Zaburzenia gospodarki

wodno-elektrolitowej
i kwasowo-zasadowej

1

Kwasica

 Kwasica, stan nagromadzenia we krwi nadmiernych ilości substancji o

charakterze kwaśnym, powodujących zaburzenia równowagi kwasowo-
zasadowej krwi i przesunięcie jej pH w kierunku kwaśnym.

Wyróżniamy dwa typy kwasicy ze względu na mechanizm powstawania:

 oddechową (nagromadzenie dwutlenku węgla we krwi np.: w niewydolności

oddechowej i krążeniowej)) i

 metaboliczną (nagromadzenie kwaśnych metabolitów np.: w cukrzycy,

mocznicy, stanach głodowych).

Istnieje równocześnie podział kwasicy na:

 wyrównaną,
 częściowo wyrównaną
 niewyrównaną - oznaczający stan zaawansowania kompensacji odpowiednio

nerkowej (dla kwasicy oddechowej) i płucnej (dla metabolicznej).

2

Kwasica ketonowa

• Kwasica ketonowa – stan organizmu, w którym, w celu produkcji

energii, dochodzi do spalania tłuszczów zamiast glukozy. Sytuacja taka
ma miejsce przy znacznym niedoborze lub braku insuliny (cukier krąży
we krwi, lecz nie może być przejęty przez komórki). Prowadzi to do
produkcji ketonów (ciała ketonowe) wywołujących kwasicę metaboliczną
(nieoddechową). Nieleczona kwasica ketonowa może doprowadzić do
śpiączki i jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Niekiedy pod
wpływem glukagonu rozpad tłuszczów następuje przy hipoglikemii (gdzie
cukru jest za mało), co powoduje tzw. aceton głodowy, który nie jest
zwykle niebezpieczny (niebezpieczna jest za to hipoglikemia).

Występowanie:
• kwasica ketonowa może wystąpić w przebiegu cukrzycy każdego typu,

ale najczęściej jest pierwszym objawem cukrzycy typu I

• chorują głównie ludzie młodzi, ale umierają z jej powodu ludzie w wieku

podeszłym

• śmiertelność wynosi 5-10%

3

Kwasica ketonowa

Stany prowadzące do kwasicy ketonowej to:
• cukrzyca
• szeroko pojęty głód – wskutek niedożywienia, biegunki, wymiotów
• alkohol
Czynniki wywołujące
• zakażenia bakteryjne – dróg moczowych, osteomyelitis, dróg oddechowych
• zakażenia wirusowe
• ostre choroby sercowo-naczyniowe – zawał serca, udar mózgu
• ciąża – nagły wzrost zapotrzebowania na insulinę, insulinooporność
• zapalenie trzustki
• leki osłabiające śladowe wydzielanie insuliny – tiazydy, sulfonamidy, steroidy,

acetazolamid

• błędy w insulinoterapii i w leczeniu doustnymi środkami przeciwcukrzycowymi
• ostre schorzenia niezakaźne
• nadmiar hormonów osłabiających wpływ insuliny: glukagonu, katecholamin, kortyzolu i

hormonów tarczycy

4

Kwasica ketonowa

Objawy kwasicy ketonowej
• utrata łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha
• zapach acetonu z ust (zapach owoców/jabłek)
• oddech Kussmaula
• odwodnienie (suchość błon śluzowych i języka, utrata

napięcia skóry) – poliuria i polidypsja

• osłabienie, senność, utrata przytomności
• zaburzenia świadomości
• zaczerwienienie policzków – "rumieniec" kwasiczy
• wysypka na ciele – "rush" kwasiczy
• ból w klatce piersiowej

5

Kwasica ketonowa

Badania laboratoryjne
• proste badanie moczu – przebarwienie odczynnika

w ciągu 15 sekund (skala od – do ++++)

• hiperglikemia >400 mg/dl
• glikozuria i ketonuria
• kwasica metaboliczna – pH krwi tętniczej <7,25
• luka anionowa od 10 do >12 mEq/l
• zaburzenia elektrolitowe: hipokaliemia,

hiponatremia, hipofosfatemia,

• zwiększenie hematokrytu

6

Kwasica metaboliczna

Kwasica metaboliczna – stan zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, w którym

dochodzi do nagromadzenia we krwi nadmiernych ilości substancji o charakterze
kwaśnym lub zmniejszania się stężenia substancji o charakterze zasadowym (głównie
anionów wodorowęglanowych) i w efekcie tego do obniżenia jej pH

