Joanna Raatz III rok EEiT, gr.2
Recenzja artykułu Jana Rutkowskiego „Współczesne dylematy edukacyjne”
[w:] „Wychowanie w Przedszkolu” 2/2004
Publikacja „Współczesne dylematy edukacyjne” to szczególny esej autorstwa Jana Rutkowskiego rozważający problem ideałów pojawiających się w różnych koncepcjach pedagogicznych a będących odpowiedzią na konkretne sytuacje polityczne i etyczne ludności w danym okresie dziejów ludzkości. Swoista dyskusja toczy się głównie wokół problemu akceptacji lub odrzucenia transcendentnego wymiaru życia i przejawów określonego stanowiska w działaniach pedagogicznych.
Praca Rutkowskiego jest opracowaniem zawierającym w sobie niezwykle szeroki horyzont patrzenia na wpływ przekonań nauczyciela, pedagoga, (które w pewnym stopniu są przecież wynikiem nacisków społecznych) na podstawy jego działań pedagogicznych i na bazowe elementy jego sposobu podchodzenia do uczniów. Autor rozstrzyga logiczne argumenty przemawiające zarówno za, jak i przeciw przyjęciu transcendencji. Nie skupia się on jednak na samym wyniki tego sporu, ale właśnie na znaczeniu światopoglądu w perspektywie wychowawczej. Wyjątkowo trafna według mnie jest uwaga powtórzona za Charlsem Taylorem o oświeceniowej tradycji dzisiejszej kultury cywilizacji zachodniej, w której nie ma miejsca na jakikolwiek metafizyczny wymiar życia, co wpajane jest dzieciom już od najmłodszych lat. Nie ma tu miejsca, jak mówi Rutkowski, na arystotelesowskie „dobre życie” czy jakiekolwiek utopijne aspiracje.
Dylematy te Rutkowski przenosi w bardzo ciekawy sposób na wytłumaczenie odrzucenia przez dzisiejszą młodzież wartości tradycji. Postrzegana jest ona, bowiem jedynie jako udowodnienie wyższości czasów obecnych nad historią. Wiąże się to także wg Rutkowskiego z odrzuceniem dążenia do doskonałości, niewiarą w istnienie wartości najwyższych.
Niezwykła ta dyskusja odnajduje koniec w pytaniu o istnienie sensu edukacji. Rutkowski przewrotnie zauważa tu, że odrzucenie transcendencji stawia celowość wszelkiego wychowania pod znakiem zapytania. Jednakże „świadomość” spuścizny minionych pokoleń oraz tego, że po naszej śmierci świat ludzkich spraw będzie trwał nadal, w sposób istotny odróżnia ludzi od zwierząt, implikując jednocześnie konieczność kształcenia w świecie ludzkim i- do świata ludzkiego”. Wnioskiem tu wysnuwanym przez Rutkowskiego jest istnienie konfliktu między ścierającymi się teoriami. Autor zauważa to wady i zalety konkretnego podejścia do edukacji- mówi o egoizmie przy odrzucaniu transcendencji podkreślając jednak stałość budowanej na tej podstawie konstrukcji. Jawi się, więc tu wyraźnie, iż najistotniejszym problemem w procesie wychowania przestaje być brak skutecznych środków czy technik, a staje się nim problem ideału wychowawczego wyznaczający dany kierunek procesu edukacyjnego.
Artykuł ten jest według mnie jedną z wartościowszych publikacji na omówiony temat. Jedyną wada, jaką dostrzegam jest zignorowanie czy niedocenianie do końca wpływu danego społeczeństwa i kultury nie tyle na poglądy samego pedagoga, ile, poprzez proces socjalizacji, na samo młode pokolenie. Wspomina, bowiem Rutkowski relatywizm kulturowy, do którego dążą dzisiejsze cywilizacje, rozpatrując go jednak w innych kategoriach.
