Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Skutki

Skutki

fizjologiczne

fizjologiczne

pracy

pracy

zmianowej

zmianowej

Przygotował: Jarosław

Przygotował: Jarosław

Kachnowicz

Kachnowicz

Specjalista Medycyny Pracy

Specjalista Medycyny Pracy

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Plan prezentacji

Plan prezentacji



Sen i rytmy okołodobowe

Sen i rytmy okołodobowe



Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zasady ergonomii pracy zmianowej



Wprowadzenie

Wprowadzenie



Program prewencyjny dla służb medycyny

Program prewencyjny dla służb medycyny

pracy

pracy



Przeciwdziałanie uciążliwości pracy nocnej

Przeciwdziałanie uciążliwości pracy nocnej



Ergonomiczne kształtowanie systemów

Ergonomiczne kształtowanie systemów

zmianowych

zmianowych

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Sen i rytmy

Sen i rytmy

okołodobowe

okołodobowe



Badania nad snem

Badania nad snem



Obraz bioelektryczny snu

Obraz bioelektryczny snu



zależność od wieku

zależność od wieku



Rytmy okołodobowe

Rytmy okołodobowe



Wydzielanie hormonów

Wydzielanie hormonów



Rola i znaczenie snu

Rola i znaczenie snu

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Sen i rytmy

Sen i rytmy

okołodobowe

okołodobowe



Badania nad snem

Badania nad snem

do końca XIX w. rejestracja zachowania

do końca XIX w. rejestracja zachowania

śpiącego i jego odczuć

śpiącego i jego odczuć

1875 r. Caton - wykrycie EEG

1875 r. Caton - wykrycie EEG

1929 r. Berger – pierwsze bad. EEG

1929 r. Berger – pierwsze bad. EEG

Lata 50-te XX w. – badania poligraficzne

Lata 50-te XX w. – badania poligraficzne





EEG + EOG (elektrookulogram) + EMG

EEG + EOG (elektrookulogram) + EMG

REM = szybkie ruchy gałek ocznych,

REM = szybkie ruchy gałek ocznych,





napięcia mm, marzenia senne, EEG

napięcia mm, marzenia senne, EEG

przypomina zapis czuwania,

przypomina zapis czuwania,

Sen i rytmy okołodobowe

Sen i rytmy okołodobowe



Obraz bioelektryczny snu

Obraz bioelektryczny snu

Sen można podzielić na dwie fazy: sen REM i

Sen można podzielić na dwie fazy: sen REM i

NREM (wolnofalowy).

NREM (wolnofalowy).

NREM dzieli się na 4 stadia

NREM dzieli się na 4 stadia





fazy i stadia

fazy i stadia

powtarzają się kilka razy na noc

powtarzają się kilka razy na noc

REM +NREM = 70-90 min  4-6 cykli
REM (20-25%) i NREM (1: 5-10%, 2: 50-60%, 3 i

4: 20%)

Sen i rytmy okołodobowe

Sen i rytmy okołodobowe



Obraz bioelektryczny snu

Obraz bioelektryczny snu



zależność od wieku

zależność od wieku

niemowlę ok. 16 godz.,

niemowlę ok. 16 godz.,

do 6 r. ż. + drzemki po południu,

do 6 r. ż. + drzemki po południu,

młodzi ok. 8godz.,

młodzi ok. 8godz.,

w starości ok. 6 godz. + drzemki po południu

w starości ok. 6 godz. + drzemki po południu

Z wiekiem zmienia się długość snu i jego
wzór. Całkowity czas trwania snu i odsetek
REM stają się odwrotnie proporcjonalne do
wieku.

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Sen i rytmy

Sen i rytmy

okołodobowe

okołodobowe



Rytmy okołodobowe

Rytmy okołodobowe

sen-czuwanie, temperatura ciała, łaknienie,

sen-czuwanie, temperatura ciała, łaknienie,

wydzielanie HH, elektrolitów – regulowane

wydzielanie HH, elektrolitów – regulowane

endogennie, modyfikowane egzogennie

endogennie, modyfikowane egzogennie

W przypadku izolacji wydłuża się do 25

W przypadku izolacji wydłuża się do 25

godz.

godz.





30 godz.

30 godz.





50 godz.

50 godz.

głębokość snu zależy od długości czuwania i

głębokość snu zależy od długości czuwania i

jest największy na początku

jest największy na początku





temp. ciała (ćwiczenia fizyczne, gorąca

temp. ciała (ćwiczenia fizyczne, gorąca

kąpiel)

kąpiel)





wydłuża stadium 3 i 4 NREM

wydłuża stadium 3 i 4 NREM

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Sen i rytmy

Sen i rytmy

okołodobowe

okołodobowe



Wydzielanie hormonów

Wydzielanie hormonów

HH podwzgórze-przysadka ściśle zależą od 24 godz.

