Ekonomiczne

Ekonomiczne

myślenie

myślenie

Podstawowe zagadnienia:

Podstawowe zagadnienia:

1.

1.

Ekonomia jako nauka

Ekonomia jako nauka

2.

2.

Gospodarowanie

Gospodarowanie

3.

3.

Nieograniczoność potrzeb ludzkich

Nieograniczoność potrzeb ludzkich

4.

4.

Ograniczoność zasobów

Ograniczoność zasobów

5.

5.

Konieczność wyboru

Konieczność wyboru

6.

6.

Koszt alternatywny (koszt utraconych

Koszt alternatywny (koszt utraconych

możliwości)

możliwości)

7.

7.

Krzywa możliwości produkcyjnych

Krzywa możliwości produkcyjnych

8.

8.

Krańcowa stopa transformacji

Krańcowa stopa transformacji

odpowiada na
pytania:

co
?

jak
?

ile
?

dla
kogo?

produkow
ać.

Gospodarowanie

Gospodarowanie



to proces produkcji dóbr oraz ich

to proces produkcji dóbr oraz ich

podziału między różne podmioty

podziału między różne podmioty

gospodarujące.

gospodarujące.



W wyniku gospodarowania zaspokajane

W wyniku gospodarowania zaspokajane

są ludzkie potrzeby.

są ludzkie potrzeby.



Dążenie ludzi do zaspokajania potrzeb

Dążenie ludzi do zaspokajania potrzeb

jest motorem wszelkich podejmowanych

jest motorem wszelkich podejmowanych

działań gospodarczych, w wyniku których

działań gospodarczych, w wyniku których

następuje alokacja ograniczonych

następuje alokacja ograniczonych

zasobów (ziemi, pracy, kapitału,

zasobów (ziemi, pracy, kapitału,

przedsiębiorczości, wiedzy).

przedsiębiorczości, wiedzy).

Nieograniczoność potrzeb

Nieograniczoność potrzeb

ludzkich

ludzkich



Struktura potrzeb człowieka według

Struktura potrzeb człowieka według

Abrahama Maslowa –

Abrahama Maslowa –

amerykańskiego psychologa, autora

amerykańskiego psychologa, autora

teorii motywacji (1954):

teorii motywacji (1954):

podstawowe

biologiczne

bezpieczeństw

a

kontaktów

społecznych

uznania

samorealiza

cji

POTRZEBY

Potrzeby ludzkie są:

Potrzeby ludzkie są:

1.

1.

nieograniczone co do rodzaju -

nieograniczone co do rodzaju -

w miarę zaspokajania jednych

w miarę zaspokajania jednych

potrzeb pojawiają się nowe,

potrzeb pojawiają się nowe,

2.

2.

ograniczone co do

ograniczone co do

intensywności ich odczuwania -

intensywności ich odczuwania -

w miarę zaspokajania danej

w miarę zaspokajania danej

potrzeby, intensywność jej

potrzeby, intensywność jej

odczuwania maleje.

odczuwania maleje.

Dobra i ich rodzaje

Dobra i ich rodzaje



Środkiem zaspokajania potrzeb

Środkiem zaspokajania potrzeb

ludzkich są

ludzkich są

dobra

dobra

w szerokim tego

w szerokim tego

słowa znaczeniu (rzeczy + usługi).

słowa znaczeniu (rzeczy + usługi).



Dobra, które występują w przyrodzie w

Dobra, które występują w przyrodzie w

takiej ilości, że mogą z nich korzystać

takiej ilości, że mogą z nich korzystać

wszyscy, nazywa się

wszyscy, nazywa się

dobrami wolnymi

dobrami wolnymi

.

.



Dobra, których jest zbyt mało w

Dobra, których jest zbyt mało w

stosunku do potrzeb, nazywa się

stosunku do potrzeb, nazywa się

dobrami rzadkimi

dobrami rzadkimi

.

.



Nie wszystkie dobra zaspokajające określoną potrzebę

Nie wszystkie dobra zaspokajające określoną potrzebę

występują w przyrodzie. Część z nich jest wytwarzana w

występują w przyrodzie. Część z nich jest wytwarzana w

procesie produkcji.

procesie produkcji.