Podsumowując, omawiany artykuł to publikacja według mnie niezwykle trafna i wartościowa. Ukazuj w sposób elokwentny w szerokim ujęciu współczesne dylematy edukacyjne pobudzając do głębokich refleksji, z którymi każdy chyba wychowawca powinien się w pewnym momencie zmierzyć.
Joanna Raatz III rok EEiT gr. 2
Charakterystyka alternatywnego programu wychowania przedszkolnego
Galina Dolya jest Dyrektorem Merytorycznym " Key to Learning Ltd", oraz Dyrektorem Projektu w centrum wczesnej edukacji - "Lśniące oczy i pracowite umysły". Obie organizacje zajmują się promowaniem i wspieraniem nowoczesnych i innowacyjnych podejść do kwestii edukacyjnych, oraz zapewniają treningi i szkolenia dla nauczycieli.
W trakcie trwania swojej kariery zawodowej Galina pracowała na wszystkich poziomach edukacji, począwszy od nauczania początkowego, aż po poziom akademicki. W ciągu 25 lat swojej pracy zajmowała różne stanowiska, pracowała jako nauczycielka, dyrektor szkoły eksperymentalnej, Krajowy Doradca do spraw Edukacji, oraz kierownik katedry na Moskiewskim Uniwersytecie Eureka.
Dnia 25 listopada 2008 roku mieliśmy okazję sluchać znakomitego wykładu na temat alternatywnych programów dla wychowania przedszkolnego, postaram się scharakteryzować jeden z nich. Żeby zachować spójność logiczną i niczego nie pominąć posiłkowałam się stronami internetowymi na temat teorii Wygotskiego, i programów proponowanych przez Galinę Doly'ie.
Program "Klucz do uczenia się" to unikalny program edukacyjny opracowany w oparciu o pomysły, których autorem jest Lew Wygotsky. Dodatkowo, do programu dodano także pomysły, które powstały w oparciu o najnowsze wyniki prowadzonych na całym świecie badań nad procesem uczenia się dzieci.
Sercem programu jest myślenie symboliczne, czyli zdolność dziecka do interpretowania symboli. Badania pokazują, że dzieci, które rozwijają zdolność myślenia symbolicznego od najmłodszych lat, z czasem rozwijają w sobie różne talenty. Dzięki wczesnej umiejętności interpretowania symboli dzieci uczą się płynnie czytać, są dobre w matematyce, odczytują zapis nutowy i uzyskują ponadprzeciętne wyniki, jeśli chodzi o kreatywne podejście i umiejętności.
Program "Klucz do uczenia się" różni się od pozostałych programów, ponieważ najważniejszym celem staje się zdobycie narzędzi umożliwiających postęp, a nie konkretny cel edukacyjny - istotnie jest "jak", a nie "co". Dzięki temu programowi dzieci zdobywają wiedzę i umiejętności, lecz uczą się także, jak wiedzę zdobywać.
Jak to działa?
Każde dziecko, bez względu na swoją inteligencję, musi zdobyć podstawowe umiejętności poznawcze, aby mogło logicznie myśleć, postrzegać świat w sposób usystematyzowany, uporządkowany i rozsądny, by wiedziało, jak należy się uczyć i by mogło wykorzystać swoją inteligencję przy poznawaniu świata i rozwiązywaniu napotkanych problemów bez konieczności korzystania z pomocy.
Program: codziennie dwie sesje w małych grupach. Dwanaście modułów, każdy składający się z maksymalnie sześćdziesięciu sesji, tworzy odpowiednie warunki do otwierania umysłów, dzięki czemu nauka staje się przyjemnością a kreatywność może się rozwijać.
Przy pomocy znaków dzieci uczą się niezależnie analizować rzeczywistość, znajdować sposoby rozwiązania napotkanych problemów, dostrzegać i rozumieć strukturę różnorodnych przedmiotów, a także wyrażać własny stosunek do otaczającego je świata Rozwój umiejętności prowadzi do znaczących zmian w osobowości dziecka. Dzieci zaczynają planować i organizować swoje zabawy, otwarcie przedstawiają swój punkt widzenia, proponują nietuzinkowe rozwiązania napotykanych problemów, z łatwością współpracują, a przede wszystkim wierzą w siebie i w swoje umiejętności.