HH podwzgórze-przysadka ściśle zależą od 24 godz.

cyklu czuwanie-sen, procesy snu i wydz. HH regulują

cyklu czuwanie-sen, procesy snu i wydz. HH regulują

te same neurotransmitery

te same neurotransmitery

H wzrostu wydzielany jest gdy przeważa stadium 3 i 4

H wzrostu wydzielany jest gdy przeważa stadium 3 i 4

NREM - głównie w pierwszych dwu cyklach snu +

NREM - głównie w pierwszych dwu cyklach snu +

procesy regeneracyjne ustroju

procesy regeneracyjne ustroju

Regeneracja wyższych czynności OUN

Regeneracja wyższych czynności OUN





w fazie REM

w fazie REM





Stężenie HH płciowych w drugiej części nocy

Stężenie HH płciowych w drugiej części nocy





Poziom H tyreotropowego na początku snu

Poziom H tyreotropowego na początku snu





Poziomu kortykosteroidów w moczu i we krwi w

Poziomu kortykosteroidów w moczu i we krwi w

drugiej części nocy gdy rośnie ilość snu

drugiej części nocy gdy rośnie ilość snu

Sen i rytmy

Sen i rytmy

okołodobowe

okołodobowe



Rola i znaczenie snu

Rola i znaczenie snu

Wyniki nie są jednoznaczne:

Wyniki nie są jednoznaczne:



sen jako sposób zachowania energii,

sen jako sposób zachowania energii,



sen REM pomaga w rozwoju OUN,

sen REM pomaga w rozwoju OUN,



sen REM – rola w procesie uczenia się,

sen REM – rola w procesie uczenia się,

konsolidacji pamięci i usuwania zbędnych

konsolidacji pamięci i usuwania zbędnych

informacji,

informacji,



tworzenie kanałów czuwania

tworzenie kanałów czuwania

Osoby śpiące krótko są b. energiczne, ambitne, nie mają

Osoby śpiące krótko są b. energiczne, ambitne, nie mają

cech psychopatycznych, śpiące długo – cechy

cech psychopatycznych, śpiące długo – cechy

niepewności siebie, mają zaburzenia psychologiczne

niepewności siebie, mają zaburzenia psychologiczne

Gwałtowna zmiana ilości snu powoduje zaburzenia,

Gwałtowna zmiana ilości snu powoduje zaburzenia,

Powolne zmiany snu pozwalają tolerować 4-5 godz. snu na

Powolne zmiany snu pozwalają tolerować 4-5 godz. snu na

dobę,

dobę,

Każdy ma indywidualne granice snu i tolerancji jego

Każdy ma indywidualne granice snu i tolerancji jego

skrócenia

skrócenia

Po osiągnięciu minimum snu, wydłużanie go nie przynosi

Po osiągnięciu minimum snu, wydłużanie go nie przynosi

poprawy nastroju czy innych czynności ukł. nerwowego

poprawy nastroju czy innych czynności ukł. nerwowego

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej



Wprowadzenie

Wprowadzenie



Rytmy biologiczne człowieka

Rytmy biologiczne człowieka



Strejn pracownika

Strejn pracownika

zmianowego

zmianowego



Tolerancja pracy nocnej i

Tolerancja pracy nocnej i

zmianowej

zmianowej



Patologia pracy zmianowej

Patologia pracy zmianowej

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Wprowadzenie

Wprowadzenie

Komitet Pracy Zmianowej Międzynarodowej Komisji

Komitet Pracy Zmianowej Międzynarodowej Komisji

Zdrowia w Pracy (ICOH)

Zdrowia w Pracy (ICOH)

W porze nocnej

W porze nocnej





wrażliwość na cz. szkodliwe i

wrażliwość na cz. szkodliwe i

uciążliwe

uciążliwe

18% prac. w nocy w UE; 12% w Polsce

18% prac. w nocy w UE; 12% w Polsce





sektor

sektor

publiczny, przemysł, usługi

publiczny, przemysł, usługi



Rytmy biologiczne człowieka

Rytmy biologiczne człowieka



roczne, okołomiesięczne,

roczne, okołomiesięczne,

okołodobowe

okołodobowe

, krótsze

, krótsze



r. okołodobowy (ok. 25 h)

r. okołodobowy (ok. 25 h)





genetyka

genetyka





cz.

cz.

dostrajające (światło/ciemność, posiłki,

dostrajające (światło/ciemność, posiłki,

aktywności)

aktywności)



zjawisko jet-lag

zjawisko jet-lag

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Wprowadzenie

Wprowadzenie



Strejn pracownika zmianowego

Strejn pracownika zmianowego

(zwen. obciążenie pracą + wewn. obciążenie

(zwen. obciążenie pracą + wewn. obciążenie

czynnościowe – przesunięcie fazy praca/wypoczynek w

czynnościowe – przesunięcie fazy praca/wypoczynek w

stosunku do akt. biol.)

stosunku do akt. biol.)

