KONKURENCJA

MONOPOLISTYCZNA

TEORIA KONKURENCJI

MONOPOLISTYCZNEJ



Opisuje ona funkcjonowanie gałęzi o dużej liczbie
małych przedsiębiorstw, z których każde może
pominąć możliwość wpływu własnych decyzji na
zachowanie innych firm. Dla długiego okresu
zakładamy także swobodę wejścia i wyjścia z
gałęzi.



Każde z przedsiębiorstw ma tutaj do czynienia z
opadającą krzywą popytu.

TEORIA KONKURENCJI
MONOPOLISTYCZNEJ



Konkurencja monopolistyczna dotyczy
gałęzi, w której każde przedsiębiorstwo
do pewnego stopnia może wpływać na
wielkość swego udziału w rynku,
zmieniając stosunek własnych cen do cen
konkurentów



Krzywa popytu na wyroby lub usługi
takiego przedsiębiorstwa nie jest
pozioma, bo produkty różnych firm są
substytutami tylko w ograniczonym
stopniu.

KONKURENCJA
MONOPOLISTYCZNA



Gałęzie, w których panuje konkurencja
monopolistyczna, charakteryzują się
różnicowaniem produktów.
Dla sklepu spożywczego na rogu ulicy jest ono
oparte na lokalizacji, a w innych przypadkach
polega a przywiązaniu klienta do określonej
marki wyrobu.



Zakłada również ograniczone możliwości
osiągania korzyści skali, co sprawia, że istnieje
wielu producentów, mogących nie uwzględniać
zależności od poszczególnych rywali.

KRZYWA POPYTU GAŁĘZI



Obrazuje wielkość produkcji, na którą istniałoby
zapotrzebowanie przy każdym poziomie cen.



Udział w rynku każdej z firm zależy od liczby
przedsiębiorstw w gałęzi i ceny przez nie
żądanej. Przy danej liczbie przedsiębiorstw
przesunięcie krzywej popytu na wyroby gałęzi
przesunie krzywą popytu na produktu każdego z
nich.



Przy danej krzywej popytu na produkty gałęzi
wzrost (spadek) liczby przedsiębiorstw w tej
gałęzi przesunie krzywa popytu każdego
przedsiębiorstwa w lewo (prawo) wraz ze
spadkiem (wzrostem) jego udziału w rynku.

RÓWNOWAGA

PRZEDSIĘBIORSTWA W

WARUNKACH

KONKURENCJI

MONOPOLISTYCZNEJ

OLIGOPOL I

WSPÓŁZALEŻNOŚĆ



W realnej gospodarce rynkowej w wielu
dziedzinach produkcji mamy do czynienia z
sytuacją oligopolistyczną, w której
występuje kilku wielkich dostawców
danego towaru.



Istotą oligopolu (gałęzi oligopolistycznej)
jest to, że każdy jego uczestnik musi
uwzględnić wpływ własnych działań na
decyzje stosunkowo nielicznych rywali.

STRUKTURA RYNKU
OLIGOPOLISTYCZNEGO



W kluczowych dziedzinach gospodarki narodowej
żadne przedsiębiorstwo nie może osiągnąć takiej
skali produkcji, aby zaspokoić potrzeby rynku
krajowego i zagranicznego.



Korzyści skali sprzyjają istnieniu niewielu dużych
przedsiębiorstw i z małą ilością kapitału nie jest w
stanie wejść do tych gałęzi żaden konkurencyjny
producent.



Ta struktura powoduje, że każdy z wielkich
producentów przy ustalaniu ceny rynkowej musi
brać pod uwagę prawdopodobne zachowanie się
innych konkurentów w tej samej branży

STRUKTURA RYNKU
OLIGOPOLISTYCZNEGO



Pozycja ekonomiczna poszczególnych
oligopolistów z reguły nie jest jednakowa i
najsilniejszy z nich ustala cenę, spełniając
rolę przywódcy cenowego.



Zmiana ceny jest zwykle sygnalizowana przez
lidera, zaś pozostali oligopoliści akceptują
proponowaną zmianę lub nie. Zależy to w
znacznej mierze od stopnia współpracy lub
ostrości konkurencji między oligopolistami.



Decyzje podejmowane przez każdego z
oligopolistów opierają się na ocenie możliwej
reakcji innych przedsiębiorstw w tej gałęzi.

ZŁAMANA KRZYWA

POPYTU W OLIGOPOLU



W warunkach oligopolistycznej konkurencji, przy
przyjętej funkcji popytu, podwyżka cen okazuje
się nieopłacalna



Oligopoliście nie opłaca się obniżyć ceny, gdyż
inni mogą zrobić to samo, a w rezultacie obniży
się elastyczność popytu, spadnie utarg
całkowity i zmniejszy się jego zysk.

ZŁAMANA KRZYWA

POPYTU W OLIGOPOLU

Występuje więc zjawisko współzależności
polegające na tym, że zachowanie
poszczególnych firm silnie zależy od
postępowania konkurentów.