Czym są zdolności?
Program "Klucz do uczenia się" rozwija umiejętności poznawcze dzieci, czyli ich umiejętność zdobywania wiedzy.
Czym są zdolności? Każdy myśli, że zna odpowiedź na to pytanie, ale tak nie jest.
Jeśli dziecko umie myśleć lepiej od innych, szybko uczy się nowych rzeczy, zaskakuje nas swoimi osiągnięciami w czytaniu i zdolnościami matematycznymi, mówimy wówczas, że dziecko ma talent, lub że jest uzdolnione. Jeśli dziecko lubi grać na instrumentach muzycznych, lubi śpiewać i ma poczucie rytmu, myślimy, że ma zdolności muzyczne. Gdy dziecko zaskakuje nas dojrzałością swych rysunków, myślimy, że ma zdolności artystyczne. W ten właśnie sposób postrzegamy zdolności.
Ale jak one powstają? Po prostu się pojawiają?
Niektórzy myślą, że zdolności są darem; inni twierdzą, że są one dziedziczone, a jeszcze inni uważają, że zdobywamy je w procesie kształcenia. Niezależnie od tego, jak je zdobywamy, to właśnie dzięki ich tajemniczej mocy dzieci odnoszą sukcesy. Innymi słowy, wszyscy dobrze znamy konsekwencje posiadania poszczególnych zdolności, niektórzy zastanawiają się, jak one się rodzą, ale niewiele osób wie, czym są naprawdę.
Jakie zdolności gwarantują dziecku odniesienie sukcesu w zdobywaniu wiedzy?
Umiejętności to te uniwersalne "zdolności myślowe" wspólne dla wszystkich ludzi, które umożliwiają odniesienie sukcesu w dowolnych przedsięwzięciach. Dziecko może doskonale się rozwinąć i nabyć wszechstronne umiejętności dzięki wykorzystywaniu narzędzi kulturowych (znaków, symboli, planów, tekstu, map, formuł, języka), które są dla dziecka nie tylko poszczególnymi, osobnymi umiejętnościami, ale które dziecko przyswaja podczas wykonywania czynności w celu uzyskania zamierzonego celu.
Od narodzin dziecko żyje i rozwija się w świecie stworzonym przez ludzi i poznaje go. W procesie dorastania dziecka kluczową rolę odgrywa praca mózgu. Nie funkcjonuje on u dziecka tak, jak mózg zwierząt, który jest z góry zaprogramowany do odtwarzania i narzucania określonych zachowań. Ludzki mózg różni się od mózgu zwierząt nieograniczoną możliwością uczenia się nowych rzeczy. Rozwój dziecka zależy od tego, w jaki sposób te nieograniczone możliwości zostaną wykorzystane.
Umiejętność tworzenia nowych schematów jest jedną z najistotniejszych umiejętności wykorzystywanych w procesie uczczenia. Nie przedstawiają one realnego świata w sposób bezpośredni, lecz stanowią wewnętrzny model przedmiotów, wydarzeń lub sytuacji. Te "wewnętrzne modele" nie ukazują poszczególnych przedmiotów, lecz związki i zależności zachodzące między nimi a ich częściami.
Aby pomóc dzieciom rozwinąć zdolność tworzenia schematów, musimy je nauczyć rysować, budować, a także tworzyć modele "zewnętrzne" przedstawiające rzeczywistość. Musimy także nauczyć dziecko, jak należy się nimi posługiwać. Najpierw dziecko uczy się używać prawdziwych przedmiotów i ich modeli, a następnie zaczyna tę samą zasadę przedstawiania stosować w procesach myślowych. Dziecko tworzy schematy, plany i rysunki, które później będzie mogło przywołać, i które będą stanowiły "nawyki umysłowe" - będzie to droga na skróty ułatwiająca dojście do rozwiązania problemów.