Noc

Noc





anabolizm

anabolizm









temp. wew.,

temp. wew.,





met. energet.,

met. energet.,





melatoniny,

melatoniny,

STRES

STREJN

ZMIENNE POŚREDNICZĄCE

•Cechy indywidualne
•Cz. związane z pracą
•Warunki środowiska
•Okoliczności
domowe

Możliwość:






wydolności

wydolności



złego

złego

samopoczucia

samopoczucia


zaburzeń

zaburzeń

zdrowia

zdrowia

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Wprowadzenie

Wprowadzenie



Tolerancja pracy nocnej i zmianowej

Tolerancja pracy nocnej i zmianowej

20% nie toleruje, 10% toleruje, 70% wytrzymuje

20% nie toleruje, 10% toleruje, 70% wytrzymuje

Cz. wpływające na tolerancję pracy zmianowej:

Cz. wpływające na tolerancję pracy zmianowej:



Cechy indywidualne:

Cechy indywidualne:

wiek, płeć, stan zdrowia, staż pracy zmianowej, faza życia,

wiek, płeć, stan zdrowia, staż pracy zmianowej, faza życia,

cechy behawioralne i osobowościowe, zwyczaje związane

cechy behawioralne i osobowościowe, zwyczaje związane

ze snem i odżywianiem

ze snem i odżywianiem



Sytuacja rodzinna:

Sytuacja rodzinna:

stan cywilny, liczba dzieci i ich wiek, poziom społeczno-

stan cywilny, liczba dzieci i ich wiek, poziom społeczno-

ekonomiczny, praca zmianowa współmałżonka, warunki

ekonomiczny, praca zmianowa współmałżonka, warunki

mieszkaniowe, postawy rodziny wobec pracy zmianowej

mieszkaniowe, postawy rodziny wobec pracy zmianowej



Sytuacja pracy:

Sytuacja pracy:

sektor gospodarki, środowisko pracy i obciążenie pracą,

sektor gospodarki, środowisko pracy i obciążenie pracą,

charakterystyka zawodu, wysokość dochodów, wymagane

charakterystyka zawodu, wysokość dochodów, wymagane

kwalifikacje, zadowolenie z pracy i możliwości awansu,

kwalifikacje, zadowolenie z pracy i możliwości awansu,

stosunki międzyludzkie, ułatwienia socjalne (stołówki),

stosunki międzyludzkie, ułatwienia socjalne (stołówki),

czas dojazdu do pracy i środki komunikacji

czas dojazdu do pracy i środki komunikacji



System zmianowy:

System zmianowy:

Ciągły, półciągły, rotacyjny, stały, długość trwania cyklu,

Ciągły, półciągły, rotacyjny, stały, długość trwania cyklu,

liczba kolejnych nocy, liczba zmian nocnych w roku,

liczba kolejnych nocy, liczba zmian nocnych w roku,

kierunek i szybkość rotacji, liczba wolnych week-endów w

kierunek i szybkość rotacji, liczba wolnych week-endów w

1 cyklu, liczba godzin pracy, godz. rozpoczynania i

1 cyklu, liczba godzin pracy, godz. rozpoczynania i

kończenia zmian liczba brygad

kończenia zmian liczba brygad



Warunki środowiskowe i społeczne:

Warunki środowiskowe i społeczne:

Rynek pracy, lokalne tradycje, sposób spędzania wolnego

Rynek pracy, lokalne tradycje, sposób spędzania wolnego

czasu, wsparcie społeczne, polityka władz samorządowych

czasu, wsparcie społeczne, polityka władz samorządowych

wobec pracy zmianowej

wobec pracy zmianowej

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Wprowadzenie

Wprowadzenie



Patologia pracy zmianowej

Patologia pracy zmianowej

(dol. nieswoiste)

(dol. nieswoiste)

ZNPN

ZNPN





chroniczne zmęczenie, zaburzenia snu, dol. psychoneurotyczne,

chroniczne zmęczenie, zaburzenia snu, dol. psychoneurotyczne,

ukł. trawienia

ukł. trawienia





po kilku m-cach lub po kilkunastu latach

po kilku m-cach lub po kilkunastu latach



Zaburzenia snu

Zaburzenia snu

10-95% - system zmianowy, 35-55% tylko praca nocna, 10-40% pracownicy

10-95% - system zmianowy, 35-55% tylko praca nocna, 10-40% pracownicy

dzienni; czuwanie i koncentracja bez ruchu; KK gorzej niż MM

dzienni; czuwanie i koncentracja bez ruchu; KK gorzej niż MM



Zaburzenia żołądkowo-jelitowe

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe

20-75% - system zmianowy, 12-25% - pracownicy dzienni; zab. apetytu,

20-75% - system zmianowy, 12-25% - pracownicy dzienni; zab. apetytu,

zaparcia, dyspepsja, zgaga, wzdęcia, bóle brzucha, nieżyty, zap. i ch.

zaparcia, dyspepsja, zgaga, wzdęcia, bóle brzucha, nieżyty, zap. i ch.

