W 1
Teoretyczne podstawy
zarządzania
bezpieczeństwem
i higieną pracy
dr Agata Lulewicz-
Sas
Kilka słów o sobie
Od października 1999 r. – pracownik naukowo-
dydaktyczny Politechniki Białostockiej
2006 r. - dr nauk ekonomicznych
Akademia Ekonomiczna w Krakowie
Zainteresowania naukowe:
• Ewaluacja przedsięwzięć
• Społeczna odpowiedzialność biznesu
• Zintegrowane systemy zarządzania
• Ekonomia kosztów transakcyjnych
• Ekonomia instytucjonalna
Konsultacje
Studia dzienne
• Czwartekgodz. 10.00 – 12.15
• Piątek
godz. 13.15-14.00
Studia zaoczne
• Piątek godz. 15.05 – 15.50
• Niedziela godz. 11.40 – 12.25
(w terminach zjazdów na Wydziale Zarządzania)
• pokój 32 KS
Warunki zaliczenia wykładu
• Test sprawdzający wiedzę (ostatnie zajęcia,
zajęcia realizowane będą przez 5 tygodni po 2
godz.)
• Test będzie obejmował wiedzę przekazaną
podczas wykładu
• W przypadku niezaliczenia testu – student ma
jedno podejście poprawkowe (w czasie
konsultacji)
• Po otrzymaniu przez Studentów kart
egzaminacyjnych dokonany zostanie wpis ocen do
dokumentów
Program wykładu
• Teoretyczne podstawy zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy
• Podstawy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy w świetle obowiązujących przepisów prawnych
• Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
• Czynniki zagrożeń zawodowych
• Wypadki przy pracy
• System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
według wymogów normy PN-N-18001
• Ergonomia pracy przy komputerze
Tematy pogrubione – zajęcia realizowane na Wydziale Informatyki
Literatura:
• J.Ejdys, A. Lulewicz, J. Obolewicz, Zarządzanie
bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie, Wyd. Politechniki
Białostockiej, Białystok 2008.
• J. Ejdys, U. Kobylińska, A. Lulewicz, Zintegrowane
systemy zarządzania jakością, środowiskiem i
bezpieczeństwem pracy. Teoria i praktyka, Wyd.
Politechniki Białostockiej, Białystok 2006.
• Podstawy systemowego zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy, red. D. Podgórski, Z. Pawłowska, CIOP,
Warszawa 2004.
• „Inspektor Pracy”, miesięcznik Państwowej Inspekcji
Pracy.
• Czasopisma: „ATEST”, „Praca i zdrowie”.
• Biblioteka Politechniki Białostockiej
http://biblioteka.pb.edu.pl
• PN-N-18001: 2004 System zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy. Wymagania. PKN 2004.
• PN-N-18002: 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka
zawodowego. PKN 2000.
• PN-N-18004: 2001 System zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy. Wytyczne. PKN, Warszawa 2001.
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy (Dz. U.
nr 21, poz. 94 z 1998 roku tekst jednolity).
• Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogłoszenia
jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i
higieny pracy (Dz. U. Nr 169, poz. 1650).
Cele przedmiotu:
• Zapoznanie z podstawowymi pojęciami z
zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Przedstawienie obowiązujących przepisów
prawnych dotyczących bezpieczeństwa i
higieny pracy.
• Przegląd nowoczesnych systemów zarządzania
bezpieczeństwem pracy (PN-18001, OHSAS).
• Przedstawienie praktycznych działań
związanych z zarządzaniem
bezpieczeństwem i higieną pracy w
przedsiębiorstwach.
Zakres prowadzonych zajęć nie
obejmuje szczegółowych wymogów z
zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy na konkretnych stanowiskach
pracy.
Nabyte umiejętności
• Identyfikacja zagrożeń występujących
na stanowisku pracy.
• Ocena ryzyka zawodowego na
stanowisku pracy (za pomocą matrycy
ryzyka).
• System prawa w zakresie bhp w Polsce.
• Dokumentacja powypadkowa.
• Praktyczne wdrażanie systemu zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy zgodnego z
normą PN-N-18001.
Światowa Organizacja Zdrowia /WHO/ podaje, że
52% światowej populacji aż jedną trzecią
dorosłego życia przebywa w pracy.
Istnieje zależność pomiędzy stanem zdrowia
pracowników i warunkami w gospodarce a
wielkością PKB.
Im wyższy rozwój gospodarki, charakteryzowany
wskaźnikiem wzrostu PKB, tym wyższe straty
społeczno-ekonomiczne.
Szacuje się, że wypadki przy pracy i choroby
zawodowe powodują obciążenie ekonomiczne
dochodzące nawet do 20% PKB.
Czynniki wpływające na zdrowie
człowieka:
• styl życia – 50-60% (każdy człowiek może go
indywidualnie kształtować);
• środowisko fizyczne oraz społeczne
życia i pracy (około 20%);
• czynniki genetyczne (około 20%);
• służba zdrowia, która może rozwiązać 10-
15% problemów zdrowotnych społeczeństwa.
Raport Europejskiej Agencji
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy w
Bilbao (2000)
Rodzaj zagrożenia
Procent populacji
pracowniczej UE
narażonej na
zagrożenie
Zbyt duża intensywność
czynności powtarzalnych
57%
Wymuszona pozycja ciała
45%
Obciążenie wynikające z
dźwigania ciężarów
34%
Niekorzystne warunki
mikroklimatu
21%
Niekorzystne czynniki
psychospołeczne
67%
Historyczna perspektywa
„Jeśli budowniczy wybuduje dom i
będzie on miał nietrwałą konstrukcję i
zawali się powodując śmierć
właściciela, budowniczy powinien być
ukamienowany”
Kodeks Hammurabiego, władcy Babilonu 1750
Bezpieczeństwo to stan braku zagrożenia,
stan spokoju i pewności.