Skutki
• nasilenie katabolizmu białek i tłuszczy
• nasilenie aktywności enzymów biorących udział w oddychaniu beztlenowym (wiąże się z

tym najczęściej wzrost stężenia kwasu mlekowego we krwi)

• obniżenie wrażliwości mięśni naczyń krwionośnych na noradrenalinę
Objawy
• zaburzenia oddechowe (oddech przyspieszony, tzw. „oddech gonionego psa”, oddech

Kussmaula)

• zaburzenia elektrolitowe (najczęściej hiperkaliemia)
• zaburzenia świadomości
• zaburzenia rytmu serca
• zaburzenia kontroli ciśnienia tętniczego krwi (hipotonia lub hipertonia, w zależności od

przyczyny)

7

Kwasica metaboliczna

Spadek stężenia jonów wodorowęglanowych i pH krwi może mieć przyczyny:
• cukrzycowa kwasica ketonowa (ketokwasica cukrzycowa)
• alkoholowa kwasica ketonowa (ketokwasica alkoholowa)
• kwasica mleczanowa

– typ A: związany z niedotlenieniem tkankowym (aktywacją szlaków oddychania

beztlenowego), np. we wstrząsie

– typ B: niezwiązany z niedotlenieniem tkanek (mechanizm nie jest do końca zrozumiały)

• w cukrzycy, chorobach nerek, chorobach wątroby, nowotworach
• związany z lekami, toksynami, środkami chemicznymi, np. etanol, salicylany,

fruktoza

• związany z wrodzonymi zaburzeniami metabolicznymi, np. zaburzenie spichrzania

glikogenu typu I, niedobór wątrobowego bifosforanu fruktozy

• niewydolność nerek
• biegunka (utrata jonów wodorowęglanowych)
• zatrucie alkoholem metylowym lub glikolem etylenowym
• Przedawkowanie salicylanów

8

Zasadowica

• Zasadowica, alkaloza (łac. alcalosis) to zakłócenie niezbędnej dla życia równowagi

kwasowo-zasadowej, stan podwyższonego poziomu zasad we krwi.
Zasadowica, alkaloza charakteryzuje się wyższym od fizjologicznej normy pH krwi,
wywołane jest ono zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Ze względu
na mechanizm powstawania zasadowicy wyróżniamy dwa jej rodzaje: metaboliczną i
oddechową.

• Zasadowica metaboliczna powstaje w wyniku nadmiernej utraty jonów wodorowych

(podczas wymiotów, odsysania soku żołądkowego), hiopokaliemii (spowodowanej
wymiotami, biegunką, przetokami, nadmiernym wydzielaniem aldosteronu, bardzo
nasiloną diurezą czy stosowaniem leków alkalizujących).

• Alkaloza oddechowa występuje stosunkowo rzadko, gdyż u jej podłoża leży nadmierna

eliminacja dwutlenku węgla z krwi przez płuca. Następuje podczas hiperwentylacji,
spowodowanej np.: atakiem histerii, wysoką gorączką, śpiączką wątrobową, zatruciem
salicylanami. Objawiać się może omdleniami, mroczkami przed oczyma, napadami
tężyczki, zaburzeniami czucia.

9

Zasadowica

• Zasadowica gazowa (oddechowa) jest spowodowana

czynnikami takimi jak: hiperwentylacja (np. w histerii),
przebywanie na znacznych wysokościach nad poziomem
morza lub zatrucie salicylanami u dzieci.

• Zasadowica metaboliczna (nieoddechowa) jest

natomiast następstwem nagromadzenia we krwi
nadmiaru zasad, np. w wyniku znacznej utraty kwaśnego
soku żołądkowego (podczas długotrwałych wymiotów,
biegunek), stosowania leków alkalizujących (np. w
chorobie wrzodowej), a także w przebiegu niektórych
chorób hormonalnych (np. hiperaldosteronizmu).