wrzodowa żołądka i XII-cy,

wrzodowa żołądka i XII-cy,



Zaburzenia sercoco-naczyniowe

Zaburzenia sercoco-naczyniowe





ch.n.m.s., nadciśnienie tętnicze

ch.n.m.s., nadciśnienie tętnicze



Zmęczenie chroniczne

Zmęczenie chroniczne





samopoczucie +

samopoczucie +





zdolność do pracy z braku wypoczynku

zdolność do pracy z braku wypoczynku





objawy

objawy

emocjonalne, behawioralne, intelektualne i psychosomatyczne (>2 zmian

emocjonalne, behawioralne, intelektualne i psychosomatyczne (>2 zmian

nocnych + wczesne wstawanie), KK

nocnych + wczesne wstawanie), KK





obowiązki domowe, MM

obowiązki domowe, MM





dodatkowe zatrudnienie

dodatkowe zatrudnienie





alkohol, tytoń, leki, bierny wypoczynek

alkohol, tytoń, leki, bierny wypoczynek





nasilenie zmęczenia

nasilenie zmęczenia



Zaburzenia psychoneurotyczne

Zaburzenia psychoneurotyczne

zaburzenia nerwicowe

zaburzenia nerwicowe





nerwowość, stany lękowe, zab. seksualne, snu,

nerwowość, stany lękowe, zab. seksualne, snu,

depresja

depresja





nadużywanie alkoholu i leków

nadużywanie alkoholu i leków

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej



Program prewencyjny dla

Program prewencyjny dla

służb medycyny pracy

służb medycyny pracy



Selekcja kandydatów do pracy

Selekcja kandydatów do pracy

zmianowej

zmianowej



Nadzór nad stanem zdrowia

Nadzór nad stanem zdrowia

pracowników zmianowych

pracowników zmianowych



Wycofywanie pracy zmianowej

Wycofywanie pracy zmianowej



Działania edukacyjne

Działania edukacyjne

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Program prewencyjny dla służb

Program prewencyjny dla służb

medycyny pracy

medycyny pracy



Dobór do pracy w systemie zmianowym

Dobór do pracy w systemie zmianowym



uwzględnienie przeciwwskazań

uwzględnienie przeciwwskazań



uwzględnienie prognozy tolerancji

uwzględnienie prognozy tolerancji



Wczesne rozpoznawanie zespołu nietolerancji

Wczesne rozpoznawanie zespołu nietolerancji



okresowa kontrola stanu zdrowia

okresowa kontrola stanu zdrowia



automonitoring pracowników

automonitoring pracowników



skrining objawów nietolerancji

skrining objawów nietolerancji



Czasowe lub stałe wycofywanie pracowników

Czasowe lub stałe wycofywanie pracowników



Działania edukacyjne

Działania edukacyjne



wszystkich stron procesu pracy

wszystkich stron procesu pracy



nowo przyjmowanych

nowo przyjmowanych

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Program prewencyjny dla służb medycyny

Program prewencyjny dla służb medycyny

pracy

pracy



Selekcja kandydatów do pracy

Selekcja kandydatów do pracy

zmianowej

zmianowej

Strategie badań wstępnych:

Strategie badań wstępnych:



identyfikacja p/wskazań bezwzględnych

identyfikacja p/wskazań bezwzględnych



staranne rozważenie p/wskazań względnych

staranne rozważenie p/wskazań względnych



weryfikacja decyzji co do osób:

weryfikacja decyzji co do osób:



poniżej 25 r.ż.

poniżej 25 r.ż.



powyżej 50 r.ż.

powyżej 50 r.ż.



nie mają warunków mieszkaniowych

nie mają warunków mieszkaniowych



mają małe dzieci

mają małe dzieci



selekcja pozytywna – zachęcanie

selekcja pozytywna – zachęcanie



duża amplituda rytmu aktywacji utrudnia tolerancję

duża amplituda rytmu aktywacji utrudnia tolerancję



Ekstrawertyk – ograniczenie życia towarzyskiego,

Ekstrawertyk – ograniczenie życia towarzyskiego,

integracja z grupą; introwertyk – łatwa zmiana

integracja z grupą; introwertyk – łatwa zmiana

programu dnia, brak integracji

programu dnia, brak integracji



pracę nocna - typ wieczorny; ranne wstawanie – typ

pracę nocna - typ wieczorny; ranne wstawanie – typ

poranny

poranny

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Program prewencyjny dla służb medycyny pracy

Program prewencyjny dla służb medycyny pracy



Selekcja kandydatów do pracy zmianowej

Selekcja kandydatów do pracy zmianowej

P/wskazania

P/wskazania

bezwzględne

bezwzględne

P/wskazania

P/wskazania

względne

względne

Układ

Układ

pokarmow

pokarmow

y

y

- ch. wrzodowa - czynna, leczona;

- ch. wrzodowa - czynna, leczona;

- ch. wrzodowa z powikłaniami w

- ch. wrzodowa z powikłaniami w

przeszłości – dolegliwości;

przeszłości – dolegliwości;

- przewl. zap trzustki;

- przewl. zap trzustki;

- WZW

- WZW





GOT, GPT; marskość

GOT, GPT; marskość

wątroby;

wątroby;

- ch. wrzodowa z powikłaniami w

- ch. wrzodowa z powikłaniami w

rmisji;

rmisji;

- przewl. stany zap. i zab.