Program "Klucz do uczenia się" różni się od innych, gdyż głównym punktem jest rozwinięcie zdolności poznawczych, a nie nauczenie konkretnych umiejętności. Należy się skupić nie tylko na umiejętnościach i wiedzy, jaką dziecko ma zdobyć, gdy ma 3, 4, 5 lat. Najważniejsze jest, jak dziecko myśli, jaką ma wyobraźnię i jak odbiera świat. Oczywiście nie można oddzielić wiedzy i umiejętności od rozwoju umiejętności zdobywania wiedzy, ale dostępny jest taki ogrom informacji i tyle umiejętności, że należy postawić pytanie, jak wybrać te, których chcemy dziecko nauczyć.
Narzędzia umysłu….
Aby zwiększyć swoje zdolności fizyczne, ludzie posługują się specjalnie zaprojektowanymi przyrządami - taki sprzęt pomaga nam osiągnąć lepszy poziom sprawności fizycznej. W analogiczny sposób program ten stworzył "narzędzia umysłu", które zwiększają możliwości naszego mózgu. Każde dziecko, bez względu na swoją inteligencję, musi zdobyć podstawowe umiejętności poznawcze, aby mogło logicznie myśleć, postrzegać świat w sposób usystematyzowany, uporządkowany i rozsądny, by wiedziało, jak należy się uczyć i by mogło wykorzystać swoją inteligencję przy poznawaniu świata i rozwiązywaniu napotkanych problemów bez konieczności korzystania z pomocy.
Program poznawczy zwiększa zdolności umysłu, zwiększa rozumienie i udoskonala procesy myślowe dziecka, przez co zwiększa umiejętność dziecka do przyswajania wiedzy. Omawiany program skupia się na umiejętności interpretowania świata i stosowanych w nim symboli. Ludzkość wymyśliła wiele znaków, a główna trudność nie polega na tym, by nauczyć się zasad, lecz na tym, by odpowiednio tych znaków używać, rozumieć ich znaczenie i rzeczywistość za nimi ukrytą.
Zrozumienie kultury wypracowanej przez ludzkość nie zależy tylko od poznania konkretnej wiedzy i opanowania umiejętności, lecz od przyswojenia uniwersalnych metod analizowania rzeczywistości. Stopień zrozumienia tych metod wpływa na różnice w umiejętnościach dzieci. Umiejętności dzieci przedstawiają ich sposoby orientowania się w otaczającym je świecie, a także umiejętność wybrania najważniejszych elementów niezbędnych do rozwiązania napotkanych problemów.
Metody te nie są dziedziczone, lecz są nieustannie rozwijane i udoskonalane. Dziecko może je przyswoić wyłącznie z pomocą osoby dorosłej na specjalnie przygotowanych sesjach edukacyjnych przedstawionych w programie. Po opanowaniu technik dziecko może skutecznie radzić sobie w różnych sytuacjach i może rozwiązywać różnorodne problemy. Szczególną cechą tych "kulturowych" metod jest to, iż są one wykorzystywane nie tylko do przedstawiania rzeczywistości, lecz także symboli, które ją przedstawiają. Są to symbole, wykresy, modele i plany.
Przy pomocy znaków dzieci uczą się niezależnie analizować rzeczywistość, znajdować sposoby rozwiązania napotkanych problemów, dostrzegać i rozumieć strukturę różnorodnych przedmiotów, a także wyrażać własny stosunek do otaczającego je świata. Rozwój umiejętności prowadzi do znaczących zmian w osobowości dziecka. Dzieci zaczynają planować i organizować swoje zabawy, otwarcie przedstawiają swój punkt widzenia, proponują nietuzinkowe rozwiązania napotykanych problemów, z łatwością współpracują, a przede wszystkim wierzą w siebie i w swoje umiejętności.