10

Hipotermia

• Hipotermia czyli ochłodzenie organizmu jest dolegliwością, w wyniku

której temperatura ciała (u ludzi) spada poniżej bezwzględnego minimum
normy fizjologicznej czyli 36 °C. Stan taki jest spowodowany zbyt szybkim
ochładzaniem organizmu w stosunku do jego zdolności wytwarzania ciepła.
Najczęściej jest to spowodowane działaniem zimnego powietrza a zwłaszcza
zimnej wody i/lub zahamowaniem procesów przemiany materii. Przechłodzenia
i odmrożenia zdarzają się również w temperaturze powyżej 0 °C.

• Czynniki otoczenia sprzyjające hipotermii

Stała temperatura ciała utrzymuje się dzięki termoregulacyjnym zdolnościom
organizmu. Woda przewodzi ciepło znacznie lepiej i ochładza organizm 20 razy
szybciej niż powietrze. Organizm nie jest w stanie zniwelować tak wielkiej
utraty ciepła. W literaturze spotyka się bardzo różne oszacowania czasu
przeżycia w zimnej wodzie. W wodzie o temperaturze poniżej 10 °C można
przeżyć tyle minut, ile wynosi temperatura wody: np. 4 minuty w wodzie o
temp. 4 °C.

11

Hipotermia

• Niezwykle istotny jest również ogólny stan organizmu, zmęczenie (np. po

przepłynięciu jakiegoś odcinka), głód, niedawno przebyta choroba. Niska
temperatura powietrza, szczególnie w połączeniu z silnym wiatrem również
przyczyniają się do wychłodzenia organizmu. Wiatr o sile 3 stopnie skala Beauforta
daje ten sam efekt, co obniżenie temperatury o 5-10 °C, natomiast wiatr o sile ponad
7 stopni Beauforta daje ten sam efekt, co temperatura niższa nawet o 20;°C przy
bezwietrznej pogodzie. Ponadto na wietrze występuje efekt tzw. "windchill",
polegający na przyspieszonym parowaniu powierzchni skóry, co dodatkowo ochładza
organizm. W komfortowych warunkach stała temperatura utrzymywana jest w
obrębie całego organizmu, w sytuacji krytycznej system termoregulacji ogranicza się
do "ochrony" korpusu i głowy, ograniczając dopływ krwi do nadmiernie ochładzanych
kończyn.

• Hipotermia wpływa na zdolność właściwej oceny sytuacji. Łatwo przeoczyć moment,

kiedy tracimy orientację i wtedy musimy liczyć na inne osoby, które mogą zauważyć
nasze irracjonalne zachowania i spowolnione reakcje. Jeżeli oziębianie postępuje
dalej, dezorientacja przechodzi w zobojętnienie, szczególnie niebezpieczne ponieważ
ofiara przestaje interesować się własnym losem.

12

Hipotermia

Stadia wychłodzenia
• 1. Okres obronny, gdy temperatura centrum ciała wynosi 34-36 °C, skóra jest

blada i zimna, występuje "gęsia skórka", wargi są sine, tętno i oddech
przyśpieszone. Podstawowym, najwcześniejszym objawem wychłodzenia są
dreszcze. Organizm reaguje w ten sposób, gdy nie jest w stanie utrzymać
normalnej temperatury ciała i stara się wygenerować więcej ciepła przez ruch.
Pierwsze skutki wychłodzenia to stopniowe osłabienie całego ciała. Gdy
dreszcze ustają, to sytuacja jest już poważna. Najpierw traci się siły w
częściach ciała oddalonych od tułowia, w rękach i nogach. Stopniowo ogólne
osłabienie przechodzi w zdrętwienie, któremu mogą towarzyszyć skurcze. W
stanie hipotermii wszystkie procesy życiowe ulegają zwolnieniu (np. zmniejsza
się zużycie tlenu w procesach biochemicznych, a tym samym maleje
zapotrzebowanie na tlen) i następuje obniżenie efektywności mechanizmów
obronnych. Zwiększa się też ryzyko zaistnienia wypadku. Intensywność
fizycznych symptomów zależy od indywidualnej odporności człowieka więc
podane temperatury należy traktować orientacyjnie. Ogólnie, gdy temperatura
ciała obniża się to objawy się nasilają.