- przewl. stany zap. i zab.

motoryki;

motoryki;

- kamica żółciowa z

- kamica żółciowa z

dolegliwościami;

dolegliwościami;

- wyrównana marskość wątroby;

- wyrównana marskość wątroby;

- stany wymagające regularnej

- stany wymagające regularnej

diety;

diety;

Układ

Układ

krążenia

krążenia

- zawał do roku, niestabilna ch.n.m.s.;

- zawał do roku, niestabilna ch.n.m.s.;

- nadciśnienie III, I i II nie podd. się

- nadciśnienie III, I i II nie podd. się

lecz.;

lecz.;

-

- dol. sercowe hiperkinetyczne nie

- dol. sercowe hiperkinetyczne nie

podd. się lecz.;

podd. się lecz.;

- zawał pow. roku bez dol. i zab.

- zawał pow. roku bez dol. i zab.

rytmu;

rytmu;

- ch,.n.m.s poddająca się leczeniu;

- ch,.n.m.s poddająca się leczeniu;

- I i II nadciśnienia dol. sercowe

- I i II nadciśnienia dol. sercowe

hiperkinetycznepoddające się

hiperkinetycznepoddające się

lecz.;

lecz.;

Układ

Układ

wydzielani

wydzielani

a

a

wewnętrz

wewnętrz

nego

nego

- cukrzyca insulinozależna;

- cukrzyca insulinozależna;

-

- nadczynność tarczycy;

- nadczynność tarczycy;

- ch. HH niewyrównane;

- ch. HH niewyrównane;

- cukrzyca insulinozależna z dobrą

- cukrzyca insulinozależna z dobrą

kontrolą mądry pacjent;

kontrolą mądry pacjent;

- nadczynność tarczycy podd. się

- nadczynność tarczycy podd. się

lecz.;

lecz.;

- dolegliwości związane z

- dolegliwości związane z

miesiączk.;

miesiączk.;

Układ

Układ

oddechow

oddechow

y

y

- przewlekłe zaporowe ch. płuc;

- przewlekłe zaporowe ch. płuc;

- astma lub przewlekłe zaporowe

- astma lub przewlekłe zaporowe

ch. płuc podd. się lecz. brak

ch. płuc podd. się lecz. brak

alergenów;

alergenów;

Układ

Układ

nerwowy

nerwowy

- stany pourazowe z objawami;

- stany pourazowe z objawami;

- padaczka z napadami;

- padaczka z napadami;

- psychozy, nerwice;

- psychozy, nerwice;

- zaburzenia snu;

- zaburzenia snu;

- stany pourazowe bez objawów;

- stany pourazowe bez objawów;

- padaczka bez napadów i

- padaczka bez napadów i

leczenia;

leczenia;

- nerwice poddające się leczeniu;

- nerwice poddające się leczeniu;

- zesp. bezdechu sennego;

- zesp. bezdechu sennego;

Inne

Inne

- NN złośliwe;

- NN złośliwe;

- przewlekła niewyd. nerek;

- przewlekła niewyd. nerek;

- niedowidzenie w ciemności;

- niedowidzenie w ciemności;

- alkoholizm i inne uzależnienia;

- alkoholizm i inne uzależnienia;

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Program prewencyjny dla służb medycyny

Program prewencyjny dla służb medycyny

pracy

pracy



Nadzór nad stanem zdrowia pracowników

Nadzór nad stanem zdrowia pracowników

zmianowych

zmianowych

Badania profilaktyczne

Badania profilaktyczne

(po 2 i 6 m-cach Francja)

(po 2 i 6 m-cach Francja)

:

:



pierwsze okresowe po roku

pierwsze okresowe po roku



następne co 3 lata

następne co 3 lata



po 50 r.ż. co rok

po 50 r.ż. co rok



kontrolne -

kontrolne -





wysiłek fizyczny, nowe cz. szkodliwe

wysiłek fizyczny, nowe cz. szkodliwe



pytanie o: syt. rodzinną, odżywianie, mieszkanie,

pytanie o: syt. rodzinną, odżywianie, mieszkanie,

dojazd, spędzanie czasu

dojazd, spędzanie czasu



badania kontrolne byłych prac. zmian. po przeniesieniu

badania kontrolne byłych prac. zmian. po przeniesieniu

Objawy Zesp. Niet. Pracy Nocnej (ZNPN)

Objawy Zesp. Niet. Pracy Nocnej (ZNPN)

– bad.

– bad.

kwestionariuszowe

kwestionariuszowe



przewlekłe zab. snu

przewlekłe zab. snu



dol. ze str. przewodu pokarmowego

dol. ze str. przewodu pokarmowego



ch. ukł. krąż.

ch. ukł. krąż.





RR, ch.n.m.s.

