Metody nauczania

Metody nauczania

Metoda nauczania –

systematycznie
stosowany sposób pracy
nauczyciela z uczniem
umożliwiający uczącym
się realizację celów
kształcenia

Tradycyjny podział

Tradycyjny podział

•

Metody oparte na słowie

Metody oparte na słowie

(opowiadanie, wykład, pogadanka,

(opowiadanie, wykład, pogadanka,

dyskusja, praca z książką)

dyskusja, praca z książką)

•

Metody oglądowe – oparte na

Metody oglądowe – oparte na

obserwacji (pokaz)

obserwacji (pokaz)

•

Metody oparte na działalności

Metody oparte na działalności

praktycznej (metoda laboratoryjna ,

praktycznej (metoda laboratoryjna ,

metoda zajęć praktycznych)

metoda zajęć praktycznych)

•

Metody problemowe – gry dydaktyczne

Metody problemowe – gry dydaktyczne

(burza mózgów, metoda przypadków,

(burza mózgów, metoda przypadków,

metoda symulacyjna – inscenizacja,

metoda symulacyjna – inscenizacja,

mapy mentalne, metaplan i in.)

mapy mentalne, metaplan i in.)

•

metody podające (uczenie się
przez przyswajanie),

•

metody problemowe (uczenie
się przez odkrywanie),

•

metody waloryzacyjne (uczenie
się przez przeżywanie),

•

metody praktyczne (uczenie
się przez działanie).

Metody oparte na słowie

Metody oparte na słowie

•

Opis - najprostszy sposób zaznajamiania

uczniów z nieznanymi im bliżej rzeczami,

zjawiskami, faktami itp. Dotyczy zwykle

charakterystyki cech, budowy, struktury itp.. =

właściwości względnie stałych. Stosowany na

wszystkich szczeblach szkoły. Zalecany zarówno,

gdy nie ma możliwości przeprowadzenia pokazu,

jak i wtedy, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie

opisywanych modeli, przedmiotów itp.

•

Opowiadanie - przedstawienie jakiejś akcji

rzeczywistej lub fikcyjnej, która przebiega w

określonym czasie. Temat może dotyczyć

biografii, wydarzeń, odkryć, historii itp.. ale

opracowanie jego treści musi nawiązywać do

posiadanej przez uczniów wiedzy i doświadczeń,

poszerzając je i wzbogacając.

•

Pogadanka = rozmowa z uczniami

Pogadanka = rozmowa z uczniami

kierowana przez nauczyciela, który

kierowana przez nauczyciela, który

zmierzając do osiągnięcia sobie znanego

zmierzając do osiągnięcia sobie znanego

celu, stawia pytania uczniom, na które

celu, stawia pytania uczniom, na które

oni udzielają odpowiedzi. Nauczyciel wie

oni udzielają odpowiedzi. Nauczyciel wie

do czego zmierza pytanie, zna odpowiedź

do czego zmierza pytanie, zna odpowiedź

i jakiego ciągu logicznego jest

i jakiego ciągu logicznego jest

składnikiem. Wykorzystywana zwłaszcza

składnikiem. Wykorzystywana zwłaszcza

w niższych klasach szkoły podstawowej.

w niższych klasach szkoły podstawowej.

!!! N musi mieć ustanowiony metodyczny

!!! N musi mieć ustanowiony metodyczny

cel pogadanki (wiedzieć czego się po niej

cel pogadanki (wiedzieć czego się po niej

spodziewać, mieć ustaloną kolejność

spodziewać, mieć ustaloną kolejność

pytań, mieć zaprojektowane zdania

pytań, mieć zaprojektowane zdania

•

Wykład = podstawowa forma kształcenia dorosłych (studia,

Wykład = podstawowa forma kształcenia dorosłych (studia,

referaty i odczyty na konferencjach, prelekcje). Wprowadzane

referaty i odczyty na konferencjach, prelekcje). Wprowadzane

w formie 15 min pod koniec SP >> przygotowanie do

w formie 15 min pod koniec SP >> przygotowanie do

korzystania z tej metody. Istota wykładu: bezpośrednie lub

korzystania z tej metody. Istota wykładu: bezpośrednie lub

pośrednie przekazywanie wiedzy jakiemuś audytorium. Typowy

pośrednie przekazywanie wiedzy jakiemuś audytorium. Typowy

dla wykładu jest przekaz informacji w sposób systematyczny i

dla wykładu jest przekaz informacji w sposób systematyczny i

logicznie konsekwentny.

logicznie konsekwentny.