Bezpieczeństwo to jedna z najważniejszych
(podstawowych) potrzeb człowieka.
Najbardziej znaną teorią potrzeb jest
hierarchia potrzeb Abrahama Maslowa.
Maslow zauważył, że człowiek nie odczuwa
potrzeb wyższego rzędu do czasu, gdy nie
zostaną zaspokojone potrzeby znajdujące się
na niższych poziomach potrzeb.
Piramida potrzeb Abrahama
Maslowa
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Według normy PN-N-18001
bezpieczeństwo i higiena pracy to stan
warunków i organizacji pracy oraz
zachowań pracowników
zapewniających wymagany poziom
ochrony zdrowia i życia przed
zagrożeniami występującymi w
środowisku pracy.
W literaturze anglojęzycznej, ale również i
w Polsce rozróżnia się pojęcie
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Bezpieczeństwo związane jest z
ochroną życia, natomiast higiena z
ochroną zdrowia.
Międzynarodowa Organizacja Pracy
ocenia, że w ciągu roku 180 000 osób
traci życie, a ponad 110 mln osób ponosi
urazy w wypadkach przy pracy.
MOP została utworzona w 1919 roku w
Genewie.
W jej skład wchodzi 180 państw, w tym
także Polska.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Podstawowym zadaniem MOP jest
poprawa warunków życia i pracy
poprzez ustanowienie wszechstronnego
kodeksu prawa i praktyki.
Przesłanki wskazujące, że zarządzanie
bezpieczeństwem i higieną pracy powinno
być jednym z głównych celów działania
firmy:
• obowiązujące przepisy prawne i sankcje za
nieprzestrzeganie ich;
• brak akceptacji społecznej firm, dla których życie i
zdrowie pracowników jest na dalszym planie;
• „bezpieczeństwo to dobry biznes”; doświadczenia wielu
firm wskazują, że istnieje związek między dobrym
zarządzaniem bezpieczeństwem a dobrym
zarządzaniem biznesem.
Ergonomia
z gr.
ergo – wskazuje na związek znaczeniowy z
pracą
ergon – trud
-nomia – system praw rządzących daną dziedziną,
nauką (zasada, prawo)
Ergonomia to nauka zajmująca się zasadami i
metodami dostosowania urządzeń
technicznych i narzędzi pracy do cech
fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z
wymaganiami fizjologii i psychologii pracy.
Ergonomia
Przedmiotem zainteresowania ergonomii jest
układ:
człowiek - maszyna - warunki otoczenia
Twórcą jest Wojciech Jastrzębski, który
zdefiniował ergonomię jako naukę „o używaniu
nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności”.
W. Jastrzębski - autor pionierskiej rozprawy
ergonomicznej Rys ergonomii czyli nauki o pracy,
opartej na prawdach poczerpniętych z Nauki
Przyrody (1857).
Kierunki działalności
ergonomicznej
• ergonomia koncepcyjna – wprowadza
wytyczne i postulaty ergonomiczne na
etapie projektowania wyrobów, organizacji
stanowisk pracy i kształtowania środowiska
pracy;
• ergonomia korekcyjna – zajmuje się
modernizacją wyrobów, usprawnianiem
stanowisk i środowiska pracy.
Z punktu widzenia przedmiotu
zainteresowania
• ergonomia wyrobu – bada stopień
prawidłowości rozwiązań konstrukcyjnych;
• ergonomia środowiska pracy – zajmuje
się analizą warunków w których wyrób
powstaje.
Pierwszym obowiązkiem biznesu jest
przetrwać, a wiodącą zasadą nie jest
maksymalizacja zysku ale
zapobieganie stratom.
/Peter Drucker/
Cel zarządzania bhp
Minimalizacja strat
Strata
to nieuzasadniona, możliwa do uniknięcia w
świetle znanych i dostępnych rozwiązań
techniczno-organizacyjnych, część kosztów
działania określonego systemu człowiek –
technika - środowisko.
Zapobieganie stratom jest bardziej opłacalne
niż płacenie za niepożądane skutki
działalności.
Zagrożenia w środowisku pracy
prowadzą do strat:
• ludzkich;
• materialnych;
• środowiskowych.
Rodzaje strat:
STRATY ZWIĄZANE Z
DZIAŁALNOŚCIĄ
WYTWÓRCZĄ
Straty
wewnętrzne
Straty zewnętrzne
Straty materialne
Straty
środowiskowe
Straty zdrowotne
Straty społeczne
Straty ciągłe
Straty chwilowe
• ze względu na czasookres występowania strat:
straty o charakterze ciągłym; występują nieustannie
w toku procesu produkcyjnego; związane są z emisją
lub odprowadzaniem substancji niebezpiecznych do
środowiska pracy i środowiska przyrodniczego;
powodują one choroby zawodowe i skażenie
środowiska;
straty o charakterze chwilowym; występują w sposób
nagły, incydentalny; są związane z jednoczesnym
występowaniem zagrożeń oraz czynników
aktywizujących te zagrożenia.
Do czynników aktywizujących zalicza się:
• niebezpieczne zachowania
• niebezpieczne warunki
Straty finansowe:
• straty ubezpieczone,
• straty nieubezpieczone.
Straty ubezpieczone:
dla zatrudnionych, produkcji,
społeczeństwa
Straty zdrowotne, majątkowe,
środowiskowe.
1
8 ÷ 36
Straty nieubezpieczone:
-
uszkodzenie produktów i materiałów
-
uszkodzenie budynków i instalacji
-
uszkodzenie wyposażenia i narzędzi
-
koszty sądowe
-
wydatki na akcję ratowniczą i
usuwanie szkód
-
czas badań
-
przerwanie prac