Cena na rynku oligopolistycznym rośnie
tylko wtedy, gdy następuje wzrost kosztów
produkcji u wszystkich oligopolistów.
Wówczas podwyżka cen wynika z dążenia
do przywrócenia pierwotnego poziomu
zysku.

ZMOWA CZY

KONKURENCJA?



Jeżeli producenci w gałęzi ustalą, że będą
działali, jakby byli monopolem, to suma ich
zysków zostanie zmaksymalizowana.



Jeżeli oligopoliści umawiają się, że będą
produkować tyle samo co monopol, to
występuje porozumienie
monopolistyczne.

Zmowa jest jawnym lub tajnym
porozumieniem między przedsiębiorstwami,
które ma na celu uniknięcie wzajemnej
konkurencji.

ZMOWA CZY

KONKURENCJA?



W wyniku zmowy, polegającej na
ograniczaniu produkcji do ustalonego
poziomu, maksymalizowane są łączne
zyski oligopolu.



Zrównują się one z zyskami, które
osiągnąłby monopolista wielozakładowy.



Jednak każde z przedsiębiorstw, przy
koszcie krańcowym ma bodźce do
wyłamania się ze zmowy i zwiększenia
produkcji.

Przy koszcie krańcowym
każda z firm mogłaby
zwiększyć produkcję
(sprzedając po nieco
niższej cenie).

Jednak zyski te powstają kosztem
partnerów zmowy. Produkcja gałęzi jest
teraz większa niż ustalona, zyski
całkowite są niższe i inne firmy muszą na
tym tracić.

Jeżeli jedno z

przedsiębiorstw zwiększy

produkcję, nie trzymając

się ustalonej ceny, to

jego zyski, wzrosną, bo

utarg krańcowy

przewyższa koszt

krańcowy.

OLIGOPOLIŚCI SĄ ZATEM
ROZDARCI MIĘDZY DĄŻENIEM DO
ZMOWY, POZWALAJĄCEJ
ZMAKSYMALIZOWAĆ ŁĄCZNE
ZYSKI, A POKUSA
KONKUROWANIA W NADZIEI NA
ZWIĘKSZENIE, KOSZTEM RYWALI,
WŁASNEGO UDZIAŁU W RYNKU I
SWOICH ZYSKÓW

MONOPOL PEŁNY

MONOPOL PEŁNY TO JEDEN Z MODELI
WYZNACZONYCH PRZEZ EKONOMISTÓW
MAJĄCYCH CHARAKTERYZOWAĆ RYNEK.
ZAKŁADA ON IŻ NA RYNKU DZIAŁA JEDEN

PRODUCENT

I WIELE KUPUJĄCYCH. ZE

WZGLĘDÓW TECHNICZNYCH CZY TEŻ
ADMINISTRACYJNO PRAWNYCH NIE MA
MOŻLIWOŚCI WEJŚCIA NA RYNEK,
OPANOWANY PRZEZ JEDNEGO PRODUCENTA
- MONOPOLISTĘ, ZAŚ PRODUKTY
WYTWARZANE PRZEZ

MONOPOL

NIE MAJĄ

BLISKICH

SUBSTYTUTÓW

. ZARÓWNO

PRODUCENT

JAK I

KONSUMENCI

POSIADAJĄ

PEŁNĄ WIEDZĘ O RYNKU.



Pełny monopol oznacza wyłączność w
produkcji określonego wyrobu lub
świadczonych usług. Jest on więc
przeciwieństwem doskonałej konkurencji.



O ile w warunkach doskonałej konkurencji
producent jest cenobiorcą o tyle w warunkach
monopolu producent jest cenotwórcą. Nie
rynek panuje nad producentem, lecz monopol
nad rynkiem. Monopol kształtuje cenę,
manipuluje rozmiarami podaży produkcji
i nagina zachowanie konsumenta dla
swoich korzyści.

Miarą siły monopolu jest nadwyżka ceny
nad kosztami wytwarzania. Siłę monopolu
z jednej strony ograniczą pojawiające się
substytuty, z drugiej zaś elastyczność
popytu, czyli reakcje konsumentów, które
mogą spowodować taki spadek popytu, iż
utarg całkowity zmniejszy się i podwyżka
cen stanie się nieopłacalna

ŹRÓDŁA MONOPOLU PEŁNEGO



Rząd lub władze lokalne przyznają firmie prawo
do wyłącznej produkcji danego produktu lub
świadczenia danej usługi.



Przedsiębiorstwo może wejść w posiadanie patentu,
praw autorskich lub znaków firmowych,
uniemożliwiających powielanie technologii lub
produktów przez innych producentów, dzięki czemu
zdobywa monopolistyczną pozycję na rynku.