•

Przygotowanie materiału nauczania na wykład:

Przygotowanie materiału nauczania na wykład:

- zaprowadzić logiczny porządek w treści (przykład ↔ reguła,

- zaprowadzić logiczny porządek w treści (przykład ↔ reguła,

streszczenia)

streszczenia)

- ustalić cele minimalne (co chcę przekazać)

- ustalić cele minimalne (co chcę przekazać)

- zaplanowanie treści wypoczynkowych i ich miejsca w

- zaplanowanie treści wypoczynkowych i ich miejsca w

strukturze wykładu

strukturze wykładu

- atrakcyjne ujęcie treści

- atrakcyjne ujęcie treści

- problemowy tok wykładu

- problemowy tok wykładu

- wybór i doskonalenie układu treści (układ liniowy,

- wybór i doskonalenie układu treści (układ liniowy,

koncentryczny i spiralny)

koncentryczny i spiralny)

- włączenie wykładu do lekcji

- włączenie wykładu do lekcji

Wspieranie rozumienia i zapamiętania:

Wspieranie rozumienia i zapamiętania:

-

Wypunktowanie najważniejszych zagadnień

Wypunktowanie najważniejszych zagadnień

-

Hasła klucze

Hasła klucze

-

Przykłady

Przykłady

-

Analogie

Analogie

-

Pomoce dydaktyczne, zwłaszcza wizualne

Pomoce dydaktyczne, zwłaszcza wizualne

Odmiany wykładu:

Odmiany wykładu:

a.

a.

Wykład konwencjonalny – treść jest bezpośrednio

Wykład konwencjonalny – treść jest bezpośrednio

przekazywana przez nauczyciela w gotowej

przekazywana przez nauczyciela w gotowej

formie do zapamiętania.

formie do zapamiętania.

b.

b.

Wykład problemowy - ilustracja jakiegoś

Wykład problemowy - ilustracja jakiegoś

problemu naukowego lub praktycznego

problemu naukowego lub praktycznego

c.

c.

Wykład konwersatoryjny – przeplatanie

Wykład konwersatoryjny – przeplatanie

fragmentów mówionych wykładu z

fragmentów mówionych wykładu z

wypowiedziami słuchaczy.

wypowiedziami słuchaczy.

lub

lub

a/ informacyjny - teść jest bezpośrednio

a/ informacyjny - teść jest bezpośrednio

przekazywana przez nauczyciela w gotowej do

przekazywana przez nauczyciela w gotowej do

zapamiętania postaci

zapamiętania postaci

b/ analityczny – przeprowadzenie analizy faktu lub

b/ analityczny – przeprowadzenie analizy faktu lub

procesu

procesu

c/ syntetyczny – podsumowanie materiału,

c/ syntetyczny – podsumowanie materiału,

utrwalenie wiadomości

utrwalenie wiadomości

d/ problemowy

d/ problemowy

•

Dyskusja dydaktyczna =

Dyskusja dydaktyczna =

wymiana zdań, myśli,

wymiana zdań, myśli,

poglądów uczestników grupy na dany temat.

poglądów uczestników grupy na dany temat.

Rozwija umiejętności wyrażania własnego

Rozwija umiejętności wyrażania własnego

stanowiska i uzasadniania go oraz wypracowywania

stanowiska i uzasadniania go oraz wypracowywania

stanowiska wspólnego z innymi, z zachowaniem

stanowiska wspólnego z innymi, z zachowaniem

szacunku dla przekonań innych.

szacunku dla przekonań innych.