13

Hipotermia

Stadia wychłodzenia
• Łagodne objawy (34-35 °C) osoba wciąż jest w stanie sobie pomóc:

– uczucie marznięcia,
– zimne ręce i stopy,
– drżenie mięśni,
– osłabienie ramion i nóg
– zawroty głowy,
– dezorientacja i niepokój,

• Umiarkowane objawy (30-34 °C) osoba nie jest w stanie sobie pomóc:

– wzmocnione objawy takie jak powyżej, a ponadto:
– ból z zimna,
– brak wrażliwości na bodźce,
– skurcze mięśni,
– utrata poczucia czasu i zachowania energii,
– apatyczne zachowanie i zaburzenia świadomości.

14

Hipotermia

Stadia wychłodzenia
2. Stadium wyczerpania, gdy temperatura centrum ciała wynosi 27-34 °C, ustaje drżenie z

zimna, pojawia się kurczowe drętwienie mięśni oddech staje się wolniejszy i bardziej
powierzchowny, występują przerwy w oddychaniu, zwalnia również tętno i pojawiają się
zaburzenia rytmu, zanika odczuwanie bólu, następuje apatia, człowiek zapada w sen,
poniżej temperatury 30 °C następuje utrata przytomności i całe ciało staje się zimne,

• Ostre objawy (28-30 °C) ofiara w średnim lub złym stanie:

– zmniejszenie drżenia lub jego ustanie, wzrastająca sztywność mięśni,
– postępująca utrata świadomości,
– poszkodowany przypomina pijanego; bełkot, niezborność ruchowa, może nie pozwolić

sobie pomóc,

• Krytyczne objawy (poniżej 28 °C):

– utrata świadomości, stan ogólny przypominający śmierć,
– nikłe lub niewyczuwalne oddychanie, puls wolny i słaby lub niewyczuwalny,
– brak reakcji źrenic na światło, spowodowany niedotlenieniem mózgu,
– zimna skóra, przyjmująca sino-zielony kolor.

15

Hipotermia

Stadia wychłodzenia
3. Letarg - przy obniżeniu temperatury o ok. 10 °C

w stosunku do temperatury normalnej dochodzi do
głębokiej utraty przytomności. Gdy temperatura
ciała spadnie poniżej 25 °C, istnieje duże ryzyko
zgonu w następstwie zbyt niskiej temperatury
mózgu i serca. Kurczowe zdrętwienie mięśni
ustępuje wiotkiemu porażeniu, brak przytomności,
sztywne źrenice, brak ruchów oddechowych, tętno
niewyczuwalne, jeżeli najpóźniej w tym okresie nie
przystąpi się do reanimacji, następuje zgon.

16

Hipertermia

Hipertermia - stan bardzo podwyższonej temperatury ciała, bardzo

wysoka gorączka (powyżej 41 stopni Celsjusza), który wymaga

podjęcia kroków ochładzających organizm, w przeciwnym

wypadku grozi uszkodzeniem mózgu lub nawet śmiercią.

Objawy hipertermii
• osłabienie organizmu
• bóle i zawroty głowy
• mdłości
• zaburzenia widzenia

• Hipertermia jest stanem organizmu, lub jego części, w którym

temperatura tkanki/tkanek przekracza aktualną nastawę systemu

termoregulacji organizmu.

• Hipertermia dzieli sie na sztuczną i naturalną.

17

Hipertermia

• Hipertermia sztuczna. W hipertermii sztucznej, używanej w zabiegach

leczniczych, następuje przełamanie systemu termoregulacji organizmu poprzez

zastosowanie źródeł zewnętrznych ciepła, takich jak promieniowanie

elektromagnetyczne o różnych częstotliwościach lub ultradźwięki. Historycznie,

już od czasów starożytnego Egiptu, używano wielu innych metod, jak np.

zanurzanie w gorącym wosku. Zazwyczaj w hipertermii sztucznej stosuje się

temperatury od 42°C do ok. 47°C. Hipertermia sztuczna znajduje zastosowanie

w leczeniu chorób nowotworowych, najczęściej w połączeniu z innymi metodami.

Jej główna idea wynika z dwóch faktów:

• większej niż tkanek zdrowych wrażliwości komórek nowotworowych na

podwyższenie temperatury (guz nowotworowy ma upośledzony system

termoregulacji ze względu na nienormalne unaczynienie - bardzo długie

naczynia włosowate), co prowadzi do powolnej martwicy tkanek zmienionych

nowotworowo

• utrata przez komórki nowotworowe odporności na działanie promieniowania

jonizującego, co pozwala na zastosowanie radioterapii w leczeniu danego

nowotworu.