Dobro wytworzone w procesie produkcji nazywa

Dobro wytworzone w procesie produkcji nazywa

się

się

produktem

produktem

lub

lub

wyrobem

wyrobem

gotowym.

gotowym.



Dobro wykorzystywane w procesie produkcji

Dobro wykorzystywane w procesie produkcji

nazywa się

nazywa się

czynnikiem wytwórczym lub czynnikiem

czynnikiem wytwórczym lub czynnikiem

produkcji.

produkcji.



Dobra dzieli się również na

Dobra dzieli się również na

konsumpcyjne

konsumpcyjne

i

i

produkcyjne

produkcyjne

.

.

Dobra konsumpcyjne, to dobra przeznaczone do ostatecznej konsumpcji (np.

Dobra konsumpcyjne, to dobra przeznaczone do ostatecznej konsumpcji (np.

lodówka w Twojej kuchni).

lodówka w Twojej kuchni).

Dobra produkcyjne, to dobra wykorzystywane w dalszym procesie produkcji

Dobra produkcyjne, to dobra wykorzystywane w dalszym procesie produkcji

(np. lodówka w sklepie spożywczym).

(np. lodówka w sklepie spożywczym).

Ograniczoność zasobów

Ograniczoność zasobów



Każda gospodarka dysponuje

Każda gospodarka dysponuje

ograniczonymi zasobami co może być

ograniczonymi zasobami co może być

spowodowane przyczynami

spowodowane przyczynami

naturalnymi lub wcześniejszą

naturalnymi lub wcześniejszą

działalnością gospodarczą.

działalnością gospodarczą.



Konsekwencją ograniczoności

Konsekwencją ograniczoności

zasobów jest

zasobów jest

rzadkość

rzadkość

.

.



Rzadkość

Rzadkość

oznacza, że w danym

oznacza, że w danym

czasie nie możemy mieć wszystkiego,

czasie nie możemy mieć wszystkiego,

co byśmy mieć chcieli.

co byśmy mieć chcieli.

Konieczność wyboru

Konieczność wyboru



Zjawisku nieograniczoności potrzeb ludzkich

Zjawisku nieograniczoności potrzeb ludzkich

zawsze towarzyszy zjawisko rzadkości, które

zawsze towarzyszy zjawisko rzadkości, które

ma charakter obiektywny i którego nie można

ma charakter obiektywny i którego nie można

przezwyciężyć.

przezwyciężyć.



Podmioty gospodarujące, działające w

Podmioty gospodarujące, działające w

warunkach ograniczeń, tylko poprzez

warunkach ograniczeń, tylko poprzez

ciągłe

ciągłe

dokonywanie wyborów

dokonywanie wyborów

mogą dążyć do

mogą dążyć do

optymalizacji osiąganych efektów.

optymalizacji osiąganych efektów.



Optymalizacja osiąganych efektów wymaga:

Optymalizacja osiąganych efektów wymaga:

1.

1.

hierarchizacji celów

hierarchizacji celów

według przyjętego kryterium

według przyjętego kryterium

,

,

2.

2.

wyboru najlepszego wariantu,

wyboru najlepszego wariantu,

3.

3.

odrzuceniu wariantów gorszych.

odrzuceniu wariantów gorszych.

Koszt alternatywny

Koszt alternatywny

(koszt utraconych możliwości)

(koszt utraconych możliwości)

to

to

utracona korzyść

utracona korzyść

z

z

najbardziej

najbardziej

preferowanej

preferowanej

wśród odrzuconych

wśród odrzuconych

alternatyw

alternatyw

(możliwości działań).

(możliwości działań).

Koszt alternatywny jest konsekwencją każdego

Koszt alternatywny jest konsekwencją każdego

wyboru

wyboru

dokonywanego przez:

dokonywanego przez:

1. konsumentów

1. konsumentów

, których celem jest maksymalizacja

, których celem jest maksymalizacja

satysfakcji z konsumpcji,

satysfakcji z konsumpcji,

2. producentów

2. producentów

, których celem jest maksymalizacja

, których celem jest maksymalizacja

zysku,

zysku,

3. właścicieli czynników wytwórczych

3. właścicieli czynników wytwórczych

, których celem

, których celem

jest maksymalizacja dochodu lub renty ekonomicznej.

jest maksymalizacja dochodu lub renty ekonomicznej.

