekładają się

Zmiany relacji między poszczególnymi grupami wieku przekładają się

na wielkości współczynników obciążenia demograficznego. Wartości

na wielkości współczynników obciążenia demograficznego. Wartości

tego współczynnika będą rosły i w 2035 r. osiągną poziom 77 w

tego współczynnika będą rosły i w 2035 r. osiągną poziom 77 w

miastach oraz 71 na wsi, co w skali kraju oznacza ponad 30% wzrost w

miastach oraz 71 na wsi, co w skali kraju oznacza ponad 30% wzrost w

okresie objętym prognozą.

okresie objętym prognozą.

Piramidy wieku ludności w latach 2020 oraz

2035

Materiały:

Materiały:



Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym.
Stan w dniu 31 XII 2008 r., GUS, Warszawa 2009



Rocznik Demograficzny, GUS, Warszawa 2008



Pomiar zjawisk oraz analiza danych w demografii,
Wykład 2 i 3, Krzysztof Tymicki



Strona internetowa: pl.wikipedia.org