• Hipertermia, wywoływana sztucznie jest wykorzystywana w onkologii, przede

wszystkim stosuje się ją w skojarzeniu z radioterapią i chemioterapią.

18

Hipertermia

• Hipertermia naturalna

• Przykładem łagodnej hipertermii naturalnej jest wzmożona

potliwość po zastosowaniu leków obniżających temperaturę
ciała. W wyniku działania leku zostaje obniżona nastawa
systemu termoregulacji, a temperatura tkanek pozostaje wysoka
wskutek czego uruchomione zostają mechanizmy przywracające
temperaturę tkanek bliską nastawy. Zgodnie z taką definicją, nie
jest hipertermią sytuacja, w której sam organizm zmienia
nastawę, np. w wyniku infekcji, z 37°C na np. 39°C. Przykładem
bardziej niebezpiecznej hipertermii naturalnej jest udar cieplny.

19

Przewodnienie

Przewodnienie - w zależności od molalności płynów ustrojowych, rozróżnia

się:

• przewodnienie izotoniczne

• przewodnienie hipotoniczne

• przewodnienie hipertoniczne

Przewodnienie izotoniczne - zaburzenie gospodarki wodnej, polegające na

zwiększeniu zawartości sodu w organizmie. Sód będąc ważnym składnikiem

płynu pozakomórkowego, doprowadza do zwiększenia się przestrzeni

wodnej pozakomórkowej, co doprowadza do nagromadzenia się w niej

płynów i rozwoju obrzęków.

• Rozwój obrzęków w przewodnieniu izotonicznym jest zależny od wielu

czynników;

• wzrost ciśnienia hydrostatycznego

• spadek ciśnienia onkotycznego

• utrudniony odpływ chłonki

• zwiększenie przepuszczalności ścian naczyń krwionośnych

• czynniki hormonalne zależne od układu RAA

20

Przewodnienie

• W wyniku szeregu zaburzeń patofizjologicznych powyższe

zaburzenia doprowadzają do;

• upośledzonej czynności nerek
• zmniejszonej objętości wyrzutowej serca
• zmian hemodynamicznych w krążeniu wrotnym wątroby.
• W zależności, który mechanizm staje się dominującym, mówi się o

obrzękach pochodzenia nerkowego, sercowego bądź wątrobowego.

• Przewodnienie hipotoniczne - zaburzenie gospodarki wodnej, w

którym dochodzi do nadmiaru wody w ustroju, przebiegające z

zmniejszoną molalnością sodu, czyli z hiponatremią. Ten stan

nazywany jest także zatruciem wodnym.

• Stan przewodnienia hipotonicznego występuje dosyć rzadko,

najczęściej dotyczy sportowców pijących ogromne ilości wody po

zawodach, lub osób z problemami psychicznymi.

21

Przewodnienie

• Do rozwoju objawów przewodnienia hipotonicznego dochodzi w wyniku

nadmiernej podaży płynów bezelektrolitowych lub w przypadkach

nadmiernego wytwarzania wazopresyny. W obu wypadkach dochodzi do

rozcieńczenia płynów ustrojowych i hiponatremii. Do tego stanu mogą

również doprowadzić następujące sytuacje, które powodują zmniejszenia

wydalania wody przez nerki bez adekwatnej ilości sodu (wydalanie tak

zwanej wolnej wody);

• leczenie winkrystyną

• hipoproteinemia

• niedoczynność tarczycy

• niedoczynność kory nadnerczy

• choroby nerek
Objawy

• W zależności od stopnia przewodnienia (czyli faktycznie hiponatremii)

można zaobserwować:

• przesięki do jam ciała, obrzęki obwodowe

• obrzęk mózgu w przypadkach dużej lub szybko narastającej hiponatremii

22

Przewodnienie

Przewodnienie hipertoniczne – zaburzenie gospodarki wodnej, w

którym dochodzi do namiaru wody w ustroju, przebiegające z

zwiększoną molalnością czyli z hipernatremią.