Krzywa możliwości

Krzywa możliwości

produkcyjnych

produkcyjnych

jest graficznym obrazem zjawiska

jest graficznym obrazem zjawiska

rzadkości, wyboru i kosztu

rzadkości, wyboru i kosztu

utraconych możliwości (kosztu

utraconych możliwości (kosztu

alternatywnego),

alternatywnego),

jest zbiorem kombinacji dwóch dóbr,

jest zbiorem kombinacji dwóch dóbr,

które może wytworzyć

które może wytworzyć producent

przy

przy

założeniu, że wykorzystuje w stopniu

założeniu, że wykorzystuje w stopniu

maksymalnym posiadane czynniki

maksymalnym posiadane czynniki

wytwórcze

wytwórcze

oraz produkuje w oparciu o

oraz produkuje w oparciu o

najlepsze z dostępnych technologie.

najlepsze z dostępnych technologie.

Krzywa możliwości produkcyjnych:

Krzywa możliwości produkcyjnych:

Dobro Y

Dobro

X

0

Y

3

Y

2

Y

1

X

1

X

2

X

3

Jaki jest koszt

alternatywny:

1. produkcji Y

3

dobra

Y?

2. produkcji X

1

dobra

X?

3. zwiększenia

produkcji dobra X z
X

1

do X

2

?

4. zwiększenia

produkcji dobra X z
X

2

do X

3

?

Odpowiedzi:

Ad.1) rezygnacja z produkcji
0X

3

dobra X.

Ad.2) rezygnacja z produkcji
Y

3

Y

2

dobra Y.

Ad.3) rezygnacja z produkcji
Y

2

Y

1

dobra Y.

Ad.4) rezygnacja z
produkcji Y

1

0 dobra

Y.

Krzywa możliwości produkcyjnych:

Krzywa możliwości produkcyjnych:

Dobro X

0

Y

3

Y

2

Y

1

X

1

X

2

X

3

1.jest krzywą o

ujemnym
nachyleniu,

2.jest najczęściej

wklęsła w
stosunku do
środka układu
współrzędnych

3.pokazuje rosnący

koszt
alternatywny

WAŻNE!

Rosnący koszt alternatywny
jest skutkiem braku
doskonałej substytucyjności
między czynnikami
wytwórczymi
wykorzystywanymi w
procesie produkcji.

Dobro Y

Miarą kosztu

Miarą kosztu

alternatywnego jest

alternatywnego jest

krańcowa stopa

krańcowa stopa

transformacji

transformacji

,

,

1

2

1

2

X

X

Y

Y

X

Y

MRT

YX













1

2

1

2

Y

Y

X

X

Y

X

MRT

XY













która pokazuje z jakiej ilości jednego

która pokazuje z jakiej ilości jednego

dobra producent (wykorzystujący

dobra producent (wykorzystujący

wszystkie zasoby) musi zrezygnować, aby

wszystkie zasoby) musi zrezygnować, aby

wytworzyć dodatkową

wytworzyć dodatkową

jednostkę

jednostkę

drugiego

drugiego

dobra.

dobra.

ruch w dół po
krzywej

ruch w górę po
krzywej

WAŻNE!

WAŻNE!

Krańcowa stopa transformacji,

Krańcowa stopa transformacji,

ze względu na ujemne nachylenie krzywej

ze względu na ujemne nachylenie krzywej

możliwości produkcyjnych, przyjmuje

możliwości produkcyjnych, przyjmuje

wartość ujemną.

wartość ujemną.

Interpretujemy jej wartość

Interpretujemy jej wartość

bezwzględną!

bezwzględną!