RR, ch.n.m.s.



ch. ukł. nerwowego

ch. ukł. nerwowego



zaburzenia HH

zaburzenia HH



znaczne zmian wagi ciała

znaczne zmian wagi ciała







konsumpcji kawy, alkoholu, papierosów

konsumpcji kawy, alkoholu, papierosów



większe zużycie leków

większe zużycie leków

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Program prewencyjny dla służb

Program prewencyjny dla służb

medycyny pracy

medycyny pracy



Wycofywanie pracy zmianowej

Wycofywanie pracy zmianowej



w przypadku pojawienie się względnych lub

w przypadku pojawienie się względnych lub

bezwzględnych p/wskazań – odsunięcie czasowe

bezwzględnych p/wskazań – odsunięcie czasowe

lub stałe,

lub stałe,



w przypadku rozwoju objawów ZNPN – działania

w przypadku rozwoju objawów ZNPN – działania

zapobiegawcze, konsultacje specjalistyczne,

zapobiegawcze, konsultacje specjalistyczne,



czasowe wycofanie z pow. dol. chorobowych,

czasowe wycofanie z pow. dol. chorobowych,

rodzinnych, społecznych

rodzinnych, społecznych



Działania edukacyjne

Działania edukacyjne



zasady konstrukcji dobrego systemu

zasady konstrukcji dobrego systemu

zmianowego,

zmianowego,



porady dotyczące dobrego wypoczynku, snu,

porady dotyczące dobrego wypoczynku, snu,



prawidłowego odżywiania,

prawidłowego odżywiania,



zachowania sprawności fizycznej,

zachowania sprawności fizycznej,



kontaktów społecznych

kontaktów społecznych

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Przeciwdziałanie uciążliwości pracy

Przeciwdziałanie uciążliwości pracy

nocnej

nocnej

(procedury rekompensaty)

(procedury rekompensaty)



Ograniczenie liczby zmian nocnych

Ograniczenie liczby zmian nocnych



korekta technologii

korekta technologii



korekta organizacji pracy

korekta organizacji pracy



zatrudnienie dod. pracowników

zatrudnienie dod. pracowników

(Francja)

(Francja)



Wprowadzenie systemu zmianowego

Wprowadzenie systemu zmianowego

lepiej dostosowanego

lepiej dostosowanego



Planowe przenoszenie do pracy

Planowe przenoszenie do pracy

dziennej

dziennej

(20 lat stażu, >55 r.ż.)

(20 lat stażu, >55 r.ż.)

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Przeciwdziałanie uciążliwości

Przeciwdziałanie uciążliwości

pracy nocnej

pracy nocnej

(procedury

(procedury

rekompensaty) c.d.

rekompensaty) c.d.



Zezwolenie na oficjalne drzemki

Zezwolenie na oficjalne drzemki

(Japonia)

(Japonia)



Zapewnienie odpowiednich posiłków

Zapewnienie odpowiednich posiłków

(1:00 ciepły posiłek białkowy, 4-5 przekąski,

(1:00 ciepły posiłek białkowy, 4-5 przekąski,

napoje owocowe, mleko)

napoje owocowe, mleko)



Planowe turnusy rehabilitacyjne

Planowe turnusy rehabilitacyjne



Dodatkowe dni wolne od pracy

Dodatkowe dni wolne od pracy

(1-15dni/rok)

(1-15dni/rok)



Wcześniejsza emerytura

Wcześniejsza emerytura

(1-5 lat wcześniej

(1-5 lat wcześniej





staż 20 letni)

staż 20 letni)

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Ergonomiczne

Ergonomiczne

kształtowanie systemów

kształtowanie systemów

zmianowych

zmianowych



Czas trwania dniówki roboczej

Czas trwania dniówki roboczej



Godziny rozpoczynania i

Godziny rozpoczynania i

kończenia zmian

kończenia zmian



Długość turnusu zmianowego

Długość turnusu zmianowego



System rotacji zmian

System rotacji zmian

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Ergonomiczne kształtowanie systemów

Ergonomiczne kształtowanie systemów

zmianowych

zmianowych



model organizacji pracy dost. do cz.

model organizacji pracy dost. do cz.

konstytucjonalnych, behawioralnych, sytuacyjnych,

konstytucjonalnych, behawioralnych, sytuacyjnych,

środowiskowych

środowiskowych



setki-tysiące rozwiązań, zależne od:

setki-tysiące rozwiązań, zależne od:



Ustawodawstwo

Ustawodawstwo



Umowy zbiorowe

Umowy zbiorowe



Cele ekonomiczne

Cele ekonomiczne



Rynek pracy

Rynek pracy



Warunki pracy

Warunki pracy



Charakterystyki populacji pracującej

Charakterystyki populacji pracującej



Fizjologiczne, psychologiczne, społeczne przesłanki

Fizjologiczne, psychologiczne, społeczne przesłanki



Rodzaj – system pracy:

Rodzaj – system pracy:



Nieciągły

Nieciągły

(2 brygady, przerwa z końcem dnia, bez week-endów)

(2 brygady, przerwa z końcem dnia, bez week-endów)



Półciągły

Półciągły

(3 brygady, przerwa z końcem tygodnia)

(3 brygady, przerwa z końcem tygodnia)



Ciągły

Ciągły

(>3 brygady, 365 dni w roku)

(>3 brygady, 365 dni w roku)

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Ergonomiczne kształtowanie

Ergonomiczne kształtowanie

systemów zmianowych

systemów zmianowych



Kryteria kształtowania systemów zmianowych:

Kryteria kształtowania systemów zmianowych:



min. naruszenie funkcji fizjologicznych

min. naruszenie funkcji fizjologicznych



poziom dobrostanu

poziom dobrostanu



problemy zdrowotne

problemy zdrowotne



zakłócenia życia osobistego i społecznego

zakłócenia życia osobistego i społecznego



wydolność fizyczna i psychiczna

wydolność fizyczna i psychiczna



wypadkowość

wypadkowość



Zalecenia kształtowania systemów zmianowych :

Zalecenia kształtowania systemów zmianowych :



najmniej kolejnych zmian nocnych – max. 3

najmniej kolejnych zmian nocnych – max. 3



czas dniówki zależny od obciążenia pracą

czas dniówki zależny od obciążenia pracą



unikać krótkich przerw między zmianami

unikać krótkich przerw między zmianami



unikać niekorzystnej kolejności

unikać niekorzystnej kolejności





rotacja do przodu

rotacja do przodu



godziny rozpoczynania i kończenia powinny odpowiadać

godziny rozpoczynania i kończenia powinny odpowiadać

prac.

prac.



system regularny, a długość cyklu krótka

system regularny, a długość cyklu krótka

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Ergonomiczne kształtowanie systemów

Ergonomiczne kształtowanie systemów

zmianowych

zmianowych



Czas trwania dniówki roboczej

Czas trwania dniówki roboczej

8 godz. –

8 godz. –

dynamika zmęczenia, możliwości

dynamika zmęczenia, możliwości

pracownika

pracownika

12 godz.

12 godz.

(obj. senności i zmęczenia,

(obj. senności i zmęczenia,





bólów głowy,

bólów głowy,

dol. żołądkowych,

dol. żołądkowych,

nadużywania alkoholu) –

nadużywania alkoholu) –

potencjalne korzyści:

potencjalne korzyści:



Ograniczenie liczby zmian

Ograniczenie liczby zmian



Wydłużenie bloków czasu wolnego

Wydłużenie bloków czasu wolnego



Więcej wolnych week-endów

Więcej wolnych week-endów



Mniej czasu na dojazdy

Mniej czasu na dojazdy



Możliwość późniejszego rozpoczynania pracy

Możliwość późniejszego rozpoczynania pracy

Warunki wprowadzenia zmian 12 godz.:

Warunki wprowadzenia zmian 12 godz.:



met. pracy nie przekracza 22% VO

met. pracy nie przekracza 22% VO

2max

2max



minimalizacja zmęczenia

minimalizacja zmęczenia



Zapewnienie zastępstw

Zapewnienie zastępstw



Możliwość oficjalnej drzemki

Możliwość oficjalnej drzemki

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Ergonomiczne kształtowanie systemów

Ergonomiczne kształtowanie systemów

zmianowych

zmianowych



Godziny rozpoczynania i kończenia

Godziny rozpoczynania i kończenia

zmian

zmian

(b. trudne, obecnie jak przed 60 laty)

(b. trudne, obecnie jak przed 60 laty)



Zbyt wczesne to deficyt snu, zmęczenie,

Zbyt wczesne to deficyt snu, zmęczenie,

więcej wypadków

więcej wypadków



Postulat późniejszego rozpoczynanie zmiany

Postulat późniejszego rozpoczynanie zmiany

rannej

rannej





7

7





15

15





23

23



Lata 70-te odchodzenie od wczesnych zmian

Lata 70-te odchodzenie od wczesnych zmian

Wdrożenie nowego systemu:

Wdrożenie nowego systemu:



Uczestnictwo pracowników w fazie planowania

Uczestnictwo pracowników w fazie planowania



Informacja o zamierzeniach

Informacja o zamierzeniach



Dyskusje w okresie próbnym

Dyskusje w okresie próbnym



Głosowania

Głosowania

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Ergonomiczne kształtowanie

Ergonomiczne kształtowanie

systemów zmianowych

systemów zmianowych



Długość turnusu zmianowego

Długość turnusu zmianowego

Korzystna szybka rotacja turnusów, np. 2-2-3

Korzystna szybka rotacja turnusów, np. 2-2-3

stosowany w hutnictwie szkła (inaczej

stosowany w hutnictwie szkła (inaczej

pracownicy)

pracownicy)

Przyjęcie większej liczby osób, tak by

Przyjęcie większej liczby osób, tak by

pracownicy pełnoetatowi mieli mniej zmian

pracownicy pełnoetatowi mieli mniej zmian

nocnych

nocnych

Argumenty za:

Argumenty za:







narastającego deficyt snu

narastającego deficyt snu







kumulacji zmęczenia (max do 5 dni)

kumulacji zmęczenia (max do 5 dni)







ilości wypadków (3-5 nocy)

ilości wypadków (3-5 nocy)



Ułatwienie kontaktów rodzinnych i

Ułatwienie kontaktów rodzinnych i





izolacji społecznej

izolacji społecznej

Zasady ergonomii pracy

Zasady ergonomii pracy

zmianowej

zmianowej

Ergonomiczne kształtowanie systemów

Ergonomiczne kształtowanie systemów

zmianowych

zmianowych



Długość turnusu zmianowego c.d.