Do rozwoju przewodnienia hipertonicznego dochodzi w przypadkach

nadmiernej podaży płynów hipertonicznych lub – w przypadku

upośledzenia funkcji nerek – płynów izotonicznych. Hipertonia płynu

pozakomórkowego powoduje wytworzenie gradientu osmotycznego i

przechodzenie płynu wewnątrzkomórkowego do przestrzeni

pozakomórkowej co doprowadza do odwodnienia komórki oraz

zwiększenia przestrzeni pozakomórkowej z wytworzeniem obrzęków.

Do takich sytuacji może dochodzić w przypadku picia słonej wody lub

u niemowląt w przypadkach karmienia gęstym, hipertonicznym

pokarmem.

Objawy

• obrzęki obwodowe i obrzęk płuc

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi

• hipernatremia

• zaburzenia świadomości

23

Przewodnienie

Przewodnienie hipertoniczne – zaburzenie gospodarki wodnej, w

którym dochodzi do namiaru wody w ustroju, przebiegające z

zwiększoną molalnością czyli z hipernatremią.

Do rozwoju przewodnienia hipertonicznego dochodzi w przypadkach

nadmiernej podaży płynów hipertonicznych lub – w przypadku

upośledzenia funkcji nerek – płynów izotonicznych. Hipertonia płynu

pozakomórkowego powoduje wytworzenie gradientu osmotycznego i

przechodzenie płynu wewnątrzkomórkowego do przestrzeni

pozakomórkowej co doprowadza do odwodnienia komórki oraz

zwiększenia przestrzeni pozakomórkowej z wytworzeniem obrzęków.

Do takich sytuacji może dochodzić w przypadku picia słonej wody lub

u niemowląt w przypadkach karmienia gęstym, hipertonicznym

pokarmem.

Objawy

• obrzęki obwodowe i obrzęk płuc

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi

• hipernatremia

• zaburzenia świadomości

24

Odwodnienie

• Odwodnienie – stan, w którym zawartość wody w organizmie spada poniżej

wartości niezbędnej do jego prawidłowego funkcjonowania. Stan odwodnienia

zagraża życiu pacjenta, jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt, małych

dzieci oraz ludzi starszych.

• Bez wody człowiek może przeżyć od 4 do maksymalnie 7 dni. Długotrwałe

odwodnienie prowadzi do utraty siły, osłabienia odporności organizmu, utraty

świadomości, uszkodzenia organów wewnętrznych, a następnie śmierci.

• Do najczęściej spotykanych przyczyn odwodnienia organizmu należą:

biegunka, wymioty, przyjmowanie niedostatecznej ilości płynów podczas

choroby przebiegającej z podwyższoną temperaturą ciała, niewyrównanie

strat wody poniesionych w czasie intensywnego uprawiania sportu oraz picie

zbyt małej ilości wody przez pacjentów zażywających leki diuretyczne.

• Leczenie odwodnienia polega na podawaniu pacjentowi dodatkowej ilości

wody w celu uzupełnienia strat oraz drobnych słonych przekąsek, np.

precelków. Odwodnieniu mogą towarzyszyć zaburzenia gospodarki, w takich

przypadkach konieczne jest szybkie skonsultowanie się z lekarzem. W

aptekach dostępne są mieszanki nawadniające, które po rozpuszczeniu w

wodzie podaje się do picia, aby wyrównać niedobory wody i soli mineralnych.

Czysta woda pitna nie zawiera tłuszczu, cholesterolu

25

Odwodnienie

Do odwodnienia organizmu może dojść w wyniku:
• przyjmowania zbyt małej ilości wody w stosunku do zapotrzebowania organizmu,

np. w niedożywieniu, podczas postu, w przypadku odmawiania przez pacjenta

przyjmowania płynów

• spożywania dużej ilości środków o działaniu odwadniającym, np. alkoholu, kofeiny
• spożywania zbyt dużej ilości soli kuchennej, co prowadzi do hipernatremii
• stosowania diety małosolnej lub bezsolnej, prowadzącej do hiponatremii
• szybkiego ubytku masy ciała podczas kuracji odchudzającej
• gorączki
• biegunki, np. w przebiegu chorób zakaźnych tj. cholera, żółta febra i stanów

zapalnych przewodu pokarmowego na tle bakteryjnym lub wirusowym

• wymiotów, które często towarzyszą różnym jednostkom chorobowym
• utraty znacznej ilości krwi, np. w wyniku urazu, co może prowadzić do rozwinięcia

się wstrząsu hipowolemicznego

• hipotonii, np. wywołanej urazem
• hiperglikemii i glikozurii w przebiegu cukrzycy
• stosowania metamfetaminy i innych środków stymulujących