Krańcowa stopa transformacji w przypadku

Krańcowa stopa transformacji w przypadku

krzywej wklęsłej w stosunku do środka

krzywej wklęsłej w stosunku do środka

układu współrzędnych jest rosnąca,

układu współrzędnych jest rosnąca,

ponieważ ilustruje

ponieważ ilustruje

rosnący koszt alternatywny.

rosnący koszt alternatywny.

Jeżeli krzywa możliwości produkcyjnych

Jeżeli krzywa możliwości produkcyjnych

jest ilustrowana linią prostą łączącą obie

jest ilustrowana linią prostą łączącą obie

osie pokazuje

osie pokazuje

stały koszt alternatywny.

stały koszt alternatywny.

Stałość kosztu alternatywnego wynika z

Stałość kosztu alternatywnego wynika z

doskonałej

doskonałej

substytucyjności czynników wytwórczych

substytucyjności czynników wytwórczych

wykorzystywanych przez producenta w

wykorzystywanych przez producenta w

procesie

procesie

produkcji.

produkcji.

Stała

Stała

krańcowa

krańcowa

stopa

stopa

transformacji

transformacji

Dobro X

0

Y

3

Y

2

Y

1

X

1

X

2

X

3

Dobro Y

10

20

30

1

2

3

Przykład:

Oblicz MRT

YX

, gdy

producent zwiększy
produkcję dobra X do
jednej, a następnie do
dwóch jednostek.

Rozwiązanie:

MRT

YX1

=20–30/1–0=

-10

/MRT/ = 10

MRT

YX2

=10–20/2–1=

-10

/MRT/ = 10

MRT =

constans

Rozwiązania

Rozwiązania

nieefektywne i

nieefektywne i

nieosiągalne

nieosiągalne

0

Dobro X

Dobro
Y

*

*

*

*

*

*

C

E

F

• Punkty leżące na krzywej
możliwości produkcyjnych

(A i B) są tak samo
efektywne, ponieważ
gwarantują pełne
wykorzystanie posiadanych
przez producenta zasobów.

•

Punkty leżące pod krzywą

(C i D) ilustrują
kombinacje nieefektywne,
ponieważ nie wszystkie
zasoby są w pełni
wykorzystane.

•

Punkty leżące poza

krzywą

(E i F) pokazują

kombinacje nieosiągalne
w danej chwili z tytułu
ograniczoności zasobów lub
technologii

.

*

*

A

B

*

D

Ilustracja zmian możliwości

Ilustracja zmian możliwości

produkcyjnych:

produkcyjnych:

Wzrost możliwości

Wzrost możliwości

produkcyjnych

produkcyjnych

dobra X

dobra X

Wzrost możliwości

Wzrost możliwości

Spadek możliwości

Spadek możliwości

produkcyjnych obu

produkcyjnych obu

dóbr

dóbr

Y

X

0

Y

0

X

Podsumowanie

Podsumowanie



Potrzeby ludzkie są nieograniczone.

Potrzeby ludzkie są nieograniczone.



Możliwość zaspokojenia potrzeb jest

Możliwość zaspokojenia potrzeb jest

ograniczona ze względu na rzadkie zasoby.

ograniczona ze względu na rzadkie zasoby.



Podmioty gospodarujące dokonują ciągłego

Podmioty gospodarujące dokonują ciągłego

wyboru wariantów wykorzystania czynników

wyboru wariantów wykorzystania czynników

wytwórczych.

wytwórczych.



Wybór łączy się z ponoszeniem kosztu

Wybór łączy się z ponoszeniem kosztu

utraconych możliwości (kosztu

utraconych możliwości (kosztu

alternatywnego).

alternatywnego).



Zależność między rzadkością, wyborem i

Zależność między rzadkością, wyborem i

kosztem alternatywnym pokazuje krzywa

kosztem alternatywnym pokazuje krzywa

możliwości produkcyjnych.

możliwości produkcyjnych.



Miarą kosztu alternatywnego jest krańcowa

Miarą kosztu alternatywnego jest krańcowa

stopa transformacji.

stopa transformacji.



Możliwości produkcyjne poszczególnych

Możliwości produkcyjne poszczególnych

podmiotów nie są dane raz na zawsze.

podmiotów nie są dane raz na zawsze.