Monopol może wynikać z prawa własności do
specyficznych, niepowtarzalnych, występujących w
niewielkiej ilości zasobów naturalnych, potrzebnych
do produkcji danego dobra.



Monopol może być związany z rosnącymi korzyściami
skali.

CENA



W okresie krótkim monopolista będzie dostarczał

na rynek produkty po cenie równej utargowi

przeciętnemu. W monopolu nabywcy płacą wyższe

ceny za mniejszą ilość nabywanych towarów.



W okresie długim monopolista nie musi

produkować przy najniższym poziomie

długookresowego kosztu przeciętnego. Ponieważ

uniemożliwia wejście na rynek innym firmom, nie

jest zagrożony ze strony konkurencji. Może

również osiągnąć zyski nadzwyczajne.

Jednym ze sposobów osiągania zysków
monopolistycznych jest ograniczenie produkcji
przy równoczesnym podnoszeniu cen.

DYSKRYMINACJA CENOWA



Ma miejsce wówczas, kiedy ten sam produkt
sprzedawany jest po różnych cenach w tym samym
miejscu i czasie.



Monopol może stosować różne ceny dla kolejnych
jednostek produktu sprzedawanych danemu odbiorcy.
Monopol stosując dyskryminacje cenową zmierza do
tego, aby przychód marginalny zrównał się z kosztem
marginalnym na wszystkich rynkach, na których
sprzedaje swój produkt. Czyli monopol stosujący
dyskryminacje cenową sprzedaje ten sam
produkt po cenie wyższej na rynku, na którym
popyt jest stosunkowo sztywny oraz o cenie
niższej na rynku o popycie bardziej
elastycznym

Na podstawie dokumentacji UOKIK



Produkty są
zróżnicowane, które są
dość bliskimi
substytutami



Kilku producentów a
wielu kupujących



Wejście na rynek nie jest
ograniczone przepisami
administracyjnymi, ale
ograniczone jest dużymi
nakładami kapitałowymi,
np. na wybudowanie
nowej fabryki



Jeden produkt i nie
istnieją jego substytuty



Jeden sprzedający i
wielu kupujących



Brak możliwości wejścia
na rynek z przyczyn
technicznych,
ekonomicznych oraz
administracyjnych.



Producent dyktuje ilość
towaru, czyli wielkość
produkcji, jakość towaru
oraz jego cenę.

OLIGOPOL

MONOPOL PEŁNY

MONOPSON

MONOPSON TO TAKA FORMA RYNKU, NA
KTÓRYM ISTNIEJE TYLKO JEDEN
ODBIORCA (PRZEDSIĘBIORSTWO
POŚREDNICZĄCE W HANDLU) ORAZ
WIELU DOSTAWCÓW PEWNEGO TOWARU
LUB USŁUGI. MONOPSONAMI SĄ
ZAZWYCZAJ FIRMY PAŃSTWOWE, NP.
KUPUJĄCE

ROPĘ NAFTOWĄ

GAZ ZIEMNY

LUB

USŁUGI ZDROWOTNE

PRZEDSIĘBIORSTWO MAJĄCE TAKĄ
POZYCJĘ DĄŻY DO ZAKUPU PO
ZANIŻONYCH CENACH PODCZAS
NEGOCJACJI Z DOSTAWCAMI.



Monopson jest przykładem niedoskonałej
konkurencji, gdyż monopsonista
kontroluje cały rynek i może dyktować
dostawcom swoje warunki.



Przykładami monopsonów są niektóre
rynki zdominowane przez firmy i
instytucje państwowe. W wielu krajach o
publicznej służbie zdrowia, resort
zdrowia jest jedynym odbiorcą wszelkich
usług w sektorze medycznym. Podobna
sytuacja często również ma miejsce w
sektorach energetycznych.

WPŁYW MONOPSONU NA
RYNEK

Monopson, jak każdy inny podmiot
gospodarczy, ma na celu maksymalizację
wyników. Ma to często negatywny wpływ na
rynek, gdyż najczęstszą formą, w jakiej
monopson wykorzystuje swoją nienaturalną
przewagę rynkową jest silna presja na
obniżenie cen. W skrajnych przypadkach
prowadzi do tego, że dostawcy nie są w
stanie przeznaczać środków finansowych na
badania i rozwój. Powoduje to stagnację
rozwoju na danym rynku, więc monopson w
wielu przypadkach może działać na swoją
niekorzyść w dłuższym terminie

MONOPSON NA RYNKU
ZATRUDNIENIA



W wielu przypadkach monopson może
występować na rynku zatrudnienia, gdzie
tylko jedna firma w danym regionie działa
w określonej branży. Ma ona wtedy
możliwość utrzymywania płac na poziomie
niższym niż rynkowy.



Takie sytuacje występują często w
przypadku sektorów publicznych,
utrzymywanych z budżetu oraz w
przypadku mniejszych miejscowości, w
których jeden zakład produkcyjny jest
głównym pracodawcą dla całego miasta.