26

Odwodnienie

Do odwodnienia organizmu może dojść w wyniku:

• oparzeń większych powierzchni ciała, co może prowadzić do

rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego

• hipertermii, czyli przegrzania organizmu

• wstrząsu anafilaktycznego

• narażenia organizmu na długotrwałe przebywanie w ekstremalnych

warunkach zewnętrznych, szczególnie w gorącym klimacie, np. na

pustyni, ale także wysoko w górach lub podczas wypraw survival

• długotrwałej i intensywnej pracy fizycznej bez dostarczenia

organizmowi odpowiedniej ilości wody na pokrycie strat w wyniku

pocenia, dotyczy szczególnie pracy w gorącym lub wilgotnym otoczeniu

• długotrwałego przebywania w suchym powietrzu, np. w wysoko

latających samolotach, budynkach z klimatyzacją

• stosowania diety bogatej w błonnik przy jednoczesnym

niewystarczającym spożyciu wody

• stosowania diety wysoko proteinowej przy jednoczesnym

niewystarczającym spożyciu wody

27

Odwodnienie

Objawy
W normalnych warunkach fizjologicznych człowiek traci wodę podczas oddychania,

wydalania moczu oraz wraz z potem. Jeżeli ubytek wody z organizmu nie

zostanie uzupełniony, np. poprzez picie, to dochodzi do odwodnienia.

Początkowa faza odwodnienia organizmu przebiega bezobjawowo. W miarę

zwiększania się stopnia odwodnienia pojawiają się liczne symptomy.

Objawy odwodnienia organizmu:

• ubytek wody do 2% masy ciała pacjenta uczucie silnego pragnienia

• utrata masy ciała (można stwierdzić poprzez zważenie pacjenta)

• ubytek wody 2-4% masy ciała pacjenta suchość w ustach

• utrzymujący się ból głowy

• zmniejszona ilość oddawanego moczu, aż do pojawienia się bezmoczu

• uczucie osłabienia

• zawroty głowy

• zaburzenia widzenia

• omdlenie

• nudności, czasami wymioty

• tachykardia

28

Odwodnienie

Objawy odwodnienia organizmu:

• niedociśnienie

• przyspieszony oddech

• podwyższenie temperatury ciała

• mocz o ciemnym zabarwieniu

• zmniejszenie pocenia

• ustanie wydzielania śliny

• suchy język

• utrudniona mowa

• skurcze i bóle mięśni

• suche i popękane usta

• utrata elastyczności skóry (skóra uszczypnięta i puszczona wyrównuje się

bardzo powoli)

• utrata siły, wycieńczenie

• zapadnięte oczy

• zaparcie

• ubytek wody 5-6% masy ciała pacjenta senność

29

Odwodnienie

• Odwodnieniu, jak i przewodnieniu, często towarzyszą zaburzenia gospodarki

elektrolitowej i zmiany molalności surowicy. W takich przypadkach konieczna jest
interwencja lekarska i wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych. U pacjenta wykonuje
się oznaczenia elektrolitów we krwi, np. stężenie sodu w surowicy. W zależności od
molalności płynów ustrojowych wyróżniamy 3 rodzaje odwodnienia:

• odwodnienie izotoniczne, odwodnienie hipotoniczne, odwodnienie hipertoniczne.

• Odwodnienie izotoniczne – zaburzenie gospodarki wodnej, w którym dochodzi do

niedoboru wody w organizmie, przebiegające z prawidłową molalnością płynów
ustrojowych czyli ich izotonią.

• Odwodnienie hipotoniczne – zaburzenie gospodarki wodnej, w którym dochodzi do

niedoboru wody w organizmie, przebiegające z hipotonią i z obniżoną molalnością płynów
ustrojowych.

• Odwodnienie hipertoniczne – zaburzenie gospodarki wodnej, w którym dochodzi do

niedoboru wody w organizmie, przebiegające z podwyższoną molalnością płynów
ustrojowych, czyli ich hipertonią.

30