•

Zalety:

Zalety:

- pobudza i rozwija myślenie

- pobudza i rozwija myślenie

- pomaga kształtować poglądy i przekonania

- pomaga kształtować poglądy i przekonania

- uczy oceny poglądów innych ludzi

- uczy oceny poglądów innych ludzi

- kształci umiejętność formułowania myśli i ich

- kształci umiejętność formułowania myśli i ich

wypowiadania

wypowiadania

-

uczy krytycznego spojrzenia na własne poglądy i

uczy krytycznego spojrzenia na własne poglądy i

zmusza do ich weryfikacji

zmusza do ich weryfikacji



Minusy: uczestnictwo głównie tych, co mają łatwość

Minusy: uczestnictwo głównie tych, co mają łatwość

wypowiadania się, są dobrze przygotowani i bardziej

wypowiadania się, są dobrze przygotowani i bardziej

obyci społecznie, a nie branie udziału lub „nie

obyci społecznie, a nie branie udziału lub „nie

przebijanie się” nieśmiałych

przebijanie się” nieśmiałych

•

Etapy:

Etapy:

1 wprowadzenie (sformułowanie problemu pobudzające do myślenia)

1 wprowadzenie (sformułowanie problemu pobudzające do myślenia)

2 dyskusja właściwa

2 dyskusja właściwa

3 podsumowanie wyników dyskusji

3 podsumowanie wyników dyskusji

•

Rodzaje

Rodzaje

Dyskusja wielokrotna

Dyskusja wielokrotna

: dyskusja prowadzona w małych grupach nad

: dyskusja prowadzona w małych grupach nad

tym samym zagadnieniem lub problemem stanowiącym element

tym samym zagadnieniem lub problemem stanowiącym element

jakiejś całości.

jakiejś całości.

Dyskusja okrągłego stołu

Dyskusja okrągłego stołu

: swobodna wymiana poglądów między U a

: swobodna wymiana poglądów między U a

N a także między samymi U. Uczestnicy, wymieniając własne

N a także między samymi U. Uczestnicy, wymieniając własne

poglądy i doświadczenia, wzajemnie udzielają sobie wyjaśnień, które

poglądy i doświadczenia, wzajemnie udzielają sobie wyjaśnień, które

następnie koryguje oraz uzupełnia osoba prowadząca dyskusję.

następnie koryguje oraz uzupełnia osoba prowadząca dyskusję.

Debata

Debata

: analiza argumentów "za i przeciw".

: analiza argumentów "za i przeciw".

Seminarium

Seminarium

: dyskusja grupowa poprzedzona samodzielną pracą

: dyskusja grupowa poprzedzona samodzielną pracą

uczestników. Celem jest pogłębienie wiadomości z pewnej dziedziny

uczestników. Celem jest pogłębienie wiadomości z pewnej dziedziny

wiedzy oraz opanowanie metod badań w tej dziedzinie.

wiedzy oraz opanowanie metod badań w tej dziedzinie.

Dyskusja panelowa

Dyskusja panelowa

(dyskusja obserwowana, panel): cechą

(dyskusja obserwowana, panel): cechą

charakterystyczną jest istnienie dwóch gremiów: dyskutującego

charakterystyczną jest istnienie dwóch gremiów: dyskutującego

(eksperci – panel) i słuchającego (audytorium). W 1. fazie

(eksperci – panel) i słuchającego (audytorium). W 1. fazie

wypowiadają się eksperci, w 2. fazie głos może zabierać każdy.

wypowiadają się eksperci, w 2. fazie głos może zabierać każdy.

Dyskusja związana z wykładem

Dyskusja związana z wykładem

: dyskusja odnosząca się do wykładu,

: dyskusja odnosząca się do wykładu,

mająca na celu wyjaśnienie wątpliwości uczących, co do tez i

mająca na celu wyjaśnienie wątpliwości uczących, co do tez i

sformułowań zawartych w wykładzie oraz uzyskiwanie od nich

sformułowań zawartych w wykładzie oraz uzyskiwanie od nich

informacji zwrotnej dotyczącej zrozumienia treści.

informacji zwrotnej dotyczącej zrozumienia treści.