Długość turnusu zmianowego c.d.

2-2-3; ruch półciągły 3 brygadowy; zatrudnienie dodatkowych pracowników C, D

2-2-3; ruch półciągły 3 brygadowy; zatrudnienie dodatkowych pracowników C, D

Brygad

Brygad

a

a

I TYDZIEŃ

I TYDZIEŃ

II TYDZIEŃ

II TYDZIEŃ

III TYDZIEŃ

III TYDZIEŃ

IV TYDZIEŃ

IV TYDZIEŃ

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

A

A

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

N

N

N

N

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

B

B

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

N

N

N

N

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

C

C

N

N

N

N

N

N

N

N

N

N

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

N

N

N

N

Brygad

Brygad

a

a

I TYDZIEŃ

I TYDZIEŃ

II TYDZIEŃ

II TYDZIEŃ

III TYDZIEŃ

III TYDZIEŃ

IV TYDZIEŃ

IV TYDZIEŃ

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

A

A

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

B

B

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R

C

C

-

-

-

-

R

R

R

R

R

R

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

D

D

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

R

R

R

R

R

R

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

P

P

P

P

P

P

Brygad

Brygad

a

a

I TYDZIEŃ

I TYDZIEŃ

II TYDZIEŃ

II TYDZIEŃ

III TYDZIEŃ

III TYDZIEŃ

IV TYDZIEŃ

IV TYDZIEŃ

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

P

P

W

W

S

S

C

C

P

P

S

S

N

N

A

A

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

-

-

-

-

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

R

R

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

B

B

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

-

-

-

-

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

R

R

R

R

R

R

C

C

N

N

N

N

-

-

-

-

R

R

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

-

-

-

-

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

D

D

-

-

-

-

R

R

R

R

P

P

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

R

R

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

-

-

-

-

-

-

R

R

R

R

P

P

P

P

N

N

N

N

N

N

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Ergonomiczne kształtowanie

Ergonomiczne kształtowanie

systemów zmianowych

systemów zmianowych



System rotacji zmian

System rotacji zmian

b. fizjologiczny - rotacja do przodu –

b. fizjologiczny - rotacja do przodu –

s. opóźniający

s. opóźniający

(bloki zmianowe

(bloki zmianowe

oddzielone 24 h.)

oddzielone 24 h.)

niefizjologiczny rotacja do tyły – s.

niefizjologiczny rotacja do tyły – s.

przyspieszający

przyspieszający

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zasady ergonomii pracy zmianowej

Zmniejszenie obciążenia pracą zmianową:

Zmniejszenie obciążenia pracą zmianową:



Ograniczenie pracy zmianowej:

Ograniczenie pracy zmianowej:



skrócenie zm. nocnej przez wydłużenie zm. Popołudniowej

skrócenie zm. nocnej przez wydłużenie zm. Popołudniowej



ograniczenie liczby pracowników

ograniczenie liczby pracowników



przesunięcie godz. rozpoczynania pracy 7-15-23

przesunięcie godz. rozpoczynania pracy 7-15-23



w week-end zmiany 12 godz.

w week-end zmiany 12 godz.



zmiana harmonogramu z 3x8 na 2x12 ( 24 godz.

zmiana harmonogramu z 3x8 na 2x12 ( 24 godz.

odpoczynku)

odpoczynku)



ograniczenie zatrudnienia do 20 lat stażu

ograniczenie zatrudnienia do 20 lat stażu



skrócenie rocznego czasu pracy o 1 m-c

skrócenie rocznego czasu pracy o 1 m-c





tylko w dzień

tylko w dzień



dodatkowe dni wolne i dłuższy urlop

dodatkowe dni wolne i dłuższy urlop



dodatkowe przerwy na zmianie wieczornej i nocnej

dodatkowe przerwy na zmianie wieczornej i nocnej



Profilaktyka lekarska:

Profilaktyka lekarska:



dokładne badania wstępne i okresowe

dokładne badania wstępne i okresowe



leczenie zapobiegawcze co 3-4 lata

leczenie zapobiegawcze co 3-4 lata



epidemiologiczna ocena skutków pracy zmianowej

epidemiologiczna ocena skutków pracy zmianowej



Zalecenia higieniczne i ergonomiczne:

Zalecenia higieniczne i ergonomiczne:



robotyzacja

robotyzacja



zgoda na krótkie drzemki

zgoda na krótkie drzemki



optymalne kształtowanie stanowisk

optymalne kształtowanie stanowisk







innych narażeń

innych narażeń



ułatwienie snu po zmianie nocnej

ułatwienie snu po zmianie nocnej



Zaspokajanie potrzeb kulturalnych:

Zaspokajanie potrzeb kulturalnych:



organizacja imprez przed południem

organizacja imprez przed południem

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

Lek. Jarosław Kachnowicz, Lubin 14 styczni

a 2006 r.

a 2006 r.

KONIEC

KONIEC