Metody problemowe (gry

Metody problemowe (gry

dydaktyczne)

dydaktyczne)

Burza mózgów

Burza mózgów

(giełda pomysłów, sesja odroczonego

(giełda pomysłów, sesja odroczonego

wartościowania, metoda Osborna, brainstorming, jarmark

wartościowania, metoda Osborna, brainstorming, jarmark

pomysłów, sesja odroczonej oceny)

pomysłów, sesja odroczonej oceny)

Cele stosowania:

Cele stosowania:

•

jako rozgrzewka umysłowa = pobudzenie aktywności

jako rozgrzewka umysłowa = pobudzenie aktywności

umysłowej U na początku zajęć (

umysłowej U na początku zajęć (

zapisz jako najwięcej skojarzeń

ze słowem .., jakie zastosowanie może mieć …)

•

dla ustalenia posiadanej przez U wiedzy

dla ustalenia posiadanej przez U wiedzy

•

dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy

dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy

•

dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu

dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu

Zasady:

Zasady:

•

każdy pomysł jest dobry

każdy pomysł jest dobry

•

ważniejsza jest liczba pomysłów niż ich jakość

ważniejsza jest liczba pomysłów niż ich jakość

•

pomysł zapisywany jest w formie podanej przez autora

pomysł zapisywany jest w formie podanej przez autora

•

pomysły nie są komentowane ani krytykowane

pomysły nie są komentowane ani krytykowane

•

każdy ma równe prawo do zgłaszania pomysłów

każdy ma równe prawo do zgłaszania pomysłów

•

pomysły są zgłaszane w wyznaczonym czasie

pomysły są zgłaszane w wyznaczonym czasie

Co zrobić, by wszyscy U byli

zaangażowani w b.m.?:

I – burza mózgów; każdy zapisuje

własne pomysły na oddzielnych
kartkach,

II – analiza pomysłów; odczytywanie

wszystkich pomysłów, odrzucanie
powtarzających się i wybranie
najtrafniejszych,

Mapa pojęciowa

Mapa pojęciowa

(mapa myślowa, mapa pamięci,

(mapa myślowa, mapa pamięci,

mapa mentalna).

mapa mentalna).

= wizualne opracowanie problemu z wykorzystaniem

= wizualne opracowanie problemu z wykorzystaniem

rysunków, obrazów, symboli, zwrotów, haseł.

rysunków, obrazów, symboli, zwrotów, haseł.

Najczęściej w formie plakatu.

Najczęściej w formie plakatu.

•

Cel: usystematyzowanie świeżo zdobytej wiedzy,

Cel: usystematyzowanie świeżo zdobytej wiedzy,

wizualizacja posiadanych wiadomości, zrozumienie

wizualizacja posiadanych wiadomości, zrozumienie

związków i zależności.

związków i zależności.

•

Etapy:

Etapy:

1 podanie tematu, sposoby i źródeł pracy oraz cezury

1 podanie tematu, sposoby i źródeł pracy oraz cezury

czasowej

czasowej

2 burza mózgów lub gromadzenie materiałów

2 burza mózgów lub gromadzenie materiałów

3 segregowanie, analizowanie, klasyfikowanie

3 segregowanie, analizowanie, klasyfikowanie

4 rozplanowanie plakatu

4 rozplanowanie plakatu

5 wykonanie

5 wykonanie

6 prezentacja prac, ocena

6 prezentacja prac, ocena

Metoda projektu =

Metoda projektu =

wykonanie przez uczniów zadania

wykonanie przez uczniów zadania

obejmującego większą partię materiału, często z różnych

obejmującego większą partię materiału, często z różnych

przedmiotów.

przedmiotów.

•

Rodzaje projektów:

Rodzaje projektów:

- projekty badawcze = zbieranie i systematyzowanie

- projekty badawcze = zbieranie i systematyzowanie

informacji o pewnych zagadnieniach,

informacji o pewnych zagadnieniach,

- projekty działania lokalnego = podjęcie jakiegoś działania

- projekty działania lokalnego = podjęcie jakiegoś działania

w środowisku lokalnym – parki, place zabaw,

w środowisku lokalnym – parki, place zabaw,

Metoda przypadków =

Metoda przypadków =

rozpatrywanie przez grupę jakiegoś

rozpatrywanie przez grupę jakiegoś

przypadku zawierającego problem. Szuka się odpowiedzi

przypadku zawierającego problem. Szuka się odpowiedzi

na pytania: jakie jest inne rozwiązanie problemu, co

na pytania: jakie jest inne rozwiązanie problemu, co

należałoby zrobić, żeby przedsięwzięcie się

należałoby zrobić, żeby przedsięwzięcie się

powiodło/zapobiec zaistniałym skutkom, jaką decyzje

powiodło/zapobiec zaistniałym skutkom, jaką decyzje

podjąłbyś na miejscu bohatera. Przypadek musi być

podjąłbyś na miejscu bohatera. Przypadek musi być

dobrze dobrany.

dobrze dobrany.

•

Etapy:

Etapy:

1 poznanie opisu przypadku

1 poznanie opisu przypadku

2 zadawanie pytań dotyczących przypadku

2 zadawanie pytań dotyczących przypadku

3 analiza opisu zdarzenia

3 analiza opisu zdarzenia

4 znalezienie optymalnych sposobów rozwiązania problemu

4 znalezienie optymalnych sposobów rozwiązania problemu

5 ocena przebiegu zajęć

5 ocena przebiegu zajęć

Metaplan =

Metaplan =

Sposób prowadzenia dyskusji dydaktycznej, po

Sposób prowadzenia dyskusji dydaktycznej, po

której tworzy się plakat, na którym w wyznaczonych miejscach

której tworzy się plakat, na którym w wyznaczonych miejscach

umieszczają karteczki z odpowiedziami na pytania Jak jest?

umieszczają karteczki z odpowiedziami na pytania Jak jest?

(Jak było?); Jak być powinno?; Dlaczego nie jest (nie było) tak,

(Jak było?); Jak być powinno?; Dlaczego nie jest (nie było) tak,

jak być powinno? oraz wnioskami. Sprawozdawcy prezentują

jak być powinno? oraz wnioskami. Sprawozdawcy prezentują

efekty pracy grup, wnioski ze wszystkich plakatów mogą być

efekty pracy grup, wnioski ze wszystkich plakatów mogą być

zebrane jako wspólne rozwiązanie problemu.

zebrane jako wspólne rozwiązanie problemu.

Drzewo decyzyjne =

Drzewo decyzyjne =

graficzny zapis analizy procesu

graficzny zapis analizy procesu

podejmowania decyzji, pozwalający rozważyć związki między

podejmowania decyzji, pozwalający rozważyć związki między

różnymi możliwościami rozwiązań, ich konsekwencjami oraz

różnymi możliwościami rozwiązań, ich konsekwencjami oraz

wartościami uznawanymi przez osobę podejmującą decyzje

wartościami uznawanymi przez osobę podejmującą decyzje

lub oceniającą decyzje już podjęte.

lub oceniającą decyzje już podjęte.

•

Etapy

Etapy

- sformułowanie problemu, który uczniowie wpisują w pień

- sformułowanie problemu, który uczniowie wpisują w pień

drzewa

drzewa

- określenie celów i wartości najbardziej istotnych dla

- określenie celów i wartości najbardziej istotnych dla

podejmującego decyzję (korona drzewa).

podejmującego decyzję (korona drzewa).

- zaproponowanie jak największej liczby rozwiązań (gałęzie

- zaproponowanie jak największej liczby rozwiązań (gałęzie

drzewa).

drzewa).

- określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdego

- określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdego

rozwiązania z punktu widzenia stawianych celów i przyjętych

rozwiązania z punktu widzenia stawianych celów i przyjętych

wartości.

wartości.

- podjęcie najwłaściwszej decyzji.

- podjęcie najwłaściwszej decyzji.

Drama = improwizacja angażująca

ruch, mowę, myśli i uczucia. Dostarcza
bezpośredniego doświadczenia,
przekraczającego zakres zwykłej
informacji, wzbogacającego
wyobraźnię i poruszającego emocje i
umysł.

Temat jest wzięty z życia, z literatury lub

wymyślony. Umożliwia ona przeżycie
określonych problemów, poszukiwanie
własnych rozwiązań i dokonywanie
wyborów.